การจัดโครงการอนุรักษ์การได้ยิน (1)

เกรด็ ความรูอาชวี เวชศาสตร SamitivejOccupational Hearing Conservation Program นพ.วิวัฒน เอกบูรณะวัฒน, พบ., วท.ม. ศนู ยสงเสริมสขุ ภาพ รพ.สมติ ิเวชศรรี าชา(ฉบับปรบั ปรงุ ขอ มูล เมษายน 2554)

อะไรคือ Hearing Conservation Program ?™Hearing Conservation Program (HCP) หรอื แปลเปนภาษาไทยคือ “โครงการอนุรกั ษการไดย ิน” คอื โปรแกรมสาํ หรับนายจา ง ท่ีจะดูแล พนักงานทีม่ ีความเสี่ยงตอการเกิดโรคประสาทหูเส่อื มจากการสัมผสั เสียงดัง (Noise Induced Hearing Loss)™การดําเนินการตามโปรแกรมนี้ จะชวยใหน ายจางสามารถปองกนั ลูกจา ง ไมใ หเ กิดโรคประสาทหเู สื่อมจากการทํางานได โดยลักษณะจะเปนการ แกไ ขปญหาแบบองครวม ทําในหลายๆ ดาน www.wiwat.org

โรคประสาทหเู ส่ือมจากการทาํ งานอนั ตรายยงั ไง ?™Noise Induced Hearing Loss (NIHL) หรอื แปลเปนภาษาไทยคือ โรคประสาทหู เสื่อมจากการสมั ผสั เสียงดัง เกิดจากการสัมผัสเสียงดังตอ เนอื่ งเปน ระยะเวลานาน หลายป ทําใหประสาทหทู ง้ั 2 ขา งคอ ยๆ ไดย ินลดลง จนเกิดหตู ึงในท่สี ดุ ปจจบุ ัน โรคน้ียงั ไมม ีวิธรี ักษาทีจ่ ะทาํ ใหห ายกลบั เปนปกตไิ ดเหมือนเดมิ แตสามารถทาํ การ ปองกนั ได™เสียงดังทที่ าํ ใหป ระสาทหเู สอ่ื มนี้ มาไดจ ากหลายแหลง ทั้งจากในงานและจาก สงิ่ แวดลอมรอบตัว เชน เสยี งเคร่อื งจักรในโรงงานอุตสาหกรรม, การยงิ ปนและจุด ประทัด, การฟง วิทยุเสียงดัง, การฟง ซาวอะเบาท, การเท่ียวเทคผับ ผูที่ตอ งอยูในที่ เสยี งดัง หรือมนี สิ ยั ชอบทํากิจกรรมทมี่ เี สยี งดังทกี่ ลาวมา จงึ มีความเสีย่ งทจ่ี ะเปน โรคนี้ www.wiwat.org

ใครจะเปน คนทาํ โครงการน้ี ?™บุคคลที่สําคัญท่ีสุด ทีจ่ ะทําใหโครงการนี้เกิดขึ้นและดาํ เนินไปอยางมี ประสิทธิภาพได ก็คือนายจาง™สว นผูท่ีจะมีสวนชวยสนบั สนุนในการดําเนินโครงการไดแ ก แพทยอ าชวี เวชศาสตร, พยาบาลอาชีวอนามัย, เจาหนาท่ีความปลอดภัย, วิศวกร โรงงาน, นกั สขุ ศาสตรอ ุตสาหกรรม, ฝา ยบุคคล เปนตน™และที่สําคัญไมแ พกนั ก็คือลกู จางทกุ คน ที่จะตอ งมคี วามรู และตระหนัก ในอนั ตรายที่จะเกดิ ขึ้นจากการทํางานในท่มี เี สียงดัง พรอ มทั้งใหค วาม รวมมอื ในการปฏบิ ตั ิตามคําแนะนําดวย www.wiwat.org

