TYT TARİH SORU BANKASI

TYT SORU BANKASI 1. OTURUM ➘ AYT Sosyal-1 Konularını da Kapsar YKSYükKsuerkuömgrleatriımSınavı ➘ Yen Nes l S mülasyon Soruları ➘ ÖSYMT p ve SarmalTestler ➘ Kazanım Sıralı ➘ Tam Hücreleme ➘ Akıllı Kâğıtlar VİDEO ÇÖZÜMLÜ Al DEMİRHAN Mutlu YAMAN Şer f ÖZTÜRK

SARMAL AKILLI KÂĞITLAR TESTLER VİDEO ÇÖZÜMLER TAM HÜCRELEME ÖĞRENMEYİ PEKİŞTİREN, UNUTMAYI ENGELLEYEN, SİMÜLASYON TEKRARLA ÖĞRENMEYİ TESTLERİ SAĞLAYAN TESTLER SINAVDA ÇIKMASI MUHTEMEL KURGULU TİPİ SORULAR YENİ NESİL SORULARDAN OLUŞAN TESTLER ÖSYM’NİN DİLİNE, TARZINA KONU ÖĞRENCİYİ AŞİNA KILAN TESTLERİ SORULARIN OLUŞTURDUĞU TESTLER KONUYU ÖĞRETEN KAVRATAN SORULARDAN OLUŞAN TESTLER w o mc o m w ww..sbasramkiallliptaohrttaal..c w w ÖĞRETMEN ÜYELİĞİ SEÇİMİ İLE SİSTEME GİRİŞ YAPARAK DİJİTAL İNTERNETE BAĞLI OLSUN VEYA İSTEDİĞİNİZ SORULARLA KENDİ SİSTEME ÜYELİK FORMUNU TESTİNİZİ OLUŞTURABİLİRSİNİZ. DOLDURUNUZ. İÇERİKLERİNİZİ İSTEDİĞİNİZ YERE OLMASIN DİLEDİĞİNİZ İNDİREBİLİRSİNİZ. PLATFORMLARDA İÇERİKLERİMİZİ KULLANABİLİRSİNİZ. BİLGİ SARMAL VİDEO VİDEOLAR CEBİNE GELSİN UYGULAMAYI İNDİR İNDİR

1. BÖLÜM TARİH VE ZAMAN NELER ÖĞRENECEĞİZ? ◗ TARIHIN KONUSU, KAPSAMI VE DIĞER BILIM DALLARIYLA ILIŞKISI ◗ TARIH ÖĞRENMENIN AMAÇ VE YARARLARI ◗ TAKVIM BILGISI ◗ YÜZYIL HESAPLAMALARI BU KONUNUN ÖSYM SINAVINDAKİ YERİ ✔ ÖSYM sınavlarında Tarih ve Zaman konusuyla ilgi- li her yıl TYT ve AYT alanlarında düzenli olarak soru çıkmaktadır. ✔ Tarih ve zaman bölümünde tarihin tanımındaki kav- ramlar, tarihi olayların özellikleri, tarihe yardımcı bilim dalları ve tarih öncesi dönemler özellikle üzerinde du- rulması gereken başlıklardır.

Test TARİH VE ZAMAN 1 1. Tarihin konusunu geçmişte yaşanmış ve bir daha 3. John Herny Robinson, tarihin inceleme alanına giren gerçekleşmeyecek olaylar oluşturur. konuları “Tarih, insanın yeryüzünde göründüğü an- Bu durumun araştırmacı üzerinde aşağıdaki etki- dan itibaren yaptığı ya da düşündüğü her bir izi, ortak lerden hangisine yol açtığı söylenemez? A) Kesin yargılar belirtmeme olan herşeyi içerir.” sözüyle açıklamaktadır. B) Bulgu ve kaynaklardan yararlanma Bu bilgiden yola çıkarak; C) Yardımcı bilimlerden faydalanma I. avcılık ve toplayıcılıktan yerleşik hayata geçil- mesi, D) Belgelere dayanmayan bilgilerin doğruluğundan şüphe etme II. şehir devletleri ve imparatorlukların kurulması, E) Olaylara dair gözlemler yapma III. tarımın başlaması ile beraber iş gücüne duyulan ihtiyacın köleliği ortaya çıkarması gelişmelerinden hangilerinin tarih biliminin konuları arasında yer aldığı söylenebilir? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III 2. Tarih Biliminin Özellikleri / Faydası 4. Osmanlı Devleti’nde ilk paranın Orhan Bey Döne- 1 Tarihçi, deney ve gözlem yap- mi’nde basıldığı biliniyordu. Son dönem araştırmala- ma imkânına sahip olmadığı için rında elde edilen verilere göre ilk Osmanlı parasının geçmişi incelerken kaynak olarak Osman Bey Dönemi’nde basıldığı kanıtlanmıştır. adlandırılan tarihi belgelerden ya- rarlanır. Bu durum tarih biliminin aşağıdaki özelliklerin- den hangisini vurgulamaktadır? 2 Tarih günümüz dünyasını anlaya- bilme ve gelecekle ilgili gerçekçi A) Tarihî bilginin kişilere göre değişebileceği ve akılcı planlamalar yapabilme konusunda insanlara yardımcı B) Tarihî bilgilerin yeni bulgulara göre değişebileceği olur. B C) Tarihte tam objektifliğin sağlanamayacağı 3 Tarihsel olaylar günümüz şartlarına İ D) Resmî kaynakların tarafsız olabileceği veya değer yargılarına göre hare- L E) Tek bir kaynaktan faydalanmanın yanlış sonuçla- ket edilerek incelenmelidir. G ra yol açabileceği İ 4 Tarihi bilgiler değişebilir. Çünkü ortaya çıkarılacak her türlü belge S ve kalıntı var olan bilgileri değişti- A rebilir. Bu yüzden tarih, durağan bir R 5. Tarihî olaylar incelemede kolaylık açısından zama- bilim değildir. M Tabloda verilen bilgilere göre, tarih biliminin A na, mekâna ve konuya göre sınıflandırılmıştır. TYT TARİH SORU BANKASI özellikleri için kullanılacak doğru (D) ya da yan- L Buna göre; lış (Y) ifadeleri aşağıdakilerden hangisindeki gibi I. Yeni Çağ Tarihi, olursa bu etkinlikten tam puan alınır? II. Kanunî Sultan Süleyman Dönemi, 12 3 4 III. Orta Asya Türk Tarihi, IV. Türk İslam Devletleri’nde Kültür ve Medeniyet A) D Y Y D B) Y Y D Y seçeneklerinden hangileri zamana göre sınıflan- dırma içerisinde yer almaktadır? C) D D Y D D) Y D D D A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III E) D D Y Y D) II ve IV E) III ve IV 9

SİMÜLASYON TESTİ – 1 1. Heredot’tan önce tarihî olayların oluşuna ilişkin 4. Eski bir yerleşim yerinde yapılan kazıda MÖ 3000’li birtakım listeler, kronoloji cetvelleri ve yıllıklar düzen- yıllara ait kültürel kalıntı katmanlarıyla MÖ 2000’li lenmiş olduğu hâlde, tarih biliminin öncüsü olarak yıllara ait kültürel kalıntılar bulunmuş, ayrıca aynı Heredot gösterilir. yerleşim yerinde MÖ 2000’li yılların başlarına ait top- Heredot’un tarih biliminin öncüsü olarak kabul edilmesinde; raktan yapılmış yeni bazı buluntular da çıkarılmıştır. Bu durum; I. pek çok tarihî olayı bizzat yaşaması, I. kültürel kalıntıların aynı topluluğa ait olduğuna, II. araştırıp, tarafsız olmaya çalışarak yazması, II. günümüzden dört beş bin yıl önce bölgede yer- leşim olduğuna, III. tarihî olayları kronolojik sıraya göre vermesi faaliyetlerinden hangilerini ön plana çıkardığı III. bölgenin uzun süren saldırılar nedeniyle terk söylenebilir? edildiğine A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II yorumlarından hangilerine kanıt olabilir? D) II ve III E) I, II ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III 2. Mezopotamya’da Sus’ta bulunan taranmış üçgen, 5. Tarihte sürekli görülen hiçbir şey değişikliğin etki- taranmış baklava dilimli motifler ve çizgiler içeren sinden kurtulamaz. Ne kadar ani ve şiddetli olsa da seramik çanaklara Aşkabat yakınlarında Anav yöre- hiçbir değişiklik dün ile bugün arasındaki sürekliliği sinde de rastlanmıştır. bozamaz. Bu bilgiye dayanarak aşağıdaki yargılardan han- Bu görüşe dayanılarak aşağıdaki yargılardan gisine ulaşılamaz? hangisine ulaşılamaz? A) İnsanlar seramiği ihtiyaçlarını karşılamada kul- A) Tarihte hiçbir olay aynen tekrarlanamaz. lanmıştır. B) Tarihî olaylar birbirinden bağımsız incelenemez. B) Toplumlar arası etkileşimler yaşanmıştır. B C) Tarihî bir olay kendinden sonraki tarihî olayı etki- İ ler. C) Buluntular insanlık tarihi ile ilgili bilgilere ulaşıl- L masını sağlamıştır. G D) Tarihî olayları açıklamada değişim ve süreklilik İ esastır. D) Seramik sanatı farklı yerleşim yerlerinde aynı za- manda başlamıştır. E) Tarih kanıtlayabildiği olayları anlatır. E) İnsanların gereksinimleri birbirine benzemiştir. S A R M 3. Tarih öncesinde yaşayan insanların önce taş, A 6. Tarih öncesinin dönemlere ayrılmasında aşa- TYT TARİH SORU BANKASI L sonra toprak, daha sonra da madenden yararlan- ğıdakilerden hangisinin daha çok etkili olduğu maları; söylenebilir? I. insanların bilgi birikiminin giderek arttığı, A) Araç-gereç yapımı II. insan ihtiyaçlarının giderek çeşitlendiği, B) Ateşin bulunması III. bazı malzemelerin doğada çok az bulunduğu C) Toplumsal iş birliği çıkarımlarından hangilerinin göstergesidir? D) Yerleşik hayata geçilmesi A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II E) Kılık kıyafetteki değişim D) II ve III E) I, II ve III 15

