10.SINIF FİZİK SORU BANKASI

Fizik SORU BANKASI ➘ Yeni Öğretim Programına Uygun 10.SINIF ➘ Kazanım Testleri ➘ Sarmal ve Ünite Testleri ➘ Beceri Temelli Sorular ➘ PISA Yaprakları ➘ Etkinlik ve Yazılıya Hazırlık Soruları ➘ Akıllı Kâğıtlar ve Sıcak Bölgeler VİDEO ÇÖZÜMLÜ Üm t AKCA

SICAK BÖLGE İNDİR Konunun uyarı niteliğindeki özelliklerini UYGULAMAYI vurgulayarak belirten sayfalar İNDİR KAZANIM TESTİ VİDEOLAR CEBİNE GELSİN Ünitenin alt başlıklarından oluşturulan testler ÜNİTE TESTİ Üniteye genel bakış sağlayan testler ETKİNLİK Üniteyi analiz - sentez düzeyinde kavratıcı etkinlikler YAZILI SORULARI Yazılıya prova niteliğindeki sayfalar PISA Yaprakları Sentez ve uygulama düzeyindeki yeni nesil sorular BECERİ ODAKLI TESTLER (BOT) Analiz, grafik, harita yorumu ve zamanı algılama becerilerini ölçen testler SARMAL TESTLER Unutmayı engelleyen, öğrenmeyi pekiştiren, önceki üniteyi tekrar ettiren testler AKILLI KÂĞITLAR w o .mcom Nokta atışı bilgiler w ww..sbasramkiallliptaohrttaal.c w w ÖĞRETMEN ÜYELİĞİ SEÇİMİ İLE SİSTEME GİRİŞ YAPARAK DİJİTAL İNTERNETE BAĞLI OLSUN VEYA İSTEDİĞİNİZ SORULARLA KENDİ SİSTEME ÜYELİK FORMUNU İÇERİKLERİNİZİ İSTEDİĞİNİZ YERE OLMASIN DİLEDİĞİNİZ TESTİNİZİ OLUŞTURABİLİRSİNİZ. DOLDURUNUZ. İNDİREBİLİRSİNİZ. PLATFORMLARDA İÇERİKLERİMİZİ KULLANABİLİRSİNİZ.

1. ÜNİTE ELEKTRİK VE MANYETİZMA NELER ÖĞRENECEKSİNİZ?  Elektrik akımı, direnç ve potansiyel farkı kavramlarını,  Katı bir iletkenin direncinin bağlı olduğu değişkenleri,  Elektrik akımı, direnç ve potansiyel farkı arasındaki ilişkiyi,  Üreteçlerin seri ve paralel bağlanma gerekçelerini,  Elektrik enerjisi ve elektriksel güç kavramlarını,  Elektrik akımının oluşturabileceği tehlikelere karşı alınması gereken sağlık ve güvenlik önlemlerini,  Mıknatısların oluşturduğu manyetik alanı ve özelliklerini,  Üzerinden akım geçen düz bir iletken telin oluşturduğu manyetik alanı etkileyen değişkenleri,  Dünya’nın manyetik alanının sonuçlarını öğreneceksiniz.

SICAK BÖLGE Elektrik Akımı, Potansiyel Fark ve Potansiyel Fark Direnç Birim yükü elektrik alan K + – L Elektrik Akımı içinde bir noktadan baş- + – ka bir noktaya götürdü- + + + – – Bir iletken kesitinden birim zamanda geçen yük miktarına ğümüzde yapılan işe ya + – – elektrik akım şiddeti denir. Ampermetre ile ölçülür. da enerji değişimine o iki nokta arasındaki potan- siyel farkı denir. Pozitif Negatif (+) ve (–) elektrik yükü ile yüklü iletken küreleri arasındaki yük yük anahtar kapatılırsa, elektronlar K küresine doğru hareket ederken elektrik akımı L küresine doğru olur. Bu akım Geçen yük miktarı q kürelerin potansiyelleri eşit oluncaya kadar devam eder. Akım şiddeti = i = t dir. Geçen zaman SI birim sisteminde; O hâlde elektrik akımının yönü, yüksek potansiyelden al- Amper = Coulomb A= C dir. çak potansiyele doğrudur. saniye s İki nokta arasında elektrik akımının oluşabilmesi için bu Elektrik akımının yönü, pozitif yüklü parçacıkların hareket noktalar arasında potansiyel fark olmalıdır. yönü, ya da negatif yüklü parçacıkların hareket yönünün tersidir. Katı iletkende yük taşıyıcı elektronlar, sıvılarda iyonlar, Ohm Yasası gazlarda ise iyon ve serbest elektronlardır. Bir iletkenin iki ucu arasındaki potansiyel farkın o iletken- den geçen akım şiddetine oranı sabittir. Bu sabite iletkenin Direnç direnci denir. R direnç Akıma karşı gösterilen zorluğa direnç denir. Direnç “R” ile B I gösterilir. SI birim sisteminde birimi ohm(W) dur. İ akım Pil L Özdirenç (t ) Birim uzunluğu birim kesit alanı olan telin G gösterdiği dirençtir. İ Bir telin direnci; telin boyuna (,), telin kesit alanına (A) ve V Potansiyel fark telin yapıldığı maddenin cinsine (t) bağlıdır. S Akım A Potansiyel fark V = R R = Direnç i e– M e– Akım şiddeti A Metal A 10. SINIF SARMAL FİZİK e– L İletkenin uçları arasındaki po- V ¬ tansiyel farkın iletkenden geçen R = t. , denklemi ile hesaplanır. akıma bağlı grafiği şekildeki gi- A bidir. Günlük hayatta kullandığımız direnç ve sembolik olarak Grafiğin eğimi iletkenin direnci- α gösterimi aşağıdaki gibidir. ni verir. i Direnç Direnç Sembolü 8

