ตารางท่ี 3.3 การตรวจทางหองปฏบิ ัตกิ าร ในการตรวจสขุ ภาพท่ีจาํ เปนและเหมาะสมสําหรับกลุม วัยทํางาน (อายุ 18-60 ป) และกลุม วยั ผสู งู อายุ (อายุ 60 ปข ึ้นไป) การตรวจ ภาวะท่คี ดั กรอง อายุ 18-60 ป อายมุ ากวา 60 ป *การตรวจเม็ดเลอื ด และการตรวจสารเคมใี นเลือด 70 ปขึน้ ไปการตรวจเม็ดเลือด (CBC) -ภาวะโลหติ จาง ตรวจ 1 คร้ัง 1 คร้ังตอป ง1,การตรวจระดบั น้ําตาล -เบาหวาน หากยังไมเ คยตรวจ 1 ครั้งตอป ค1(FPG หรือ FBS) อายุ 35 ปขึน้ ไป ค1การตรวจระดบั ไขมัน -ปจ จัยเสี่ยงตอ ตรวจทกุ 3 ป ก1 ตรวจทกุ 5 ป(Total cholesterol & HDL โรคหัวใจและ อายุ 20 ปขน้ึ ไปcholesterol) หลอดเลอื ด ตรวจทกุ 5 ประดบั serum creatinine -การทาํ งานของไต ไมตรวจ 1 ครง้ั ตอ ป ง1การตรวจปส สาวะ -ความผดิ ปรกติ ไมตรวจ 1 ครัง้ ตอป ง1(urinalysis, UA) โดยรวมของระบบ ทางเดนิ ปส สาวะการตรวจคดั กรองมะเรง็ ก2Clinical breast examination -มะเรง็ เตา นม อายุ 30-39 ป ตรวจทกุ 3 ป อายุ 40 ปขน้ึ ไป ตรวจทุก 1 ป อายุ 70 ปข น้ึ ไป แนะนาํ ใหต รวจตามความเส่ียงการตรวจเน้อื เยอ่ื จากปากมดลูก -มะเรง็ ปากมดลูก -Pap smear: อายุ 30-65 ป ตรวจทกุ 3 ป ข3ดว ยวิธี Pap smear หยุดตรวจหลงั 65 ป ถา Pap smear ปกติ 3 ครัง้หรือ ติดตอกันVIA -VIA : อายุ 30-55ป ตรวจทกุ 5 ป เมื่ออายุ 55 ปข ึน้ ไป แนะนาํ ใหตรวจดว ยวิธี Pap smear เทานนั้ -หากตรวจไมส มํา่ เสมอ พิจารณาหยดุ ตรวจตาม ความเส่ียงของแตล ะคน และความเห็นของแพทยFecal occult blood test -มะเรง็ ลําไสใหญ อายุ 50 ปข ึน้ ไป ตรวจทุก 1 ป ก1(FOBT) และลําไสตรง แนะนาํ ตรวจ iFOBT ในกรณีท่ีสามารถตรวจไดHBsAg -ความเส่ียง HCC ตรวจคร้ังเดยี ว ไมตรวจ ง1 ในคนท่ีเกดิ กอน พ.ศ.2535การตรวจคัดกรองทางอาชวี อนามัย -โรคจากการทาํ งาน ตามปจจัยเสยี่ งจากการทํางาน ไมต รวจCBC=Complete blood count, FPG=Fasting plasma glucose, FBS=Fasting blood sugar,HBsAg = hepatitis B surface antigen, HCC = Hepatocellular carcinoma, HDL = High density lipoprotein,iFOBT = Immunochemical fecal occult blood testing, VIA = Visual inspection with acetic acid, UA = Urinalysis,* = คณุ ภาพของหลกั ฐาน (quality of evidence) 45
แนวทางการตรวจสุขภาพที่จาํ เปนและเหมาะสม กลุม วัยผสู ูงอายุ (อายุ 60 ปขน้ึ ไป)การซกั ประวตั ิ การซักประวัติทําใหท ราบถึงประวัติสขุ ภาพทั่วไป ไดแ ก การนอนหลับ การสูบบุหร่ี ด่ืมสุรา การใชยาประวัติวัณโรคของผูสูงอายุและครอบครัว เปนตน และปญหาสุขภาพที่อาจพบไดมากข้ึนในผูสูงอายุ อาทิการกลั้นปสสาวะไมได การมองเห็นและการไดยินที่เปลี่ยนไป การหกลม ภาวะทุพโภชนาการ สมรรถภาพสมอง ภาวะซมึ เศรา รวมถึงการใชช ีวติ ประจําวนั ปญหาสุขภาพของผูสูงอายุบางประการ หากใหคําแนะนําการปฏิบัติอยางถูกตองเหมาะสม อาจปอ งกันหรอื ชะลอการเกิดได อาทิ การหลีกเล่ียงปจจัยเส่ียงตอสุขภาพ การปรับเปลี่ยนวิถีชีวิตประจําวันใหเหมาะสม การบรหิ ารรา งกาย เปน ตน หากผูสูงอายุมปี ระวตั หิ กลมมากอนแนะนําใหตรวจ TUGT (Time Upand Go Test)(1)การประเมนิ สขุ ภาพของผสู งู อายุการประเมินภาวะโภชนาการ ในปจจบุ ัน หลกั ฐานทางวิชาการทสี่ นบั สนนุ ประสทิ ธผิ ลการคัดกรองภาวะทพุ โภชนาการในผูสงู อายุยงัมีไมเ พียงพอ(2) อยา งไรก็ตาม การประเมนิ ภาวะโภชนาการเบือ้ งตนสามารถดําเนินการไดง ายโดยใชแ บบ mininutritional assessment (MNA) สามารถใชไดโดยผูท่ีไมใชบุคลากรทางการแพทยเพื่อคนหาผูสูงอายุท่ีมีความเสีย่ ง และปอ งกันการเกดิ ภาวะทพุ โภชนาการ(3)การประเมินความเส่ียงโรคหวั ใจ และหลอดเลอื ด สมาคมโรคเบาหวานแหง ประเทศไทย แนะนําใหป ระเมินความเสี่ยงตอโรคหัวใจและหลอดเลือดดวยThai CV risk score ซึง่ แบบประเมินความเส่ียงนี้ แนะนําใหใชในคนไทยท่ีมีอายุ 35-70 ปที่ยังไมมีโรคหัวใจและหลอดเลือด โดยแสดงผลการประเมนิ เปน ความเสีย่ งตอการเสียชีวิตหรือเจบ็ ปว ยจากโรคเสนเลอื ดหวั ใจตบีตันและโรคเสน เลือดสมองตีบตันในอีก 10 ปขางหนา สามารถใชไดแมไมมีผลตรวจไขมันในเลือด โดยใหใชขนาดรอบเอวและสวนสงู (4)ประเมินความเส่ียงโรคกระดูกพรุน ในการตรวจคัดกรองหากลุมเสี่ยงของโรคกระดูกพรุน แนะนําใหใชแบบประเมิน OSTA(Osteoporosis Self-Assessment Tool for Asians) index ซึ่งคํานวณจากสูตร (นํ้าหนักตัว - อายุ) x 0.2โดยหนว ยอายุเปน ป และหนว ยน้าํ หนักตัวเปน กโิ ลกรัม เครอื่ งมือนี้มีความไวรอยละ 98 และความจําเพาะรอ ยละ 29(5) อยางไรก็ตาม การประเมินความเสยี่ งโรคกระดูกพรนุ สามารถใชเครอ่ื งมืออืน่ ๆ ในการประเมินไดตามความเหมาะสม ไดแก KKOS (KhonKaen Osteoporosis Study score) ซ่ึงมีความไวรอยละ 70ความจําเพาะรอยละ 73(6)การประเมนิ สมรรถภาพสมอง การประเมินสมรรถภาพสมองดวยเคร่ืองมือ modified IQCODE (Informant Questionnaire onCognitive Decline in the Elderly) เปนแบบคดั กรองภาวะสมองเสอื่ มเบ้ืองตน ดว ยคาํ ถาม 8 ขอ ที่เขา ใจงา ยมีความไวและความจําเพาะสงู (7,8) 46
การประเมนิ ภาวะซึมเศรา การประเมินภาวะซมึ เศรา ดวยแบบคัดกรองโรคซึมเศราชนิด 2 คําถาม (Two-questions-screeningtest for depression disorders) สามารถคนหาโรคซึมเศราในชุมชนได เพราะส้ัน ใชงาย มีความไวสูงหากตอบคําถามขอ ใดขอ หนง่ึ วา “ใช” และความจําเพาะสงู หากตอบวา “ใช” ท้ังสองขอ(9)แบบประเมนิ ปญหาจากแอลกอฮอล/ การตดิ สารนิโคตินบหุ ร่ี/ การใชส ารเสพติด การประเมินผูด่ืมสุรา ดวยแบบประเมินปญหาจากแอลกอฮอล (Alcohol Use Disorders IdentificationTest, AUDIT) เปนขอคําถามจํานวน 10 ขอ แบบทดสอบระดับสารนิโคตินในบุหรี่ (Fagerstrom Test forNicotine Dependence) ประกอบดวยคาํ ถาม 6 ขอ คะแนนสงู หมายถึงมีการติดในระดับสูง ผูที่มีประวัติเสพสารเสพติดควรประเมินการใชสารเสพตดิ ดว ยแบบประเมิน V2การประเมนิ การทํากิจวตั รประจาํ วันพื้นฐาน (activities daily living) ผูสงู อายมุ ีความเส่ือมของอวัยวะตางๆ ไดตามอายุท่ีเพ่ิมสูงขึ้น ทําใหการทํางานของระบบตางๆ ของรา งกายมปี ระสทิ ธภิ าพลดลง(10) สง ผลใหผูสงู อายุมีขอ จํากัดในการทํากิจกรรมตางๆ ดวยตนเอง การประเมินการทํากิจวัตรประจําวันพ้ืนฐานดวยเคร่ืองมือ Barthel ADL index ทําไดงายจึงมีประโยชนในการประเมินผสู งู อายโุ ดยรวม รวมถงึ ติดตามผลภายหลงั ใหการดแู ล(11)การตรวจรางกายการชั่งนาํ้ หนกั วัดสวนสูง และวดั ความยาวแขน การชั่งนํ้าหนัก และวัดสวนสูง มีประโยชนในการประเมินสภาวะท่ัวไปของผูสูงอายุ อาทิ ภาวะโภชนาการ ดัชนีมวลกาย (body mass index, BMI) เปน ตน อยางไรกต็ าม ผสู ูงอายมุ ีการเปลีย่ นแปลงไดตามพยาธสิ รีรวทิ ยาของรา งกาย เชน หลงั โกง กระดกู หัก เปนตน ทําใหความสงู ของผสู ูงอายุไมคงท่ีเมื่อมีอายุเพ่ิมสูงข้ึน ดังนัน้ ควรวัดความยาวสวนแขนรวมดว ย เนื่องจากมคี าคงท่ไี มเ ปลยี่ นแปลง และสามารถนาํ มาคาํ นวณหาดัชนมี วลกายได วิธกี ารวัดความยาวสวนแขนทเี่ รยี กวา demi-span เปน การวดั ระหวางตําแหนงรอยเวาท่ีขอบบนของกระดูกหนาอก (suprasternal notch) ไปถึงบริเวณขอตอกระดูกฝามือกับกระดูกนิ้วมือ (metacarpopha-langeal joint) ตําแหนงระหวา งโคนน้ิวกลางกับโคนนว้ิ นาง (ซ่งึ ตา งกับชวงแขน หรอื arm-span ท่ีเปนการวัดระยะจากปลายน้วิ นางทงั้ สองขา ง ในขณะทแ่ี ขนเหยยี ดแนวราบตรงไปดา นขาง หรือทเี่ รียกวา “วา”) การคาํ นวณคาดชั นมี วลกาย ไดแ ก คา BMI สาํ หรบั คนท่วั ไป คา Mindex สําหรับผูหญิงสูงอายุ และคา Demiquet สาํ หรบั ผูชายสูงอาย(ุ 12) ดังนี้ o ดัชนีมวลกาย (body mass index, BMI) BMI (กโิ ลกรมั /เมตร2) = นํา้ หนักตัวเปนกโิ ลกรมั / (สว นสูงเปนเมตร)2 o ดัชนมี วลกาย Mindex ของผสู งู อายเุ พศหญงิ Mindex (กิโลกรมั /เมตร) = น้ําหนกั ตัวเปน กิโลกรมั / demi-span เปนเมตร o ดชั นมี วลกาย Demiquet ของผสู ูงอายเุ พศชาย Demiquet (กิโลกรัม/เมตร2) = นา้ํ หนกั ตวั เปน กิโลกรมั / (demi-span เปน เมตร)2 สําหรบั เกณฑวนิ ิจฉยั ภาวะขาดโปรตนี และพลงั งานโดยใชด ัชนมี วลกายในผสู ูงอายนุ น้ั องคการอนามัยโลกไดกาํ หนดดว ย BMI ตาํ่ กวา 18.5 กก./เมตร2 ผลการศึกษาดัชนีมวลกาย Mindex และ Demiquet ในผูสูงอายุไทย ไดเกณฑการวินิจฉัยคือ ผูสูงอายุหญิงท่ีมี Mindex ตํ่ากวา 55.95 (หรือ 56) กก./ม. และผสู ูงอายุชายทีม่ ี Demiquet 75.6 (หรือ 76) กก./ม.2 47