SORU ANALİZİ 1994-1998 1999-2003 2004-2008 2009-2020 4 3 2 5 Yıllar Soru Sayısı KONU ÖZETİ Çayönü (Diyarbakır): Yakın Doğu’da tahıl üretimi ve Kral yolu: Efes’ten başlayıp Elamların Sus şehrine ka- hayvanların evcilleştirilmesine dayalı köy hayatının ilk dar uzanan ticaret yolu. yerleşim yeridir. İyonya: İzmir ile Büyük Menderes havzası arasında ka- Çatalhöyük (Konya): Günümüzden 9 bin yıl öncesine lan yer. tarihlendirilmiş, dünyanın ilk kent yerleşmelerinden biri Teokrasi: Yönetimin dinî esaslar çerçevesinde şekillen- olarak kabul edilir. diği sistem Göbeklitepe (Şanlıurfa): Günümüzden 12 bin yıl öncesi- Monarşi: Tek bir kişinin iktidarına dayalı yönetim şekli ne tarihlendirilmiş, dünyanın en eski tapınağı olarak kabul Tiranlık: Eski Yunan’da iktidarı ele geçirme ve baskıcı bir edilir. biçimde hüküm sürme anlayışı Mezopotamya: Fırat ve Dicle nehirleri arasında kalan Patrici: Roma’nın eski yerlilerinden oluşan soylular sı- verimli topraklar. nıfı. Ziggurat: Mezopotamya ve çevresinde görülen piramit- Plep: Vergi veren, ayrıcalıksız, ticaret ve tarımla uğraşan lere benzeyen tapınak. sınıf. Kısasa kısas: İşlenen bir suça karşılık suç işleyene de Olimpiyat: MÖ 776’da başlayarak her 4 yılda bir tanrı aynı şekilde ceza verilmesi. Zeus adına düzenlenen yarışmalar. Koloni: Bir ülkenin kendi sınırları dışında işgal ettiği ve Hipokrat: Eski Yunan tıbbının en büyük bilgini. yönettiği yer, sömürge. Kadeş Antlaşması: Hititler ile Mısırlılar arasında imzala- Kast sistemi: İlk Çağ’da Hindistan’da toplumun katı ku- nan tarihin bilinen ilk yazılı antlaşması. rallarla birbirinden ayrılmasına neden olan sınıf farklılık- Patesi (Ensi): Şehir devletleri hâlinde yaşayan Sümer larının tümüne birden verilen isim. halkını yöneten rahip kral. Hellenizm: Büyük İskender’in Doğu Seferi sonucunda Urgakina: Sümerlerde ilk yazılı kanunları yapan Lagaş Doğu ve Batı kültürlerinin karışımından ortaya çıkan yeni kralı. medeniyet. B Tapates: Friglerin dokuduğu kilim ve halılara verilen isim. İ Milano Fermanı: Roma’da Hristiyanlığın serbest bırakıl- Hiyeroglif: Resim ve şekillerden meydana gelen eski L masını sağlayan ferman. Mısır yazısı. G İ Karum: Asurluların pazar yerlerine verilen ad. Höyük: Bir yerleşme ya da yapı kalıntısının üzerine oluş- Parya: Hindistan’da kast sisteminin kurallarına uymayıp muş yassı, yapay toprak tepe. S da bu sistemden atılanların oluşturduğu grup. A Papirüs: Mısır’da yetişen ve yaprakları kâğıt olarak kul- R Polis: Eski Yunanistan’da kent devletlerine verilen isim. lanılan bir cins kamış. M Raca: Hintlilerde merkezî otoritenin olmaması nedeniyle A kurulan küçük devletleri yöneten kişi. Rasathane: Gözlemevi. L Sfenks: Mısır’da başı insan şeklinde, gövdesi aslan şek- Site: Şehir devleti. linde yapılmış olan dev heykel. Tablet: Eski Mezopotamya ve Anadolu uygarlıklarından kalma, üzeri yazı ya da resimli, pişmiş topraktan yapılmış Pankuş meclisi: Hititlerde ilk dönemlerde soylulardan küçük levha. oluşan danışma meclisi. Tavananna: Hititlerde kraldan sonra en yetkili kişi. Anal: Hititlerde kralların her sene yaptıkları işleri tanrıla- Satraplık: Ülkenin eyaletlere ayrılması. rına hesap vermek için yazdırdıkları yıllıklar. Kibele: Friglerin en büyük bereket ve toprak tanrıçasıdır. Mezopotamya uygarlıkları: Sümerler, Akadlar, Babiller, Antik: Eski Yunan ve Roma medeniyetine verilen isim. Asurlular, Elamlılar. Aristokrasi: Yönetimin imtiyazlı bir sınıfın elinde bulun- duğu siyasi hükûmet şekli. Anadolu uygarlıkları: Hititler, Frigler, Lidyalılar, İyonya- lılar, Urartular. 18

4. BÖLÜM İLK VE ORTA ÇAĞLARDA TÜRK DÜNYASI NELER ÖĞRENECEĞİZ? ◗ TÜRKLERIN ASYA’DA TARIH SAHNESINE ÇIKTIKLARI ALANLAR ◗ İLK VE ORTA ÇAĞLARDA İÇ ASYA’DAKI SIYASI TEŞEKKÜLLERIN GÜÇ VE YÖNETIM YAPISI ◗ İSLAMIYET ÖNCESI DÖNEMDE TÜRKLERIN YAŞADIĞI COĞRAFYALARIN HAYAT TARZLARINA ETKISI ◗ KAVIMLER GÖÇÜ’NÜN SEBEP VE SONUÇLARI ◗ TÜRK DEVLETLERININ KOMŞU DEVLETLERLE ILIŞKILERI BU KONUNUN ÖSYM SINAVINDAKİ YERİ ✔ ÖSYM sınavlarında Orta Asya Türk tarihi konusunda düzenli olarak her yıl soru sorulmaktadır ✔ Bu bölümde Orta Asya’da kurulan Türk devletlerinin özellikleri ve bozkır kültürünün yapısı, bozkır yaşam tarzının insan hayatına yapmış olduğu etkiler önemle üzerinde durulması gereken konu başlıklarıdır.

SORU ANALİZİ Yıllar 1994-1998 1999-2003 2004-2008 2009-2020 Soru Sayısı 5 6 10 16 KONU ÖZETİ Kavimler Göçü: Asya Hun Devleti’nin dağılmasından Hanedan: Hükümdar ya da devlet büyüğü gibi bir kişiye sonra Hunlar ve birçok Türk boyunun Karadeniz’in kuze- dayanan soy ve aileye denir. yine göç etmesi ve burada yaşayan barbar kavimlere Hükümdarın Kullandığı Unvanlar: Tanhu, Şanyü, Kağan, Hakan, Han, Yabgu, İlteber, İdikut, Erkin, İlteriş baskı uygulayarak onları Avrupa’ya göçe zorlaması ile gerçekleşmiştir (375). İstila: Bir ülkeyi zor kullanarak ele geçirme. Kurultay: Eski Türklerde devlet işlerinin görüşülüp kara- ra bağlandığı yerdir. Yuğ: İslam öncesi Türklerin ölenler için yaptıkları tören- dir. Kut: Türk devletlerinde Tanrı tarafından hükümdara ve- rildiğine inanılan hükümranlık hakkı ve gücüne denir. Kabile: Aynı soydan gelen, aynı bölgede ve aynı lidere bağlı olarak bir düzen içinde yaşayan aileler bütününe Koşuk: Saz ile şiirin birlikte kullanıldığı, aşk, özlem, doğa denir. güzelliği ve doğa sevgisi konularından oluşan müzikli edebî türe denir. Fresk: Yaş duvar sıvası üzerinde kireç suyunda eritilmiş madenî boyalarla resim yapma yöntemi. Bu yöntemle ya- Kurgan: Eski Türklerde görülen tepe biçimindeki mezar- pılmış duvar resmi. dır. Asimile Etmek: Kendine benzetmek. Bir milletin başka Örf: Yasalarla belirlenmediği hâlde halkın kendiliğinden bir milletin kültür unsurlarını yok ederek kendi kültürünü uyduğu geleneklere denir. kabul ettirmesi. Boy: Ortak bir sosyal düzen içinde bir arada yaşayan, Kavim: Budun. Boylar (Kabileler) topluluğu. aynı soydan insanların meydana getirdiği topluluk. Yaylak: Yazın barınılan yer. Orduların, göçebe oymakla- Otağ: Büyük ve süslü çadır. rın, hayvanları ile birlikte yaylaya çıkarak konakladıkları Soy: Kan bağı ile birbirine bağlı bulunanların tümü. yer. B İpek Yolu: Çin’den başlayıp Karadeniz’in kuzeyine uza- Şaman: Eski Türklerde din adamı. İ nan ticaret yolu. Kışlak: Kışın barınılan yer. Orduların, göçebe oymakla- L Sosyal Devlet: İnsanların doğumundan öldükten sonra rın hayvanları ile birlikte yaylalardan inip konakladıkları G gömülmesine kadar her konuyla ilgilenen ve halkın ihti- İ yer. yaçlarını karşılamayı görev sayan devlet anlayışına de- Töre: Bir toplulukta benimsenmiş, yerleşmiş kuralların, S nir. gelenek ve göreneklerin, ortak alışkanlıkların, tutulan yol- A R Yabgu: Orta Asya’da kurulan ilk Türk devletlerinde ka- ların bütünü. ğandan sonra gelen üst düzeydeki yöneticinin adıdır. Şamanizm: Kuzey ve Orta Asya’da Türkler arasında gü- M Devletin batı kanadının yöneticisi. nümüze kadar süregelen doğaya tapma, doğaüstü ruhla- ra inanma temeline dayalı din. A Kopuz: 90-100 cm uzunluğunda olan Türk ozanların çal- L dığı telli bir sazdır. Totemizm: İlkel toplumlarda atı veya koruyuculuğuna Veraset Sistemi: Hükümdar öldükten sonra, hükümdar inanılan hayvanları ya da bitkileri kutsal kabul eden ina- ailesinden bir erkeğin hükümdar olması sistemine vera- nış. set veya saltanat sistemi denir. Bu sistemin kaynağı Kut anlayışıdır. Balbal: Türklerde ölen kahramanların mezarlarının baş tarafında dikilen mezar taşı. Orhun Yazıtları (Kök Türk Kitabeleri): Türk tarihinin ve edebiyatının ilk yazılı örnekleridir. Danimarkalı Wilhelm Bitikçi: İslamiyet’ten önceki dönemlerde hakanın baş Thomsen tarafından 1893’te okunan Orhun Yazıtları, yazmanıdır. Başka devletlerle ve topluluklarla ilişkilerin Tonyukuk (725), Kül Tigin (732) ve Bilge Kağan (735) düzenlenmesi görevi de bulunmaktadır. adına dikilmiştir. 38

Test İSLAM MEDENİYETİNİN DOĞUŞU 3 1. Ali Öğretmen’in “İslam Medeniyeti” konusuyla ilgili 2. Hz. Ebubekir Dönemi’nde Kur’an-ı Kerim’in kitap sorduğu sorulara öğrencisi Ömer şu cevapları ver- hâline getirilmesinde; miştir. I. orijinalliğinin bozulması korkusu, İSLAM MEDENİYETİ Doğru Yanlış II. yönetimde birliğin sağlanması, I. Farabi, felsefe dünyasında III. din adamları sınıfının oluşmasının engellenmesi birinci öğretmen olarak görülen Aristo’nun fikirlerini nedenlerinden hangilerinin etkili olduğu söylene- en iyi yorumlayan filozof bilir? olarak kabul edildi. Bu nedenle ikinci öğretmen ✓ A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II anlamında “muallim-i sanî” unvanıyla anıldı. D) II ve III E) I, II ve III II. İslam dünyasında “Kur’an ✓ Mekke’de indi, Kahire’de okundu, İstanbul’da ✓ 3. Hz. Ömer Dönemi’nde ordu masraflarını karşılamak yazıldı.” sözünü meşhur eden ve Türkler’in büyük amacıyla ikta sistemi geliştirilmiştir. sanatçılar yetiştirdiği İslam sanatı çini sanatıdır. Buna göre aşağıdakilerden hangisi ikta sistemi- nin yararları arasında bulunmamaktadır? III. İslamın inançla ilgili yönü- nü inceleyen kelam ilminin A) Gayrimüslimlerin İslam ordusuna alınmaması amacı iman esaslarının felsefe yoluyla kanıtlanma- sıdır. IV. Bağdat’taki Nİzamiye B) Devlet otoritesinin artması Medresesi’nde müderrislik C) Arazilerin boş kalmaması yapan İmam Gazali İhyaül- Ulumi’d-Din adlı eserinde ✓ D) Üretimde süreklilik sağlanması Kur’an ve sünnete uygun E) Hazine giderlerini azaltması bir hayat için önerilerde B bulunmuştur. İ V. İbn’i Rüşd, Hintlilerden L aldığı dokuz adet rakama G sıfırı ekleyerek onluk sis- İ 4. Hz. Osman döneminde başlayan iç karışıklıklar Hz. temi tamamladı. Böylece, ✓ karışıklıklara yol açmadan Ali döneminde artmış ve görüş ayrılıkları Müslüman- matematiksel işlemlerin S lar arasında savaşlara yol açmıştır. kolayca ifade edilmesini sağladı. A R Bu durumun aşağıdakilerden hangisine yol açtığı söylenebilir? Ömer’in yukarıdaki sorulardan hangisine verdiği M TYT TARİH SORU BANKASI A A) İslam dünyasının liderliğinin Türklerin eline geç- cevap yanlıştır? L mesine A) I B) II C) III D) IV E) V B) Devlet ekonomisinin güçlenmesine C) İslam ordusunda Arap olmayan askerlerin görev- lendirilmesine D) Fetihlerin durmasına E) Kur’an-ı Kerim’in çoğaltılarak illere gönderilme- sine 57