จะเริม่ ทํา Hearing Conservation Program เมอ่ื ไร ?™กรณีประเทศไทย องคกรท่ีคอยกํากบั ดูแลในเรือ่ งนี้คือ กรมสวัสดกิ ารและคมุ ครอง แรงงาน ซ่งึ เปน หนวยงานในสังกัดกระทรวงแรงงาน สวนกฎหมายท่ีกําหนดไวเ ก่ียวกบั เรื่องน้ีคือ ประกาศกรม สวัสดิการและคุมครองแรงงาน เรอ่ื งหลักเกณฑแ ละวธิ กี ารจดั ทําโครง การอนุรกั ษการไดย ินในสถานประกอบกจิ การ พ.ศ. 2553 ซึง่ ไดก ําหนด กฎเกณฑและขน้ั ตอนการทํา HCP ไวโดยละเอียด www.wiwat.org

จะเร่ิมทํา Hearing Conservation Program เมื่อไร ?™กรณปี ระเทศอเมริกา มกี ฎหมายกําหนดไวช ดั เจนเกีย่ วกบั เร่ืองน้ีในประเทศอเมรกิ า โดยการตรวจ สขุ ภาพ พนักงานทส่ี มั ผสั เสียงดังจะตองไดร ับการตรวจการไดยนิ (audiometry) ดว ยเสมอ และโรงงานใดท่ีมีพนกั งานทมี่ ีความเส่ยี งจะตองเรม่ิ เขาสู HCP องคกรทีค่ อยกาํ กับดูแลการทาํ HCP ในประเทศสหรฐั อเมริกาใหเ ปน ไปตาม กฎหมายก็คอื Occupational Safety and Health Administration (OSHA) อกี องคกรหนง่ึ ท่ีเสนอเกณฑก ารดูแลพนกั งานในเชงิ วชิ าการคือ National Institute for Occupational Safety and Health (NIOSH) www.wiwat.org

จะเรม่ิ ทํา Hearing Conservation Program เมือ่ ไร ?™ตามกฎหมายไทย HCP จะเร่ิมเมอ่ื ... 1. พนกั งานสมั ผัสเสยี งดังเกนิ 85 dB(A) เกิน 8 ชัว่ โมง [ 8 hr - Time Weight Average (TWA) of 85 dB(A) ] 2. พนักงานมีผลการตรวจ audiometry ผิดปกติเขาขา ย โดยหูขา งใดขา ง หนึง่ หรือทัง้ 2 ขาง มีการเปลีย่ นแปลงของระดบั การไดย นิ ต้งั แต 15 dB ขึ้นไป ท่ี ความถี่ 500 1,000 2,000 3,000 4,000 หรือ 6,000 Hz ไมว า ความถี่ใดความถี่หนึ่งก็ ตาม เมือ่ เทียบกับ baseline audiometry และแพทยคิดวา สมั พันธก ับการทํางาน (Significant Threshold Shift) www.wiwat.org

รจู ักกบั Threshold Shift (1) ™Temporary Threshold Shift (TTS) การไดยนิ ลดลงชั่วคราว ™Permanent Threshold Shift (PTS) การไดยินลดลงถาวร ™Standard Threshold Shift ผลตรวจการไดย ินพบหเู สอ่ื มลงตามเกณฑขององคกร OSHA ™Significant Threshold Shift ผลตรวจการไดย ินพบหเู สื่อมลงตามเกณฑขององคก ร NIOSH www.wiwat.org

รจู กั กบั Threshold Shift (2)™Temporary Threshold Shift (TTS) คือการไดย นิ เสียงลดลงชั่วคราว เนอ่ื งจากหไู ดย นิ เสียงดังติดตอกันมาตลอดวนั จนเกิดอาการลา หากเกดิ ภาวะนจ้ี ะเปนสัญญาณเตอื นวาที่ ทาํ งานมเี สยี งดงั ควรเรงทําการปรบั ปรุงแกไ ข มฉิ ะน้นั จะเกดิ เปน Permanent Threshold Shift ไดต อไป และเนือ่ งจากมีภาวะนเี้ กิดขนึ้ ได จึงเปน เหตผุ ลท่ที าํ ใหการ ตรวจ audiogram ตองทาํ หลังจากพกั หอู ยางนอ ย 12 – 14 ชว่ั โมงมาแลว ถา สัมผัสเสยี ง แลวมาตรวจทันที คาทไ่ี ดจะแยกวาความเปน จรงิ™Permanent Threshold Shift (PTS) กค็ ือการไดยนิ ทล่ี ดลงแบบถาวร เนอ่ื งจากสมั ผัส เสยี งดังมาเปน ระยะเวลานาน จนประสาทหเู กิดความเส่อื มทถ่ี าวรข้ึน www.wiwat.org