การวัดความดันโลหิต ผสู ูงอายุทีเ่ ริม่ มีความดันโลหิตสงู มักจะยงั ไมม ีอาการและอาการแสดง การตรวจคดั กรองชว ยใหทราบวามรี ะดบั ความดนั โลหิตทีส่ งู กวาปรกติ อาจมีผลใหเกิดการปรับเปล่ียนพฤติกรรม รวมถึงไดรับการรักษา(13)ความดนั โลหิตสูงซ่งึ เปนปจจัยเสี่ยงท่ีสาํ คญั ของโรคหัวใจและหลอดเลอื ด (cardiovascular disease) และหากยงั ไมพ บวา มคี วามดนั โลหิตสูง แตมีความดันโลหิตคอนขางสูง คือชวงหัวใจบีบตัว (systolicblood pressure, SBP) อยรู ะหวาง 120 -139 มิลลิเมตรปรอท หรือ ชวงหัวใจคลายตัว (diastolic bloodpressure, DBP) อยรู ะหวาง 80-89 มิลลิเมตรปรอท สถาบันสุขภาพแหงชาติ (NIH) ของสหรัฐอเมริกาโดยการประชุม Joint National Committee on Prevention, Detection, Evaluation, and Treatment ofHigh Blood Pressure (JNC7) แนะนาํ ใหว ัดความดันโลหิตปละคร้ัง(14) อยางไรก็ตาม การวัดความดันโลหิตสามารถทําไดง า ย จงึ ควรวดั ความดันโลหติ ไดม ากกวา ปละ 1 คร้ัง(15)การคลําชพี จร การคลําชพี จรเปน การคัดกรองเบื้องตนเพอ่ื ประเมินการเตนของหัวใจ ภาวะการเตน ของหวั ใจหอ งบนท่ีผิดจงั หวะชนดิ atrial fibrillation (AF) อาจทําใหเ กิดล่ิมเลือดหลุดจากหัวใจไปอุดตันหลอดเลือดที่ไปเล้ียงสมอง ภาวะ AF เพม่ิ ความเส่ียงตอการเกิดโรคหลอดเลอื ดสมอง 2-7 เทา(16) แตหากผูสูงอายุท่ีมีการเตนของหวั ใจผิดจังหวะชนดิ AF ไดร บั การตรวจพบและไดร บั รกั ษา จะลดความเส่ยี งของการเกดิ การเปน อมั พฤกษห รืออมั พาต (stroke) ไดม ากกวา รอยละ 60(17)การตรวจการไดย ิน ผูสูงอายุไทยรอ ยละ 28 มปี ญ หาการไดย ิน(10) ซ่งึ สงผลตอ คณุ ภาพชีวิต การตรวจคัดกรองการสูญเสียการไดย ินดวยวธิ ีทีง่ าย สะดวก ไมซ ับซอน ไดแก finger rub test ซ่ึงมีความไวรอยละ 27 ความจําเพาะรอยละ 98(18)การตรวจตา แมวาการรวบรวมงานวจิ ยั อยางเปน ระบบจาก 5 การวจิ ัย ซึง่ สรปุ วาการตรวจคัดกรองความบกพรองทางสายตาของผูสูงอายุ ใหผลตอสายตาในระยะยาว 2-4 ป ไมตางกันระหวางกลุมท่ีคัดกรองกับกลุมที่ไมคัดกรอง(19) แตทั้งนี้ การคัดกรองในรายงานดังกลาวเปนการตรวจดวยตัวเอง (self-reportedmeasurement) อีกท้ังไมมีการวางแผนการดูแลรักษาที่ดีหลังการตรวจคัดกรอง การตรวจสายตาดวยSnellen eye chart ทาํ ไดส ะดวกและเปน ขอแนะนําในการตรวจคัดกรองการมองเห็นเบอ้ื งตนในผสู ูงอายุ(20) ทั้งน้ีผูสูงอายุควรไดรับการตรวจตาโดยทีมจักษุภายใตการดูแลของจักษุแพทย เพ่ือคัดกรองความผิดปรกตขิ องตางๆ อาทิ ตอ งกระจก ตอ หนิ เปน ตน แนะนาํ ใหตรวจตาในผูสูงอายุที่มีอายุตั้งแต 60-64 ปทุก2-4 ป และอายุ 65 ปข ึน้ ไปท่ีไมมีความเสีย่ งทกุ 1-2 ป( 21)การตรวจชอ งปาก แมวา การตรวจชอ งปากเพอ่ื คดั กรองหามะเรง็ ชอ งปากของผูส งู อายุ ไมไดทําใหลดอัตราการเสียชีวิตดวยมะเร็งชองปาก อยางไรก็ตาม การตรวจชองปากมีประโยชนในผูสูงอายุ เพราะทําใหทราบถึงความผิดปรกติในชองปากอื่นๆ อาทิ ไมมีฟน เหงือกรน สภาพฟนเทียมท่ีใส เปนตน มีการศึกษาพบวาอัตราการเสียชีวิตใน 1 ปของกลุมผูสูงอายุที่มีปญหาดานการเคี้ยวสูงกวาผูที่ไมมีปญหา 1.5 เทา(22) ดังนั้น การตรวจชองปากทกุ ป โดยทนั ตแพทยห รือทันตาภิบาลมปี ระโยชนสาํ หรับผูส ูงอายุ 48
การตรวจทางหองปฏิบตั กิ ารการตรวจปสสาวะ ไมม ีขอ มูลสนบั สนนุ ความจําเปน ของการตรวจปส สาวะในการตรวจสุขภาพ แตผเู ชีย่ วชาญใหความเห็นวาการตรวจปสสาวะมีประโยชนในกลุมผูสูงอายุ เนื่องจากมีโอกาสพบความผิดปรกติอื่นๆ ไดจากการตรวจปสสาวะ จงึ แนะนําใหตรวจปสสาวะปละ 1 คร้ังการตรวจความสมบูรณของเม็ดเลอื ด (complete blood count, CBC) ภาวะซดี พบไดบ อยในผูสงู อายุ ซ่งึ เปน ปจจยั เสีย่ งของความเจบ็ ปว ยและเสียชีวติ สง ผลตอคุณภาพชวี ติภาวะซีดในผูสูงอายุจะเกิดชาๆสวนใหญเกิดจากการเสียเลือด/ขาดสารอาหาร(23) การประเมินภาวะซีดในผูสงู อายุประกอบไปดวยการซกั ประวัติ ตรวจรา งกาย รวมถึงการตรวจ CBC(24) จากรายงานการตรวจสุขภาพคนไทย พ.ศ. 2551-2552 พบความชกุ ของโลหิตจางในประชากรไทยอายุ 70-79 ปส งู ถึงรอ ยละ 48.4(10) ดงั นั้นจงึ แนะนําการตรวจ CBC ทุกปเ พอื่ คัดกรองภาวะซีดในผสู ูงอายุตงั้ แตอ ายุ 70 ปขน้ึ ไปการตรวจระดบั ไขมันในเลอื ดในผูส งู อายุ ระดบั ไขมันในเลือดชนิดคอเลสเตอรอลโดยรวม (total cholesterol) ทส่ี งู และ ระดับคอเลสเตอรอลชนิด HDL (high-density lipoprotein cholesterol) ที่ตา่ํ มคี วามสัมพันธกับการเกิดโรคหัวใจและหลอดเลือดซึ่งสงผลเสียตอทุกอวัยวะ ระดับ total cholesterol และ HDL cholesterol สามารถนําไปใชคํานวณหาความเส่ียงตอโรคหัวใจและหลอดเลือด (atherosclerotic cardiovascular disease (ASCVD) risk score)ตามแนวปฏิบัติการประเมินความเสี่ยงโรคหัวใจและหลอดเลือดท่ีจัดทําโดยสมาคมแพทยโรคหัวใจสหรัฐอเมริกา ได( 25) นอกจากน้ี ระดบั non-HDL cholesterol ซึ่งคอื ผลตา งระหวา งระดับ total cholesterol และ HDLcholesterol (นน่ั คอื Non-HDL cholesterol = Total cholesterol - HDL-cholestrol) ระดับ non-HDLcholesterol ท่สี ูง เปน ปจ จยั เสีย่ งตอ การเกดิ โรคหวั ใจและหลอดเลอื ดในระยะยาว (10 ป) อยา งชดั เจน และเปน ปจ จัยเสย่ี งมากกวา ระดบั LDL (low density lipoprotein) cholesterol ท่สี ูง(26,27)การตรวจระดับน้ําตาลในเลอื ดขณะอดอาหาร (fasting plasma glucose) ความชุกของเบาหวานเพม่ิ ขึ้นตามอายุท่ีเพิ่มข้ึน พบเบาหวานรอยละ 14 ในกลุมอายุ 55-64 ป และเพ่ิมเปนรอ ยละ 17.2 ในผูท่มี ีอายุตั้งแต 65 ปขึ้นไป(28) ดังนั้น ผูเชี่ยวชาญดานผูสูงอายุแนะนําใหตรวจระดับนา้ํ ตาลในเลือดหลังอดอาหาร 8 ชัว่ โมง ทกุ ปในผสู ูงอายุการตรวจ creatinine ในเลอื ด คา creatinine ในเลือด มีประโยชนในการใชประมาณการอัตราการกรองของไต (estimatedglomerular filtration rate, eGFR) ในกลมุ ผสู ูงอายซุ งึ่ มคี วามเสยี่ งตอ การเปนโรคไตเรอ้ื รงั (29) เนอ่ื งจากอัตราการกรองของไตลดลงตามอายุ รวมถึงผูส งู อายุมกี ารใชย ารกั ษาโรคตางๆ ซ่งึ สง ผลตอ การกรองของไตไดการตรวจหามะเรง็ ระยะเรม่ิ แรกการตรวจเตานมโดยผเู ชย่ี วชาญ (clinical breast examination, CBE) การตรวจเตา นมโดยการตรวจรา งกายเพอื่ คดั กรองมะเรง็ ทใี่ ชก นั อยู มี 2 วธิ ี คอื การตรวจดว ยตวั เอง(Breast Self Examination, BSE) และการตรวจโดยผเู ชี่ยวชาญ (Clinical Breast Examination, CBE) คือการตรวจโดยแพทยห รือบคุ ลากรสาธารณสขุ ทีไ่ ดร บั การฝกอบรมมา ท้ังนี้ การตรวจดวยตัวเองน้นั มีความไว(sensitivity) ตํ่ามาก 49