TEST-2 AKIM, POTANSİYEL FARK VE DİRENÇ – 2 1. + K– +L – 4. Elektrik akımı ile ilgili aşağıdaki bilgilerden han- Metal tel Gaz gisi doğrudur? + – A) Akım elektronun hareketi yönündedir. B) Elektronlar devrede ışık hızıyla hareket eder. C) Direnç üzerinden ilerledikçe akım azalır. M D) Elektronlar devrede sabit ortalama bir hızla dola- Sulu çözelti nır. Yukarıda verilen K, L ve M sistemlerinde, elektrik E) Elektronlar devrede dolanırken potansiyel enerji akımları oluşmaktadır. kazanır. Buna göre, sistemlerde akımın oluşmasını sağla- yan, 5. İletken kablo I. K de, elektronlardır. II. L de, iyonlar ve elektronlardır. Nötr iletken III. M de, (+) ve (–) yüklü iyonlardır. küre yargılarından hangileri doğrudur? X ++++++++ ++ + İletken İletken nötr kablo A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III I II Yalıtkan İletken İletken 2. Şekilde gösterilen –––––––– Nötr Nötr kİleabtkloen iletken üzerinde Ι1 Ι2 Ι3 elektron hareketi ile oluşturulan akım 2S, III S, 3S kesit alanlarından geçerken sırasıyla I1, I2, I3 B Şekillerde gösterilen sistemlerin hangilerinde değerlerini alıyor. İ Buna göre, bu akımlar arasındaki ilişki nedir? iletken kablo üzerinde elektrik akımı oluşur? A) I1 > I2 > I3 B) I3 > I2 > I1 L A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III G C) I1 = I2 = I3 D) I1 = I2 > I3 İ D) I ve II E) I, II ve III E) I2 = I3 > I1 S 3. 2s 3s A +2q R 6. Aynı maddeden yapılmış şekildeki tellerden han- s +5q M gisinin direnci en büyüktür? +3q –2q –2 q A 10. SINIF SARMAL FİZİK XY Z L A) B) 2A 2A X, Y, Z tüplerinin kesit alanları ve aynı sürede kesit L 3L alanlarından geçen yük miktarları şekilde gösteril- C) A D) 3A miştir. 4L 2L Buna göre, tüplerde oluşan elektrik akımları IX, IY, IZ nasıl sıralanır? B) IZ > IY > IX E) A A) IX > IY > IZ D) IX = IZ > IY 2L C) IX = IY = IZ E) IZ > IX > IY 12

TEST-8 BECERİ ODAKLI TEST – 1 1. İletken bir telin direncinin nelere bağlı olduğunu 2. Aşağıdaki seçeneklerde yer alan elektrik dev- örneklemek isteyen fizik öğretmeni aşağıdaki ben- relerinin hangisinde elektronların hareket yönü zetmeyi yapıyor. (e–) ve elektrik akımının yönü (i) doğru gösteril- miştir? “Bir tünelde ilerleyen koşucular, zemin toprak oldu- ğunda, asfalt zemine göre daha çok yorulur. Tünelin A) +++––– B) +++––– boyu çok fazla ise yine çok yorulurlar, ayrıca tünelin genişliği azaldıkça ilerlemek zor olur.” eee––– iii eee––– iii Buna göre, metalin cinsi, telin boyu ve telin kesit alanı, telin direnci ile nasıl orantılıdır sorusuna, örneklemeden yola çıkılarak verilecek en uygun cevap aşağıdakilerden hangisidir? Metalin Telin Telin kesit C) +++––– D) +++––– iii Cinsi boyu alanı eee––– iii eee––– A) Etkisizdir. Ters Ters E) –––+++ orantılı orantılı eee––– iii B) Etkilidir. Doğru Ters C) Etkilidir. orantılı orantılı D) Etkisizdir. Ters Doğru orantılı orantılı E) Etkilidir. Doğru Ters orantılı orantılı Doğru Doğru orantılı orantılı B İ L G 3. Evlerimizde kullandığımız elektrikli araçlardan her- İ hangi biri çalışırken, diğerinin de çalıştırılması duru- munda, çalışmakta olan araçta herhangi bir değişik- S lik olmamaktadır. A R Buna göre evlerimizde kullanılan araçların bağ- M lantı şekli ve ortak özelliği aşağıdakilerden han- A gisidir? 10. SINIF SARMAL FİZİK L Ortak Bağlantı şekli özellikleri A) Paralel Uçlarındaki potansiyel farkın eşit olması B) Seri Üzerlerinden aynı akımın geçmesi C) Paralel Güçlerinin eşit olması D) Seri Dirençlerinin eşit olması E) Paralel Üzerlerinden geçen yük miktarının eşit olması 24

TEST-10 DEVRE ELEMANLARI - 2 1. V 4. R1 RA Sürgü 3 1 R A R R A2 A 1 r=0 2 V A 1 Şekildeki elektrik devresinde reostanın sürgüsü 1 yö- Özdeş dirençlerle kurulan şekildeki devrede nünde çekiliyor. A1, A2 ve A3 ampermetrelerinin okuduğu değer- Buna göre V voltmetresi ile A1 ve A2 ampermetre- ler arasındaki ilişki nedir? lerinin okuduğu değerler nasıl değişir? A) A2 > A1 = A3 B) A2 = A3 > A1 V A1 A2 C) A1 > A3 > A2 D) A1 = A2 = A3 A) Değişmez Artar Artar E) A2 > A1 > A3 B) Değişmez Artar Azalır C) Değişmez Azalır Azalır D) Azalır Artar Artar 5. 6X 1 4X E) Artar Artar Artar A 3X 2 12X 2. A V = 60V Şekildeki devrede A ampermetresinin üzerinden 3X 3X geçen akımın yönü ve büyüklüğü nedir? 3X 3X (Pilin iç direnci ihmal ediliyor.) 3X B Yön Büyüklük 3X İ A) 1 6A L B) 2 3A C) 1 5A V = 12 V G D) 2 5A Şekildeki elektrik devresinde A ampermetresinin İ okuduğu değer kaç amperdir? S E) 1 3A A (Pilin iç değeri ihmal ediliyor.) R M 6. A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6 A L 10. SINIF SARMAL FİZİK 3. 7X V 2X A 6X 4X 10X 12X 3X 3X 10X V = 18V V = 84 V Şekildeki elektrik devresinde V voltmetresinin Şekildeki elektrik devresinde A ampermetresinin okuduğu değer kaç Volttur? okuduğu değer kaç amperdir? (Pilin iç direnci ihmal ediliyor.) (Pilin iç direnci ihmal ediliyor.) A) 4 B) 5 C) 9 D) 13 E) 14 A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 30