7. İlk Müslüman Türk devletlerinde Abbasilerden etki- 10. Aşağıda verilen bilgilerle ilgili yapılan Doğru / lenerek oluşturulmuş, tarımsal üretime dayalı “ikta Yanlış işaretlemesi hangi seçenekte yanlış yapıl- sistemi” denen bir sistem bulunmaktaydı. Bu sistem mıştır? bir çok alanda devlete fayda sağlamaktaydı. İkta sisteminin devlet yönetimine faydaları ara- D Y sında aşağıdakilerden hangisi gösterilemez? ✓ A) “Halk tarafından sevilmesi için A) Merkezî otorite kuvvetlenmiştir. bey güleryüzlü, tatlı sözlü, yu- muşak huylu olmalı ve bütün B) Ülke ekonomisi güçlenmiştir. hareketlerinde bunlara uygun davranmalıdır. Bey gönlünü C) Göçebe hayat yaşayanların yerleşik hayata geç- alçak tutmalı, beyin eli açık meleri özendirilmiştir. olmalıdır.” gibi öğütler içeren eserini Karahanlı Hükümdarı D) Topraklarda aristokratik bir gücün oluşmasına Tamgaç Buğra Han’a sunan imkân verilmiştir. Yusuf Has Hacip’tir. E) Üretimde süreklilik sağlanmıştır. B) Kaşgarlı Mahmut, Türk illerine yaptığı geziler sırasında öğrendiklerini “Divanü Lügatit- ✓ Türk” adını verdiği eserinde topladı. 1072 ile 1074 yılları arasında yazılan bu eser Türk- çenin ilk sözlük ve dil bilgisi kitabıdır. 8. Büyük Selçuklu Devleti ve Harzemşahlarda toplum- C) Uygur Devleti’nin yıkılmasın- ✓ ✓ dan sonra bu devletin sınırları ✓ da Türkler çoğunlukta olmakla birlikte, Ermeni, Rum, B içinde yaşayan Karluk, Yağma Gürcü, Arap ve Fars gibi başka milletler de barış içe- İ ve Çiğil Türkleri tarafından risinde birlikte yaşamaktaydı. L 840 yılında Balasagun mer- G kezli olarak Büyük Selçuklu Bu durum aşağıdakilerden hangisine kanıt olabi- İ Devleti kurulmuştur. lir? D) Müslümanlarla komşu olmala- A) Devletin hoşgörülü bir politika takip etmesine rına rağmen Türkler İslamiyete geçme konusunda acele et- B) Merkezî otoritenin bozulmasına memişlerdir. Bu durumun baş- lıca nedeni Emeviler’in Arap C) Halkın yönetime katılmasına olmayanlara karşı izledikleri ırkçı politikadır. D) Türk-İslam kültürünün yayılmasına E) Gürcü Prensi Liparit komu- E) Sosyal hareketliliğin yaşanmasına tasındaki Bizans ordusu ile Büyük Selçuklular arasında gerçekleşen 1048 Pasinler Muharebesi, Selçuklu Türkleri ile Bizanslılar arasındaki ilk muharebe olmuştur. TYT TARİH SORU BANKASI 9. Selçuklularda resmî dil Farsça, bilim dili ise Arapçay- S 11. Türk devlet ve boyları Dört Halife Devri’nde ve Eme- A dı. Ancak halk arasında genellikle Türkçe konuşu- R viler Dönemi’nde İslamiyet’in yayılışına karşı dire- M niş sergiledikleri halde X. yüzyıldan itibaren topluca lurdu. Bu dönemdeki eserler de Farsça ve Arapça A İslamiyet’e girmeye başlamışlardır. L olarak kaleme alınmıştır. Türklerin İslamiyet’e direnmelerinde aşağıda ve- rilen nedenlerden hangisinin etkili olduğu söyle- Bu durum aşağıdakilerden hangisine kanıt olabi- nemez? lir? A) Emeviler’in Arap milliyetçiliği politikası A) Devlet ile halkın bütünleşmesine B) İslamiyet’in kılıç zoruyla kabul ettirilmeye çalışıl- B) Bilim adamları ile halk arasında kopukluk olması- ması na C) Gayrimüslimlerden haraç ve cizye vergisinin C) Türkçenin bilim dili olmasına alınması D) Türkçenin resmî dil olarak ilan edilmesine D) Türklerin bağımsız yaşama düşüncesi E) Türklük kavramının önem kazanmasına E) Din değiştirmenin toplumsal değişikliğe neden olması 68

SORU ANALİZİ Yıllar 1994-1998 1999-2003 2004-2008 2009-2020 Soru Sayısı 1 – 1 3 KONU ÖZETİ Alplık: Yiğitlik, kahramanlık. Kapıkulu Ocağı: Doğrudan padişaha bağlı olan yaya atlı ve teknik olan yaya, atlı ve teknik sınıflardan oluşan Gazilik: Din uğruna savaşan, Osmanlı Devleti’nin daimi ordusu. Türkler tarafından mücahit kar- şılığında kullanılan sıfat. Acemioğlanlar Ocağı: Kapıkulu ordusuna asker ye- tiştirmek için kurulan okul. Gaza: Müslümanlığı korumak ya da yaymak amacıyla müs- Reaya: Osmanlı uyruğu, dar anlamda vergi yükümlüsü lüman olmayanlara karşı yapı- olan sınıflar. lan savaş, din uğruna yapılan savaş. Sipahi: Osmanlılarda tımar sahibi bir sınıf atlı asker Yeniçeri: Osmanlı ordusunda Tımar: Osmanlı İmparatorluğu toprak düzeninde yıllık Kapıkulu Ocaklarının muharip geliri yirmi bin akçeye kadar olan topraklar. sınıfında yer alan piyade askerî. Ulufe: Osmanlılarda kapıkulu askerlerine saray ve Cebelü: Osmanlı Devleti’nde devlet kuruluşlarındaki bazı görevlilere üç ayda bir ve- savaş sırasında tımar, zeamet rilen ücret. sahiplerinin dirlikleri oranına göre yanlarında götürmekle yü- Mülk: Vakıf olmayıp doğrudan doğruya birinin malı kümlü bulundukları atlı asker. olan yer veya yapı. Cülus bahşişi: Osmanlı padi- Enderun: Devlet görevlilerinin yetiştirildiği okul. şahlarının tahta çıktıkları za- man asker, ulemaya ve memurlara dağıttıkları para. Devşirme: Asker yetiştirilmek üzere Yeniçeri Ocağı’na alınacak çocukları seçip toplama işi. Dirlik: Osmanlı Devleti’nde bir hizmete karşılık olmak üzere bir kimseye devletçe verilen aylık veya bir yere bağlı gelir. Hassa: Osmanlı Devleti’nde padişahı korumakla gö- revli askerî sınıf. Malikâne: Osmanlı Devleti’nde yararlıkları görülen komutanlara, görevlilere, memurlara ve diğer emeği geçenlere, mülk gibi kullanmak üzere, kullanma hakkı verilen toprak veya çiftlikler. Miri: Devlet hazinesine ait olan. Tımar Sistemi: Osmanlı Devleti’nde geliri, maaş kar- şılığı devlet görevlilerine bırakılan arazi. Tımar sahibi kişiler başta askerî yetiştirmek üzere belli sorumluluk- ları yerine getirmeleri karşılığında toprağın sadece ge- lirine sahip olurdu. Kapıkulu Sipahileri: Kapıkulu ordusundaki atlı birlik- ler. 94

6. Osmanlı halı sanatında önceki dönemlerden farklı 10. • Timur’un torunudur. • olarak yeni tarzlar ortaya konmuştur. Hayvan figürle- Semerkant’ta bir medrese bir de rasathane yap- rinden daha çok yaldız ve geometrik desenler ağırlık • tırdı. kazanmıştır. Yaptırdığı rasathane Orta Çağ’daki astronomi Buna göre aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? bilgisini en yüksek düzeye ulaştırdı. A) Osmanlı el sanatlarında değişim yaşandığı B) Orta Asya Türk kültürünün terk edildiği Yukarıda bazı özellikleri verilen bilim insanı aşa- C) Dokumacılık alanında Avrupa’nın örnek alındığı ğıdakilerden hangisidir? D) Sanatsal çalışmaların geri plana itildiği E) Osmanlı sanatının yeniliklere kapalı olduğu A) Ali Kuşçu B) Farabi 7. C) Uluğ Bey D) Harezmi E) İbn-i Sina Osmanlı sanatına ait bir örnek olarak verilen yukarı- 11. Osmanlı’da mimari yapılar başta olmak üzere nere- daki görselden hareketle; deyse bütün sanat dallarında gelişme kaydedilmiştir. Fakat resim ve heykelde istenilen ilerleme başarıla- • Sırça adı verilen bu sanat Osmanlı Devleti’nde mamıştır. çok gelişmiştir. Bu durumun nedeni olarak aşağıdakilerden han- • Bu sanatın en önemli merkezleri İznik ve gisi söylenebilir? Kütahya’dır. A) İslam dininde resim ve heykelin yasaklanması Görselde olduğu gibi özellikleri verilen sanat dalı B) Mimari yapının daha önemli olması aşağıdakilerden hangisidir? C) Avrupa’dan çok sayıda ressam ve heykeltraşın ülkeye gelmesi D) Avrupa’nın örnek alınması E) Matbaanın yaygın olarak kullanılması A) Dokumacılık B) Hat C) Çinicilik D) Taş işlemeciliği E) Tezhip B 8. İlk Türk devletlerinde hayvan üslubu sanatsal çalış- İ 12. Anadolu’yu Türklere yurt yapan faktörlerin başında L malarda yoğun olarak kullanılmıştır. G İslamiyet’ten sonra bu anlayışın nakkaşlar ta- İ tekke ve zaviyeler gelir. Çünkü İslam ordularının fet- TYT TARİH SORU BANKASI rafından yapılarak aşağıdaki alanlardan hangisi S hettikleri yerlerde bulunan halkların gönülleri, tekke üzerinde daha çok etkili olduğu söylenebilir? A ve zaviyelerdeki gönül erlerinin çalışması sonucu A) Minyatür R fethedilmiştir. Eğer ordularca yapılan fetihlerin arka- M sından, gönül erlerinin fetihleri gelmezse idi, İslam B) Maden işlemeciliği A bu coğrafyalarda kalıcı olmazdı. C) Taş süslemeleri Buna göre; D) Seramik sanatı L I. Tekke ve zaviyelerin Anadolu’nun İslamlaşma- E) Ahşap işlemeciliği sında etkili olduğu, 9. Halk kültürünün sözlü kaynakları arasında; II. askerî alanda yapılan fetihlerin gönül erleri tara- I. tekerleme, fından tamamlandığı, II. efsane, III. destan III. fethedilen yerlerde kalıcılığın tekkeler sayesin- türlerinden hangilerinin yer aldığı söylenebilir? de perçinleştiği yargılarından hangileri söylenebilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III D) II ve III E) I, II ve III 102