ขอมูลการวิจัยเบื้องตนจากประเทศอินเดีย(30) พบวาการตรวจคัดกรองมะเร็งเตานมดวยวิธี CBE มีความไวรอยละ 51.7 (95%CI 38.2, 65.0) และความจําเพาะรอยละ 94.3 (95%CI 94.1, 94.5)) เมื่อเปรยี บเทียบการคัดกรองมะเร็งเตา นมดวยวิธี CBE กับการไมคัดกรอง พบวาสามารถผาตัดรักษาเตานมไวไดมากขึ้น รอยละ 12.7 พบมะเร็งเตานมระยะเริ่มแรก (ระยะ IIA ลงมา) ไดมากข้ึน รอยละ 18.4 พบระยะลุกลาม (ระยะ IIIA ขน้ึ ไป) ตํ่าลงรอ ยละ 23.3 แนวทางเวชปฏิบัติโดย National Comprehensive Cancer Network® (NCCN®) ซ่ึงเปนความรวมมือของศนู ยม ะเรง็ จากทั่วโลก 26 แหง แนะนําใหตรวจคัดกรองมะเร็งเตานมในสตรีอายุ 60 ปข้ึนไป ท่ีไมมีอาการปล ะ 1 คร้ังการตรวจหามะเร็งปากมดลกู สถานบริการสุขภาพสามารถคัดกรองมะเร็งปากมดลูกดวยวิธี Pap smear ทุก 3 ปถึงอายุ 65 ปหากผลตรวจปรกติติดตอกันเปนระยะเวลา 10 ปสามารถหยุดตรวจได หากไดรับการตรวจไมสม่ําเสมอควรตรวจตอ ไปภายหลังอายุ 65 ป( 31)การตรวจหามะเรง็ ลําไสใหญแ ละลําไสตรง (colorectal cancer) ผลจากการรวมงานวิจัยอยา งเปนระบบจาก 4 งานวจิ ยั เปนขอ มลู เชงิ ประจกั ษทส่ี นับสนนุ การใช fecaloccult blood test (FOBT) ในการตรวจคัดกรอง colorectal cancer โดยทําใหสามารถปองกันการเสียชีวิตดวยมะเร็งลําไสใหญและลําไสตรงได 1/6(32) การตรวจดวยวิธี Immunochemical fecal occultblood testing (iFOBT) มีประสทิ ธิผลในการคดั กรองสงู กวา วธิ ี guaiac-based fecal occult blood testing(gFOBT) ประมาณ 2 เทา (35) การศึกษาการคดั กรองมะเรง็ ลาํ ไสใหญและลําไสตรงดวยวิธี iFOBT ในประเทศไทย พบวา มคี วามเปน ไปไดท่จี ะนาํ มาใชใ นระบบบริการสุขภาพของประเทศ(34)เอกสารอา งองิ1. สถาบันเวชศาสตรผ สู ูงอาย,ุ กรมการแพทย. แนวทางเวชปฏบิ ตั ิการปองกนั ประเมินภาวะหกลมใน ผสู งู อาย.ุ 2551.2. Omidvari AH, Vali Y, Murray SM, Wonderling D, Rashidian A. Nutritional screening for improving professional practice for patient outcomes in hospital and primary care settings. Cochrane Database Sys Rev 2013;6:CD005539.3. การหาคา ความเท่ยี งตรงของแบบฟอรมการประเมินภาวะโภชนาการของผสู งู อายุฉบับภาษาไทยโดยวธิ ี ทดสอบซาํ้ เมอ่ื ทดสอบโดยอาสาสมคั รในชมุ ชน. วารสารสาธารณสขุ ลานนา. 2554;7(1):76-84.4. กรมควบคุมโรค. การประเมินโอกาสเสีย่ งตอโรคหวั ใจและหลอดเลอื ดในผปู ว ยเบาหวานและความดันโลหิต สงู . สํานักงานกจิ การโรงพมิ พอ งคการสงเคราะหทหารผา นศกึ พ.ศ.2558.5. Koh LK, Sedrine WB, Torralba TP, Kung A, Fujiwara S, Chan SP, et al. A simple tool to identify asian women at increased risk of osteoporosis. Osteoporosis Int 2001;12(8):699- 705.6. Pongchaiyakul C, Nguyen ND, Pongchaiyakul C, Nguyen TV. Development and validation of a new clinical risk index for prediction of osteoporosis in Thai women. J Med Assoc Thai 2004;87(8):910-6. 50
7. Siri S, Okanurak K, Chansirikanjana S, Kitayaporn D, Jorm AF. Modified Informant Questionnaire on Cognitive Decline in the Elderly (IQCODE) as a screening test for dementia for Thai elderly. Southeast Asian J Trop Med Public Health 2006;37(3):587-94.8. Siri S. Dementia screening test for Thai elderly [Doctor of Philosophy’s Thesis]. Mahidol University; 2007.9. Arunpongpaisal S, Kongsuk T, Maneeton N, Maneeton B, Wannasawek K, Leejongpermpoon J. Development and validity of two-question-screening test for depressive disorders in Thai I-san community. J Psychiatr Assoc Thailand 2006;52(2):138-48.10. สาํ นักงานสํารวจสขุ ภาพประชาชน, สถาบนั วิจัยระบบสาธารณสุข. การสาํ รวจสุขภาพประชาชนไทยโดย การตรวจรา งกาย คร้งั ที่ 4 พ.ศ. 2551-2.11. Jitapunkul S, Kamolratanakul P, Ebrahim S. The meaning of activities of daily living in a Thai elderly population: development of a new index. Age ageing 1994;23(2):97-101.12. Assantachai P, Yamwong P, Lekhakula S. Alternative anthropometric measurements for the Thai elderly: Mindex and Demiquet. Asia Pac J Clin Nutr 2006;15(4):521-7.13. Piper MA, Evans CV, Burda BU, Margolis KL, O'Connor E, Smith N, et al. Screening for High Blood Pressure in Adults: A Systematic Evidence Review for the US Preventive Services Task Force. U.S. Preventive Services Task Force Evidence Syntheses, formerly Systematic Evidence Reviews. Rockville (MD)2014.14. Chobanian AV, Bakris GL, Black HR, Cushman WC, Green LA, Izzo JL, Jr., et al. Seventh report of the Joint National Committee on Prevention, Detection, Evaluation, and Treatment of High Blood Pressure. Hypertension 2003;42(6):1206-52.15. Lindsay P, Connor Gorber S, Joffres M, Birtwhistle R, McKay D, Cloutier L, et al. Recommendations on screening for high blood pressure in Canadian adults. Can Fam Physician 2013;59(9):927-33, e393-400.16. สมาคมแพทยโ รคหวั ใจแหงประเทศไทย. แนวทางเวชปฏิบตั สิ าํ หรบั ดแู ลผปู วยภาวะหวั ใจเตนผดิ จงั หวะ ชนดิ aftrial fibrillation (AF) ในประเทศไทย. 2555.17. Moran PS, Flattery MJ, Teljeur C, Ryan M, Smith SM. Effectiveness of systematic screening for the detection of atrial fibrillation. Cochrane Database Sys Rev 2013;4:CD009586.18. Pirozzo S, Papinczak T, Glasziou P. Whispered voice test for screening for hearing impairment in adults and children: systematic review. BMJ 2003;327(7421):967.19. Smeeth L, Iliffe S. Community screening for visual impairment in the elderly. The Cochrane Database Sys Rev 2006 (3):CD001054.20. Pelletier AL, Thomas J, Shaw FR. Vision loss in older persons. Am Family Physician 2009;79(11):963-70.21. Sloan FA, Picone G, Brown DS, Lee PP. Longitudinal analysis of the relationship between regular eye examinations and changes in visual and functional status. J Am Geriatr Soc 2005;53(11):1867-74. 51
22. Onder G, Liperoti R, Soldato M, Cipriani MC, Bernabei R, Landi F. Chewing problems and mortality in older adults in home care: results from the Aged in Home Care study. J Am Geriatr Soc 2007;55(12):1961-6.23. Bross MH, Soch K, Smith-Knuppel T. Anemia in older persons. Am Family Physician 2010;82(5):480-7.24. Guralnik JM, Ershler WB, Schrier SL, Picozzi VJ. Anemia in the elderly: a public health crisis in hematology. Hematology / the Education Program of the American Society of Hematology American Society of Hematology Education Program2005:528-32.25. Goff DC, Jr., Lloyd-Jones DM, Bennett G, Coady S, D'Agostino RB, Gibbons R, et al. 2013 ACC/AHA guideline on the assessment of cardiovascular risk: a report of the American College of Cardiology/American Heart Association Task Force on Practice Guidelines. Circulation 2014;129(25 Suppl 2):S49-73.26. Boekholdt SM, Arsenault BJ, Mora S, Pedersen TR, LaRosa JC, Nestel PJ, et al. Association of LDL cholesterol, non-HDL cholesterol, and apolipoprotein B levels with risk of cardiovascular events among patients treated with statins: a meta-analysis. JAMA 2012;307(12):1302-9.27. Hsia SH. Non-HDL cholesterol: into the spotlight. Diabetes care 2003;26(1):240-2.28. มยรุ ี หอมสนทิ . การสง เสรมิ สขุ ภาพและปอ งกนั โรคเบาหวาน. ใน: ประเสริฐ อสั สนั ตชยั , บรรณาธิการ. ปญ หาสุขภาพที่พบบอยในผสู งู อายแุ ละการปองกนั . กรงุ เทพฯ:บรษิ ทั ยเู น่ยี น ครเี อช่ัน จํากดั ; พ.ศ.2552: หนา 196.29. สมาคมโรคไตแหงประเทศไทย. แนวทางเวชปฏิบัตสิ าํ หรบั โรคไตเรือ้ รงั กอนการบาํ บดั ทดแทนไต พ.ศ. 2552; 2552.30. Sankaranarayanan R, Ramadas K, Thara S, Muwonge R, Prabhakar J, Augustine P, et al. Clinical breast examination: preliminary results from a cluster randomized controlled trial in India. J Natl Cancer Inst 2011;103(19):1476-80.31. Vesco KK, Whitlock EP, Eder M, Lin J, Burda BU, Senger CA, et al. Screening for Cervical Cancer: A Systematic Evidence Review for the US Preventive Services Task Force. U.S. Preventive Services Task Force Evidence Syntheses, formerly Systematic Evidence Reviews. Rockville (MD)2011.32. Hewitson P, Glasziou P, Irwig L, Towler B, Watson E. Screening for colorectal cancer using the faecal occult blood test, Hemoccult. Cochrane Database Sys Rev 2007 (1):CD001216.33. Hol L, Wilschut JA, van Ballegooijen M, van Vuuren AJ, van der Valk H, Reijerink JC, et al. Screening for colorectal cancer: random comparison of guaiac and immunochemical faecal occult blood testing at different cut-off levels. Br J Cancer 2009;100(7):1103-10.34. Khuhaprema T, Sangrajrang S, Lalitwongsa S, Chokvanitphong V, Raunroadroong T, Ratanachu-Ek T, et al. Organised colorectal cancer screening in Lampang Province, Thailand: preliminary results from a pilot implementation programme. BMJ open 2014;4(1):e003671. 52