OSHA - Standard Threshold Shift™Standard Threshold Shift (STS) คือการที่พนักงานคนใดคนหนง่ึ มผี ลการตรวจ audiometry ผิดปกตโิ ดยหขู า งใดขา งหน่ึง หรือทัง้ 2 ขาง มีการเปลี่ยนแปลงของ hearing acuity ต้งั แต 10 dB ข้ึนไป (คาเฉลย่ี ที่ความถี่ 2,000 3,000 และ 4,000 Hz) เมื่อ เทียบกับ baseline audiometry (ซง่ึ ตรวจไวก อนหนาน้)ี พนกั งานคนนนั้ จาํ เปน ตอ ง ไดร บั การสง ตรวจยนื ยันเพอื่ วินิจฉยั โรค, ทาํ การรกั ษาถาทาํ ได หากแพทยพจิ ารณาวา standard threshold shift ทเ่ี กดิ ขึน้ เกิดจากการสัมผสั เสยี งดังในงาน พนักงานคนนนั้ จะตองเขารว มโครงการ hearing conservation program ดวย™Recordable Threshold Shift (RTS) ก็คอื STS นั่นเอง เนอื่ งจากในประเทศอเมริกา เมอ่ื พนกั งานมผี ลการตรวจพบเปน standard threshold shift โรงงานจะตอ งมีการ บนั ทกึ ในแบบฟอรม OSHA 300 log และรายงานตอองคกร OSHA ตามกฎหมาย เพอ่ื การวางแผนแกไ ขปญหาตอ ไปดว ย จึงอาจเรียก STS วา RTS www.wiwat.org

OSHA - Recordable Threshold Shift แบบฟอรม OSHA 300 log www.wiwat.org

NIOSH - Significant Threshold Shift™Significant Threshold Shift เปนเกณฑก ารแปลผลความผดิ ปกติของผลตรวจการได ยนิ ท่แี นะนําโดยองคก ร NIOSH ผลจะผิดปกติเมอ่ื พนกั งานคนใดคนหนึง่ มีผลตรวจ audiometry ผิดปกติท่หี ขู างใดขา งหนึ่ง หรอื ท้งั 2 ขาง โดยมกี ารเปล่ยี นแปลงของ สมรรถภาพการไดย นิ ต้ังแต 15 dB ขึ้นไป (ทเ่ี สียงความถใ่ี ดความถหี่ นึง่ ตั้งแต 500 1,000 2,000 3,000 4,000 และ 6,000 Hz) เมือ่ เทยี บกับผลตรวจพ้ืนฐาน (baseline audiometry) ซง่ึ ตรวจไวกอนเขางานหรอื เม่อื ปกอ นๆ พนกั งานคนนนั้ จาํ เปนตองไดรับ การสง ตรวจเพื่อวินจิ ฉัยโรค NIHL และเขารว มโครงการอนรุ กั ษการไดยิน™คา Significant Threshold Shift นีเ้ ปนคาทีน่ ํามาใชในกฎหมายการจัดโครงการอนรุ กั ษ การไดยนิ ของประเทศไทยในปจ จบุ นั นี้ (ประกาศกรมสวัสดกิ ารฯ พ.ศ. 2553) www.wiwat.org

ตวั อยางของ Significant Threshold Shift (1) พนักงานรายน้มี ีผลตรวจ สมรรถภาพการไดยินกอ นเขางาน (baseline audiogram) เปน ปกติ X = หูซา ย O = หูขวา www.wiwat.org

ตวั อยา งของ Significant Threshold Shift (2) ทาํ งานไปได 3 ป เรมิ่ มผี ลตรวจ สมรรถภาพการไดยนิ แยล ง สอบถามพบวา ในที่ทํางานมเี สียงดังมาก พิจารณาหูซา ย ระดับการไดยนิ ท่ี 4,000 Hz Baseline = 20 dB ผลลาสุด = 40 dB เปลี่ยนแปลง 40 – 20 = 20 dB จดั วา มี Significant Threshold Shift www.wiwat.org

องคป ระกอบของ Hearing Conservation Program™การกําหนดนโยบาย (Make Policy)™การตรวจวัดระดับเสยี งในท่ที ํางานอยางสมาํ่ เสมอ (Noise Monitoring)™การควบคุมเสียงดัง (Noise Controls)™การตรวจวัดการไดย ินอยางสมํ่าเสมอ (Hearing Monitoring)™การส่ือสาร (Give Information)™การฝก อบรมและใหความรพู นกั งาน (Worker Training & Education)™การบันทึกขอมลู และทําเอกสาร (Documentation)™การประเมนิ ผลโครงการ (Program Evaluation) www.wiwat.org

Noise Monitoring™ตรวจวัดอยา งสมา่ํ เสมอ เชน ปละครงั้ และประเมนิ ใหมท กุ ครงั้ ทมี่ กี ารปรับปรุงกระบวนการผลิตหรอื ใชเครอ่ื งจกั รตัวใหม™ทําโดยนกั สขุ ศาสตรอุตสาหกรรม หรอื อาจจาง บริษัทตรวจวดั ทางส่ิงแวดลอ มทม่ี คี ณุ ภาพและ นา เช่อื ถอื มาตรวจวัดให™การวดั ตอ งพิจารณาดูทั้งความถ่ี (สงู หรือตํา่ ), ความ ดัง และชนิดของเสยี ง (เสยี งดังตอเน่อื ง, มาเปน ชวงๆ หรือเสียงกระแทก) www.wiwat.org

Noise Monitoring™กรณี area sampling จะใชเ ครื่อง sound level meter, ถากรณี personal sampling ใชเคร่อื ง noise dosimeter™โดยทั่วไป เร่มิ แรกจะวัดคาเปน dB(A) กอ น และถา สามารถจดั ทาํ แผนผังระดบั ความดังของเสียงใน โรงงาน (noise contour) ได จะดมี าก (เปน ประโยชนใ นการวางแผนบรหิ ารจดั การตอ ไป)™เครอื่ งวัดบางรุนสามารถวดั แยกความดงั ในแตล ะ ความถ่ไี ดด วย โดยการใส octave band filter www.wiwat.org

Noise Control - Engineering Controls™โดยแกไ ขตามหลกั การ 1. แกท่ี Source 2. แกท ่ี Pathway 3. แกที่ Receivers™3 เทคนิคหลกั ทใ่ี ชค ือ : Enclosure, Barrier & เพิ่ม Distance™การควบคมุ ทางวิศวกรรมน้ี เปน การแกไขทดี่ ที ี่สุด และเปนการแกปญหาเสียงดังที่ ตนเหตอุ ยา งแทจรงิ จึงควรใหความสาํ คัญเปนอนั ดบั แรก www.wiwat.org

Noise Control - Administrative Controls ™การบริหารจัดการทีด่ ี ใชเ ปนตัวเสรมิ กรณีการควบคมุ ทางวิศวกรรมไมไ ดผ ล เตม็ ที่ โดยอาจใชเ ทคนคิ เหลานี้ ... ลดเวลาสัมผัส สลบั คน สลับวัน พจิ ารณาเวลาจัดซ้อื เครอื่ งจักร (ซ้อื รนุ ทเ่ี สียงเบากวา มาใช) www.wiwat.org

Worker Training & Education™ตองอบรมใหค วามรพู นักงานเกย่ี วกบั : ทาํ ไมตองปองกนั ตัวจากเสยี งดัง, เสยี งดัง อยูท่ไี หนในโรงงาน, รจู กั กับโรคประสาทหเู สอ่ื มจากการสัมผสั เสียงดงั , การตรวจ การไดยนิ มีประโยชนอ ยา งไร, การใส HPD อยางถกู วิธ,ี การปองกันตนเองจากโรค ประสาทหูเสือ่ ม (งดกิจกรรมท่ีเส่ียง เชน ยงิ ปน, ฟง stereo เสียงดัง) www.wiwat.org

Hearing Protection Devices1. Ear Plugs (aurals)2. Canal Caps (semi - aurals)3. Ear Muff (circum - aurals)12 3 www.wiwat.org

Hearing Protection Devices™ คืออุปกรณลดเสียง ซึ่งปจ จุบันน้ีมบี รษิ ัทจดั จําหนา ยอยูทว่ั ไปในประเทศไทย™ แบงเปน 3 แบบคือ ear plugs, canal cap และ ear muff แตล ะแบบกม็ ีขอ ดี ขอเสียแตกตา งกันไป™ Ear plugs มีราคาถกู สวมใสง าย ไมเกะกะ เชือ่ กันวาลดเสียงที่มีความถ่ีต่ําไดดี อุปกรณชนิดนี้ปจจุบัน ไดรบั ความนิยมอยา งมากในประเทศไทย มที ัง้ แบบ สาํ เร็จรปู และแบบที่พิมพตามรูปรา งชอ งหูของผสู วมใส (custom mold) ซึ่งจะ ใสไ ดก ระชับและเช่อื กนั วา ลดเสียงไดดีกวา แตร าคาแพงกวามาก™ แบบสาํ เรจ็ รปู มที ั้งท่ีเปนยางนิ่มและแบบโฟม www.wiwat.org

Hearing Protection Devices Ear plugs แบบโฟม ตองบบี ปลาย ใหเรียวกอนจะสอดเขา รหู ู™ Canal caps ไมค อยไดรับความนยิ ม ลักษณะเปนถว ย (cap) ครอบหู ไมม ีการสอด ใสเ ขา ไปในชองหูแบบ ear plugs™ Ear muff ราคาแพง ใสไดส บายกวา เชือ่ วาลดเสียงความถสี่ ูงไดด ี สามารถใช รวมกบั ear plugs เพ่อื เพิม่ ประสิทธภิ าพได ในคนทีใ่ สแวน ตาอาจใสอ ุปกรณช นดิ นี้ไดไ มส ะดวกนกั™ การดปู ระสทิ ธภิ าพของ HPD สามารถดูไดจ ากคา NRR (Noise Reduction Rate) ซงึ่ จะพิมพอยทู ฉ่ี ลากของสนิ คา โดยทวั่ ไปคา มากกค็ าดวา จะลดเสียงไดมาก www.wiwat.org

การใส ear plugs อยางถูกวธิ ี เมือ่ ตอ งทํางานในท่เี สียงดงั อยา รอชา แบบโฟมตองบีบปลายใหเ รยี วเล็กกอ น หยิบ ear plugs ขึ้นมาใชทันที ประมาณ 30 วินาที เพอ่ื ใหสอดเขาไปในรูหไู ดใชม อื ดานตรงขา ม ดึงใบหูไปดา นหลงั (แบบอน่ื ใสไ ดเลย) สอด ear plugs เขา ไปในรหู ู เสรจ็ เรยี บรอย www.wiwat.org

Periodic Audiometric Evaluations™ควรทาํ การตรวจในพนักงานเขา ใหมท ต่ี องสมั ผัสเสียงดงั ทกุ คน™จากนั้นตรวจเปนระยะเชน ปล ะครั้งเปนตน™การตรวจทาํ โดยนักโสตสมั ผสั (audiologist) หรอื ผูท่ผี านการอบรมการตรวจแลว™การตรวจนเ้ี ปน การวัดเชิงปรมิ าณ (Quantitative assessment) และสามารถใชเ ปน ตัวชว้ี ัดผลของ Hearing Conservation Program ไดดว ย (ถา HCP ไดผ ล คาการ ตรวจวัดการไดยินของพนักงานตองไมลดลง)™การตรวจ audiometry ที่โรงงานนี้ เปน การตรวจคัดกรอง (screening audiometry) พนกั งานทผ่ี ลตรวจผิดปกติ จาํ เปนตอ งไปตรวจยนื ยันทีโ่ รงพยาบาลอีกครั้ง เพอื่ ให ทราบวาผลท่ผี ิดปกตนิ ัน้ เกดิ จากอะไร จะไดทําการรกั ษาหรอื ปอ งกันไดต อ ไป www.wiwat.org

ผลการตรวจที่ปกตติ อ งไมเ กนิ 25 dB(A) X = หซู า ย O = หขู วา www.wiwat.org

Periodic Audiometric Evaluations™ ในอนาคตคาดวาประเทศไทยจะมี การตรวจ audiometry ใหก ับ พนกั งานมากขน้ึ และนาจะมี มาตรฐานในการตรวจที่ชัดเจนข้ึน™ส่ิงท่ีควรคํานึงถึงเม่อื จะตรวจ audiometry ตรวจโดยใคร? ตรวจเม่ือไร? ตรวจอยางไร? การ calibrate เครื่องทําหรือไม? เมอื่ ไร? จดั หาจัดจา งบริษัทตรวจไดท ไ่ี หน? ราคาเทาไร? www.wiwat.org

การบันทกึ ขอ มลู จดั ทาํ เอกสาร ประเมนิ ผลโครงการ™การบนั ทึกขอมลู ควรพิจารณาจะจัดเกบ็ ไวในรปู แฟมเอกสารหรือไฟล คอมพิวเตอร ถา พนักงานจํานวนมากควรเกบ็ ในรปู ไฟลคอมพิวเตอร™การเก็บเอกสาร ตามประกาศกรมสวสั ดกิ ารฯ พ.ศ. 2553 โรงงานตองเก็บผล ตรวจการไดยนิ ไวอ ยางนอย 5 ป เพอื่ ใหก ระทรวงแรงงานตรวจสอบได™การประเมนิ ผลโครงการ มที ้ังประเมินโดยบุคลากรของโรงงานเอง และ ประเมินผลโดยผเู ชยี่ วชาญจากภายนอก™โรงงานทท่ี าํ โครงการอนุรักษการไดยินแลว จะเปนประโยชนอยา งมากหากตองเขา รับการประเมนิ มาตรฐานคณุ ภาพ ทั้งจากลกู คา หนวยราชการ และองคกรสากล www.wiwat.org

ถาทําไมครบทุกดา น จะไดห รือไม ?™การจัดโครงการ HCP นั้น ควรจะทําการแกไ ขปญหาในทุกๆ ดาน หากทําการแกไข เพยี งบางเร่อื ง โอกาสสมั ฤทธผ์ิ ลจะนอย เชน™ถงึ แมวา จะจดั ซอื้ อุปกรณล ดเสยี งอยา งดีทสี่ ุด มีประสทิ ธภิ าพมากท่ีสดุ มาแลวก็ ตาม แตไมไ ดใหค วามรแู กพนกั งาน พนกั งานจงึ ใสไ มเปน หรอื ไมยอมใสเ น่ืองจาก ไมเ หน็ ความสําคญั จึงทาํ ใหยังคงสมั ผัสกับเสยี งดังอยูดี™หรอื กรณใี หค วามรูพนกั งานแลว ซือ้ อุปกรณล ดเสยี งมาแลว แตไ มม กี ารควบคุม ทางวิศวกรรมเลย สง่ิ แวดลอ มการทาํ งานยงั คงมเี สียงดังมาก (เชนตลอดท้งั วนั ดงั เฉล่ีย 100 dBA) และยังคงใหพนกั งานทาํ งานท้ังวนั (เชน มากกวา 8 ชั่วโมง) ไมม ี การบริหารจัดการท่ดี ี กค็ งไมส ามารถแกไ ขปญหาหูเสือ่ มได www.wiwat.org