ทัศนธาตุ

1

หนงั สอื อเิ ลก็ ทรอนิกส(์ E-Book) เล่มน้ีเป็นส่วนหน่ึงของ วชิ า ทศั นศิลป์ ข้นั พ้ืนฐาน เร่ืององค์ประกอบของ ทศั นธาตุ โดยหวงั ว่าผู้อ่านทุกทา่ นจะได้ประโยชน์ จากหนังสอื เล่มน้ไี ม่มาก กน็ ้อย จัดทาโดย นางสาว กรองกาญจน์ ทองแสง ก

ทศั นธาตุ หมายถงึ ธาตแุ ห่งการมองเหน็ หรือส่วนประกอบต่าง ๆ ท่สี าคญั ในงานศลิ ปะหรือทศั นศลิ ป์ ได้แก่ จุด เส้น สีแสงเงา รปู ร่าง รปู ทรง พ้ืนผวิ เป็นต้น ซ่ึงเราสามารถนาส่วนประกอบแต่ละอย่ามาสร้างเป็นงานศลิ ปะได้ในหลายรปู แบบ ซ่ึงกจ็ ะให้ความร้สู กึ ในการมองเหน็ ท่แี ตกต่างกนั ไปทศั นธาตุ สามารถสร้างอารมณ์ต่าง ๆ ให้กบั คนดู จึงเป็นความร้พู ้ืนฐาน นบั ต้งั แต่ จุด เส้น รปู ร่าง- รปู ทรง แสง เงานา้ หนกั อ่อน – แก่ สี พ้ืนผวิ มักมีปรากฏอยู่ในความงามอนัละเอยี ดอ่อนของธรรมชาติ ท้งั ส้นิ 1

1.จุด ( point ) หมายถงึ ส่งิ ท่ปี รากฏบนพ้ืนระนาบท่มี ีขนาดเลก็ ท่สี ดุ ไม่มคี วามกว้าง ความยาว ความสงู ความหนาหรือความลึก จุดเป็นทศั นธาตทุ ่เี ลก็ ท่สี ดุ และมีมิตเิ ป็นศูนย์จุดสามารถแสดงตาแหน่งได้เม่อื มบี ริเวณว่างรองรับ จุดถอืเป็นทศั นธาตหุ รือพ้ืนฐานเบ้อื งต้นท่สี ดุ ในการสร้างงานทศั นศลิ ป์ จุดเป็นต้นกาเนิดของทศั นธาตุอ่นื ๆ เช่น เส้นรปู ร่าง รปู ทรงและพ้ืนผวิ ค่าความอ่อนแก่ แสงเงา เราสามารถพบเหน็ จุดได้โดยทว่ั ไปในธรรมชาติ เช่น ดวงดาวบนท้องฟ้ า บนส่วนต่างๆของผวิ พืชและสตั ว์ บนก้อนหิน พ้ืนดิน 2

2. เสน้ ( Line ) หมายถงึ ทศั นธาตเุ บ้อื งต้นท่สี าคัญท่สี ดุ เป็นแกนของทศั นศลิ ป์ ทุก ๆ แขนง เส้นเป็นพ้ืนฐานของโครงสร้างของทุกส่งิ ในจักรวาล เส้นแสดงความร้สู กึ ได้ท้งั ด้วยตัวของมันเองและด้วยการสร้างเป็นรปู ทรงต่าง ๆ ข้นึ เส้นท่เี ป็นพ้ืนฐานได้แก่เส้นตรงและเส้นโค้ง สามารถนามาสร้างให้เกดิ เป็นเส้นใหม่ท่ใี ห้ความร้สู กึ ท่แี ตกต่างท้งั ช่วยแสดงถงึ อารมณแ์ ละความร้สู กึ ของศิลปิ นด้วย เส้นแต่ละชนดิ กม็ คี วามหมายแตกต่างกนั ดังเช่น 3

- เสน้ นอน ให้ความร้สู กึ กว้างขวาง เงียบสงบ น่งิ ราบเรียบผ่อนคลายสายตา- เสน้ ต้งั ให้ความร้สู กึ สงู สง่า ม่นั คง แขง็ แรง รุ่งเรือง- เสน้ เฉียง ให้ความร้สู กึ ไม่ม่นั คง เคล่ือนไหว รวดเรว็แปรปรวน- เสน้ โคง้ ให้ความร้สู กึ อ่อนไหว สภุ าพอ่อนโยน สบาย นุ่มนวลเย้ายวน- เสน้ โคง้ กน้ หอย ให้ความร้สู กึ เคล่ือนไหว การคล่ีคลายขยายตัว มึนงง- เสน้ ซิกแซกหรือเสน้ ฟันปลา ให้ความร้สู กึ รุนแรง กระแทกเป็นห้วง ๆ ต่นื เต้น สบั สนว่นุ วาย และการขดั แย้ง- เสน้ ประ ให้ความร้สู กึ ไม่ต่อเน่อื ง ไม่ม่นั คง ไม่แน่นอน 4

3. รูปร่าง ( Shape ) หมายถงึ การนาเส้นมาประกอบกนั ให้เกดิ ความกว้างและความยาว ไม่มีความหนาหรือความลึกมีลกั ษณะ 2 มติ ิ ระนาบแบนไม่แสดงความเป็นปริมาตร ซ่งึ มีลักษณะแบนราบ ไม่แสดงนา้ หนกั แสงเงา รปู ร่างในทางศิลปะอาจแบ่งได้ 3 ประเภท คือ-รูปร่างธรรมชาติ หมายถงึ รปู ร่างท่ถี ่ายทอดแบบมาจากธรรมชาตทิ ่พี บเหน็ อยู่ท่วั ไป เช่น คน สตั ว์ พืช ฯลฯ-รูปร่างเรขาคณติ หมายถงึ รปู ร่างท่มี นุษย์สร้างข้นึ มโี ครงสร้างแน่นอน ได้แก่ รปู ร่างวงกลม สามเหล่ียม ส่เี หล่ียม ห้าเหล่ียมวงรี ฯลฯ-รูปร่างอิสระ หมายถงึ รปู ร่างท่มี ลี ักษณะไม่แน่นอน ไม่สามารถคาดเดาได้ว่ารปู ร่างจะเปล่ียนแปลงหรือเคล่ือนไหวไปในรปู แบบใดหรือทศิ ทางใด 5

4. รูปทรง ( Form ) หมายถงึ การนาเส้นมาประกอบกนั ให้เกดิ ความกว้าง ความยาว และความหนาหรือความลกึ มีลกั ษณะ 3มิติ แบ่งได้ 3 ประเภทคือ-รูปทรงธรรมชาติ หมายถงึ รปู ทรงท่ถี ่ายทอดแบบมาจากธรรมชาตทิ ่พี บเหน็ อยู่ท่วั ไป เช่น คน สตั ว์ พืช ฯลฯ-รูปทรงเรขาคณติ หมายถงึ รปู ทรงท่มี นุษย์สร้างข้นึ มีโครงสร้างแน่นอน ได้แก่ รปู ร่างวงกลม สามเหล่ียม ส่เี หล่ียมห้าเหล่ียม วงรี ฯลฯ-รูปทรงอิสระ หมายถงึ รปู ทรงท่มี ีลักษณะไม่แน่นอน ไม่สามารถคาดเดาได้ว่ารปู ร่างจะเปล่ียนแปลงหรือเคล่ือนไหวไปในรปู แบบใดหรือทศิ ทางใด 6

5. พ้ นื ผิว ( texture) หมายถงึ ลักษณะภายนอกของวตั ถุท่ีเรามองเหน็ และสมั ผสั ได้ ภาพท่มี ลี ักษณะพ้ืนผวิ ท่แี ตกต่างกนั จะให้ความร้สู กึ สนุกสนานต่นื เต้นและมีชีวติ ชีวา พ้ืนผวิสามารถก่อให้เกดิ ความร้สู กึ ในลักษณะต่าง ๆ กนั เช่น หยาบละเอยี ด มันวาว ด้าน และขรขุ ระ เป็นต้น 7

6. แสงและเงา ( Light and Shadow )หมายถงึ แสงทเ่ี กิดขนึ ้ เองตามธรรมชาติ ได้แก่ แสงจากดวงอาทติ ย์ แสงจนั ทร์ แสงทมี่ นษุ ย์ประดิษฐ์ขนึ ้ได้แก่ แสงไฟฟ้ า แสงจากเทียนไข ฯลฯ เงา ที่เกิดขนึ ้ภายในตวั วตั ถุ เงาของวตั ถทุ เ่ี กิดบนพืน้ หรือพาดบนวตั ถุอื่นที่รองรับ 8

7. สี ( Color ) หมายถงึ สเี ป็นปรากฏการณข์ องแสงท่สี ่องกระทบวัตถุ สะท้อนเข้าส่ตู ามนุษย์ สแี ต่ละสที ่มี อี ยู่ในวตั ถุต่าง ๆ มผี ลต่อความร้สู กึ นกึ คดิ ของมนุษย์ เช่น สีแดง กล้าหาญ อนั ตราย เร้าใจ สะดุดตา สีเหลอื ง สว่างท่สี ดุ บริสทุ ธ์ิ แจ่มใส เล่ือมใส สีน้าเงิน สงบ สขุ มุ สนั ติภาพ ภมู ฐิ าน สีเขียว ความหวงั สดช่ืน ชุ่มช่ืน ร่มเยน็ สีม่วง ร่ารวย โอ่อ่า งอกงาม สีสม้ ร้อนแรง สนุกสนาน ร่ืนเริง เปร้ียว สขี าว สะอาด บริสทุ ธ์ิ กระจ่างแจ้ง ม่ันคง เบา สีดา เศร้า ความตาย หนกั 9

-https://sites.google.com/site/chompoonao/Resources-http://bomall.blogspot.com/2013/01/light-and-shade-highlight-high-shade-3.html 12

13