ภาคผนวก 53
ภาคผนวก กรายการตรวจทางหองปฏิบตั ิการท่ีมหี ลักฐานไมสนบั สนุน ในการตรวจสุขภาพประชาชน 54
1. การถา ยภาพทางรังสที รวงอก (chest X-ray) ในการตรวจสขุ ภาพทว่ั ไป 1.1 การคัดกรองมะเร็งปอดโดย chest x-ray ไมไ ดประโยชน (หลกั ฐานวิชาการระดบั ก1) ขอมูลจากการทบทวนอยางเปนระบบของการศึกษาท่ีเปน randomized controlled trials ที่มีคุณภาพสูงในฐานขอมูล The Cochrane Library พบวา chest x-ray เพื่อคัดกรองมะเร็งปอดทุกป ไมสามารถลดอตั ราการเสียชีวิตจากมะเร็งปอดลงไดภายหลังตดิ ตามเปน ระยะเวลา 13 ป เมือ่ เปรยี บเทยี บกบั การดูแลตามปรกติมีทั้งในกลุมที่สูบและไมสูบบุหรี่ คาความเสี่ยงสัมพัทธเปน 0.99 (RR 0.99, 95% CI 0.91,1.07) เมอ่ื พิจารณาการเสียชวี ติ จากทกุ สาเหตพุ บวา ไมแตกตา งกันระหวางกลุมที่ไดรับการตรวจคัดกรองดวยchest x-ray และไมคัดกรอง 0.98 (95% CI 0.96, 1.01)(1) 1.2 การคัดกรองวณั โรคโดย chest x-ray ไมไ ดประโยชน (หลักฐานวิชาการระดบั ค1) การทบทวนเอกสารเกย่ี วกับการคัดกรองวณั โรคระดับประชากรในป พ.ศ. 2556 พบวาการคัดกรองวณั โรคดวย chest x-ray ไมเกดิ ประโยชนในการตรวจคัดกรองประชากรท่ัวไป หรือการตรวจกอนเขาทํางานนอกจากนี้ การคดั กรองวณั โรคดว ย chest x-ray มคี วามไว และความจาํ เพาะตาํ่ ผลบวกลวงสูง การตรวจอาจไดประโยชนในกลุมท่ีมีความเส่ียงสูง(2) การตรวจ chest x-ray ในโปรแกรมการคัดกรองวัณโรคในกลุมประชากรกอนเขาทาํ งานของผูทีม่ ผี ลตรวจ tuberculin skin test เปนบวก จาํ นวน 2,586 คน ผลการศึกษาไมพบวณั โรคในระยะแพรเ ชือ้ (active tuberculosis) แตพบความผดิ ปรกตอิ นื่ ๆ รอ ยละ 6.1(3) 2. การคดั กรองมะเรง็ ตอมลูกหมากไมไดประโยชน (หลักฐานวิชาการระดับ ก1) การทบทวนอยางเปนระบบและการวิเคราะหอภิมานโดย The Cochrane Systematic Reviewป ค.ศ. 2013 เก่ียวกับการคัดกรองมะเร็งตอมลูกหมากดวยวิธีตรวจทางทวารหนักดวยน้ิว (digital rectalexamination) และการตรวจ PSA (prostatic specific antigen) ซ่ึงเปนสารสอมะเร็ง (tumor marker)ของมะเรง็ ตอ มลกู หมาก ผลพบวาไมทําใหลดอัตราการเสียชีวิตจากมะเร็งตอมลูกหมากเมื่อเปรียบเทียบกับกลุมควบคุม ไมวาจะเริ่มคัดกรองในผูชายอายุตั้งแต 45 ป หรือ 50 ป หรือ 55 ปขึ้นไป หากพิจารณาการเสยี ชีวิตดว ยสาเหตอุ ื่นๆ พบวาอัตราการเสียชีวติ ไมแ ตกตา งกนั ระหวางกลมุ คดั กรองและกลมุ ทไ่ี มไดรับการคัดกรองเชนเดยี วกัน(4) 3. การตรวจกรดยูรกิ ในเลือดไมไ ดป ระโยชน (หลกั ฐานวชิ าการระดับ ค1) ผูที่มกี รดยูรคิ สงู ในเลือดแตไมมอี าการ (asymptomatic hyperuricemia) สวนใหญ (ประมาณ 2 ใน3 หรือมากกวา)(5) ไมม กี ารเปลยี่ นแปลงไปเปนโรคเกาท (Gout) หรือนิ่ว การรักษาผูที่ไมมีอาการผิดปรกติมีความเสีย่ งตอการแพยาถึงข้ันเสียชีวิตได ดงั นน้ั ไมควรตรวจคัดกรองภาวะกรดยรู ิคสงู ในเลอื ดในผทู ่ีไมม ีอาการเพราะอาจมกี ารใหยาลดกรดยูริคโดยที่ยังไมจ ําเปน(6) 4. การตรวจ BUN (หลกั ฐานวิชาการระดับ ค1) สมาคมโรคไตแหง ประเทศไทยแนะนาํ วา ควรเลือกดําเนินการคดั กรองโรคไตเร้ือรัง ในผูท่มี คี วามเสีย่ งสูง อาทิ ผูปวยที่เปนเบาหวาน ความดันโลหิตสูง เปนตน โดยการประเมินคา estimated glomerularfiltration rate (eGFR) ซง่ึ คาํ นวณไดจ ากคา creatinine ในเลอื ด โดยไมต องใชคา BUN (7) 5. การตรวจเอนไซมตบั (liver enzyme) (หลกั ฐานวชิ าการระดบั ง1) จากขอมูลในปจจบุ นั ยงั ไมพบประโยชนจากการใชคาเอนไซมตับ ไดแก SGOT, SGPT และ ALP ในการคดั กรองความผิดปรกติของตบั ในคนปรกติ 55
6. การตรวจระดบั ไขมนั ไตรกลีเซอไรด (triglyceride) ในเลอื ด (หลักฐานวิชาการระดับ ง1) ในการประเมนิ ความเส่ียงตอ โรคหัวใจและหลอดเลอื ดนัน้ การตรวจระดับไขมันไตรกลเี ซอไรดใ นเลอื ด ใหประโยชนเพิม่ จากระดบั non-HDL cholesterol นอยมากเอกสารอา งองิ1. Manser R, Lethaby A, Irving LB, Stone C, Byrnes G, Abramson MJ, et al. Screening for lung cancer. Cochrane Database Sys Rev 2013;6:CD001991.2. พฒั นศ รี ศรสี ุวรรณ, ธนญั ญา คพู ิทักษข จร, ปฤษฐพร กิ่งแกว , ศิตาพร ยังคง, ศรเี พ็ญ ตนั ตเิ วสส, ยศ ตรี ะ วฒั นานนท. การคดั กรองวณั โรคระดบั ประชากรในประเทศไทย. วารสารวจิ ัยระบบสาธารณสขุ . 2556;7(4):433-9.3. Eisenberg RL, Pollock NR. Low yield of chest radiography in a large tuberculosis screening program. Radiology 2010;256(3):998-1004.4. Ilic D, Neuberger MM, Djulbegovic M, Dahm P. Screening for prostate cancer. The Cochrane Database Sys Rev 2013;1:CD004720.5. Becker MA. Asymptomatic hyperuricemia 2016 [cited 2016 January 9]. Available from: http://www.uptodate.com/contents/asymptomatic-hyperuricemia.6. Nickerson K. Crystalline arthritis. In: Alguire P, editor. Internal medicine essentials for clerkship medicine students 2: Sheridan Books; 2009. p. 312.7. สมาคมโรคไตแหง ประเทศไทย. แนวทางเวชปฏบิ ัตสิ ําหรับโรคไตเรอ้ื รงั กอ นการบาํ บัดทดแทนไต พ.ศ. 2552.8. Austin MA, Hokanson JE, Edwards KL: Hypertriglyceridemia as a cardiovascular risk factor. Am J Cardiol 81 (Suppl. 4A):7B–12B, 19989. Hsia SH. Non-HDL cholesterol: into the spotlight. Diabetes care 2003;26(1):240-2. 56
ภาคผนวก ขแบบประเมนิ สภาวะสุขภาพ 57
1. การคัดกรองโรคซมึ เศรา ดว ย 2 คําถาม (2Q)ขอ แนะนาํ• เนน การถามถงึ อาการที่เกดิ ข้นึ ในชวง 2 สัปดาหท ี่ผา นมาจนถึงวนั ท่ีสมั ภาษณ• ขณะสอบถามถา ผสู งู อายไุ มเขาใจใหถ ามซา้ํ ไมค วรอธบิ ายหรือขยายความเพม่ิ เตมิ ควรถามซาํ้ จนกวา• ผสู งู อายุจะตอบตามความเขา ใจของตัวเองขอ คําถาม ไมม ี มี1 ใน 2 สัปดาหท่ีผานมารวมวันน้ี ทา นรสู ึก หดหู เศรา หรือ ทอ แท สนิ้ หวงั หรอื ไม 2 ใน 2 สปั ดาหท่ีผา นมารวมวนั นี้ ทานรูส กึ เบอ่ื ทาํ อะไรกไ็ มเ พลดิ เพลนิ หรอื ไมการพจิ ารณา• ถาตอบ “ไมม ”ี ทงั้ 2 ขอ แสดงวา ปกติ• ใหแจง ผลและแนะนําความรเู ร่ืองโรคซึมเศรา• ถาตอบ“ม”ี ขอ ใดขอหนง่ึ หรอื ท้ัง 2 ขอ แสดงวา มคี วามเสีย่ งหรือมีแนวโนม ทีจ่ ะเปนโรคซึมเศรา• ใหท าํ การประเมินดวยแบบประเมนิ โรคซมึ เศรา ดวย 9 คําถาม 58
2. การประเมนิ โอกาสเสี่ยงตอ โรคหัวใจและหลอดเลอื ด การประเมินทาํ นายโอกาสเสย่ี งทจ่ี ะเปน โรคกลา มเน้อื หวั ใจตาย (myocardial infarction)และโรคอมัพฤกษ อัมพาต (stroke) ในระยะเวลา 10 ปขางหนา โดยใชตารางสี (color chart) ท่ีประกอบดวยขอมูลปจ จยั เสยี่ งหลัก ไดแก 1. อายุ 2. เพศ 3. การเปน เบาหวาน 4. การสบู บุหร่ี 5. คา ระดบั ความดันโลหิตตวั บน (systolic BP) 6. คาระดบั ไขมันโคเลสเตอรอล (cholesterol) ในเลอื ด 7. ภาวะอวนลงพงุ (การทีเ่ สน รอบเอว มากกวาคา สว นสงู หาร 2) การแปลผลโอกาสเส่ยี งทีจ่ ะเปน โรคกลา มเน้อื หวั ใจตาย (myocardial infarction) และโรคอมั พฤกษอัมพาต (stroke) ในระยะเวลา 10 ปขางหนา แบง เปน 5 ระดบั ดงั นี้ < 10% ตา่ํ10%-<20% ปานกลาง20%-<30%30%-<40% สงู สงู มาก >40% สงู อนั ตราย การดาวนโ หลด application สําหรับโทรศพั ทเ คลือ่ นท่ี ระบบ android สามารถดาวนโ หลด application ไดท ่ี Thai CV risk score (TCVRS) ระบบ i-phone สามารถดาวนโ หลด application ไดที่ Thai CV risk calculator 59