SORU ANALİZİ Yıllar 1994-1998 1999-2003 2004-2008 2009-2020 Soru Sayısı 1 0 1 3 KONU ÖZETİ Topkapı Sarayı: Osmanlı İmparatorluğu’nun, devleti B Babüssade: Divan Meydanı’nı, padişahların saray- idare etmek amaçlı dört yüz yıl boyunca kullandığı ve İ da selamlık hayatının geçtiği, iç saray teşkilatının Osmanlı padişahlarının yaşadığı hem saray hem de L ve saray okulunun bulunduğu mekânları içeren bu idare merkezi. G mekânları Enderun avlusuna bağlayan kapı. İ Divan-ı Hümayun: Osmanlı Devleti’nde siyasi, idari, Kubbealtı: Osmanlı Devleti’nde devlet işlerini görüş- askerî ve mali işlerle önemli davaların görüşüldüğü S mek üzere kubbe vezirlerinin ve görevlilerin toplan- bugünkü Bakanlar Kurulu’na benzeyen bir kurum. A dığı yer. R Birun: Osmanlı sarayında harem dairesinin ve ende- M Divan-ı Hümayun Üyeleri: runun dışında kalan ve saray çalışanlarının bulundu- A Vezir-i Azam: Padişahın mutlak vekili olup onun ver- ğu bölüm. L diği mührü taşıyan kişi. Enderun: Osmanlı’da Topkapı Sarayı’nda devlet Kazasker: Kadıların ya da halkın divana getirdiği da- kadrolarında görev alacak devşirmelerin yetiştirildiği valara bakan kişi. bölüm. Defterdar: Devletin gelir ve giderlerini hesaplayan Harem: Padişahın ailesiyle birlikte yaşadığı bölüm kişi. Kanunnâme-i Âli Osman: Fatih Dönemi’nde hazırla- nan kanunlara verilen isim. Nişancı: Divandan çıkan belgelere, padişahın fer- manlarına, beratlarına ve namelere padişahın tuğra- Babıhümayun: Topkapı Sarayı’nın üç törensel kapı- sını çeken kişi. sından biri olan ve birinci avluya geçit veren kapı. Reisülküttap: Divan katiplerinin başı olan kişi. Babüsselam: Padişahtan başka hiç kimsenin atla gi- Kaptan-ı Derya: Osmanlı Devleti’nde donanma ko- remediği ve divan mutfağının bulunduğu orta avluya mutanı. açılan kapı. Yeniçeri Ağası: Kapıkulu Ordusu’nun en büyük ko- mutanı ve divandaki temsilcisi. Şeyhülislam: Kanunların ve devlet işlerinin İslam di- nine uygun olup olmadığını denetleyen ve bu konuda fetva veren kişi. 118

Test SULTAN VE OSMANLI MERKEZ TEŞKİLATI 2 1. Osmanlı Devleti’nde Divanıhümayun ile ilgili; 4. Osmanlı İmparatorluğu’nda idari bölgeler başkentten I. Orhan Bey tarafından kurulmuştur. verilen emirlere göre yönetilmekteydi. Taşradaki yö- neticiler başkentten atanır ve denetlenirdi. II. Danışma organı niteliğindedir. Bu durum Osmanlı İmparatorluğu’nda aşağıdaki III. Yönetim, askerî ve yargı konularında yetki sahi- amaçlardan hangisini sağlamaya yöneliktir? A) Kültürel çeşitliliği azaltma bidir. B) Yöneticilerin idari inisiyatif kullanmalarını sağlama IV. I. Mahmut tarafından kaldırılmıştır. C) Federal yönetimler oluşturma bilgilerinden hangilerinin yanlış olduğu söylene- D) Yönetimi tek merkezde toplama bilir? E) Eyalet sayısını azaltma A) Yalnız III B) Yalnız IV C) II ve III D) II ve IV E) I, II ve III 2. Yükselme Dönemi’nden itibaren Osmanlı Devle- 5. Osmanlı devlet teşkilatının teokratik özellikler ti’ndeki Divanıhümayun, sadrazam başkanlığında gösterdiğini söyleyen bir tarihçi aşağıda verilen- toplanmış ve kararları da padişah onayına sunulduk- tan sonra yürürlüğe girmiştir. lerden hangisini bu görüşüne dayanak yapabilir? Bu bilgiye göre Divanıhümayun ile ilgili; I. danışma organı hâline geldiği, A) Fermanların yayımlanmadan önce şeyhülislam II. karar meclisi niteliğinin ön plana çıkarıldığı, makamına gönderilmesi III. padişah otoritesini sınırlandırdığı B) Halkın yöneten ve yönetilenler olarak ikiye ayrıl- yorumlarından hangilerine ulaşılabilir? ması C) Devletin fethettiği bölgelerde tımar sistemini uy- A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II gulaması D) I ve III E) I, II ve III D) Padişahların aynı zamanda başkomutan olması E) Eyaletlerde, beylerin yanı sıra kadıların da bulun- 3. ması B İ L G İ S 6. Fatih Kanunnamesi’nde; A Yukarıdaki görselde Osmanlı medrese eğitimine ait R • kardeş katline izin verilmesi TYT TARİH SORU BANKASI bir örnek verilmiştir. Medreselerden mezun olanlar, M • divan başkanlığının vezirazama devredilmesi ilmiye sınıfına mensup olarak, adalet din ve eğitim A • müsadere sisteminin getirilmesi L işleri ile ilgilenirdi. gibi uygulamalar ile istenilen amacın aşağıdakiler- Buna göre ilmiye sınıfı ile ilgili aşağıdaki yargılar- den hangisi olduğu söylenebilir? dan hangisine ulaşılamaz? A) Merkezi otoriteyi güçlendirmek A) İlmiye sınıfının yetki alanı geniş tutulmuştur. B) Veraset sisteminde değişiklik yapmak B) Eğitimde teokrasi etkili olmuştur. C) Divan-ı Hümayunun etkisini azaltmak C) Laik eğitim konusunda ilk adım atılmıştır. D) Devletin gelirlerini artırmak D) Kadılar eğitim sınıfı içinde yer almışlardır. E) Taht kavgalarını önlemek E) Hukukta İslami etkiler görülmüştür. 121

SORU ANALİZİ 1994-1998 1999-2003 2004-2008 2009-2020 1 3 4 3 Yıllar Soru Sayısı KONU ÖZETİ Beşik Uleması: Osmanlılarda 17. yy. dan itibaren eği- B Islahat: Daha iyi duruma getirmek için yapılan değişik- tim sisteminin de yozlaşmasına bağlı olarak yöneticile- İ lik, düzeltme ve iyileştirme. Reform. rin çocuklarına ilmî unvanların küçük yaşta verilmesi- L dir. Eğitim alanındaki yozlaşmayı daha da derinleştiren G İltizam Sistemi: Osmanlı Devleti’nde, genellikle mer- bir uygulamadır. İ kezden uzak eyaletlerdeki vergilerin toplanması işinin açık artırma yoluyla belirli kişilere verilmesine denir. Merkantilizm: 16 ve 17. yüzyıllarda ortaya çıkan ve S Vergileri toplayan kişiye de mültezim denirdi. devlet zenginliğinin madene dayandığını bu zengin- A liğin hangi yollarla elde edilebileceğini belirten iktisat R Esham Senedi: Osmanlı Devleti’nde ilk kez III. Mus- fikrine denir. M tafa Dönemi’nde uygulanan, hazinenin nakit para ih- A tiyacını karşılamak amacıyla kullanılan, iç borçlanma Ulufe Alım-Satımı: Osmanlı Devleti’nde Kapıkulu L kuponlarına denir. Ocaklarındaki askerlere üç ayda bir ödenen maaşa ulufe adı verilmiştir. Ulufelerin kime ait olduğunu gös- Kutsal İttifak: II. Viyana Kuşatması’nda Osmanlı or- teren esamelerin (defterlerin) alınıp satılmasına ulufe dusunun bozguna uğramasıyla, Papa’nın çağrılarıyla alım-satımı denmiştir. Bu alım satımlar sonucunda Avrupalı devletlerin Türkleri Avrupa’dan atmak için Os- Kapıkulu Ocaklarına askerlikle ilgisi olmayanlar dol- manlı Devleti’ne karşı oluşturdukları siyasi birlik. muştur. Âyan: Bir memleketin, bir bölgenin, bir kasabanın İstihkâm: Düşman saldırılarını durdurmak ve savmak veya bir sınıfın ileri gelenleri hakkında kullanılan bir ifa- amacıyla sınır boylarında önemli şehir ve kalelerin et- de. Zamanla ve en çok XVIII. yy. dan itibaren Osmanlı rafında oluşturulan savunma hatları. Bu amaçla I. Ab- ülkesinin muhtelif yerlerinde, çoğu yerli eşraf ailelerin- dülhamit döneminde İstihkam Okulu açılmıştır. den olmak üzere türeyen sınıfa da bu isim verilmiştir. 1808 Sened-i İttifak ile âyanların varlığı devlet tarafın- Humbara: Demir veya tunçtan dökülmüş, yuvarlak ve dan resmen tanınmıştır. boş olan, içine patlayıcı maddeler doldurulup havan topu veya elle atılan bir tür yuvarlak bomba. Grek Projesi: 18. yüzyılın sonlarında Rusya’nın Avus- turya ile birleşerek Osmanlı topraklarını paylaşmak Çar: Rus imparatorlarına verilen unvan. için hazırladığı plana denir. Bu planın nihai hedefi İstanbul’u ele geçirerek Bizans İmparatorluğu’nu yeni- Barok: 17 ve 18. yüzyıllarda Avrupa’da görülen mimari den kurmaktı. alandaki sanat akımı. Bu sanat akımı 18. yüzyılda Os- manlı Devleti’nde de tesirini göstermiştir. Kafes Usulü: Osmanlı Devleti’nde 17. yüzyıl başla- rından itibaren şehzadelerin sancağa gönderilmeyip Garantör: Güvence veren ve bunun gerçekleşmesini sarayda yetiştirilmeleri. gözeten kimse, kuruluş veya devlet. Otuz Yıl Savaşları: Alman imparatorunun Protestanlı- Vak’anüvis: Osmanlı Devleti’nde XVII. yy. sonların- ğı ortadan kaldırmak istemesi üzerine yaşanan savaş- dan itibaren oluşturulan resmî tarih yazıcılığı ile görev- lar. lendirilen kişilere verilen unvan. Westfalya Antlaşması: Otuz Yıl Savaşları sonucun- Nizam-ı Cedit: III. Selim Dönemi’nde Yeniçeri da imzalanan bu antlaşma ile Avrupa halkına mezhep Ocağı’na alternatif olarak Avrupa tarzında kurulan ilk seçme özgürlüğü verilmiştir. ordunun adı. Ogsburg Antlaşması: Protestanlığın resmen tanın- Rokoko: 18. yüzyılın başında daha çok Fransa’da ması. geçerli olan kavisli çizgileri bol, gösterişli bir bezeme üslubuna denir. Sefaretname: Yabancı ülkelere gönderilen elçilerin hükûmete sundukları raporlar. Eser. Ekber ve Erşed Sistemi: 17. yy.da Osmanlı haneda- nının erkek üyelerinden yaşça en büyük ve en olgun Celali: Bilhassa 17. yüzyılda Anadolu’da sosyal, eko- olanların padişah olmasını öngören yeni egemenlik nomik ve askeri nedenlerden dolayı Osmanlı Devleti’ne anlayışı. karşı isyan edenlere verilen isim. İrad-ı Cedit Hazinesi: III. Selim döneminde kurulan Adaletname: 17. yüzyılda Osmanlı Devleti’nde padi- Nizam-ı Cedit ordusunun ihtiyaçlarının karşılanması şahların bozulan devlet düzenini düzeltmek amacıyla için kurulan hazineye verilen isimdir. halk yararına çıkardıkları kanun hükmündeki kararlar. Panislavizm: Bütün Slavları yabancı egemenliğin- den ve özellikle Osmanlı yönetiminden kurtarmak için Rusya’nın çıkarları doğrultusunda uyguladığı politika- ya denir. 144