8. K 6. K i2 M 3d i 3d d1 L i1 d2 30 Şekil - II d Şekil - I L Şekil-I ve şekil-II’deki sonsuz uzunluktaki düz teller- Yukarıda verilen sonsuz uzunluktaki iletken telden i den sırasıyla i1 ve i2 akımları geçmektedir. akımı geçmektedir. K ve L noktalarındaki manyetik alanların büyük- Şekildeki K, L, M noktalarındaki manyetik alan lüğü eşit olduğuna göre, şiddetleri BK, BL ve BM olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir? I. d1 = d2 ise i1 = i2 dir. II. d1 > d2 ise i1 > i2 dir. A) BM = BL > BK B) BL > BM > BK III. d1 > d2 ise i2 > i1 dir. ilişkilerinden hangileri doğru olabilir? C) BM > BL > BK D) BK = BL = BM E) BK = BM < BL A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III 9. i Pusula Tel Şekildeki deneyde, pusula, üzerinden i akımı geçen tele yaklaştırıldığında sapmaktadır. 7. K Buna göre, I. Üzerinden akım geçen tel çevresinde manyetik alan oluşturur. d1 B II. Telin çevresindeki manyetik alanın yönü değiş- i İ mektedir. d2 L III. Telden geçen akım artırılırsa pusula daha uzakta G İ da sapar. deney sonucunda yargılarından hangilerine ula- L S şılabilir? Şekilde verilen sonsuz uzunluktaki düz telden i akımı geçtiğinde K ve L noktalarında oluşan manyetik alan- A A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III ların büyüklükleri sırasıyla BK ve BL dir. R D) I ve II E) I, II ve III Buna göre, i akımı artırılırsa, M A I. BK artar. L 10. SINIF SARMAL FİZİK II. BL artar. III. K ve L noktalarındaki manyetik alanların yönü DİKKAT değişmez. Bir mıknatısın çevresindeki manyetik alanın yönü N yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III den S ye doğru içinde ise S den N ye doğrudur. D) I ve III E) I, II ve III 63

TEST-26 SARMAL TEST – 1 1. 4Ω 2Ω 4. X Şekildeki elektrik devresin- 1Ω 6Ω 4Ω de özdeş X, Y, Z ve T di- KL Y rençlerinden sırasıyla İX, İY, 3Ω 3Ω Z +– İZ ve İT akımları geçmekte- dir. Şekildeki devre parçasında K-L uçları arasındaki T eşdeğer direnç kaç ohm'dur? A) 5 B) 6 C) 7 D) 8 E) 9 Üretecin iç direnci önemsenmediğine göre, bu akımlar arasındaki ilişki nedir? A) İT = İZ > İX = İY B) İT > İZ > İX = İY 2. L X İX Kesit alanları 2S, 3S ve C) İZ = İX = İY = İT D) İZ > İT > İX = İY S olan aynı maddeden 2S yapılmış, X, Y, Z telleri- E) İZ > İX = İY = İZ nin boyları L, 2L ve 3L 2L Y İY dir. 3S Z İZ 3L S Buna göre, şekilde kurulan devrede X, Y, Z di- 5. Özdeş dirençlerle kurulan şekildeki rençlerinden geçen İX, İY ve İZ akımları arasındaki V2 devrede, voltmet- ilişki nedir? A) İZ > İY > İX B) İX > İY > İZ V1 relerin gösterdiği C) İX = İY = İZ D) İX = İY > İZ değerler V1, V2 ve V3 arasındaki iliş- E) İY > İX > İZ V3 ki nedir? B +– 3. X Y Y İ A) V1 < V2 < V3 B) V2 < V1 < V3 L V1 G C) V1 = V2 < V3 D) V1 < V2 = V3 V2 İ E) V2 < V1 = V3 XZ +– S A Şekildeki devre X, Y, Z dirençlerinden kurulmuştur. X R dirençlerinin uçları arasındaki potansiyel farkları V1 M 6. Aşağıda verilen; ve V2 dir. A L +– 10. SINIF SARMAL FİZİK V1 +– +– V2 = 3 olduğuna göre, I. RZ > RX Tuzlu su Şekerli su Limonlu su II. RY > RX III. RZ > RY I II III bağıntılarından hangileri kesinlikle doğrudur? devrelerinden hangilerinde yer alan lambalar ışık verebilir? A) Yalnız I B) II ve III C) I ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) I ve II E) I, II ve III D) II ve III E) I, II ve III 66

1. DÖNEM 1. YAZILI 1. 1. Şekil I Şekil II Şekildeki devre parçalarında dirençler özdeştir. Şekil I deki devre parçasında eşdeğer direnç 9X ise şekil II deki devrede kaç W olur? (15 puan) 2. 2. 12X 12X 12X 12X L K 12X 12X Şekildeki devrede K-L arasındaki eşdeğer direnç kaç ohm olur? (10 puan) 3. V1 3. 3X 5X 8X B İ L V2 G İ S Şekildeki devrede V1 voltmetresi 16 volt değerini A gösterdiğine göre, V2 voltmetresi kaç volt gösterir? R (10 puan) M 4. 6Ω 8Ω A 10. SINIF SARMAL FİZİK L 4. 12Ω +– ε Şekildeki, devrede 6W luk direnç üzerinden geçen akım 4A dir. Buna göre üretecin elektromotor kuvveti kaç volt tur? (Üretecin iç direnci önemsizdir.) (10 puan) 76