ขั้นตอนประเมินโอกาสเสย่ี งโดยการใชต ารางสีขน้ั ตอนท่ี 1 สถานบรกิ ารมบี รกิ ารตรวจหา cholesterol ในเลอื ดหรอื ไม ถาไมม บี รกิ ารตรวจหาขน้ั ตอนท่ี 2 cholesterol ใหใ ชตารางสที ่ี 1 ถามีใชต ารางสที ่ี 2ขั้นตอนท่ี 3ขั้นตอนท่ี 4 เลือกตารางวาเปนโรคเบาหวานหรอื ไมขน้ั ตอนท่ี 5 เลือกเพศชาย หรอื หญงิข้นั ตอนที่ 6 เลือกการสูบบุหรี่ วาสูบหรือไมสบู บหุ ร่ีขน้ั ตอนที่ 7ขั้นตอนที่ 8 ผทู ย่ี ังคงสบู บหุ รี่ ยาเสน ยาสูบ บหุ รซ่ี ิกาแรต บหุ รี่ซกิ าร ในปจจบุ นั และผทู หี่ ยุดสบู ไมเกิน 1 ป กอ นการประเมนิ เลอื ก ชองสบู บหุ ร่ี เลือกชว งอายุ เลือกชอง ชว งอายุ (ป) 40 < 40-49 50 50-54 55 55-59 60 60-64 65 65 ปข ้นึ ไป เลือกคา systolic blood pressure โดยใชจ ากการวดั 2 คร้ัง 2 ชว งเวลาหา งกนั อยา งนอย 1 สปั ดาห (ไมใชก อนการรกั ษา) คา systolic blood pressure เลือกชอง (มม.ปรอท) <120 - 139 120 140 - 159 140 160 - 179 160 180 ข้นึ ไป 180 เลือกคา รอบเอว : หนวย ซม. นอ ยกวา หรอื มากกวาสวนสูงหาร 2 คา cholesterol กรณที ราบคา cholesterol เลอื กชอ ง คา cholesterol (มก./ดล.) 160 < 160 - 199 200 200 - 239 240 240 - 279 280 280 - 319 320 320 ข้นึ ไป 60
ตารางที่ 1 กรณีไมท ราบผลโคเลสเตอรอล (cholesterol) ในเลอื ด ผทู เ่ี ปน เบาหวาน อายุ ชาย หญงิ ความดนั โลหติ (ป) ไมส บู บุหรี่ สบู บหุ ร่ี ไมสูบบุหรี่ สูบบหุ ร่ี ตวั บน (มม.ปรอท) 180 160 65 140 120 180 160 60 140 120 180 160 55 140 120 180 160 50 140 120 40 180 160 140 120 นอยกวา มากกวา นอ ยกวา มากกวา นอ ยกวา มากกวา นอ ยกวา มากกวา สวนสูง/2 สวนสูง/2 สวนสูง/2 สวนสูง/2 สวนสูง/2 สวนสูง/2 สวนสูง/2 สวนสูง/2 (ซ.ม.) (ซ.ม.) (ซ.ม.) (ซ.ม.) (ซ.ม.) (ซ.ม.) (ซ.ม.) (ซ.ม.) ผูทไ่ี มเปน เบาหวาน อายุ ชาย หญงิ ความดันโลหิต (ป) ไมส ูบบหุ รี่ สูบบหุ ร่ี ไมส บู บหุ ร่ี สบู บหุ รี่ ตัวบน (มม.ปรอท) 180 160 65 140 120 180 160 60 140 120 180 160 55 140 120 180 160 50 140 120 180 160 40 140 120 นอยกวา มากกวา นอยกวา มากกวา นอยกวา มากกวา นอ ยกวา มากกวา สวนสูง/2 สวนสูง/2 สวนสูง/2 สวนสูง/2 สวนสูง/2 สวนสูง/2 สวนสูง/2 สวนสูง/2 (ซ.ม.) (ซ.ม.) (ซ.ม.) (ซ.ม.) (ซ.ม.) (ซ.ม.) (ซ.ม.) (ซ.ม.)ที่มา : Thai CV risk score, โครงการศึกษาระยะยาวเพอ่ื หาอทิ ธพิ ลของปจจยั เสี่ยงตอการเกดิ โรคหวั ใจและหลอดเลอื ด 2528-2558 (เปนการปรับตารางสีจากเดมิ ที่ใชข อมลู ระดบั ภูมิภาคขององคการอนามัยโลก มาใชขอ มลู ของประเทศไทยท่ีมอี ยแู ทน)การแปลผลระดับโอกาสเสีย่ งแถบสีจะบอกถึงโอกาสเสยี่ งท่ีจะเปนโรคกลามเน้ือหัวใจตาย (myocardial infarction) และโรคอมั พฤกษ อัมพาต(storke: fatal, non-fatal) ใน 10 ปขางหนา< 10% 10%-<20% 20%-<30% 30%-<40% >40%ตา่ํ ปานกลาง สงู สงู มาก สงู อนั ตราย 61
ตารางที่ 2 กรณีทราบผลโคเลสเตอรอล (cholesterol) ในเลือด ผูท เี่ ปน เบาหวาน อายุ ชาย หญงิ ความดนั โลหติ (ป) ไมสูบบุหรี่ สูบบุหรี่ ไมส ูบบุหร่ี สูบบหุ ร่ี ตวั บน (มม.ปรอท) 180 65 160 140 120 180 160 60 140 120 180 160 55 140 120 180 160 50 140 120 180 160 40 140 120 160 200 240 280 320 160 200 240 280 320 160 200 240 280 320 160 200 240 280 320 คอเลสเตอรอล (mg/dL) ผทู ่ไี มเ ปน เบาหวาน อายุ ชาย หญงิ ความดนั โลหติ ไมสูบบุหรี่ (ป) ไมส ูบบหุ รี่ สบู บหุ ร่ี สบู บุหรี่ ตัวบน (มม.ปรอท) 180 65 160 140 120 180 160 60 140 120 180 160 55 140 120 180 160 50 140 120 180 160 40 140 120 160 200 240 280 320 160 200 240 280 320 160 200 240 280 320 160 200 240 280 320 คอเลสเตอรอล (mg/dL)ท่มี า : Thai CV risk score, โครงการศกึ ษาระยะยาวเพ่อื หาอทิ ธิพลของปจจยั เสย่ี งตอการเกดิ โรคหวั ใจและหลอดเลือด 2528-2558 (เปน การปรับตารางสจี ากเดมิ ที่ใชข อ มูลระดบั ภูมิภาคขององคการอนามัยโลก มาใชข อมลู ของประเทศไทยที่มีอยูแทน)การแปลผลระดบั โอกาสเส่ยี งแถบสจี ะบอกถึงโอกาสเส่ยี งท่ีจะเปนโรคกลามเน้ือหวั ใจตาย (myocardial infarction) และโรคอัมพฤกษ อัมพาต(storke: fatal, non-fatal) ใน 10 ปข างหนา< 10% 10%-<20% 20%-<30% 30%-<40% >40%ต่าํ ปานกลาง สงู สงู มาก สูงอนั ตราย 62
ทง้ั น้ี โอกาสเสยี่ งอาจสงู กวาที่ประเมิน ได เนอ่ื งจากปจ จยั อน่ื ๆ ไดแ ก1. รบั ประทานผัก ผลไมนอย2. ความอวน โดยเฉพาะอยา งย่งิ อวนลงพงุ3. วถิ ชี วี ติ นั่งๆนอนๆ4. ประวตั คิ รอบครัวญาตสิ ายตรง (first degree relative) ไดแก พอ แม พี่หรอื นอ งทอ ง เดียวกนั การไดรบั การวินจิ ฉยั จากแพทยวาเปน โรคหลอดเลอื ดหวั ใจ (coronary heart disease) หรอื โรคหลอดเลอื ดสมอง (stroke) กอยวยั อนั ควร คือ กอนอายุ 55 ป ในชาย และกอ นอายุ 65 ป ในหญงิ ซ่งึ กําลงั รับการรกั ษาอยูหรอื ไมก ็ได5. ไดรับยาลดความดันโลหิต6. ระดับไขมัน Triglycerides สูง มากกวา 180 มก./ดล.7. ระดับ HDL ตํา่ กวา 40 มก./ดล. ในชาย หรอื ต่าํ กวา 50 มก./ดล. ในหญงิ8. มีการเพ่มิ ข้ึนของ C-reactive protein, fibrinogen, homocysteine, apolipoprotein B, Lp (a), fasting impaired glucose หรือ impaired glucose tolerance9. มี microalbuminuria (จะเพมิ่ โอกาสเสยี่ งใน 5 ป อกี 5% ในผทู ่เี ปนเบาหวาน)10. มรี ะดับนํา้ ตาลในเลือดสะสม (HbA1c) มากกวา 7%11. Premature menopause12. เศรษฐานะตาํ่ 63
3. แบบทดสอบวดั ระดบั การติดนิโคติน (Fagerstrom Test for Nicotine Dependence)โปรดตอบคําถามตอ ไปน้ตี ามความจริงโดยทําเคร่อื งหมาย ลงในกรอบ หนาคาํ ตอบที่ตรงกบั คุณมากที่สุด แบบทดสอบวดั ระดับการติดนิโคติน คะแนน1. โดยปกติทานสบู บหุ รกี่ ่ีมวนตอวนั (Fagerstrom Test for Nicotine Dependence) 10 มวนหรือนอ ยกวา (0 คะแนน) 11-20 มวน (1 คะแนน) 21-30 มวน (2 คะแนน) 31 มวนขนึ้ ไป (3 คะแนน)2. หลงั ตื่นนอนตอนเชา ทา นสบู บหุ ร่ีมวนแรกเม่อื ไร มากกวา 60 นาที หลงั ตื่นนอน (0 คะแนน) 31-60 นาที หลังตื่นนอน (1 คะแนน) 6-30 นาที หลังตืน่ นอน (2 คะแนน) ภายใน 5 นาที หลังตื่นนอน (3 คะแนน)3. ทานสบู บหุ รจ่ี ัดในชว ง 2-3 ช่ัวโมง หลังต่ืนนอน (สบู มากกวา ในชว งเวลาอนื่ ของวนั ) ไมใ ช (0 คะแนน) ใช (1 คะแนน)4. บุหรม่ี วนไหนท่ที านคิดวา เลิกยากทสี่ ดุ มวนอืน่ ๆ ระหวา งวัน (0 คะแนน) มวนแรกในตอนเชา (1 คะแนน)5. ทานรูส ึกอึดอัด กระวนกระวาย หรอื ลาํ บากใจไหมท่ีตองอยูในเขต “ปลอดบหุ รี”่ เชน โรงภาพยนตรรถโดยสาร ไมร ูสกึ ลําบากใจ (0 คะแนน) รูส กึ (1 คะแนน)6. ทา นคดิ วา ทานยงั ตองสบู บหุ รี่ แมจ ะปวยนอนพกั ตลอดในโรงพยาบาล ไมใช (0 คะแนน) ใช (1 คะแนน) รวม การประเมินผลแบบทดสอบวดั ระดับการตดิ นโิ คติน แบงเปน 3 ระดับคะแนน ดังนี้- คะแนนรวมทกุ ขอ 0-3 แสดงวา เปนผตู ิดบุหรีน่ อ ย- คะแนนรวมทุกขอ 4-5 แสดงวา เปนผตู ิดบหุ รป่ี านกลาง- คะแนนรวมทุกขอ 6-10 แสดงวา เปน ผูติดบหุ รม่ี าก (ตดิ นิโคตนิ ซ่ึงเปน การตดิ ทางรา งกาย) 64