TEST ÖSYM tipi Bu bölümdeki sorular sınavlarda çıkan sorular paralelinde hazırlanmıştır. 1. Rusya, XVIII. ve XIX. yüzyıl boyunca; 4. • Karadeniz’de donanma bulundurmak, • Boğazlardan geçiş serbestliği elde etmek, • Balkan milletlerini isyan ettirmek için çalışmalar yapmıştır. Buna göre Rusya’nın politikası’nın; I. sıcak denizlere ulaşmak, II. Ortodoksların din özgürlüğünü sağlamak, III. Balkanlardaki etkinliğini artırmak, Yukarıdaki harita II. Abdülhamit Dönemi’nde inşasına başlanan Berlin - Bağdat demiryolu güzergâhını gös- IV. Osmanlı Devleti’ni zayıflatmak termektedir. amaçlarından hangilerine yönelik olduğu savu- II. Abdülhamit’in Almanya’ya vermiş olduğu bu nulamaz? proje sayesinde Almanların aşağıdaki devletler- A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III den hangisine karşı üstünlük kurma amacı taşı- D) II ve IV E) II, III ve IV dığı söylenebilir? A) Fransa B) Rusya C) ABD D) İngiltere E) İtalya 2. 1841 Londra Boğazlar Sözleşmesi’ne göre; • Barış zamanında hiçbir devletin savaş gemisi Boğazlardan geçemeyecektir. • Boğazlar bütün ticaret gemilerine açık olacaktır. Bu duruma bakarak; I. Osmanlı Devleti’nin Boğazlar üzerindeki ege- menlik hakkının kısıtlandığı, II. Çarlık Rusya’nın antlaşmadan kazançlı ayrıldığı, III. Boğazların uluslararası statü kazandığı B yorumlarından hangilerine ulaşılabilir? İ L A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III G D) I ve III E) II ve III İ 5. XIX. yüzyılda yaşanan; S • 1841 Londra Boğazlar Sözleşmesi’ne göre Bo- ğazların Osmanlı Devleti’nin denetimine bırakıl- A ması, 3. Aşağıdakilerden hangisi, Rusya’nın XVIII. ve XIX. R yüzyılda milliyetçi düşünceleri ve özgürlükçü fi- M • 1856 Paris Antlaşması’na göre, Karadeniz’de hiçbir devletin savaş gemisi bulunduramaması kirleri desteklediğini kanıtlamaz? A TYT TARİH SORU BANKASI A) Mora’da başlayan Yunan isyanına İngiltere ve L gelişmeleriyle Batılı devletlerin, I. Rusya’nın, Boğazlardan geçişini engellemek, Fransa ile destek olması B) İhtilal Savaşları’nda Rusya, İngiltere ve Avustur- II. Osmanlı Devleti’ndeki azınlık isyanlarını bastır- ya ile birlikte Fransa’ya karşı savaşması mak, C) Balkan uluslarını Panslavizm düşüncesi ile kış- III. Rusya’yı Balkan politikasında serbest bırakmak kırtması D) Giritli Rumların Yunanistan’a katılmasına destek amaçlarından hangilerini gerçekleştirmek iste- dikleri söylenebilir? olması E) Berlin Antlaşması ile 1878’de Sırbistan, Karadağ A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III ve Romanya’ya bağımsızlık verdirmesi D) I ve II E) II ve III 161

7. III. Selim II. Mahmut Abdülmecit 10. Osmanlı Devleti’nde kız çocuklarının ilkokuldan • Nizam-ı • Sekban-ı Cedid • Tanzimat sonra eğitime devam etmesi XIX.yüzyıla kadar ola- Cedid hareketi • Vakay-ı Hayriye Fermanı naksızdı. İmkânı olan aileler, kızları için özel ders • Mekteb-i Harbiye alırlardı. II. Mahmut döneminde ilköğretimin zorunlu • Daimi elçilik • Muhtarlık • Islaahat olması, Abdülmecit döneminde kız rüştiye mektep- • Avrupa’ya öğren- Fermanı lerinin açılması, Abdülaziz döneminde Darü’l Mual- • Yerli malı limatın açılması ile kızların eğitim hayatında yer al- ci gönderilmesi • Polis Teşkilatı ması sağlanmıştır. • Meclis-i Meşveret • Mekteb-i XIX. yüzyıldaki bu değişim, aşağıdakilerden han- Mülkiye gisinin göstergesidir? • Mekteb-i Tıbbiye • Arazi A) Eğitim anlayışında değişiklik olduğunun kanunnamesi Osmanlı Devleti’nde yukarıdaki tabloya bakarak B) Kızların eğitimine erkeklerden daha fazla önem III. Selim, II. Mahmut ve Abdülmecit’le ilgili olarak verildiğinin aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? C) Karma eğitim anlayışının önemsendiğinin A) Yenilik taraftarı yöneticiler oldukları D) Okuma-yazma seferberliğinin amacına ulaştığının B) Dış politikaya önem verdikleri E) Laik eğitim anlayışına geçildiğinin C) Veraset sisteminde değişikliğe gittikleri D) Uzun süre tahtta kaldıkları E) Osmanlı’nın toprak kaybetmesini engelledikleri 11. 1909 yılında çıkan 31 Mart İsyanı Hareket Ordusu tarafından bastırıldıktan sonra İttihat ve Terakki Fır- kası Kanunuesasi’de birtakım değişiklikler yapmıştır. Buna göre Kanunuesasi’de yapılan; 8. Osmanlı Devleti’nde 1839 yılında ilan edilen Tanzi- I. Hükûmet padişaha değil, meclise karşı sorumlu- dur. mat Fermanı, Osmanlı’da daha önce yapılan ıslahat- II. Uluslararası antlaşmalar Mebusan Meclisinin lar göz önünde bulundurularak Avrupa kültürünün onayından sonra yürürlüğe girecektir. etkisiyle Batılı bir anlayışla hazırlanmıştır. III. Padişah’ın meclisi açma ve kapama yetkisi kal- Tanzimat Fermanı’nın kendisinden önceki ıslahat dırılmıştır. çalışmalarından çok daha önemli bir belge sayıl- masında, değişikliklerden hangileri sayesinde monarşinin yürütme üzerindeki baskısına son verildiği söy- I. hukukun üstünlüğü, kanun gücü gibi esasların lenebilir? kabul edilmesi, A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III II. tebaa arasında eşitlik ve adalet ilkelerinin ön D) I ve II E) I ve III plana çıkarılması, B İ 12. Osmanlı Devleti’nin XIX. yüzyılda; III. askerî ve mali alanda hükümler içermesi L durumlarından hangilerinin etkili olduğu savunu- G I. Devletin, ancak dini, dili, soyu ve ülküsü bir olan labilir? İ topluma dayanarak kurtarılabileceğini savun- ması, A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III II. Devletin, tüm etnik unsurların ortak yönetimi ol- D) I ve II E) II ve III S duğunu kanıtlamaya çalışması, A III. Devletin kurtuluşunun, dini esaslara bağlı ol- R makla mümkün olabileceğini savunması M gibi uygulamaları Osmanlıcılık, Ümmetçilik ve Türkçülük fikirleriyle ilişki bakımından aşağıda- TYT TARİH SORU BANKASI 9. II. Meşrutiyet Dönemi’nde Osmanlı Devleti’nde A kilerden hangisinde doğru olarak gruplandırıl- L mıştır? çok partili hayatın başladığına; Osmanlıcılık Ümmetçilik Türkçülük I. İttihat ve Terakki Fırkası’nın açılması, ––––––––––– –––––––––– –––––––– II. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın açılması, III. Hürriyet ve İtilaf Fırkası’nın açılması A) III II I gelişmelerinden hangileri kanıt olarak gösterile- B) II I III bilir? C) I II III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I III II D) I ve III E) II ve III E) II III I 166

SİMÜLASYON TESTİ – 5 1. Aşağıda verilen Fransız İhtilali’nin getirmiş oldu- 4. İnsan hakları ile ilgili olarak bazı devletler ve ulusla- ğu fikirlerden hangisi bağımsızlık hareketlerinin rarası kuruluşlar tarafından bildirgeler yayınlanmıştır. yaygınlaşmasında diğerlerine göre daha fazla et- Bu bildirgelerin zamanla daha kapsamlı hâle gel- mesi aşağıdakilerden hangisine kanıt olarak gös- kili olmuştur? terilebilir? A) Laik devlet B) Liberal ekonomi A) Devletlerin yönetim biçimlerinin değiştiğine C) Ulusçuluk D) Kanun üstünlüğü B) İnsana verilen önemin gün geçtikçe arttığına E) Eşitlik ve adalet C) Büyük savaşların azaldığına D) İnsan hak ve özgürlüklerinin sınırlandırıldığına E) Monarşik yönetimlerin güç kazandığına 2. Yeni ve Yakın Çağ tarihi ile ilgili olarak aşağıda verilen olay-sonuç eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır? ––––––O–la–y–––––– ––––––S–o––n–u–ç–––––– A) Sanayi Devrimi Avrupa’da sömürgeci- 5. II. Mahmut Dönemi’nde hayata geçirilen aşağıda- liğin başlaması ki yeniliklerden hangisinin merkezî otoriteyi güç- B) Fransız İhtilali Milliyetçilik akımının lendirdiği söylenemez? doğması A) 1826’da Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılması C) 1830 İhtilalleri Milliyetçiliğin yok edilemeyeceğinin B) Köy ve mahalle muhtarlıklarının kurulması anlaşılması C) İstanbul’da ilköğretimin zorunlu hâle gelmesi D) Yedi Yıl Savaşları İngiltere’nin sömür- E) İhtilal Savaşları gecilikte liderliği ele D) Posta ve polis teşkilatının oluşturulması geçirmesi E) İlk resmî gazetenin çıkartılması ve memurlara 1815 Viyana Kong- maaş bağlanması resi’nin toplanması B İ L G İ 3. Napolyon Savaşları’ndan sonra Avrupa’nın gelece- S 6. Osmanlı Devleti’nde; ğini belirlemek amacıyla Viyana Kongresi toplanmış- tır. Bu kongrede Avrupa devletlerinin milliyet, din ve A • Tanzimat Fermanı’nın ilan edilmesi dil etkenleri dikkate alınmadan Rusya, İngiltere ve R Prusya’nın istekleri doğrultusunda sınırlar yeniden M • Islahat Fermanı’nın yayınlanması çizilmiştir. A TYT TARİH SORU BANKASI L gibi gelişmelerin aşağıdakilerden hangisinin et- Bu durum; kisini en aza indirmeye yönelik olduğu söylene- bilir? I. Avrupa’da ekonomik yönden birlik sağlanması, A) Fransız İhtilali II. uluslararası alanda yeni siyasi sorunların ortaya B) 1838 İhtilalleri çıkması, C) Sanayi İnkılabı D) Reform hareketleri III. günümüz Avrupa Birliği’nin temellerinin atılması gelişmelerinden hangilerine ortam hazırlamıştır? E) Meşrutiyet’in ilanı A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III 169

Test SERMAYE VE EMEK 1 1. Sanayi Devrimi’ni gerçekleştiren Avrupa ülkele- 4. Sanayi İnkılabı sonrasında ortaya çıkan işçi sı- riyle ilgili aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşı- nıfının bazı haklar istemesi üzerine aşağıdaki lamaz? gelişmelerden hangisinin meydana geldiği söy- lenebilir? A) Sosyo-ekonomik yapı değişmiştir. B) Halkın refah seviyesi yükselmiştir. A) 1830 İhtilalleri C) Nüfus artışı hızlanmıştır. D) Mamul madde alımı artmıştır. B) 1848 İhtilalleri E) El tezgâhlarına dayalı üretime son verilmiştir. C) Restorasyon Dönemi D) 1815 Viyana Kongresi E) Koalisyon Savaşları 2. 5. Almanya ve İtalya’nın XIX. yüzyılın sonuna doğru siyasal birliklerini tamamlayarak sömürge yarışı- Yukarıda verilen görseldeki buhar makinesini James na katılmalarının; Watt 1764’te icat etmiştir. Böylece XIX. yüzyılın ilk I. dünya güç dengelerinin değişmesi, yarısında Avrupa’da buhar gücünden yararlanılmaya II. devletler arası rekabetin artması, başlanmış, buharla çalışan makinalar çoğalmış, fab- III. imparatorlukların parçalanması rika sayısı hızla artmış ve sanayideki gelişme ivme kazanmıştır. sonuçlarından hangilerine yol açtığı söylenebi- lir? Bu durumun; A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II I. sömürgecilik hareketlerinin başlaması, II. ekonomiyle ilgili yeni görüşlerin ortaya çıkması, D) II ve III E) I, II ve III III. işçi sınıfının önem kazanması B İ gelişmelerinden hangisine yol açtığı söylenebi- L G lir? İ A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III S 3. Endüstri Devrimi sonucunda bazı devletlerin belirli A 6. Osmanlı İmparatorluğu’ndaki aşağıdaki uygula- TYT TARİH SORU BANKASI R M malardan hangisinin ekonomiyi olumsuz yönde A etkilediği söylenemez? sanayi ürünlerinin kendi ülkelerine girişlerine kısıtla- L A) 1838’de Balta Limanı Ticaret Antlaşması’nın im- malar getirdikleri görülmüştür. zalanması Bu uygulamanın aşağıdaki amaçlardan hangisi- B) 1881’de Muharrem Kararnamesi ile Duyun-u ne yönelik olduğu söylenemez? Umumiye’nin (Genel Borçlar İdaresi) kurulması A) Döviz tasarrufu sağlamak C) İstanbul – Bağdat demir yolu hattının yapım işi- nin Almanya’ya verilmesi B) Dışa bağımlılığı azaltmak D) Avrupa devletlere kapitülasyon haklarının tanın- C) Üretim faaliyetlerini hızlandırmak ması D) İthalatı artırmak E) Loncaların Avrupalı tüccarlarla rekabet edeme- E) Millî ekonomiyi korumak yip kapanması 173

Test XIX VE XX. YÜZYILDA DEĞİŞEN GÜNDELİK HAYAT 1 1. Osmanlı Devleti’nin Balkan topraklarında ulus 3. Osmanlı İmparatorluğu Balkan Savaşları sonucunda devletlerin ortaya çıkmasıyla; toprak kaybetmiş, bu topraklarda yaşayan Türklerin bir kısmı Yunanistan ve Bulgaristan’ın yönetimine I. dikey hareketliliğinin yaşanması, geçmiştir. II. yatay hareketliliğin yaşanması, Bu bilgiye dayanarak aşağıdaki yargılardan han- gisine ulaşılamaz? III. Osmanlı Devleti’nde ekonomik sıkıntıların art- ması A) Osmanlı Devleti’ne sınır komşusu olan bağımsız devlet sayısı artmıştır. gelişmelerinden hangisi ya da hangilerinin ya- şandığı söylenebilir? B) Osmanlı Devleti’nin bazı komşularıyla olan sınır- larında değişiklik olmuştur. A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II C) Kaybedilen topraklarda kalan Türkler azınlık du- D) II ve III E) I, II ve III rumuna düşmüştür. D) Osmanlı Devleti askerî ve siyasi açıdan zayıfla- mıştır. E) Osmanlı Devleti’nin egemenlik alanı daralmıştır. 2. Sevgili öğrenciler! 4. XIX. yüzyılda Osmanlı Devleti’nde aşağıdakiler- 19. yüzyılda şehirleşmenin artmasıyla birlikte Osmanlı den hangisi kültürel değişimi ve gelişmeyi kolay- laştıran etkenlerden biri değildir? Devleti’nde yaşam koşullarını artırmak amacıyla birçok tedbir A) Avrupa tarzı okulların açılması alınmıştır. Bu tedbirler arasında neler olabilir? B) Avrupa’ya öğrencilerin gönderilmesi C) Avrupalı devletlere kapitülasyonların yaygınlaştı- Ömer Öğretmen’in sorusuna aşağıdaki öğrenci- B rılması lerden hangisinin doğru cevap verdiği söylene- İ D) Batı dillerinden eserlerin tercüme edilmesi mez? L E) Avrupa’daki elçiliklerin sayılarının artması G A) B) Altyapı İ hizmetlerinin Ulaşımda yapılması tramvayın kullanılması Diyar Yunus S 5. Osmanlı Devleti’nde 19. yüzyılda düşünce ve kültür A D) R hayatında büyük değişim ve gelişmeler yaşanmıştır. C) Adem M Buna göre, Hilal İthalata Limanların A I. hukuk ve yönetim alanında batı tarzı ıslahatların TYT TARİH SORU BANKASI ağırlık modernleş- verilmesi tirilmesi L yapılması, II. Avrupa ile diplomatik ilişkilerin yaygınlaşması, III. gazete ve dergilerin çıkarılması E) İş merkezi gelişmelerinden hangileri, farklı düşüncelerin sayısının halka ulaşmasında diğerlerinden daha çok etkili Baran artırılması olmuştur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) II ve III 181

SARMAL TEST SARMAL TEST - 4 1. Orta Asya Türklerinde yaygın ve uzun süreli hapis 4. Moğol baskısından kaçarak Anadolu’nun batısına cezaları bulunmamaktadır. göç eden topluluklar arasında pek çok şair, muta- savvıf ve bilim adamları da bulunuyordu. Bu durumun yaşanmasında aşağıdaki olgular- dan hangisinin etkisinden söz edilebilir? Bu durumun aşağıdakilerden hangisini ortaya çı- kardığı söylenebilir? A) Yazının geç dönemlerde kullanılması B) Göçebe bir hayatın yaşanması A) Türkler arasında İslamiyet’in hızla yayılmasını C) Hukuk kurallarının sözlü olması D) Orduların atlı askerlerden oluşması B) Anadolu’daki Türk kültürünün kökleşmesi süreci- E) Veraset geleneğinin var olması ni hızlandırmasını C) Moğolların Türk kültürünün etkisi altında kalma- sını D) Anadolu’nun coğrafi olarak öneminin artmasını E) Türkiye Selçuklularının yıkılış sürecini hızlandır- masını 2. “Abbasi Devleti’nde yönetimde etkinlik Türklerin eli- ne geçtiği sırada Mısır’da da Tolunoğlu ve İhşidiler devletleri kurulmuştu.” diyen bir tarihçinin bu görü- şü dikkate alındığında; I. Türkler İslam dünyasında siyasi birliği sağlamış- 5. Orta Çağ Avrupası’nın “Karanlık Dönem” olarak lardır. adlandırılmasının nedeni olarak aşağıdakilerden II. Arapların siyasi ve askeri etkinliği zaman içinde hangisi gösterilebilir? azalmıştır. A) Ekonominin tarıma dayanması III. Türkler Abbasi Devleti’nde siyasi ve toplumsal B) Feodalitenin egemen olması istikrarı güçlendirmişlerdir. C) Bilim ve sanatın kilise denetiminde olması D) Haçlı Seferleri’nin gerçekleşmesi yargılarından hangilerine ulaşılabilir? E) Kralların siyasi otoritesinin zayıf olması A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II B İ D) II ve III E) I, II ve III L G İ S 3. Mısır’da kurulan Türk devletlerinden Tolunoğul- A 6. Ankara Savaşı sonrasında Yıldırım Bayezid’in ları ve Akşitler’in bölgede uzun süre varlıklarını R sürdürememelerinde aşağıdakilerden hangisinin M oğulları arasında taht kavgalarının yaşanması A Osmanlı Devleti’nin; L etkili olduğu söylenebilir? I. askeri gücü, TYT TARİH SORU BANKASI A) Abbasi halifelerinin zayıflığı II. egemenlik anlayışı, B) Mısır’ın çeşitli devletler tarafından sürekli işgal III. ekonomik yapısı edilmesi özelliklerinin hangilerinden kaynaklandığı söyle- C) Kuruldukları yerin etnik yapısı nebilir? D) Haçlı Seferleri’ne karşı başarılı olamamaları A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III E) Gelenek olarak hanedan üyelerinin ülkeye sahip D) I ve III E) II ve III olması 185

Test MİLLÎ MÜCADELE 1 1. İzmir’in Paris Barış Konferansı’nda Yunanlılara 4. Aşağıda azınlıkların kurduğu bazı cemiyetler ve verilmesi kararı ve beraberinde gelişen işgal sü- özellikleri verilmiştir. recinin; Cemiyet Özellik I. millî cemiyetlerin yaygınlaşması, I. Pontus Rum Karadeniz sahil şeridinde II. Mustafa Kemal’in Samsun’a çıkması, Cemiyeti Pontus Rum Devleti’ni yeni- den kurmak III. Kuvay-ı Millîye’nin oluşturulması durumlarından hangileri üzerinde etkili olduğu II. Mavri Mira Bizans İmparatorluğu’nu söylenebilir? Cemiyeti yeniden canlandırmak A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III III. Etnik-i Eterya Rumların yaşadığı toprakla- Cemiyeti rın Yunanistan’a bağlanma- D) II ve III E) I, II ve III sını sağlamak 2. Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan sonra Türk hal- Yukarıda verilen cemiyet-özellik eşleştirmelerin- den hangilerinin doğru olduğu söylenebilir? kı işgallere karşı kendilerini koruyabilmek amacıyla Kuvay-ı Millîye birliklerini oluşturmuşlardır. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II Kuvay-ı Millîye birliklerinin aşağıdakilerden han- D) II ve III E) I, II ve III gileri ile mücadele ettiği söylenebilir? A) İngiliz – Yunan – ABD B) Fransız – İtalyan – Rus C) Ermeni – Fransız – Yunan D) Ermeni – Yunan – ABD E) Rus – Ermeni – Yunan 3. Aşağıdaki diyagramda Kuvay-ı Millîye birliklerinin ku- 5. VI II V I ruluş nedenleri yer almaktadır. IV III 1. Osmanlı ordusunun terhis edilmesi B 2. Azınlıkların ayrılıkçı faaliyetleri İ L G İ S I. Redd-i İlhak Cemiyeti A 3. Halkın işgallere tepkisiz kalmaması II. Kilikyalılar Cemiyeti R III. Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti M IV. Trabzon Muhafaza-i Hukuk Cemiyeti A 4. ---?--- L V. İzmir Müdafaa-i Hukuk-u Osmaniye Cemiyeti TYT TARİH SORU BANKASI Buna göre yukarıda verilen boşluğa aşağıdakiler- VI. Trakya-Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti den hangisi getirilmelidir? Yukarıda Mondros Ateşkes Antlaşması sonrasında kurulan yararlı cemiyetler ve bu cemiyetlerin savun- A) İtilaf Devletleri’nin Anadolu’yu işgal etmesi dukları bölgeler eşleştirilmiştir. B) Padişahın işgallere karşı önlem almak istemesi Buna göre bu eşleştirmelerden hangileri yanlış- tır? C) Düzenli ordunun kurulması A) Yalnız III B) Yalnız IV C) I ve II D) Saltanat makamının işgallere karşı çıkması E) Ulusal egemenliğin gerçekleştirilmek istenmesi D) III ve V E) V ve VI 199

Test MİLLÎ MÜCADELE 4 1. Millî Mücadele Dönemi’nde Türkler; Doğu Cep- 4. I. I. İnönü Savaşı hesi’nde Ermenilerle, Güney Cephesi’nde Fransız- II. II. İnönü Savaşı larla, Batı Cephesi’nde ise Yunanlılarla mücadele III. Sakarya Meydan Savaşı etmişlerdir. Yukarıdaki mücadelelerden hangilerinden sonra yapılan antlaşmalar sonucu Misak-i Millî’den ta- Buna göre; viz verildiği söylenebilir? I. Birçok cephede mücadele edilmiştir. II. Millî Mücadele’nin süresi uzamıştır. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III III. Anadolu birden fazla düşmanın tehdidi altında- D) II ve III E) I, II ve III dır. yargılarından hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III 5. 2. TBMM ile Ermenistan arasında imzalanan Gümrü Urfa’da Fransız İşgal Kuvvetleri Komutanlığı’na Antlaşması’yla ilgili olarak; Yüzyıllardan beri özgür ve egemen yaşamış bir I. Kars, Sarıkamış ve Iğdır geri alınmıştır. millet istila ve esirliği kabul edemez. Wilson İlkeleri’ne ve mütakere hükümlerine aykırı olarak gittikçe artan II. TBMM’ye olan güven artmıştır. gaddarca ve zalimce istilaya karşı kutsal haklarımızın korunmasına fiilen karar vermiş bulunmaktayız. III. Batı Cephesi’ne asker sevkine zemin hazırlan- mıştır. Urfa ve Havalisi Kuvay-i Millîye Kumandanı, Ali Saip yargılarından hangileri söylenebilir? Yukarıdaki bilgilere dayanarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Güney Cephesi’nde Kuvay-i Millîye’nin mücade- D) II ve III E) I, II ve III le ettiği B B) Halkın işgallere karşı tepki verdiği İ L C) Türk milletinin bağımsızlığına düşkün olduğu G İ D) ABD mandasının savunulduğu 3. Kars ---?--- E) Halkın birlik ve beraberlik içerisinde olduğu Kurtuluş Savaşı S TYT TARİH SORU BANKASI yıllarında doğu A sınırını belirleyen R M antlaşmalar A 6. Yeni Türk devletinin düzenli orduya geçmesinde L aşağıdaki gelişmelerden hangisinin daha çok et- Moskova kili olduğu söylenebilir? A) Mudanya Ateşkesi’nin imzalanmasının Yukarıdaki şemada “?” ile boş bırakılan yere aşa- B) Yunan ordularının Anadolu’da ilerleyişe geçme- sinin ğıdakilerden hangisi yazılmalıdır? C) Kafkas Cumhuriyetleri ile Kars Antlaşması’nın A) Gümrü B) Ankara C) Sevr imzalanmasının D) Lozan E) Kasr-ı Şirin D) Misak-ı Millî’nin ilan edilmesinin E) Lozan Konferansı’nın toplanmasının 205

SORU ANALİZİ 1994-1998 1999-2003 2004-2008 2009-2020 14 29 18 34 Yıllar Soru Sayısı KONU ÖZETİ Cumhuriyetçilik; İnkılapçılık; • Egemenlik yetkileri millet tarafından seçilen ki- • Batılılaşma ve çağdaşlaşma yolunda ileriye, şilerce kullanılır. • Ulusal egemenlik anlayışı esas alınır. çağdaş uygarlığa yönelmeyi ifade etmektedir. • Devleti yönetenler seçimle göreve gelir ve se- Bu ilke ile; değişimi gerçekleştirmek, gerçekle- şeni korumak, geliştirmek, dinamik kalmak ve çimle görevden alınır. çağın ihtiyaçlarına cevap vermek amaçlanmış- Anahtar kelimeleri; • Demokrasi tır. • Medeniyet • Meclis • Oy kullanma Anahtar kelimeleri; • Modern • Seçme • Çağdaş • Durağan • Çok partili hayat • Seçilme • Ulusal egemenlik • Parlamento • Batı • Yenilik • Değişim • Bilim ve akıl • Millî irade Demokrasi: Halkın yönetimde egemen olduğu, vatan- Kabine Sistemi: Bakanlar kurulunun başbakan tara- daşların düşüncelerini açıklama ve inanç özgürlüğünün fından seçilerek Cumhurbaşkanına sunulması ve onay bulunduğu ve özgürlüklerin yalnız yargıç kararıyla kısıt- lanabildiği sisteme denir. alan hükûmetin meclisten güvenoyu istemesine dayanan Devletçilik; hükûmet şeklidir. • Özel sektörün yapamadığı toplumu ilgilendiren Laiklik; • Devlet düzeninin siyasal ve toplumsal ilişkilerin alanlarda devletin rol oynamasıdır. din dışı akılcı, bilimsel ve çağdaş kurallarla dü- Anahtar kelimeleri; zenlenmesine denir. • Kalkınma • İktisat • Devlet • Karma ekonomi Anahtar kelimeleri; • Ekonomi • Yatırım • Akıl • Ümmet • Fabrika • Endüstri • Bilim • Batıl • Mantık • İnanç • Din ve vicdan özgürlüğü • Dogma Milliyetçilik; Dogmatizm: Etkin olan gücün ileri sürdüğü her türlü dü- B şünce veya ilkeyi bilimsel ölçülere dikkat etmeksizin ka- İ • Kişinin millete ve millî değerlerine karşı maddi L ve manevi bağlılığı ile mensup olduğu milletten bullenen görüş tarzına denir. G dolayı haz duyması, milletinin parlak geleceği İ Güçler Birliği: Yasama (yasa yapma), yürütme (ülkeyi için çalışmasıdır. yönetme) ve yargı yetkilerinin tek bir kişi veya kurum ta- S A Anahtar kelimeleri; rafından kullanılmasıdır. R M Halkçılık; A • Ulus • Dil L • Devletin vatandaşları arasında eşitlik ilkesini • Türk • Bağımsızlık gözetmesini, sınıf, dil, din ve ırk ayrımı yapma- • Tarih • Kültür masını öngörür. • Millî benlik • Millî birlik ve beraberlik Anahtar kelimeleri; • Adalet • Sosyal devlet Temel ilkeler Bütünleyici ilkeler • Eşitlik • İmtiyaz Cumhuriyetçilik, ⇒ Ulusal egemenlik Halkçılık • Halk egemenliği • Zümre • Köylü, çiftçi Milliyetçilik Ulusal bağımsızlık ⇒ Ulusal birlik ve beraberlik İhtilal: Bir ülkenin siyasal, sosyal ve ekonomik yapısını veya yönetim düzenini değiştirmek amacıyla kanunlara Milliyetçilik, ⇒ Yurtta barış, dünyada barış Halkçılık uymaksızın cebir ve kuvvet kullanılarak yapılan geniş Laiklik, İnkılap- halk hareketi. çılık İnkılap (Devrim): İhtilal sonucunda yıkılan düzenin ⇒ Bilimsellik ve akılcılık yerine yeni bir düzen kurulmasıdır. İnkılap, bir devletin İnkılapçılık ⇒ Çağdaşlaşma ve Batılılaşma dayandığı temel ilkelerin ve toplumun yaşam düzeninin değiştirilerek yeni bir düzen kurma aşamasıdır. 214

Test ATATÜRKÇÜLÜK VE TÜRK İNKILABI 2 1. Atatürk; “İrade ve egemenliğin kaynağı ulustur. Bu 4. Atatürk, “Uygarlık yolu üzerinde duraklayanlar veya irade ve egemenliğin, devletin vatandaşa ve vatan- bu yol üzerinde geriye bakmak gafletinde bulunanlar, uygarlığın coşkun seli altında boğulmaya mahkum- daşın devlete karşılıklı görevlerinin hakkıyla yerine durlar.” demiştir. getirilmesini düzenleme yoluyla kullanılması büyük Atatürk’ün bu sözlerine dayanılarak aşağıdakiler- esastır.” demiştir. den hangisine ulaşılabilir? Atatürk’ün bu sözüyle; A) Millî bağımsızlık – Çağdaşlaşma I. milliyetçilik, B) Akılcılık – Bilimsellik II. cumhuriyetçilik, C) Bilimsellik – Millî egemenlik III. halkçılık D) Batılılaşma – Barışçılık ilkelerinden hangileriyle ilişki kurulabilir? E) Ulusal birlik – Akılcılık A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) II ve III 2. Mustafa Kemal Atatürk bir konuşmasında, “Arka- 5. Atatürk’ün; daşlar; yaptıklarımız Türkiye’nin asırlar için saadetini I. Bizim ekonomi politikamız milletin yüksek men- garanti etmiştir. Bize düşen onu idrak ve takdir ede- faatlerinin gerektirdiği işlerde devleti fiilen ilgili rek çalışmaktır. Efendiler, vatanın birliğini, hürriyet kılmaktır. ve istiklalini temin eden milletimizi cumhuriyet ida- resine kavuşturan irademiz; iktisadi refah ve saade- II. Biz ilhamlarımızı gökten ve gaipten değil, doğru- timizi, medeniyet aleminde layık olduğumuz yeri de dan doğruya hayattan almış bulunuyoruz. temin edecektir.” demiştir. III. Muhtaç olduğun kudret damarlarındaki asil kan- Mustafa Kemal Atatürk bu sözleriyle aşağıdaki da mevcuttur. ilkelerden hangisini vurgulamıştır? B sözleri devletçilik, laiklik ve milliyetçilik ilkele- İ riyle ilişki bakımından aşağıdakilerin hangisinde A) İnkılapçılık B) Laiklik C) Devletçilik L doğru olarak gruplanmıştır? D) Halkçılık E) Cumhuriyetçilik G İ S A 3. Aşağıda bazı inkılaplar ve ilkeler eşleştirilmiştir. R Bu eşleştirmeden hangisinin yanlış olduğu söy- M 6. Ülkemizde laiklik ilkesinin uygulanmasıyla birlikte, TYT TARİH SORU BANKASI lenebilir? A L toplumun ihtiyaçlarının üstünde, değişmez ya da de- ––––––––İn–k–ı–la–p–––––––– ––––İl–k–e––– ğiştirilemez dinî kural ve yasaların varlığı kabul edil- mediği için, değişimin ve batılaşmanın da önündeki A) Kadınlara siyasal hakların Halkçılık engeller kalkmıştır. tanınması Bu bilgiye dayanarak laiklik ilkesinin aşağıdaki B) Kabotaj Kanunu’nun kabulü Milliyetçilik ilkelerden hangisi ile doğrudan ilişkili olduğu C) Şapka Kanunu’nun kabulü İnkılapçılık söylenebilir? D) Etibank’ın kurulması Devletçilik A) Devletçilik B) Halkçılık E) İlköğretimin zorunlu hâle Milliyetçilik C) Cumhuriyetçilik D) İnkılapçılık getirilmesi E) Milliyetçilik 217

7. – Kabotaj Kanunu’nun çıkarılması 10. Türkiye’de kısa süren denemeler dikkate alınmazsa – Aşar vergisinin kaldırılması 1945’e kadar tek parti yönetimi sürdürülmüştür. – Gümrük kolaylığının sağlanması – Teşvik-i Sanayi Kanunu’nun çıkarılması Bu uygulamanın aşağıdakilerden hangisine en- gel oluşturduğu söylenemez? Cumhuriyet Dönemi’nde yapılan yukarıdaki yeni- liklerle ulaşılmak istenen amaçlar arasında aşa- A) Hükûmetin denetlenmesine ğıdakilerden hangisi yer almaz? B) Kamuoyu muhalefetinin güçlenmesine C) Demokratik geleneklerin yerleştirilmesine A) İthalatı teşvik etmek D) Farklı görüş ve düşüncelerin gelişmesine E) Milletvekillerinin halk tarafından seçilmesine B) Deniz taşımacılığını kolaylaştırmak C) Köylüyü ekonomik olarak rahatlatmak D) Özel sermayeyi geliştirmek E) Sanayi sektörünü geliştirmek 8. Aşağıdaki tabloda performans ödevi yapan Emre’nin doğru-yanlış bölümünde hata yaptığı görülmektedir. BİLGİ D Y 11. Cumhuriyetin ilk yıllarında devlet, üç beyaz (un, şe- I Aşar vergisinin kaldırılması ker, pamuk) ve üç siyah (kömür, demir, akaryakıt) projesine ağırlık vermiştir. resmî ve ticari işlemleri kolay- ✓ Bu projeyle aşağıdakilerden hangisi amaçlanmış laştırmıştır. olamaz? II Tekke ve zaviyelerin ka- ✓ A) Mevcut paranın ülke içinde kalması patılması ulusal bir toplum oluşturmaya yöneliktir. B) Tüm yatırımların sanayi alanına yönlendirilmesi III Kabotaj Kanunu’nun çıkarıl- ✓ C) Dışa bağımlılığın önlenmesi masıyla millî egemenlik ilkesi ✓ D) Temel tüketim mallarının ülke içinde üretilmesi ön plana çıkarılmıştır. E) Ülke ekonomisinin canlandırılması IV Soyadı Kanunu’nun kabu- lü ile hukuk alanında birlik sağlanmıştır V Şeriye ve Evkaf Vekaletinin B kaldırılması laiklik ilkesi ile ✓ İ ilişkilidir. L Buna göre verilen tabloda hangisi ya da hangile- G rinde hata yapmıştır? İ 12. Türk inkılabı, emperyalist güçlere karşı gelmenin A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III mümkün olduğunu dünyaya ilk defa kanıtlayarak tut- D) III ve IV E) I, IV ve V S sak milletlere bağımsızlık yolunu açmış ve donmuş A toplumsal kurumların akılcı bir şekilde değiştirilebile- R TYT TARİH SORU BANKASI 9. – Soyadı Kanunu’nun kabulü M ceğini kanıtlamıştır. A – Takvim, saat ve ölçü birimlerinde değişiklik ya- L Bu bilgilere göre Türk İnkılabı’nın özellikleri ara- pılması sında; – Hafta Tatili Kanunu’nun çıkarılması I. akılcı ve bilimsel olması, Yukarıda verilen gelişmelerin ortak amacının II. bağımsızlık anlayışını ön planda tutması, aşağıdakilerden hangisi olduğu söylenebilir? III. ileriye dönük olması A) Resmi ve ticari işlemleri kolaylaştırmak durumlarından hangileri gösterilebilir? B) Hukuk alanındaki ikiliklere son vermek A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III C) Ticari hayatı canlandırmak D) II ve III E) I, II ve III D) Batı’daki gelişmeleri takip etmek E) Dışa bağımlılığı engellemek 224

SORU ANALİZİ Yıllar 2010 – 2020 Soru Sayısı 16 KONU ÖZETİ Karadeniz Ekonomik İş Birliği Örgütü (KEİ): Türkiye’ B TÜBA: 2 Eylül 1993’te kurulan Türkiye Bilimler Akade- nin öncülüğünde 25 Haziran 1992’de kurulmuştur. KEİ’nin İ misinin (TÜBA) amaçları; bilim politikalarına yön verme- merkezi İstanbul’dadır. KEİ’nin temel amacı Karadeniz’e L ye ve bilim temelli danışmanlık hizmeti sunmaya yönelik kıyısı olan ülkelerle Balkan ve Hazar Denizi ülkeleri ara- G çalışmalar yapmak, bilim insanlarını ve eserlerini bilimsel sında ekonomik ve kültürel potansiyelleri birleştirmek ve İ yeterliliğe dayalı olarak takdir ve teşvik etmeyi sürdürmek, aralarındaki siyasal iş birliğini güçlendirmektir. Üyele- Türkçenin bilim dili olarak geliştirilmesinde ve kullanılma- ri arasında Türkiye’den başka Arnavutluk, Ermenistan, S sında etkin görev almak, dünya bilim topluluğunun etkin Azerbaycan, Bulgaristan, Gürcistan, Yunanistan, Sırbis- A tan, Moldova, Romanya, Rusya Federasyonu ve Ukrayna R bir ortağı olmaktır. bulunmaktadır. M A Yunus Emre Enstitüsü: Türkiye’yi, kültürel mirasını, Türk KIZILAY: Amacı; savaşta felakete uğrayanları koruyan L dilini, kültürünü ve sanatını tanıtmak, Türkiye’nin diğer Cenevre Sözleşmesi ile Türkiye Cumhuriyeti’nin taraf ol- ülkeler ile dostluğunu geliştirmek, kültürel alışverişini ar- duğu antlaşmaların derneğe yüklediği hizmet ve görevleri tırmak, bununla ilgili yurt içi ve yurt dışındaki bilgi ve bel- yerine getirmek, barışta yurt içinde ve yurt dışında meyda- geleri dünyanın istifadesine sunmak, Türk dili, kültürü ve na gelen doğal afet ve felaketlere karşı sağlık yardımların- sanatı alanlarında eğitim almak isteyenlere yurt dışında da bulunmaktır. hizmet vermek amacıyla 2007 yılında kurulmuştur. Küreselleşme: Endüstri alanında gelişme ve kitle iletişim Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı: araçlarının yaygınlaşmasıyla siyasi, kültürel ve ekonomik Yurtdışında yaşayan vatandaşlarımızla ilgili çalışmalar düzeydeki çok yönlü toplumsal ilişkilerin dünya çapında yapmak, soydaş ve akraba topluluklar ile sosyal, kültürel yaygınlaşmasıdır. Bu olgu, bilgi ve iletişim teknolojisindeki ve ekonomik ilişkilerin geliştirilmesi amacıyla bu topluluk- ilerlemeyle birlikte ticaret, ulaşım, haberleşme, sanat ve lara yönelik faaliyetler yürütmek gibi amaçlarla 2010 yılın- spor alanlarında çok boyutlu gelişmeler meydana getirdi. da kurulmuştur. Naim Süleymanoğlu: Bulgaristan göçmeni Türk halter 28 Şubat Müdahalesi: 28 Şubat süreci, Necmettin sporcusudur. Tüm spor otoriteleri Naim Süleymanoğlu’nu Erbakan’ın başbakan, Tansu Çiller’in dışişleri bakanı oldu- tüm zamanların en iyi haltercisi olarak adlandırır. 18 Ka- ğu 28 Şubat 1997’de olağanüstü toplanan Millî Güvenlik sım 2017 tarihinde siroza bağlı karaciğer yetmezliği sebe- Kurulu toplantısı sonucu açıklanan kararlarla başlayan ve bi ile hayatını kaybetmiştir. irticaya karşı, ordu ve bürokrasi merkezli süreç. Orhan Pamuk: 2006’da Nobel Edebiyat Ödülü’nü kaza- 17 Ağustos Depremi: 17 Ağustos 1999’da meydana ge- nan ilk Türk yazar. len deprem, son yıllarda yaşanan en ağır felaket olmuştur. 7,4 şiddetinde gerçekleşen depremin merkez üssü İzmit Terör: Büyük çaplı korku veren ve bireylerde yılgınlık ya- Gölcük ve çevresi olmasına rağmen bu deprem; İstanbul, ratan bir eylem durumunu ifade etmektedir. Terörizm ise Sakarya, Kocaeli, Bursa, Yalova, Zonguldak ve Bolu illeri- siyasi amaçlar için mevcut durumu yasa dışı yollardan mizde de can ve mal kaybına yol açmıştır. Depremin ger- değiştirmek amacıyla örgütlü, sistemli ve sürekli terör ey- çekleştiği yerlerin sanayi bölgeleri olması; hayatını kaybe- lemlerini kullanmayı bir yöntem olarak benimseme duru- denlerin sayısının artmasına, bu bölgelerde Türkiye’nin mudur. her yerinden göç eden insanların bulunması ise depremin tüm yurdu etkilemesine yol açmıştır. 17 Ağustos depre- TİKA: 1992’de Orta Asya Türk devletleriyle teknik yardım minde toplam 17,480 yurttaşımız yaşamını yitirmiş, on bin- ilişkilerini düzenlemek amacıyla Dışişleri Bakanlığı’na lerce konut ve iş yeri kullanılamaz duruma gelmiştir. bağlı olarak Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkan- lığı kuruldu. TİKA’nın amacı başta Türkçenin konuşuldu- 15 Temmuz Destanı: Türkiye 15 Temmuz 2016’da Türk ğu ülkeler ve Türkiye’ye komşu ülkeler olmak üzere ge- Silahlı Kuvvetlerinin içindeki Fetullahçı Terör Örgütü lişme yolundaki ülkelerin kalkınmalarına yardımcı olmak; (FETO) mensubu bazı generallerin ve askerî personelin bu ülkelerle alanlarında iş birliğini geliştirmektir. Avrupa, içinde olduğu darbe girişimiyle karşı karşıya kaldı. İhanet Asya ve Afrika olmak üzere üç kıta ve otuz yedi ülkede girişimi halkın sokağa çıkması ve TSK içindeki çoğunlu- görev yapan, Türkiye’nin tek teknik yardım kuruluşu olan ğun destek vermemesi üzerine akamete uğradı. Bu cunta TİKA’nın ayrıca ortak tarih ve kültür yapılarını korumak ve girişiminin bilançosu ise çok ağır oldu. Türkiye’nin en uzun Türkçe’yi yaygınlaştırmak gibi amaçları da vardır. 48 saatinde 250 kişi şehit oldu, 2196 vatandaş ise yara- landı. Türkiye, darbe girişimi karşısındaki kararlı direnişiy- TÜRKSOY: Türk dünyasının UNESCO’su olan TÜRKSOY le dış aktörlerin oyununu bozarken, İslam dünyası için de (Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı), 1993 yılında Azer- bir umut ışığı olduğunu gösterdi. baycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenis- tan ve Türkiye Cumhuriyeti Kültür bakanları, tarafından imzalanan antlaşmayla kurulmuştur. TÜRKSOY; kuruldu- ğu günden bu yana Türk halklarının gönül birlikteliğini ve kardeşliğini güçlendirmek, ortak Türk kültürünü gelecek nesilere aktarmak ve dünyaya tanıtmak için çalışmaktadır. 256

Test 21. YÜZYILIN EŞİĞİNDE TÜRKİYE VE DÜNYA 1 1. Terör örgütlerini ayakta tutan en önemli unsurlardan 3. Türk demokrasi hayatını kesintiye uğratan müda- biri uluslararası bir örgüt ya da devletten aldığı ba- haleler arasında; rınma, eğitim, silah, para ve lojistik destektir. Günü- müzde bir terör örgütü, uluslararası örgütler ya da I. 27 Mayıs 1960 devletlerce desteklendiği sürece o örgütün faaliyet- II. 12 Mart 1971 lerini sona erdirmek mümkün görülmemektedir. Bu III. 12 Eylül 1980 çerçevede terörle mücadele anlayışının geliştirilmesi gerekmektedir. hangisi ya da hangilerinin yer aldığı söylenebilir? Aşağıdakilerden hangisi bu çerçevede yapılacak A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve III uluslararası ortak mücadelelerden değildir? D) II ve III E) I, II ve III A) Terör örgütlerinin finans kaynakları kurutulmalı- dır. 4. Avrupa Birliği’ne katılmak isteyen bir ülke, 1993 Ko- B) Teröre destek veren ülkelere çeşitli yaptırımlar penhag Zirvesi’nde belirlenen kriterleri tümüyle sağ- uygulanmalıdır. lamak durumundadır. Bu ölçütler; hukukun üstünlü- ğüne ve insan haklarına saygı gösteren istikrarlı bir C) Terörle mücadele birimleri kurulmalıdır. demokrasi, birlik üyeleri ile rekabet edebilecek dü- zeyde sağlam temelli bir ekonomi ve Avrupa Birliği D) Ülkelerin eğitim sistemlerinde değişikliğe gidil- yasalarını da içeren üyelik koşullarının kabul edilme- melidir. sini gerektirir. E) Terörizmin tüm dünyaca kabul gören bir tanımı yapılmalı ve ortak mücadele kararı alınmalıdır. 2. Körfez Savaşlarının Bu bilgiye göre, AB’ye üyelik süreci ile ilgili aşa- Sonuçları ğıdakilerden hangisi söylenemez? A) Antidemokratik ülkeler üye olamaz. B) Ekonomik ve siyasi kriterleri vardır. ----?---- B C) Aday ülkenin dış borcu olmamalıdır. İ D) Kriterler tam anlamıyla sağlanmak zorundadır. ----?---- L E) Yasaların üstünlüğüne saygı esası vardır. G İ ----?---- S A R ----?---- M TYT TARİH SORU BANKASI A 5. Avrupa Birliği’ne üye olabilmek için; Yukarıda verilen diyagrama aşağıdakilerden han- L I. Azınlık haklarına saygılı olmak, gisi getirilemez? II. Serbest piyasa ekonomisini benimsemek, III. Katolik Hristiyan olmak, A) Saddam Hüseyin ve Baas rejimi devrildi. IV. İngilizceyi resmî dil olarak kabul etmek B) PKK terör örgütü Irak’ın kuzeyine yerleşmeye başladı. C) 2003 yılının başına kadar Irak fiilen üç bölüme kriterlerinden hangileri gereklidir? ayrıldı. A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) Irak’ın kitle imha silahlarının olduğu ortaya çıktı. D) I ve IV E) I, II ve III E) Irak’a “Çöl Fırtınası Harekatı” düzenlendi. 257