1. 20 A Sigorta 0.5 A 8.0 A 220 V 0,5 A I5 Şekilde bir ev içinde kullanılan bazı elektrikli ev araçları, prizler, şebekenin sağladığı potansiyel fark ve sigorta göste- rilmiştir. Sigortada yazan değer üzerinden geçebilecek maksimum akım değerini belirtmektedir, bu sayede akım daha büyük değerlere ulaşmadan sigorta devreye girerek akımı kesmektedir. 1a. Şekildeki tüm araçlar 220V potansiyel fark ile çalıştığına göre, bağlantı şekilleri (paralel veya seri) nasıl olma- lıdır? Açıklayınız. .......................................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................................... 1b. Şekildeki devreye göre ütü prize takılmadığı durumda I5 akımı kaç amperdir? .......................................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................................... 10. SINIF SARMAL FİZİK 1c. Şekildeki devreye göre ütünün üzerinden geçen akım I2 en fazla kaç amper olabilir? Açıklayınız. .......................................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................................... 1d. Şekildeki devreye göre tost makinesinin gücü kaç watttır? .......................................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................................... 1e. Şekildeki devreye göre lambanın direnci kaç ohm dur? .......................................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................................... 78

SICAK BÖLGE Basınç yatay Kuvvetin, uygulandığı yüzeyde oluşturduğu etki basınç GG G kavramı ile açıklanır. Kuvvetin büyüklüğü ve uygulandığı yüzeyin alanının büyüklüğü basıncın büyüklüğünü belir- G ağırlıklı cisimlerin yüzeye uyguladıkları basınç ler. Basınç, yüzey alanı ile ters orantılıdır. Ağzı inceltilen kuvveti birbirine eşit ve ağırlıkları kadardır. bıçağın yüzey alanı azaldığı için basıncının, dolayısıyla kesiciliğinin artması basınç – yüzey alan ilişkisine günlük F1 K K F2 yaşamdan örnek olarak verilebilir. P1 P2 Yani özetle; basınç (P) birim yüzeye etki eden dik kuvvet- tir. Yüzeyin tamamına etki eden ya da basıncı oluşturan kuvvete basınç kuvveti (F) denir. Basınç; P= F denklemi ile bulunur. S SI birim sisteminde basıncın birimi; yatay S 2S K cisminin iki durumda da yüzeye uyguladığı basınç kuv- vetleri birbirine eşittir. (F1 = F2) Newton (N) = Pascal (Pa) dır. (metre) 2 (m2) K cisminin yüzeye uyguladığı basınçlar arasındaki ilişki ise P1 > P2 dir. Katı Basıncı ✔ Katılar üzerlerine uygulanan kuvveti aynı doğrul- tuda ve büyüklüğünü değiştirmeden iletir. Katılar ağırlıklarından dolayı bulundukları yüzeylere ba- B sınç uygular. Ağırlığı G olan katı bir cisim yatay düzlem- İ ✔ Katı bir cisim kesilerek parçalara ayrıldığında de S taban alanının üzerinde dengede ise yatay düzleme L Ağırlık/Taban alanı oranı değişmedikçe basınç yaptığı basınç; G değişmez. İ S : Taban alanı F = G : Ağırlık P= G ile bulunur. S h Katılar üzerlerine uygulanan kuvveti, büyüklüğünü ve doğ- S P = hdg P1 = hdg P2 = hdg rultusunu değiştirmeden dik olarak iletirler. Basıncı ise yü- A zeye bağlı olarak değiştirerek iletirler. R ✔ Düzgün kesitli homojen katılardan düzgün kesitli 10. SINIF SARMAL FİZİK M homojen parçalar yükseklik boyunca çıkarıldığın- Katı Basıncı Kuvveti A da zemine yapılan basınç değişmez. L ✔ Düzgün kesitli homojen katıların yatay zemine K yaptıkları basınç P = hdg (sıvı basıncı gibi) for- mülü ile hesaplanabilir. yatay F = m.g K cisminin yüzeye uyguladığı basınç kuvveti F = m.g şek- linde bulunur. 81

TEST-3 KATI BASINCI – 3 1. 4. KL M Yukarıdaki görsellerin hangilerinde basıncın Fotoğraf-I Fotoğraf-II azaltılması amaçlanmıştır? Bir bayan Fotoğraf-I ve Fotoğraf-II’deki ayakkabıları sırasıyla giyiyor. A) K B) L C) M Buna göre; D) K ve M E) K, L ve M I. Düz ayakkabı giydiğinde bayanın yere uyguladı- 2. ğı basınç daha fazladır. II. Topuklu ayakkabı giydiğinde bayanın yere uygu- ladığı basınç daha fazladır. III. Her iki ayakkabıyı giydiğinde de yere uyguladığı basınçlar birbirine eşittir. yargılarından hangileri doğrudur? I II A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III 5. Fizik III Yukarıdaki görsellerin hangilerinde basıncın I II azaltılması amaçlanmıştır? Yatay zeminde durmakta olan kitap, I konumdan A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III II konumuna getirildiğinde zemine yapılan basınç D) II ve III E) I ve III B P ve basınç kuvveti F nasıl değişir? İ PF L A) Artar Değişmez 3. G İ B) Azalır Azalır C) Değişmez Azalır S D) Artar Artar A E) Azalır Değişmez R I II M A 6. F1=G Şekildeki 3G ağırlıklı homo- 10. SINIF SARMAL FİZİK L F2=G düşey yatay jen küp şeklindeki cisme F1  =   G ve F2  =  G büyüklü- ğündeki kuvvetler, yatay ve maktadır. düşey doğrultuda uygulan- III Cismin yatay düzleme uyguladığı basınç P1, Bu görsellerin hangilerinde basıncın artırılması düşey düzleme uyguladığı basınç P2 olduğuna amaçlanmıştır? P1 A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III göre, P2 oranı kaçtır? D) II ve III E) I, II ve III A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 87