4. แบบประเมินปญหาจากการด่ืมแอลกอฮอล Alcohol Use Disorders Identification (AUDIT)คาํ ชแ้ี จง : คาํ ถามแตล ะขอ ตอไปนจี้ ะถามถงึ ประสบการณก ารดม่ื สรุ าในรอบ 1 ปท ผ่ี านมา โดยสุรา หมายถงึ เครอื่ งด่ืมท่มี ีแอลกอฮอลทกุ ชนดิ ไดแก เบียรเหลา สาโท กระแช วิสกี้ สปายไวน เปนตน ขอใหตอบตามความจริง ขอคําถาม 0 1 2 3 4 คะแนน1.คุณด่ืมสรุ าบอยเพียงไร ไมเคยเลย เดอื นละครง้ั 2-4 คร้งั 2-3 ครัง้ 4 คร้ังขึน้ ไป หรือนอยกวา ตอ เดอื น ตอ สัปดาห ตอ สปั ดาห2.เลือกตอบเพียงขอเดยี ว 1-2 3-4 5-6 7-9 ตงั้ แต 10เวลาท่ีคณุ ดม่ื สุรา โดยท่ัวไปแลวคุณดม่ื ประมาณ ดืม่ มาตรฐาน ด่มื มาตรฐาน ด่ืมมาตรฐาน ดม่ื มาตรฐาน ดื่มมาตรฐานเทาไรตอ วัน หรือ 3.5-4 4.5-7 ข้ึนไปถาโดยท่ัวไปด่มื เบยี รเชน สิงห ไฮเนเกน ลโี อ 1-1.5 2-3 กระปอ ง/ กระปอ ง/ 2 ขวด 3-4 ขวด 7 กระปอ ง/เชียร ไทเกอร ชา ง ด่มื ประมาณเทา ไหร ตอวนั กระปอ ง/ กระปอ ง/ 4 ขวดขึ้นไป 1/2 แบนหรือ 1/2-3/4 ขวด 1-1.5 ขวด เดอื นละคร้งัถา โดยทวั่ ไปดมื่ เหลา เชน แมโขง หงสท อง หงสทิพย เหลาขาว 40 ดีกรี ด่มื ประมาณ เทาไรตอ 2-3 ฝา 1/4 แบบ 3/4 แบน 1 แบนขึน้ ไปวนั3.บอยครง้ั เพียงไรที่คุณด่มื ตงั้ แต 6 ด่ืม ไมเคยเลย นอ ยกวา สปั ดาห ทุกวัน หรือมาตรฐานขน้ึ ไปหรอื เบยี ร 4 กระปองหรือ 2 เดอื นละครั้ง ละคร้ัง เกอื บทกุ วันขวดใหญขึน้ ไป หรอื เหลา วสิ ก้ี 3 เปก ข้นึ ไป4.ในชวงหน่ึงปท ่ีแลว มบี อ ยคร้ังเพยี งไรทีค่ ุณ ไมเคยเลย นอ ยกวา เดอื นละครั้ง สปั ดาหล ะ ทุกวัน หรือพบวา คุณไมส ามารถหยดุ ดืม่ ได หากคุณไดเรม่ิ ไมเคยเลย เดือนละครัง้ ครงั้ เกือบทุกวนัด่มื ไปแลว ไมเ คยเลย นอยกวา เดอื นละครง้ั สปั ดาหละ ทกุ วัน หรือ5.ในชวงหนง่ึ ปท่แี ลว มบี อ ยเพียงไรที่คุณไมได เดอื นละครง้ั ครั้ง เกือบทกุ วนัทาํ สง่ิ ท่คี ุณควรจะทําตามปกติ เพราะคณุ มวั แตไปดม่ื สรุ าเสีย นอยกวา เดอื นละครั้ง สัปดาหล ะ ทกุ วัน หรือ เดือนละครั้ง ครั้ง เกอื บทุกวนั6.ในชวงหน่ึงปท แ่ี ลว มีบอ ยเพียงไรที่คณุ ตองรบีดม่ื สุราทนั ทใี นตอนเชา เพือ่ จะไดดําเนินชวี ติตามปกติหรอื ถอนอาการเมาคาง จากการดม่ืหนักในคนื ที่ผานมา7.ในชว งหนึง่ ปทแ่ี ลว มีบอ ยเพียงไรท่คี ณุ รูสึกไม ไมเคยเลย นอยกวา เดือนละครง้ั สัปดาหละ ทกุ วนั หรือดีโกรธหรอื เสยี ใจ เน่อื งจากคณุ ไดทําบางส่ิง เดือนละคร้งั ครง้ั เกอื บทกุ วนับางอยา งลงไปขณะทค่ี ุณด่ืมสรุ าเขาไป8.ในชวงหน่งึ ปทแี่ ลว มบี อยเพียงไรทค่ี ณุ ไม ไมเคยเลย นอยกวา เดอื นละครัง้ สปั ดาหล ะ ทกุ วัน หรือสามารถจําไดว า เกิดอะไรข้นึ ในคืนทผ่ี านมา ไมเ คยเลย เดือนละครั้ง ครง้ั เกอื บทุกวันเพราะวา คุณไดด่มื สุราเขาไป ไมเคยเลย เคย แตไ มไ ด เกิดขนึ้ ใน เคยเกิดขึ้นใน9.ตวั คณุ เองหรือคนอน่ื เคยไดรับบาดเจบ็ ซ่ึงเปน ปท ี่แลว ชว งหนึ่งผลจากการดมื่ สรุ าของคุณหรือไม เคย แตไมได ปที่แลว เกดิ ขนึ้ ใน10.เคยมแี พทย หรือบคุ ลากรทางการแพทย ปท แี่ ลว เคยเกิดข้ึนในหรอื เพือ่ นฝูงหรือญาติพนี่ อ งแสดงความเปนหว ง ชว งหน่งึเปน ใยตอการดืม่ สรุ าของคุณหรอื ไม ปทีแ่ ลว 65
การเทียบปรมิ าณแอลกอฮอลใ นเคร่อื งดืม่ เปนด่มื มาตรฐาน (Standard Drink) ในคาํ ตอบขอ 2 และ 3 ของ AUDIT หน่ึงดื่มมาตรฐานเทากับแอลกอฮอล 10 กรมั• เหลา แดง 35 ดกี รี: 2 ฝาใหญ หรือ 30 cc = 1 ดื่มมาตรฐาน หาก 1 แบนมี 350 cc : ¼ แบน = 3 ด่ืมมาตรฐาน,½ แบน = 6 ด่ืมมาตรฐาน, 1 แบน = 12 ด่ืมมาตรฐาน หาก 1 ขวดมี 700 cc : ¼ ขวด = 6 ดืม่ มาตรฐาน, ½ ขวด= 12 ดื่มมาตรฐาน, 1 ขวด= 24 ดมื่ มาตรฐาน• เหลาขาว 40 ดกี รี :1 เปก หรือ 50 cc = 1.5 ดม่ื มาตรฐาน• เบยี ร 5%เชน สงิ ห ไฮเนเกน ลีโอ เชยี ร ไทเกอร ชางดราฟ : ¾ กระปอง/ขวดเลก็ = 1 ดมื่ มาตรฐาน,1 ขวดใหญ 660 cc = 2.5 ด่ืมมาตรฐาน• เบยี ร 6.4%เชน ชา ง : ½ กระปอง หรือ 1/3 ขวดใหญ = 1 ดมื่ มาตรฐาน• ไวน 12% : 1 แกว 100 cc = 1 ดื่มมาตรฐาน, ไวนคูเลอร 1 ขวด = 1 ดื่มมาตรฐาน• นา้ํ ขาว อุ กระแช 10% : 3 เปก/ตอง/กง หรือ 150 cc = 1 ด่ืมมาตรฐาน• สาโท สุราแช สรุ าพ้ืนเมือง 6% : 4 เปก/ตอง/กง หรอื 200 cc = 1 ด่ืมมาตรฐานที่สําคญั อยาลมื วาผูด่ืมสวนใหญม กั ไมทราบปริมาณการดมื่ ของตนท่ี ชดั เจน และมกั ประมาณการดม่ื ตาํ่ กวา ความเปนจริง และเครือ่ งดม่ื แตละชนดิ แตล ะย่ีหอ มีขนาดบรรจทุ แ่ี ตกตางกนั ขอมลู ท่ีไดเ ปนเพยี งการประมาณ การดืม่ เทา นั้นคะแนน ระดับความเสี่ยง การแปลผลคะแนน AUDIT 0-7 ผูดมื่ แบบเสยี่ งตํ่า แนวทางการรักษา8-15 Low risk drinker Alcohol Education: ใหความรเู กย่ี วกบั การด่มื สรุ า และอันตรายทีอ่ าจเกิดขนึ้ หากดมื่ มากกวานี้และชื่นชม พฤตกิ รรม16-19 ผูดืม่ แบบเสีย่ ง การด่มื ทเ่ี สี่ยงตํา่ ใชเวลาไมมากกวาหนึ่งนาที >20 Hazardous drinker ตัวอยา งการใหค วามรู :“ถา จะดื่มก็ไมค วรดม่ื เกินวนั ละสองด่ืมมาตรฐาน (เหลา 4 ฝา หรอื เบียร 1.5 กระปอง หรือ ไวน หมายถงึ ลกั ษณะการ 2 แกว ) และตองหยุดดืม่ อยางนอยสัปดาหละสองวนั แมว าจะดื่มในปริมาณท่ีนอ ยแคไหนก็ตาม คุณควรใสใจปริมาณ การ ดื่มสรุ าทเ่ี พ่มิ ความ ด่มื โปรดจําไววา เบียรห นึ่งขวด ไวนหนงึ่ แกว และเหลา หนง่ึ กงมปี รมิ าณแอลกอฮอลเทา กันคือหนงึ่ ดม่ื มาตรฐานการดม่ื เสี่ยงตอผลเสยี หาย สรุ าแมจะเพียงนอยนิดกม็ คี วามเสย่ี งเสมอตอสุขภาพและเสยี่ งตอการเกดิ อบุ ัตเิ หตุ และไมควรดื่มหรอื ดม่ื นอ ยกวา นี้ หาก ตามมาท้ังตอ ตวั ผูด่ืม ตองขบั ขย่ี านพาหนะ หรอื ทาํ งานกับเคร่อื งจักร (ผหู ญงิ : ตง้ั ครรภ วางแผนตัง้ ครรภ หรือใหน มบุตร) กาํ ลังรับประทานยา เองหรอื ผอู ่นื บางชนดิ ท่ีอาจมีปฏิกริ ิยากับแอลกอฮอล อายมุ ากกวา 65 ป หรอื ผทู เ่ี จ็บปวยดว ยโรคทางกาย เชน เบาหวาน ความดัน พฤตกิ รรมการด่มื แบบ โรคตบั โรคทางจิตเวช หรอื โรคอนื่ ๆ ควรปรึกษาแพทย” เส่ียงนถี้ อื วา มี ตัวอยางการชนื่ ชม :“คณุ ทําไดดีแลวและพยายามรกั ษาระดบั การดืม่ ของคุณใหต ํ่ากวาหรือไมเกนิ ระดบั ทีเ่ ส่ียงตา่ํ ” ความสาํ คัญในเชิง Brief Advice or Simple Advice: การใหคาํ แนะนาํ แบบส้นั สามารถปฏิบัติไดโ ดยเจาหนาทที่ ุกระดบั สาธารณสขุ แมวา 1.การใหขอ มลู สะทอ นกลับ ขณะน้ี ผดู มื่ จะยงั ไม ตวั อยาง“ผลการประเมินปญ หาการด่มื สุราพบวาคณุ ดืม่ แบบเสีย่ ง เนือ่ งจากคณุ ดมื่ ..(ปริมาณ/ความถ่ี/รูปแบบ)....” เกิดความเจบ็ ปวยใดๆ 2.การใหข อ มูลผลกระทบจากความเสยี่ งสงู ก็ตาม ตวั อยาง“แมวา ในขณะนี้ คุณยงั ไมพ บปญหาอะไรชดั เจน แตลกั ษณะการดม่ื แบบน้ีเปนการเพม่ิ ความเสีย่ งตอสขุ ภาพ เชน โรคกระเพาะ โรคตับ เสี่ยงตอ การเกดิ อุบัติเหตหุ รือเสียชวี ติ จากอุบัตเิ หตุบนทองถนนขณะเมาสุราหรอื เสี่ยงตอปญหา ผดู ่ืมแบบอนั ตราย ครอบครวั ปญ หาอาชีพ หรือปญ หาการเงินได” Harmful use 3.การกําหนดเปา หมายและใหค ําแนะนําการดมื่ แบบมีความเสยี่ งตํา่ หมายถึงการดื่มสรุ าจน ตัวอยาง“หากเปน ไปได คณุ ควรเลือกท่ี จะหยดุ ดม่ื หรอื ถา ยังจะดมื่ อยู ควรดื่มแบบมคี วามเสีย่ งตาํ่ โดยดมื่ ไมเกนิ วันละ เกดิ ผลเสียตามมาตอ สองด่ืมมาตรฐาน (เหลา 4 ฝา หรอื เบยี ร 1.5 กระปอง หรือ ไวน 2 แกว) และตองหยุดดื่มอยา งนอยสปั ดาหล ะสองวนั สขุ ภาพกาย หรือ คุณคิดวา คณุ จะเลอื กวิธไี หนดีคะ/ครับ” สุขภาพจิต รวมถงึ 4.เสรมิ แรงกระตุน ผลเสีย ทางสังคมจาก ตวั อยา ง “จรงิ ๆ แลว มันอาจไมง า ยหรอกที่ คณุ จะลดการดม่ื ลงใหอ ยู ภายในขีดจาํ กัด แตหากคุณเผลอดืม่ เกนิ ขีดจาํ กัด การด่ืม ใหพ ยายามเรยี นรู วาเพราะอะไรจงึ เปนเชน นแ้ี ละวางแผนปองกันไมใหเกดิ ขน้ึ อกี หากคุณระลึกเสมอถึง ความสําคัญของ ผูดืม่ แบบติด การลดความเส่ยี งจากการด่มื ลงคณุ ก็จะสามารถทําได” Alcohol Brief Intervention/Brief Counseling: การใหการบําบดั แบบสนั้ สามารถปฏบิ ัติไดโ ดยเจาหนาที่ทีไ่ ดร บั การ dependence ฝก อบรมการใหค ําปรกึ ษา การรับฟงอยางเห็นอกเห็นใจและการเสรมิ สรางแรงจูงใจ 1.การใหคาํ แนะนําแบบส้นั โดยการคัดกรองปญ หาการดืม่ สรุ า ประเมนิ ปญ หาการด่มื และปญหาที่เก่ยี วขอ งสะทอ น ปญ หาและใหค ําแนะนําวา อยูในกลมุ ดม่ื แบบเสย่ี งสูง ควรบันทกึ ผลหรือสถานการณท ี่เปน ผลจากการดื่ม 2.ประเมนิ แรงจูงใจ ความพรอ มในการปรับเปลีย่ นพฤติกรรม และใหคําแนะนาํ ท่ีเหมาะสมตามระดบั 3.ต้งั เปาหมาย ในการลด/ละ/เลิก หรอื ปรับเปลย่ี นพฤติกรรม 4.ติดตามดูแล เพอ่ื ติดตามพฤตกิ รรมดื่ม แกไ ขปญหาอปุ สรรค กําหนดวิธกี ารแกไ ขอยา งชัดเจน ควรไดร บั การสงตอ พบแพทย เพ่ือการตรวจวนิ ิจฉยั และวางแผนการบาํ บดั รักษา 66
5. แบบคดั กรองและสงตอ ผปู วยท่ีใชยาและสารเสพติดเพื่อรับการบําบดั รักษา (บคก.กสธ.) V.2ยาและสารเสพติดหลักทีใ่ ชใน 3 เดือนที่ผา นมา (ตอบไดม ากกวา 1 ขอ )ยาบา ไอซยาอี กัญชา กระทอ ม สารระเหย เฮโรอีน ฝน อื่นๆ (ระบ)ุ ...................ยาและสารเสพติดหลกั ทีใ่ ชแ ละคดั กรองคร้ังน้ี ไมเ คย เพียง เดือนละ สัปดาหล ะ เกอื บทกุ วนัคอื .................................................................. 1-2 ครง้ั 1-3 คร้งั 1-4 ครัง้ (สัปดาหล ะ 5-7 วัน) ในชวง 3 เดอื นทผ่ี านมา1. คุณใช..........................บอ ยเพียงใด 02 3 4 62. คณุ มีความตองการ หรอื มคี วามรูสกึ อยากใช 03 4 5 6.........................จนทนไมไ ดบ อยเพียงใด3. การใช..........................ทําใหค ุณเกิดปญ หา 04 5 6 7สุขภาพ ครอบครัว สังคม กฎหมาย หรือการเงนิบอยเพียงใด4. การใช..........................ทําใหค ุณไมสามารถ 05 6 7 8รับผิดชอบหรือ ทํากิจกรรมท่ีคุณเคยทําตามปกตไิ ดบอยเพียงใด ในชวงเวลาท่ผี า นมา ไมเคย เคยแตกอน 3 เดอื น เคยในชว ง 3 เดือน 0 ทีผ่ า นมา ทีผ่ า นมา5. ญาติ เพ่อื น หรือคนทร่ี จู กั เคยวากลา วตกั เตือน 3 6วิพากษวจิ ารณ จับผดิ หรือแสดงทาทีสงสัยวา คุณ 0เกยี่ วขอ งกับการใช. .............................หรือไม 3 66. คุณเคยลด หรือหยุดใช. ..............................แตไ มประสบผลสาํ เร็จ หรอื ไม รวมคะแนนระดับคะแนน ระดับผลกระทบจากการใช คดั กรองโรครวมหรอื โรคอน่ื ๆ ทสี่ าํ คัญ การคัดกรองโรคท่ีตองรับยาตอเน่ือง เชน ลมชัก เบาหวานหัวใจ2-3 ตํ่า* ความดัน และโรคติดตอในระยะตดิ ตอ เชน วัณโรค สกุ ใส งูสวัด การคดั กรองการเจ็บปวยทางจติ ใจ4-26 ปานกลาง** - โรคซึมเศรา (2Q, 9Q) - ความเสี่ยงการฆา ตวั ตาย (8Q) - โรคจติ (แบบคัดกรองโรคจิต) การคัดกรองความเสย่ี งการเกิดภาวะถอนพิษยารุนแรง - ใชย าเสพตดิ ประเภทเฮโรอีนในชวง 3 เดอื นที่ผานมา27+ สูง*** - ดืม่ แอลกอฮอลเปนประจาํ ในชวง 3 เดือนท่ผี านมา - ใชยานอนหลบั เปนประจาํ ในชว ง 3 เดอื นทผี่ านมาคุณเคยใชสารเสพตดิ ชนิดฉดี หรอื ไม ไมเ คย เคย ขอแนะนําถาเคย, ภายใน 3 เดือนท่ีผานมา คุณใชบอ ยเพยี งใด ใหก ารบําบดั แบบสั้น (Brief Intervention) 1 ครัง้ /สปั ดาห หรือนอยกวา 3 วันตดิ ตอ กัน ใหบริการลดอันตรายจากการใชย า 10 ชุดบริการ มากกวา 1 ครง้ั /สปั ดาห หรอื มากกวา 3 วันติดตอ กนั ประเมินเพิ่มเตมิ วางแผน และใหก ารบําบัดรกั ษาแบบเขม ขน รายบคุ คลหมายเหตุ *อนุมานวาเปนผูใช **อนุมานวาเปนผเู สพ ***อนุมานวาเปนผตู ิด 67
6. การประเมนิ ภาวะโภชนาการขอแนะนาํแบบประเมินภาวะโภชนาการเปน การประเมนิ วาผูส งู อายวุ า ไดร ับสารอาหารเพยี งพอหรอื ไมเพ่อื คน หาโอกาสที่จะเกดิ ภาวะขาดสารอาหารหรอื ภาวะทุพโภชนาการ1 ในชวง 3 เดอื นที่ผา นมารับประทานอาหารไดน อยลง เนือ่ งจากความอยากอาหารลดลง มีปญหาการยอย การเคยี้ ว หรือปญ หาการกลืน หรือไม 0 ความอยากอาหารลดลงอยางมาก 1 ความอยากอาหารลดลงปานกลาง 2 ความอยากอาหารไมล ดลง2 ในชว ง 3 เดือนทีผ่ า นมา น้ําหนักลดลง หรอื ไม(โดยไมต ง้ั ใจลดนา้ํ หนัก) 0 นาํ้ หนกั ลดลงมากกวา 3 กโิ ลกรมั 1 ไมทราบ 2 นาํ้ หนักลดลงระหวา ง 1-3 กโิ ลกรัม 3 นาํ้ หนักไมลดลง3 สามารถเคลื่อนไหวไดเอง หรือไม 0 นอนบนเตียง หรือ ตองอาศยั รถเขน็ ตลอดเวลา 1 ลุกจากเตยี งหรือรถเข็นไดบ า ง แตไมสามารถไปขา งนอกไดเอง 2 เดินและเคล่อื นไหวไดต ามปกติ4 ใน 3 เดือนทีผ่ า นมา มคี วามเครยี ดรนุ แรงหรือปวยเฉยี บพลนั หรอื ไม 0 มี 2 ไมม ี5 มปี ญหาทางจติ ประสาท หรือไม 0 ความจาํ เสอ่ื ม หรอื ซึมเศรา อยา งรุนแรง 1 ความจาํ เสอื่ มเลก็ นอ ย 2 ไมมปี ญ หาทางประสาท 6 ดัชนีมวลกาย [BMI = น้ําหนกั ตัว (กก.) / สว นสูง (ม.) 2] 0 BMI นอยกวา 19 1 BMI ตง้ั แต 19 แตนอ ยกวา 21 2 BMI ตง้ั แต 21 แตน อ ยกวา 23 3 BMI ตงั้ แต 23 ขึน้ ไป คะแนนรวมการพจิ ารณา(คะแนนเต็ม 14 คะแนน) คะแนนรวม 12-14 คะแนน แสดงวา มภี าวะโภชนาการปกติ คะแนนรวม 8-11 คะแนน แสดงวา มคี วามเสย่ี งตอภาวะขาดสารอาหาร คะแนนรวม 0-7 คะแนน แสดงวา มภี าวะขาดสารอาหาร 68
7. แบบคัดกรองภาวะกระดูกพรุน การตรวจคัดกรองดว ย Osteoporosis Self-Assessment Tool for Asians (OSTA) ซง่ึ สามารถคน หาผทู มี่ ีความเสีย่ งในการเกิดโรคกระดูกพรุนเพอื่ ตรวจหาความหนาแนนของกระดูกตอไปไดOSTA (Osteoporosis Self-Assessment Tool for Asians)อายุ (ป) 40-44 45-49 50-54 55-59 นํ้าหนกั (กิโลกรัม) 75-79 80-84 85-89 90-94 60-64 65-69 70-7440-4445-4950-54 ความเสีย่ งตํ่า55-5960-6465-6970-74 ความเสี่ยงปานกลาง75-7980-8485-89 ความเสยี่ งสูง90-9495-99 โดยสูตรในการคํานวณความเสยี่ ง OSTA น้นั เทา กบั 0.2 x (น้ําหนักตัว - อาย)ุ ผลลพั ธท่ีไดใ หต ดั จดุ ทศนยิ มออก โดยอายใุ ชห นวยใชเ ปน ป น้ําหนักตัวใชหนว ยเปนกโิ ลกรมั การแปลผล นอยกวา -4 หมายถงึ ความเส่ียงสงู OSTA index ระหวา ง -4 ถึง -1 หมายถงึ ความเสีย่ งปานกลาง มากกวา -1 หมายถงึ ความเสี่ยงต่าํทีม่ า: ราชวทิ ยาลัยแพทยออรโ ธปด ิกสแ หง ประเทศไทย. แนวปฏบิ ตั ิบรกิ ารสาธารณสขุ โรคกระดกู พรุน พ.ศ. 2553 69
8. การประเมนิ ภาวะสมองเส่อื มขอแนะนํา• ผใู หข อ มลู ควรเปน ผูดูแล/ญาติ หรือเพ่อื นที่รจู กั ติดตอ ดแู ลหรืออยูก ับผสู งู อายอุ ยางตอเน่ืองไมน อ ยกวา 10ป• เปนการประเมินเปรยี บเทยี บความจํา สติปญญาและความสามารถในการปฏิบัติกิจวัตรประจําวันในแตละสถานการณในระยะเวลา 10 ปท ผ่ี านมากับปจจบุ ันของผสู ูงอายุ อาการของผูสงู อายุ การเปลี่ยนแปลงระหวา ง 10 ปท ีแ่ ลวกบั ปจ จุบัน ดีข้นึ มาก ดขี ้นึ ไม แยลง แยลง1. ความจําในรายละเอียดของคนในครอบครัวหรือญาติเกี่ยวกับอาชีพ ที่อยู (ถาเมื่อ 10 ปท่ี เล็กนอ ย เปลย่ี นแปลง เล็กนอ ย มากแลว จาํ ไดดี แตตอนนี้จําไมไดเลย ใหถือวาแยลงมาก แตถา 10 ปที่แลวจําไมไดเลย ตอนนี้จําไดเลยบาง ถือวา ดีขนึ้ เลก็ นอ ย2. จําไดว า ตอนนีพ้ กั อาศยั อยูท ีไหน3. ทราบเหตุการณท่ีสาํ คัญในอดตี4. ความสามารถในการปรับตัวเขากับการเปล่ยี นแปลงในชีวิตประจําวัน5. สามารถเรียนรูสิ่งใหมๆ ท่วั ๆไป6.สามารถที่จะเขาใจในสิ่งท่ีเกิดข้ึนพรอมกับใหเหตผุ ลในสงิ่ นัน้ ได7. สามารถเดนิ ทางไปกลบั สถานท่คี ุนเคยไดโดยลําพัง8. สามารถทํางานที่เคยทาํการใหค ะแนน ดีข้นึ มาก = 1 คะแนน ดีขึน้ เลก็ นอย = 2 คะแนน ไมเ ปลี่ยนแปลง = 3 คะแนน แยลงเล็กนอย = 4 คะแนน แยลงมาก = 5 คะแนนการพิจารณา คะแนนรวมจาก 8 ขอ หารดวย 8 ≥3.44 คะแนน หมายถงึ ผูสูงอายุมีความเส่ียงหรือมีแนวโนมท่ีจะมีภาวะสมองเส่อื มใหท ําการประเมนิ ดว ยแบบประเมนิ สมรรถภาพสมอง MMSE Thai 2002 70
9. การประเมินความสามารถในการทาํ กิจวัตรประจําวนั (ADL)ขอ แนะนาํ• เปนการวดั วาผสู ูงอายทุ ําอะไรไดบ า ง (ทาํ อยจู รงิ ) ไมใชเปน การทดสอบวา หรอื ถามวา ทาํ ไดหรือไม• เปน การสอบถามถึงกจิ กรรมทปี่ ฏบิ ตั ใิ นระยะเวลา 2 สปั ดาหทผี่ า นมา• เปนการวัดระดบั การพง่ึ พิง หากตองมคี นคอยดแู ลหรือเฝา ระวงั เวลาปฏิบัติกจิ ใหถ ือวา ไมไดคะแนนเตม็• ถา หมดสติ ให 0 คะแนนทง้ั หมด1 Feeding (รบั ประทานอาหารเมอ่ื เตรยี มสํารบั ไวใ หเ รียบรอ ยตอหนา) คะแนน 0 ไมส ามารถตักอาหารเขา ปากได ตองมีคนปอ นให 1 ตกั อาหารเองไดแตต องมีคนชว ยเชนชว ยใชช อนตกั เตรยี มไวใหห รอื ตดั เปนเล็กๆ ไวล ว งหนา 2 ตักอาหารและชวยตัวเองไดเ ปน ปกติ2 Grooming (ลา งหนา หวผี ม แปรงฟน โกนหนวด ในระยะเวลา 24-48 ชัว่ โมงท่ีผา นมา) 0 ตอ งการความชวยเหลอื 1 ทาํ เองได (รวมทั้งทีท่ ําไดเองถาเตรียมอปุ กรณไวใ ห)3 Transfer (ลุกนงั่ จากทน่ี อน หรอื จากเตียงไปยังเกา อ)ี้ 0 ไมส ามารถนง่ั ได (นัง่ แลว จะลม เสมอ) หรือตองใชค นสองคนชวยกันยกข้นึ 1 ตองการความชว ยเหลอื อยางมากจงึ จะนงั่ ได เชน ตองใชคนทแี่ ขง็ แรงหรอื มีทกั ษะ1คนหรอื ใชค นทั่วไป 2 คนพยุงหรือดนั ขน้ึ มาจงึ จะนงั่ อยูได 2 ตอ งการความชว ยเหลอื บางเชน บอกใหท ําตามหรือชวยพยุงเลก็ นอ ยหรอื ตอ งมีคนดูแลเพอื่ความปลอดภัย 3 ทําไดเ อง4 Toilet use (ใชหองนาํ้ ) 0 ชวยตัวเองไมได 1 ทาํ เองไดบาง(อยา งนอ ยทาํ ความสะอาดตวั เองไดหลงั จากเสร็จธรุ ะ)แตต องการความชว ยเหลอื ในบางสิง่ 2 ชวยตวั เองไดดี (ขึ้นน่ังและลงจากโถสวมเองได ทําความสะอาดไดเ รยี บรอ ยหลงั จากเสรจ็ ธุระ ถอดใสเ สอ้ื ผา ไดเ รียบรอ ย) 5 Mobility (การเคล่อื นท่ภี ายในหองหรอื บา น) 0 เคลื่อนท่ีไปไหนไมไ ด 1 ตอ งใชรถเข็นชวยตัวเองใหเ คลอ่ื นทีไ่ ดเอง (ไมตอ งมีคนเขน็ ให) และจะตองเขา ออกมมุ หอ งหรือประตูได 2 เดินหรอื เคล่อื นทโี่ ดยมีคนชวยเชน พยุงหรือบอกใหท ําตามหรอื ตอ งใหความสนใจดูแลเพื่อความปลอดภัย 3 เดนิ หรอื เคลื่อนทไ่ี ดเอง 71
6 Dressing (การสวมใสเส้อื ผา ) 0 ตองมีคนสวมใสใ ห ชวยตวั เองแทบไมไ ดหรอื ไดนอย 1 ชวยตัวเองไดประมาณรอยละ 50 ท่ีเหลอื ตองมคี นชว ย 2 ชว ยตัวเองไดด ี (รวมทั้งการติดกระดมุ รดู ซบิ หรอื ใชเ ส้ือผาทดี่ ัดแปลงใหเหมาะสมก็ได)7 Stairs (การขึน้ ลงบันได 1 ช้ัน) 0 ไมส ามารถทําได 1 ตอ งการคนชวย 2 ขึ้นลงไดเอง (ถาตองใชเ ครอ่ื งชว ยเดิน เชน walker จะตอ งเอาข้นึ ลงไดดว ย)8 Bathing (การอาบนา้ํ ) 0 ตองมคี นชว ยหรือทําให 1 อาบน้ําเองได9 Bowels (การกล้ันการถายอจุ จาระในระยะ 1 สัปดาหท ผี่ า นมา) 0 กลั้นไมได หรอื ตอ งการการสวนอจุ จาระอยูเสมอ 1 กลั้นไมไ ดบางครั้ง (เปนนอ ยกวา 1 ครัง้ ตอ สัปดาห) 2 กลั้นไดเ ปน ปกติ10 Bladder (การกล้นั ปสสาวะในระยะ 1 สัปดาหทผี่ านมา) 0 กลน้ั ไมได หรอื ใสส ายสวนปส สาวะแตไมส ามารถดแู ลเองได 1 กล้ันไมไ ดบ างคร้งั (เปนนอ ยกวา วนั ละ 1 ครั้ง) 2 กล้ันไดเปน ปกติ คะแนนรวมการพจิ ารณา(คะแนนเตม็ 20 คะแนน)คะแนนรวม ≥12 คะแนน เปน กลุมที่ 1 ชวยเหลอื ตัวเองได และ/หรอื ชวยเหลือผอู ืน่ ชมุ ชน และสงั คมไดคะแนนรวม 5-11 คะแนน เปน กลมุ ท่ี 2 ชว ยเหลอื และดูแลตนเองไดบา งคะแนนรวม ≤4 คะแนน เปน กลมุ ท่ี 3 ชวยเหลือตวั เองไมไ ด 72
ภาคผนวก ค คําสัง่ แตง ตง้ัคณะกรรมการ/คณะทาํ งานพัฒนาการตรวจสขุ ภาพ ทจ่ี าํ เปน และเหมาะสมสําหรับประชาชน 73
74
75
76
77
78
79
80
ภาคผนวก งรายชอื่ ผเู ขา รวมประชมุ รบั ฟงความคดิ เห็น จากคณะผูเชี่ยวชาญสาขาท่ีเก่ียวขอ ง 81
รายช่ือผูเขารว มประชมุ รบั ฟงความคิดเห็นจากคณะผูเชย่ี วชาญสาขาทเ่ี กย่ี วของเพ่อื รวมพัฒนาแนวทางการตรวจสขุ ภาพทจ่ี ําเปนและเหมาะสมสาํ หรับประชาชน วันท่ี ๗ ตลุ าคม ๒๕๕๘ เวลา ๐๙.๓๐ – ๑๖.๐๐ น. ณ โรงแรมเอเชยี กรุงเทพคณะทป่ี รกึ ษา ประกอบดว ย๑. นายแพทยส ุพรรณ ศรธี รรมมา อธิบดีกรมการแพทย๒. นายแพทยณ รงค อภิกุลวณิช รองอธิบดีกรมการแพทย๓. นายแพทยป านเนตร ปางพฒุ ิพงศ รองอธิบดีกรมการแพทย๔. ศาสตราจารยเกียรติคณุ แพทยหญงิ สยมพร ศิรนิ าวิน คณะแพทยศาสตรโ รงพยาบาลรามาธิบดี๕. นายแพทยสมเกียรติ โพธิสัตย ทป่ี รกึ ษากรมการแพทยคณะทาํ งานพฒั นาแนวทางการตรวจสุขภาพทีจ่ ําเปนและเหมาะสมสําหรบั กลมุ วัยเดก็ และวยั รนุ (๐-๑๘ ป)๑. ศาสตราจารยคลนิ ิกแพทยห ญงิ วนิ ัดดา ปย ะศลิ ป สถาบนั สุขภาพเดก็ แหง ชาติมหาราชินี๒. ผูช ว ยศาสตราจารยแ พทยห ญิงอิสราภา ชืน่ สุวรรณ คณะแพทยศาสตรมหาวทิ ยาลัยธรรมศาสตร๓. นายแพทยกติ ติ ลาภสมบตั ิศริ ิ สาํ นักสงเสรมิ สขุ ภาพ กรมอนามยั๔. นายแพทยส ราวุฒิ บุญสขุ สํานกั สงเสรมิ สขุ ภาพ กรมอนามัย๕. นายแพทยสุวรรณ ชัยสมั ฤทธผ์ิ ล โรงพยาบาลเมตตาประชารักษ (วัดไรข งิ )๖. นายแพทยสุรัตน สิรินนทกานต โรงพยาบาลสงเสริมสขุ ภาพ ศูนยอนามยั ท่ี ๑ กรมอนามยั๗. แพทยห ญงิ เติมแสงศรสี วุ รรณภรณ โรงพยาบาลนพรัตนราชธานี๘. นายแพทยพจิ ยั ชณุ หเสวี โรงพยาบาลเลิดสนิ๙. แพทยหญงิ นยั นา ณีศะนันท สถาบันสขุ ภาพเด็กแหงชาติมหาราชินี๑๐. นายแพทยธ นะรตั น อ่มิ สวุ รรณศรี สถาบันวิจยั และประเมนิ เทคโนโลยที างการแพทย๑๑. นางรชั นบี ูลย อุดมชัยรตั น สถาบันวจิ ยั และประเมนิ เทคโนโลยที างการแพทย๑๒. นางสุรพี ร คนละเอียด สถาบันวิจยั และประเมนิ เทคโนโลยีทางการแพทย๑๓. นายศภุ ลกั ษณ มิรตั นไพร สถาบนั วจิ ยั และประเมินเทคโนโลยีทางการแพทย๑๔. นางศิริลักษณ อุบลเหนอื สถาบันวจิ ยั และประเมนิ เทคโนโลยีทางการแพทยคณะทํางานพฒั นาแนวทางการตรวจสุขภาพท่ีจําเปน และเหมาะสมสําหรบั กลุม วัยทาํ งาน (๑๙-๕๙ ป)๑. แพทยห ญงิ จิตสุดา บวั ขาว สาํ นกั วิชาการแพทย๒. นายแพทยเกรยี งไกร เฮงรศั มี สถาบนั โรคทรวงอก๓. แพทยห ญิงเปย มลาภ แสงสายัณห สถาบนั โรคทรวงอก๔. นายแพทยสมชาย ธนะสิทธิชัย สถาบันมะเรง็ แหงชาติ๕. แพทยห ญิงอรดี พฒั นะเอนก สถาบนั มะเรง็ แหง ชาติ๖. นายแพทยก ิตพิ งษ พนมยงค โรงพยาบาลนพรัตนราชธานี๗. นายแพทยก ฤษณพงศ มโนธรรม โรงพยาบาลเลดิ สนิ๘. นายแพทยมานสั โพธาภรณ โรงพยาบาลราชวถิ ี๙. แพทยห ญงิ ปย ะธิดา หาญสมบรู ณ โรงพยาบาลราชวิถี 82
๑๐. นายแพทยส รุ ศกั ด์ิ อาํ มาตยโ ยธนิ สถาบันวจิ ัยและประเมินเทคโนโลยีทางการแพทย๑๑. นางพรทวิ า เฉลิมวิภาส สถาบันวิจยั และประเมนิ เทคโนโลยีทางการแพทย๑๒. นางสาววรนุตร อรุณรตั นโชติ สถาบนั วจิ ยั และประเมินเทคโนโลยีทางการแพทย๑๓. นางจรี าพร หริ ัญรัตนธรรม สถาบันวิจยั และประเมนิ เทคโนโลยีทางการแพทย๑๔. นางสาววรรณา ใยพูล สถาบันวจิ ยั และประเมนิ เทคโนโลยที างการแพทยคณะทํางานพฒั นาแนวทางการตรวจสุขภาพทจ่ี ําเปน และเหมาะสมสาํ หรบั กลุมวัยผูสูงอายุ (๖๐ ปข นไป)๑. นายแพทยภ าสกร ชยั วานชิ ศิริ รองอธิบดกี รมการแพทย๒. นายแพทยบ ุญชยั พิพัฒนว นชิ กลุ ทป่ี รกึ ษากรมการแพทย๓. นายแพทยว ิรชั เคหสุขเจรญิ สถาบันโรคทรวงอก๔. นายแพทยว ษิ ณุ ปานจันทร สถาบนั มะเรง็ แหง ชาติ๕. นายแพทยสมชาย ธนะสทิ ธิชัย สถาบนั มะเรง็ แหงชาติ๖. แพทยห ญิงจีรภทั ร วงศชินศรี โรงพยาบาลนพรัตนราชธานี๗. แพทยห ญงิ ธนพร รตั นสุวรรณ โรงพยาบาลเลดิ สิน๘. แพทยห ญิงนภา ศิรวิ วิ ฒั นากุล โรงพยาบาลราชวิถี๙. นายแพทยธ งธน เพมิ่ บถศรี สถาบันเวชศาสตรสมเดจ็ พระสงั ฆราชญาณสังวรเพ่อื ผสู ูงอายุ๑๐. ศาสตราจารยนายแพทยป ระเสริฐ อสั สันตชัย คณะแพทยศาสตรศ ิริราชพยาบาล มหาวทิ ยาลยั มหิดล๑๑. ผชู ว ยศาสตราจารยแพทยห ญิงวราลกั ษณ ศรีนนทป ระเสริฐคณะแพทยศาสตรศ ริ ิราชพยาบาล มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล๑๒. ดร.อภิวรรณ ณฐั มนวรกุล สถาบนั เวชศาสตรส มเด็จพระสังฆราชญาณสังวรเพอื่ ผสู ูงอายุ๑๓. นายแพทยอรรถสิทธิ์ ศรีสุบัติ สถาบันวจิ ัยและประเมินเทคโนโลยที างการแพทย๑๔. เภสัชกรหญงิ อมรรตั น วิจิตรลลี า สถาบันวจิ ัยและประเมินเทคโนโลยีทางการแพทย๑๕. นางอรณุ ี ไทยะกลุ สถาบนั วิจยั และประเมินเทคโนโลยีทางการแพทย๑๖. นางจริ ะภา คาํ สะสม สถาบันวิจยั และประเมินเทคโนโลยที างการแพทยผูเขารวมประชมุ คณะแพทยศาสตร จุฬาลงกรณม หาวิทยาลัย ราชวิทยาลยั กุมารแพทยแหง ประเทศไทย ๑. ศาสตราจารย ดร. นายแพทยพ รชยั สทิ ธิศรณั ยกลุ ราชวทิ ยาลยั ศลั ยแพทยแ หง ประเทศไทย ๒. ศาสตราจารยคลินิกแพทยห ญิงวินดั ดา ปยะศลิ ป ราชวทิ ยาลยั รังสแี พทยแ หงประเทศไทย ๓. พลเอกปริญญา ทวชี ยั การ ราชวิทยาลยั โสต ศอ นาสิกแพทย แหงประเทศไทย ๔. แพทยห ญิงพัชลนิ พาทพทุ ธพิ งศ สมาคมโรคเบาหวานแหงประเทศไทยฯ ๕. นายแพทยภกั ดี สรรคน ิกร สมาคมความดันโลหติ สงู แหงประเทศไทย ๖. ศาสตราจารยเกยี รติคุณแพทยหญิงวรรณี นิธิยานนั ท สมาคมเทคนคิ การแพทยแหงประเทศไทย ๗. ผูชวยศาสตราจารยน ายแพทยส รุ พนั ธ สทิ ธสิ ขุ กรมบญั ชกี ลาง ๘. นายประภพ ดานเศรษฐกลุ สํานักการแพทย กรุงเทพมหานคร ๙. นางสาวสจุ ิตรา นภาคณาพร สาํ นักการแพทย กรงุ เทพมหานคร ๑๐.นางสาวพรพิไล ตันติลปี ก ร ๑๑.นางสาวชลดิ า หมน่ั ผดุง 83
๑๒.นายแพทยสรุ จติ สนุ ทรธรรม แพทยสภา ๑๓.แพทยหญงิ ศรศี ภุ ลกั ษณ สิงคาลวณิช แพทยสภา ๑๔.นางวไิ ลรตั น สุจริตชาติ สํานกั อนามยั กรุงเทพมหานคร ๑๕.นางสาวกมลพรรณ เนอื งนติ ย สํานักอนามัย กรุงเทพมหานคร ๑๖. แพทยหญงิ อมรรัตน ตรีทพิ ยรัตน โรงพยาบาลตากสนิ ๑๗.นายแพทยส มเกยี รติ อศั วโรจนพงษ โรงพยาบาลกลาง ๑๘.รอ ยเอกหญงิ วชิ ชุดา โลจนานนท สํานักโรคจากการประกอบอาชพี และสงิ่ แวดลอ ม ๑๙.นายแพทยภ านุวฒั น ปานเกตุ สาํ นกั โรคไมตดิ ตอ ๒๐.นางสาวศศิพร ตชั ชนานุสรณ กรมอนามัย ๒๑.นางแสงพรรณ ธเนศพพิ ฒั กรมอนามัย ๒๒.นางสภุ าพ ไชยนิตย สาํ นกั ยุทธศาสตร กรมการแพทย ๒๓.นางสาวธารพี ร ตตยิ บญุ สงู สาํ นกั งานเลขานุการกรม ๒๔.นางสาวพชิ ยา ยง่ิ หาญ กรมการแพทย ๒๕.นางปองขวัญพรี พฒั นโภคิน สถาบนั วิจยั และประเมินเทคโนโลยที างการแพทย ๒๖.นางสาวกรชนกลมิ ปช ยั โสภณ สถาบันวจิ ัยและประเมินเทคโนโลยที างการแพทย ๒๗.นางสาวสรุ รี ตั น เชือ้ ผูดี สถาบนั วิจัยและประเมินเทคโนโลยีทางการแพทย ๒๘.นางสาวพัชริยายิ่งอินทร สถาบันวิจยั และประเมินเทคโนโลยีทางการแพทย ