คู่มือ 5ส

คำนำ 5ส เป็ นระบบงานหน่ึงท่ีช่วยเพ่ิมประสิทธิภาพในการทางาน การจดั ระเบียบและสภาพแวดลอ้ มที่ดีใหแ้ ก่องคก์ ร เพื่อเป็ นแนวทางในการดาเนินงาน 5ส ในเร่ืองของการกาหนด มาตรฐานและจดั ระเบียบ ซ่ึงเป็ นพ้ืนฐานของการประกนั คุณภาพใน หน่วยงาน ประโยชน์ท่ีจะไดร้ ับจากการดาเนินงานระบบ 5ส นอกจาก มุ่งมั่นพฒั นาให้หน่วยงานมีประสิทธิภาพและประสิทธิผลที่ดีแล้ว บุคคลากรทุกคนยงั มีส่วนร่วมในการพฒั นาองคก์ รร่วมกนั คู่มือ 5ส ฉบับน้ี บริ ษัทฯ ได้จัดทาข้ึนเพ่ือให้พนักงานและ ผเู้ ก่ียวขอ้ งทุกท่านที่ทางานในบริษทั ฯ ใชเ้ ป็นหลกั การในการปฏิบตั ิงาน เพื่อก่อให้เกิดความเป็ นระเบียบเรียบร้อย มีสภาพแวดลอ้ มท่ีดีในการ ปฏิบตั ิงาน คณะกรรมการ 5ส บริษทั Castem (Siam) Co.,Ltd.

สำรบัญ หมวด หน้ำ หมวดที่ 1 นโยบาย 1. นโยบาย 5ส 2. วตั ถุประสงค์ 3.เป้าหมาย หมวดท่ี 2 5ส คืออะไร 2.1 สะสาง 2.2 สะดวก 2.3 สะอาด 2.4 สร้างมาตรฐาน 2.5 สร้างวนิ ยั ประโยชน์ของการทา 5ส

วตั ถุประสงค์ 1. เพื่อส่งเสริมใหเ้ กิดความปลอดภยั ในการทางาน 2. เพอื่ ส่งเสริมใหเ้ กิดประสิทธิภาพในการปฏิบตั ิงาน 3. เพอ่ื ใหพ้ นกั งานทุกคนมีส่วนร่วมในการดาเนินงานตามระบบ 5ส อยา่ งต่อเนื่องจนเป็นวฒั นธรรมองคก์ ร เป้ำหมำย 5ส 1. อุบตั ิเหตุในการปฏิบตั ิงาน (หยดุ งานต้งั แต่ 3 วนั ข้ึนไปตอ้ งเป็นศูนย)์ 2. อุบตั ิเหตุจากการปฏิบตั ิงานตอ้ งเป็นศูนย์ 3. ทุกแผนกมี Productivity เพิม่ ข้ึน 10% 4. พนกั งานทุกคนตอ้ งมีขอ้ เสนอแนะการปรับปรุง (Kaizen) อยา่ งนอ้ ย 1 เร่ืองต่อคนต่อเดือน 5. ทุกพ้นื ที่ตอ้ งปรับปรุง (Kaizen) อยา่ งนอ้ ย 2 เรื่อง / เดือน / พ้ืนที่ 6. ทุกพ้นื ที่ตอ้ งไดร้ ับคะแนนผลการตรวจประเมิน 85% ข้ึนไป 7. ทุกคนในองคก์ รจะตอ้ งจดั ทาบตั รขอบคุณ (Thank you card) อยา่ งนอ้ ย 1 ใบต่อเดือนต่อคน 8. ตอ้ งไม่มีขอ้ ร้องเรียนจากบุคคลภายนอกที่เกี่ยวขอ้ ง

โครงสร้ำงคณะทำงำน ระบบ 5ส





5ส คืออะไร!!! 5ส คือระบบพ้นื ฐานท่ีมุ่งสร้างวนิ ยั ในการทางานที่เนน้ การมี ส่วนร่วมของพนกั งานทุกคนในองคก์ ร เพอ่ื พฒั นาและยกระดบั ประสิทธิภาพ การทางานขององคก์ รและสร้างความสุขในการทางานอยา่ งยง่ั ยนื ผู้ผลติ และบรกิ าร ระดบั โลก ส4 สร้างมาตรฐาน ส1 ส2 ส3 สะสาง สะอาด สะดวก ส5 สร้างวินัย สร้างแรงจูงใจ เศรษฐกจิ พอเพยี ง การศกึ ษา โครงสร้างและแผนงาน 5ส ระบบสอ่ื สาร Copy Right : TPA

ทำไมต้องทำ 5ส • เกบ็ ของไว้มำกเกนิ ควำมจำเป็ น มตี ้นทุนในกำรสต๊อกสิน ค้ำสูง รวมถึงมขี ้ันตอนกำรทำงำนทซ่ี ้ำซ้อน ไม่เป็ นระบบ • เอกสำร อปุ กรณ์เครื่องมือ วำงปะปนกนั เสียเวลำค้นหำ หำ ไม่เจอ ก่อให้เกดิ ควำมสับสน • เอกสำร เครื่องมือ อปุ กรณ์ สกปรก ชำรุดเสียหำยอยู่เสมอ • แสงสว่ำง เสียง ควำมร้อน สภำพแวดล้อม ไม่เหมำะสมกบั ผู้ปฏบิ ัตงิ ำน ไม่มมี ำตรฐำนให้ถือปฏิบตั ใิ นสถำนทท่ี ำงำน ผลติ ภำพกำรทำงำนน้อยไม่เป็ นไปตำมเป้ำหมำย พนักงำน ในหน่วยงำนเดยี วกนั ไม่สำมำรถทำงำนแทนกนั ได้ • ไม่เคำรพและปฏิบตั ติ ำมกฎกติกำของหน่วยงำน แบ่งแยก เป็ นกล่มุ เป็ นก้อน ไม่มคี วำมรักควำมสำมคั คใี นหน่วยงำน เกดิ ปัญหำขัดแย้งกนั ภำยใน อตั รำกำรลำออกสูง เกดิ อบุ ัตเิ หตุเป็ นประจำ Copy Right : TPA

ประโยชน์ ของ 5ส • สร้ำงควำมสุข ควำมสมดุลในชีวติ กำรทำงำนและ ชีวติ ประจำวนั • เตรียมควำมพร้อมทจี่ ะก้ำวไปสู่ระบบมำตรฐำนสำกล • รักษำสภำพมำตรฐำนท่ีทำได้แล้วให้คงอยู่ตลอดไป • สร้ำงทมี งำนและกำรทำงำนแบบมสี ่วนร่วม • เป็ นพืน้ ฐำนในกำรปรับปรุงงำน (Kaizen) • เสริมสร้ำงวนิ ัยในกำรทำงำน • พฒั นำสู่กำรเป็ นผ้นู ำ Copy Right : TPA

Organization จดั ระบบองคก์ รใหพ้ อดี (ส่ิงของ และ วธิ ีการทางาน) วตั ถุประสงค์ ลดความสูญเปล่า ตวั ช้ีวดั จานวนส่ิงของหรือระบบงานท่ีสูญเปล่า หรือ ซ้าซอ้ น ถูกกาจดั ออกไป 1. สารวจ 3. ขจดั ส่วนเกิน สารวจสิ่งของ และ ระบบงาน ของไม่จาเป็น แต่ใชไ้ ด้ = ขาย 2. แยก ของไม่จาเป็น แต่ใชไ้ ม่ได้ = ทิ้ง แยกแยะส่ิงของ และ ระบบงาน 4. เพ่มิ ส่วนขาด - สิ่งท่ีจาเป็น ของจาเป็นแต่ไม่มี = จดั หา - สิ่งท่ีไม่จาเป็น เพ่อื ใหเ้ กิด ความพอดี หรือ พอเพยี ง (ใชไ้ ด้ ใชไ้ ม่ได)้ Copy Right : TPA

ประโยชน์ของกำรทำสะสำง  ได้พืน้ ทก่ี ลบั คืน  มองเห็น  ลดต้นทุนกำรส่ังซื้อ อปุ กรณ์ทไ่ี ม่จำเป็ น  ลดภำระในกำรทำ Stock  มองไม่เห็น  ไม่เครียด จำกกำรทำงำน  ไม่ต้องทำงำน หลำยข้นั ตอน  มี ควำมสุขจำกทำงำน Copy Right : TPA

Copy Right : TPA

ประเดน็ สำคญั กำรคดั แยก ข้นั ตอนกำรทำงำน Copy Right : TPA

การลดความสูญเปล่า Copy Right : TPA

Neatness ความเป็ นระเบียบเรี ยบร้อย วตั ถุประสงค์ ตวั ช้ีวดั เพิม่ ประสิทธิภาพและปรับปรุงใหด้ ีข้ึน (ความเร็ว) คุณภาพโดยรวมเพิ่มข้ึน และ คน้ หาส่ิงของได้ ภายใน 30 วนิ ำที 1. ทาแผนผงั 3. ทาป้ายชื่อ กาหนดชื่อ ที่อยทู่ ี่แน่นอนใหก้ บั สิ่งของท่ี จดั ทาป้ายช่ือตามระบบที่ไดว้ าง อยใู่ นพ้นื ที่ท้งั หมด รวมถึงความ ไว้ เชื่อมโยงไปยงั สิ่งของท่ีมีหน่วยเลก็ ท่ีสุด 2.. กาหนดท่ีวาง 4. จดั วางตามแผนผงั กาหนดท่ีวางส่ิงของใหช้ ดั เจน หา้ ม ปะปนกนั จดั วาง โดยกาหนดใหส้ ิ่งที่ใช้ บ่อยใหอ้ ยใู่ กลม้ ือ และไกลมือ ออกไปตามความถ่ีการใชง้ าน Copy Right : TPA

ประโยชน์ของกำรทำสะดวก เพมิ่ ประสิทธิภำพกำรทำงำน • ลดเวลาในการคน้ หาอุปกรณ์ หรือ เอกสาร • ลดเวลาการทางาน (การเคลื่อนไหว) • ลดการสูญหายของอุปกรณ์ หรือ เอกสาร • ทางานไดเ้ สร็จทนั ตามแผน ใช้บ่อย…ไว้ใกล้มือ จำก…บนลงล่ำง หนักอยู่ล่ำง…เบำอยู่บน เรียง…ซ้ำยไปขวำ ใหญ่ยำวเลก็ ส้ันอยู่หน้ำ… อยู่หลงั Copy Right : TPA

กฎพืน้ ฐำนในกำรทำจดั เกบ็ สิ่งของ กำรทำสะดวก เป็ นกำรจัดวำงของทจี่ ำเป็ นให้ง่ำยต่อ กำรใช้ โดยจะต้องคำนึงถึง ควำมปลอดภัย คุณภำพ และ ประสิทธิภำพ ปลอดภยั หมำยถงึ : กำรจัดเกบ็ ทไ่ี ม่ทำให้เกิด อุบตั เิ หตุ หรือ อนั ตรำยต่อผู้ปฏิบัตงิ ำน คุณภำพ หมำยถึง : กำรจดั เกบ็ ทไ่ี ม่ทำให้ส่ิงของ น้ัน ๆ เส่ือมสภำพ หรือ ได้รับควำมเสียหำย ประสิทธิภำพ หมำยถงึ : กำรจดั เกบ็ ทสี่ ำมำรถหยบิ ใช้ได้ทันที อย่ำงรวดเร็ว ไม่ต้องเสียเวลำค้นหำ ดูแล้วไม่รู้ว่ำเป็ นอะไร ต้องทำให้รู้และสะดวกขนึ้ อย่ำให้เกดิ กำรค้นหำ Copy Right : TPA

Visual Display : การแสดงดว้ ยการมองเห็น เป็นการแสดงหรือแนะนาเพ่ือใหท้ ราบและเขา้ ใจไดด้ ว้ ยการมอง เช่น ลูกศรแสดงทิศทางการหมุนของสายพาน , ป้ายแสดงสถานะการทางาน ของเคร่ืองจกั ร , ป้ายช้ีบ่งต่างๆ ฯลฯ • ป้ายช้ีบ่งเพ่อื อานวยความสะดวก - บอกทิศทาง, ท่ีต้งั ของสถานท่ี - แจง้ ขอ้ มูลข่าวสาร - บอกวธิ ีการใช้ • ป้ายเตือนหรือหา้ มในกรณีต่างๆ Copy Right : TPA

Visual Control : การควบคุมดว้ ยการมองเห็น เป็นเทคนิคท่ีทาใหส้ ิ่งที่ตอ้ งการควบคุมดูแลเป็นตวั ช้ีใหเ้ ห็นถึง ความผดิ ปกติดว้ ยตวั เอง และความผดิ ปกติที่แสดงออกมาน้นั จะแจง้ เตือนใหท้ ราบ และใหค้ นรีบเขา้ ดาเนินการแกไ้ ขสิ่งผดิ ปกติน้นั ได้ อยา่ งถูกตอ้ งเหมาะสม Copy Right : TPA

กฎพืน้ ฐำนในกำรทำให้สะดวก 1.ต้องบอกได้ว่ำ 2.ป้ำยชี้บ่งต้อง  เกบ็ อะไร?  เข้ำใจง่ำย  เห็นได้ชัด  เกบ็ ทไ่ี หน?  มปี ระโยชน์  เกบ็ เท่ำไหร่? ตัวอย่ำงกำรทำให้สะดวก หยบิ ง่ำย หำยรู้ ดูงำมตำ เพม่ิ คุณค่ำด้วยประสิทธิภำพ

ตวั อย่ำงกำรทำให้สะดวก

Copy Right : TPA

Cleaning ทาความสะอาด วตั ถุประสงค์ ตรวจสอบคน้ หา ส่ิงผดิ ปกติ และบารุงรักษาเชิง เชิงป้องกนั ตวั ช้ีวดั จานวนสิ่งผดิ ปกติ ท่ีตรวจพบ 1. กาหนดผรู้ ับผดิ ชอบ 3. กาหนดแผนการทาความ กำหนดผรู้ บั ผิดชอบพืน้ ท่ีตำมท่ีได้ สะอาด ออกแบบผงั ไว้ รวมถงึ เครอ่ื งจกั ร อปุ กรณ์ กำหนดแผนกำรทำควำม สะอำด ขณะทำงำน ประจำกะ ประจำวนั / เดือน / ประจำปี 2. ศึกษารายละเอียดวธิ ีการทา 4. ตรวจสอบส่ิงผดิ ปกติ ความสะอาด ขณะทาความสะอาดจะตอ้ ง ศึกษาวธิ ีการทาความสะอาด ระดบั ความ ตรวจสอบส่ิงผดิ ปกติ หากพบ สะอาดของพ้ืนท่ี เครื่องจกั ร อุปกรณ์ ใหต้ ิดป้าย และดาเนินแกไ้ ข เพอื่ ไม่ใหเ้ กิดความเสียหาย หรือแจง้ ผเู้ ก่ียวขอ้ ง Copy Right : TPA

ประโยชน์ของกำรทำควำมสะอำด พร้อมใช้และปลอดภยั • สถำนทนี่ ่ำทำงำน สดใส สบำยตำ สบำยใจ • สุขภำพร่ำงกำยแข็งแรง มคี วำมสุขในกำรทำงำน • พบสิ่งผดิ ปกตไิ ด้ง่ำย และรวดเร็ว • ช่วยยืดอำยุกำรใช้งำนของอุปกรณ์ในกำรทำงำน • เพม่ิ คุณภำพและควำมปลอดภัยในกำรทำงำน CLEANING IS INSPECTION กาจดั ขอ้ บกพร่องต่าง ๆ เพอ่ื Preventive Maintenance Copy Right : TPA

สำมำรถตรวจจบั ส่ิงผดิ ปกตแิ ละแก้ไขได้ กำรตรวจสอบโดยใช้ประสำทสัมผสั เพื่อค้นหำ รอยรั่ว น๊อต หรือโบลต์ ทห่ี ลวม หรือคลำย เพื่อค้นหำ เสียงลมรั่ว เสียงส่ันคลอนของ เคร่ืองจกั ร อุปกรณ์ท่อทำง สำยพำน เพื่อค้นหำ นำ้ มนั ทรี่ ั่ว แก๊สทร่ี ั่ว สำรเคมที หี่ ก กลนิ่ ไหม้ เพื่อสัมผสั ค้นหำกำรทำงำนทผ่ี ดิ ปกติ เช่น อุณหภูมทิ สี่ ูงขนึ้ กว่ำปกตขิ อง มอเตอร์ กำรส่ันสะเทือน กำรโยกคลอน กำรหลวมคลำยตวั Copy Right : TPA

Copy Right : TPA

Standardization สร้างมาตรฐาน วตั ถุประสงค์ ลดความผนั แปร เพมิ่ ความถกู ตอ้ งอยา่ ง อยา่ งสม่าเสมอ ตวั ช้ีวดั พนกั งานในหน่วยงานเดยี วกนั ทางานแทนกนั ได้ 1. กาหนดเป็นลายลกั ษณ์อกั ษร 3. ติดตามประเมินผล (Standardization) (Mornitoring) จดั ทามาตรฐานอยใู่ นรูปที่สามารถ สงั เกตการณ์ การปฏิบตั ิตาม สื่อใหเ้ ขา้ ใจตรงกนั ปัจจุบนั ใช้ มาตรฐานของพนกั งาน มลั ติมีเดีย ภาพถ่าย ภาพเคลื่อนไหว ทาใหใ้ ชง้ ่าย เรียนรู้ไดเ้ ร็ว 4. การจูงใจ (Motivation) 2. ฝึกอบรม (Training) หากพบมาตรฐานไม่ไดถ้ ูก นาไปใช้ ตอ้ งปรับปรุง จดั การฝึกอบรมพนกั งานใหม้ ี มาตรฐานใหใ้ ชง้ ่ายข้ึนและ ความสามารถปฏิบตั ิตามมาตรฐานโดยมี สร้างความเขา้ ใจกบั พนกั งาน ทดสอบความสามารถก่อนและหลงั ถึงประโยชนท์ ่ีไดร้ ับ

มำตรฐำน 5ส แบ่งเป็ น 2 ประเภท มาตรฐาน พ้ืนท่ี มาตรฐาน กลาง มำตรฐำน 5ส 1. มาตรฐานกลาง 2. มาตรฐานพ้นื ท่ี (แบ่งออกเป็น 3 ประเภท) 2.1 มาตรฐานการใชง้ าน 2.2 มาตรฐานการจดั เกบ็ 2.3 มาตรฐานบารุงรักษา Copy Right : TPA

ข้นั ตอนกำรจัดทำมำตรฐำนพืน้ ที่ พ้ืนท่ีจดั ทา 3ส แรก ประยกุ ตใ์ ช้ จดั ทามาตรฐาน ตามแนวคิด VFP พ้ืนท่ี ประกาศใชเ้ ป็น ทีมมาตรฐานกลาง ไม่ครบถว้ น ไม่ มาตรฐานพ้นื ท่ี พิจารณา สอดคลอ้ งกบั เป้าหมาย บรรจุหวั ขอ้ ใน ทบทวน ปรุงปรับ บรรจุใน ISO 9001 แบบฟอร์มการตรวจ ยกระดบั by Mr. Chart Copy Right : TPA

ตวั อย่ำงมำตรฐำนกลำง

ตวั อย่ำงมำตรฐำนกำรจัดเกบ็

ตวั อย่ำงมำตรฐำนกำรใช้งำน

ตวั อย่ำงมำตรฐำนกำรบำรุงรักษำ

ประโยชน์ของกำรสร้ำงมำตรฐำน ลดควำมเส่ียง เพม่ิ ควำมถูกต้อง • รักษาและปรับปรุง สภาพการทา 3ส ใหเ้ กิดความต่อเนื่อง • มีแนวทางการปฏิบตั ิไปในทิศทางเดียวกนั • สามารถปฏิบตั ิหนา้ ที่ทดแทนกนั ได้ • พฒั นาความสามารถของพนกั งานใหม้ ี Multi skill ข้ึน • การปฏิบตั ิงานมีประสิทธิผลและมีประสิทธิภาพ Copy Right : TPA

Discipline สร้างวนิ ยั วตั ถุประสงค์ รักษามาตรฐาน ระบบ 5ส ตวั ช้ีวดั ทุกคน ทุกที่ ทุกเวลา (วฒั นธรรมองคก์ ร) 1. สร้างแรงจูใจ (Motivation) - ผบู้ งั คบั บญั ชาทาตวั เป็นตวั อยา่ งที่ดี ภาวะผนู้ า) - ฝึกอบรมใหพ้ นกั งานเขา้ ใจถึงประโยชนต่อตนเอง และองคก์ ารในการทา 5ส - ใชส้ ภาวะแวดลอ้ มและการวางระบบงานที่ดีเพอ่ื เปล่ียนแปลงพฤติกรรมคน - สร้างบรรยากาศท่ีดีในการปรับปรุงงาน - สร้างกิจกรรมส่งเสริม 2. ติดตามประเมินผล (Monitoring) ตอ้ งมีการตรวจติดตาม 4 ระดบั - ตรวจดว้ ยตนเอง - ตรวจดว้ ยคณะกรรมการ - ตรวจดว้ ยผบู้ ริหารระดบั สูง - ตรวจโดยองคก์ ารภายนอก Copy Right : TPA

ประโยชน์ของกำรสร้ำงวนิ ัย ควำมต่อเน่ืองและยง่ั ยืน • ระบบ 5ส มีความต่อเนื่องและยง่ั ยนื • มีบรรยากาศการทางานท่ีดีและมีความสุข • เกิดความรักและสามคั คีในองคก์ ร • มีวฒั นธรรมองคก์ รท่ีดี เทคนิคการทา 5ส ทาเป็ นระบบ ปราดเปรื่อง เริ่มตน้ เป็นกลุ่ม เร่ืองความคิด ครอบคลุมทุกพ้ืนที่ เสริมสร้างมาตรฐาน พยงุ ความ ต่อเน่ือง ลดการต่อตา้ น หาญกลา้ ปรับปรุง Copy Right : TPA