TEST-10 AKIŞKAN BASINCI 1. 4A I II A 4. Bernoulli prensibine göre, boru içerisinde akan ϑ2 ϑ1 sıvı için, I. Sıvının hızı artarsa, basıncı azalır. II. Borunun kesit alanı artarsa, sıvının basıncı aza- lır. Kesiti verilen borunun içindeki akışkanın I. bö- III. Sıvının akış yönü yüksek basınçtan, düşük ba- lümdeki hızı ϑ1 = ϑ ise II. bölümdeki hızı ϑ2 kaç ϑ sınca doğrudur. dir? yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III A) 4 B) 2 C) 1 D) 1 E) 1 D) II ve III E) I, II ve III 2 4 2. K 5. Şekildeki musluktan akan sıvının aşağı doğru incelme- sinin nedeni, I. Açık hava basıncı L II. Akışkanların hızı ile basın- M cının ters orantılı olması sıvı III. Sıvıların basıncı her doğrul- Kesiti verilen boruda ok yönünde akan bir sıvı vardır. tuda iletmesi ilkelerinden hangileri olabilir? Buna göre, sıvının K, L, M noktalarına yaptığı ba- A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II sınçlar PK, PL, PM arasındaki ilişki nasıldır? D) II ve III E) I, II ve III A) PK > PL > PM B) PL > PK > PM C) PK = PL = PM D) PM > PL > PK E) PK > PL = PM B İ L G 6. İ S II. Kasırgalı bir havada 3. A I. Uçak kanatlarının h3 R şekli evin çatısının uçması M h2 A 10. SINIF SARMAL FİZİK h1 L Düşey kesiti verilen boruya bağlanan tüplerdeki sıvı III. Hortumun ucunu sıkıştı- rınca suyun hızının artması seviyeleri h1, h2, h3 tür. Buna göre h1, h2, h3 arasındaki ilişki nasıldır? Yukarıdaki görsellerden hangileri Bernoulli pren- sibine göre açıklanabilir? A) h1 > h2 > h3 B) h2 > h3 > h1 C) h1 = h2 = h3 D) h3 > h2 > h1 A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II E) h1 > h3 > h2 D) II ve III E) I, II ve III 103

TEST-11 BASINCIN HÂL DEĞIŞIMINE ETKISI 1. I. Erzurumda suyun 93°C’de kaynaması 4. Musluk II. Dağlardaki karların daha geç erimesi Soğuk III. Tuzlu suyun geç kaynaması su Yukarıdaki olaylardan hangileri basıncın hâl de- ğişimine etkisi sonucudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III Isıtıcı D) I ve II E) I, II ve III Şekil I Şekil II Şekil I deki 70°C ye kadar ısıtılan kapalı kaptaki su, şekil II deki gibi soğuk su altına tutulduğunda, kayna- maya başlıyor. Bu olay açıklanırken, 2. K L M I. Kapalı kaptaki gaz basıncı, sıcaklıkla doğru Alkol Yağ orantılıdır. Su II. Basınç azalması, sıvıların kaynamasını kolaylaş- Yukarıdaki K, L, M maddelerinin dış basıncı artar- tırır. sa kaynama noktaları nasıl değişir? III. 100°C de kaynayan su, basınç artışı ile 70°C de kaynayabilir. K LM A) Artar Artar Artar bilgilerinden hangileri kullanılabilir? B) Azalır Azalır Azalır C) Artar Azalır Azalır A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) Azalır Artar Artar E) Artar Azalır Artar D) I ve II E) I, II ve III B Buz Tel İ L 5. G İ 3. Normal şartlarda 10°C de eriyen X katısının kay- S Ağırlık nama sıcaklığı 70°C dir. X katısı üzerindeki basınç A –2°C deki buz kalıbı üzerinde, uçlarına ağırlıklar artırılıyor. R bağlanmış tel bırakılıyor. X katısının erirken hacmi arttığına göre, erime M Telin sıcaklığı –2°C olduğuna göre, sıcaklığı TE ve kaynama sıcaklığı TK aşağıdakiler- A L I. Tel buzu keser ve buz ikiye ayrılır. 10. SINIF SARMAL FİZİK den hangisi olabilir? TE TK II. Tel, buzun içinde ilerler fakat buz ikiye ayrılmaz. 15 75 A) 15 65 III. Telin ucundaki ağırlıklar artırılırsa tel buzun için- B) 5 75 de daha hızlı hareket eder. C) 5 65 D) 10 70 yargılarından hangileri doğrudur? E) A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) II ve III E) I ve III 105

SICAK BÖLGE Sıvıların Kaldırma Kuvveti 4. Kaldırma Kuvvetinin Özellikleri F1 F3 1. F2 F4 Vb Sıvı Sıvı Kaldırma kuvvetinin oluşma sebebi, cisim üzerin- deki sıvı basınç kuvveti farkıdır. Sıvı içerisine bırakılan bir cisme sıvı tarafından uygu- lanan kuvvete, sıvının kaldırma kuvveti denir (Fk). /Fx = 0; F3 = F4 FK = Vb · ds · g dir. F2 > F1 ve FK = F2 - F1 dir. Vb = Batan kısmın hacmi ds = Sıvının öz kütlesi g = Çekim ivmesi 5. X Y 2. FK Z Sıvı Cismin sıvı içindeki konumunu, cisim ile sıvının öz kütleleri belirler. Sıvı B Yüzme şartı (X): ds > dX Askıda kalma şartı (Y): ds = dY İ Batma şartı (Z): ds < dZ Kaldırma kuvveti düşey yukarı yönlüdür. L G Kuvvet dengesi yazılırken FK, her zaman +y ek- İ seninde gösterilir. 3. FK S X A Y R 10. SINIF SARMAL FİZİK M 6. A L G Z Sıvı Vb Sıvı Cismin yer değiştirdiği sıvının ağırlığı cisme etki Kaldırma kuvveti, cisme batan hacmin merkezin- eden kaldırma kuvvetine eşittir. den etki eder. X, Y, Z cisimleri için taşan sıvı hacmi Vb kadardır. FK ile G aynı doğrultuda olmadığı için cisim den- Taşan sıvı ağırlığı = Vb · ds · g dir, bu da FK ya gede kalamaz, ok yönünde döner. eşittir. 109

TEST-15 SIVILARIN KALDIRMA KUVVETI - 3 1. 4. K L L 1 23 Sıvı (2d) Sıvı (d) Deniz Toplam hacimleri eşit olan 1, 2 ve 3 numaralı yelken- L cismi üzerinde K cismi varken 2d öz kütleli sıvıda şekil I deki gibi L cismi d öz kütleli sıvıda şekil II deki lilere etkiyen kaldırma kuvvetleri sırasıyla F1, F2 ve gibi dengededir. F3 tür. L cismi eşit hacim bölmeli olduğuna göre, F1, F2 ve F3 kuvvetlerinin büyüklük sıralaması na- K cisminin ağırlığının, L cisminin ağırlığına oranı sıl olur? kaçtır? A) F1 > F2 > F3 B) F1 = F2 = F3 A) 6 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1 D) F3 > F1 > F2 C) F2 > F1 > F3 E) F3 > F2 > F1 5. X X ve Y cisimlerinin K sıvısı için- 2. Denizdeki bir geminin önden Y deki denge konumları şekildeki Sıvı (K) gibidir. görünüşü şekildeki gibidir. AB C D Kaba K sıvısı ile homojen karışabilen L sıvısı ek- Deniz E F lenirse I. X ve Y cisimlerine etki eden kaldırma kuvvetleri ar- Gemi, denizde şekildeki gibi yüzerken yer değiş- tar. tiren deniz suyunun hacmi, aşağıdaki şekillerden II. X ve Y cisimlerine etki eden kaldırma kuvvetleri hangisinin hacmi kadardır? C) BB azalır. A) B) A A BA B III. X cismine etki eden kaldırma kuvveti değişmez, Y cismine etki eden kaldırma kuvveti azalır. CD C D İ durumlarından hangileri gerçekleşebilir? EF EF L A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III G İ D) I ve III E) II ve III DD)) C D E) A B EF CD S 6. A 3. Taşma seviyesine kadar LK R Y K ve L cisimlerinin, X sıvısındaki 10. SINIF SARMAL FİZİK Sıvı Sıvı M sıvısı K denge durumları şekildeki gibidir. sıvı dolu kaba K ve L cisim- A leri ayrı ayrı bırakıldığında, L L Musluk açılarak kaba, X sıvısıyla kaptan taşan sıvı kütleleri homojen karışabilen Y sıvısı ek- eşit oluyor. X sıvısı leniyor. Cisimlerin yeni denge durumları Buna göre, KL KK I. Cisimlerin hacimleri eşittir. LL II. Cisimlerin ağırlıkları eşittir. III. Cisimlerin sıvıya batan hacimleri eşittir. I II III yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? şekillerinden hangileri olabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) I, II ve III D) I ve II E) I, II ve III 115

TTEESSTT--118 ÜNİTE TESTİ – 1 1. Merve: Katılar ağırlıklarından dolayı basınç yapar. 4. Ömer: Sıvılar hacimlerinden dolayı basınç yapar. Fatih: Gazlar hareketlerinden dolayı basınç yapar. Basınçla ilgili yukarıdaki yorumları yapan öğren- yatay cilerin hangilerinin yorumu yanlıştır? I II III A) Yalnız Merve B) Yalnız Ömer Özdeş iki tuğla I, II, III şekillerindeki gibi yere konu- yor. C) Yalnız Fatih D) Ömer ve Fatih Cisimlerin yere yaptığı basınç kuvveti sırasıyla E) Merve ve Ömer F1, F2, F3 ise aralarındaki ilişki nasıldır? A) F1 = F3 > F2 B) F2 > F1 = F3 C) F1 = F2 = F3 D) F1 > F2 = F3 E) F2 = F3 > F1 5. Sıvı basıncı ile ilgili olarak aşağıdakilerden han- 2. FG gisi yanlıştır? G Ga yatay A) Sıvı basıncının sebebi sıvı ağırlığıdır. I B) Sıvı basıncı kabın şekline bağlı değildir. II III C) Sıvı basıncı bulunurken yükseklik olarak noktanın açık yüzeye dik uzaklığı alınır. G ağırlıklı cismin hangi şekillerde bulunduğu ye- D) Düzgün kesitli kaplarda sıvı basıncı sıvı ağırlığı ile re uyguladığı basınç kuvveti cismin ağırlığına doğru orantılıdır. eşittir? E) Sıvılar basıncı iletmez. A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III B İ L G 6. İ S Cıva A R Gaz M 3. Kapalı kaptaki gazların basıncı için aşağıdakiler- A Bir kapta cıva altında sıkışmış gaz bulunmaktadır. L Buna göre, 10. SINIF SARMAL FİZİK den hangisi söylenemez? A) Sıcaklık artıkça artar. I. Gaz basıncı cıva basıncından büyüktür. B) Gaz miktarı arttıkça artar. II. Gaz basıncı açık hava basıncından büyüktür. C) Hacim azaldıkça gazın basıncı artar. III. Gaz basıncı gazın değdiği her noktada aynı bü- yüklüktedir. D) Hacim arttıkça gazın basıncı artar. E) Kap kapalı ise dış basınca bağlı değildir. yargılarından hangileri doğru olur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III 121

1. HİDROLİK SANTRAL üretilen elektriği şebekeye su yüzeyi jeneratör su girişi türbin gönderen hat nehir Bir baraj yapısını inceleyen Erdem, baraj duvarlarının alta doğru inildikçe kalınlaştığını ve elektrik üretmek için kullanı- 10. SINIF SARMAL FİZİK lan su girişinin yine barajın üst bölgesinde değil daha derinde olduğunu gözlemlemiştir. 1a. Durgun sıvıların basıncı hangi değişkenlere bağlıdır ve nasıl hesaplanır? .......................................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................................... 1b. Durgun sıvıların bir yüzeye uyguladıkları basınç kuvveti hangi değişkenlere bağlıdır ve nasıl hesaplanır? .......................................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................................... 1c. Baraj duvarlarının alta doğru geniş yapılmasının nedeni nedir? Açıklayınız. .......................................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................................... 1d. Barajlarda türbine gönderilen su girişi neden baraj duvarının derin bölgesinde tercih edilmiştir? Açıklayınız. .......................................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................................... 135

5. 7. K K L L Duvar Duvar Serbest uç Sabit uç Uçlarından gerilerek iki duvar arasına bağlanan yay- Bir ucu serbest bir ucu sabit yayda üretilen atmalar da ok yönünde hareket eden K, L atmalarının bir an- bir saniyede gösterilen yönlerde bir bölme ilerliyor. daki görünümü şekildeki gibidir. Buna göre atmalar kaç saniye sonra birbirini sö- Bu atmaların görünümü bir süre sonra aşağıdaki- nümler? (Bölmeler eşit aralıklıdır.) lerin hangisi gibi olabilir? A) 2,5 B) 5 C) 7 D) 7,5 E) 11 A) B) L K K L C) D) 8. C) K L K Suaçbit F L E) K Şekildeki gergin bir yayın üzerinde oluşturulan atma- L lar saniyede 1 bölme hızla ilerlemektedir. 6. KL B Buna göre atmaların 4 saniye sonraki görünümü Şekil I nasıl olur? (Bölmeler eşit aralıklıdır.) A A) B) C) C) D) E) B A L KB İ L Şekil II G Uçlarından gerilerek iki duvar arasına bağlanan İ bir yaydaki K ve L atmalarının t1 anındaki konumu S ÖNEMLİ Şekil-I deki gibidir. Bu atmaların her birinin A ya da A B den yalnız bir kez yansıdıktan sonra t2 anındaki R 1. simetri konumu da Şekil-II deki gibi oluyor. M A Buna göre t1 anında; I. K ve L atmalarının hareketi ok yönündedir. L 10. SINIF SARMAL FİZİK II. K atmasının hareketi ok yönünde L atmasınınki ikinci simetri oka zıt yöndedir. III. K atmasının hareketi oka zıt yönde L atmasının Sabit uçtan yansımada Serbest uçtan yansımada hareket yönü ok yönündedir. 2. simetri yansıyan atmadır. 1. simetri yansıyan atmadır. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 151

TEST-8 SARMAL TEST – 4 1. 4. 4Ω 1Ω K 4A X I Serbest I uç 5A L 2Ω 2A R = ? İlerleme yönleri verilen K ve L atmaları saniyede 1 bölme yol aldıklarına göre, L atması serbest uç- Şekildeki devrede 4W luk dirençten 4A, 2W luk di- tan yansıdıktan sonra atmaların şekli nasıl olur? rençten 5A ve X direncinden 2A büyüklüğünde akım (Bölmeler eşit aralıklıdır.) geçiyor. Buna göre, R direnci kaç ohm olur? A) K K B) L KK KK KK SeSrbeerbset st SKeSrbeerbset st A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6 uSçeuSrçbeerbset st L LSerbest uSçeuSrçbeerbset st L Serbest uçuç L Luç uçuç L Luç LL C) KK D) L KK K SKeSrbeerbset st K uSçeuSrçbeerbset st SeSrbeerbset st L LSerbest uçuç L LSerbest uSçeuSrçbeerbset st L Luç L uç uçuç K L KL KK KK SeSrbeerbset st E) uSçeuSrçbeerbset st K 2. İ 5R uçuç L LSerbest L Luç L V1 R 2R V2 İ 2R 3R Şekildeki devrede V1 ve V2 voltmetrelerinin gös- B İ terdiği değerler V1 oranı kaçtır? L V2 G İ A) 14 B) 17 C) 7 D) 7 E) 19 3 3 3 5. R 12V potansiyel fark S altında çalışan lam- A badan 0,5 A şiddetinde R I = 0,5A akım geçmektedir. 10. SINIF SARMAL FİZİK 3. M +– Buna göre, lambanın A gücü P ve direnci R t1 t2 t3 L ε = 12V aşağıdakilerden han- gisidir? (Üretecin iç direnci sıfırdır.) Özdeş pil ve lambalarla kurulu şekildeki düze- P(W) R(W) A) 6 24 neklerde pillerin tükenme süreleri t1, t2 ve t3 nasıl B) 24 6 sıralanır? (Pillerin iç direnci sıfırdır.) C) 6 6 D) 12 3 A) t1 > t2 > t3 B) t3 > t2 > t1 E) 24 24 C) t1 = t2 = t3 D) t2 > t1 > t3 E) t1 > t3 > t2 156

2. Ses dalgaları ile ilgili yapılan bazı gözlemler aşağıda verilmiştir. 2a. Göl kıyısında durmakta olan Erdem sandalla kıyıdan uzaklaşan arkadaşı Kerem’e sesleniyor. Bu olay akşam güneş battıktan sonra gerçekleştiğinde Kerem Erdem’i duymuyor fakat gündüz güneşli bir havada gerçekleştiğinde Kerem Erdem’i duyuyor. Sıcak hava Soğuk hava Sıcak hava Soğuk hava Buna göre; sesin bir ortamda yayılma hızı sıcaklığa bağlı olarak nasıl değişir, gözlemdeki bilgileri kullanarak açıklayınız. .......................................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................................... 2b. Deniz yüzeyinde çalıştırılan bir motordan eşit uzaklıkta bulunan ve deniz yüzeyinde bulunan Aslı, motorun sesini deni- zin içinde bulunan Mete’den daha geç duyuyor. Buna göre; 10. SINIF SARMAL FİZİK sesin bir ortamda yayılma hızı ortamın yoğunluğuna bağlı olarak nasıl değişir, gözlemdeki bilgileri kullanarak açıklayınız. .......................................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................................... 193

TEST-3 GÖLGE – 1 1. 4. I r I1 r I2 r r Perde Perde Özdeş saydam olmayan küresel engeller ve noktasal Noktasal I1 ve I2 ışık kaynakları ve özdeş küresel en- ışık kaynağı bir perdenin önüne şekildeki gibi konul- geller bir perde önüne şekildeki gibi konulmuştur. muştur. Buna göre perdede oluşan gölge şekli nasıl olur? Buna göre perdede oluşan gölge şekli nasıl olur? (Tam gölge: , Yarı gölge: ) (Tam gölge: , Yarı gölge: ) A) BB)) C) D) E) C) DD)) E) A) B) 2. 5. Ι2 r Ιr Ι1 r r Perde Perde I1 ve I2 noktasal ışık kaynakları ve r yarıçaplı saydam olmayan küresel engellerle şekildeki düzenek kuru- Noktasal ışık kaynağı ve saydam olmayan küresel luyor. engeller şekildeki gibi konulmuştur. Buna göre, perdede oluşan gölgenin şekli nasıl Buna göre, perdede oluşan gölgenin şekli nasıl olur? (Tam gölge: , Yarı gölge: ) olur? (Tam gölge: , Yarı gölge: ) A) B) CC)) D) E) A) BB)) C) D) E) B İ L G İ 3. r 6. 12 3 S r A Küresel ››k Saydam R olmayan M kayna€› Perde Saydam küresel A Küresel ››k olmayan engel kayna€› küresel L Karanlık bir ortamda beyaz bir perdenin önüne engel 10. SINIF SARMAL FİZİK eşit yarıçaplı küresel ışık kaynağı ve saydam ol- Karanlık bir ortamda küresel ışık kaynağının önüne mayan küresel engel şekildeki gibi konuluyor. kendisinden küçük yarıçaplı saydam olmayan küre- Buna göre perdede oluşan gölge şekli nasıl olur? sel engel şekildeki gibi konuluyor. (Tam gölge: , Yarı gölge: ) Buna göre perdede hem tam hem de yarı gölge A) BB)) C) D) E) elde etmek için perde verilen 1, 2, 3 konumların- dan hangilerine konulabilir? A) Yalnız 1 B) Yalnız 2 C) 1 ve 2 D) 2 ve 3 E) 1, 2 ve 3 201

SICAK BÖLGE Düzlem aynanın karşısına konan cisimden çıkan ışınlar Düzlem aynada cisimle görüntü sağlı solludur. Ambulans yansıma kanunlarına göre yansır. Aynada yansıyan ışın- ve itfaiye araçlarında ön taraftaki yazılar öndeki araçların ların uzantıları arkada kesişerek cismin görüntüsünü oluş- sürücüleri aynalarında yazıyı daha rahat okuyabilmesi için turur. yazılar bu sağlı sollu kurala göre yazılır. Görüntü Özellikleri Görüş Alanı 1. Düzlem aynada yansıyan ışınların uzantıları ke- Düzlem aynaya bakan bir gözlemcinin ayna içindeki göre- siştiği için görüntü zahiri (sanal) dır. bildiği alana görüş alanı denir. 2. Görüntünün boyu cismin boyuna eşit- tir. Görüş Alanı 3. Cismin ve görüntü- Görüş nün aynaya olan uzaklıkları eşittir. Görüş alanı bulunurken kolaylık olsunAladniyıe gözün bulun- duğu noktadan aynanın iki ucuna ışın çizilir. Işınlar yan- 4. Cismin görüntüsü aynaya göre simetriktir. sıdıktan sonra yansıyan ışınların arasında kalan bölge görüş alanıdır. Görüş alanının bulunmasının diğer yolu ise gözün görüntüsünü alıp aynanın iki ucundan geçen ışın- ları çizersek ayna önünde ışınlar arasındaki bölge görüş Gı G Görüş alanıdır. B İ Alanı L G İ S Gı G Görüş A Alanı R 10. SINIF SARMAL FİZİK M A L 5. DİKKAT Görüş alanında saydam olmayan cisimler varsa bu cisim- lerin arkasında kalan cisimler görünmezler. 208

1. 2. DÖNEM 2. YAZILI Ι 1. perde 2. Özdeş saydam olmayan üç küre bir perde önüne şe- kildeki gibi konuluyor. Buna göre, perdede oluşan gölgenin şekli nasıl olur? (10 puan) 2. Şekildeki düzlem aynanın önüne konan üçgen 3. levhanın görüntüsü nasıl oluşur? (10 puan) 3. G K LB Mİ L G Şekildeki düzlem aynaya G noktasından bakan İ gözlemci noktasal K, L, M cisimlerinden hangile- S rinin görüntülerini görebilir? A 4. (15 puan) 4. X Y R KM A 10. SINIF SARMAL FİZİK LL M Odak uzaklıkları f olan X ve Y çukur aynalarının asal eksenleri çakışıktır. Noktalar arası uzaklıklar eşit ve f olduğuna göre K, L, M ışınlarından hangileri kendi üzerinden geri döner? (K, asal eksene paraleldir.) (15 puan) 277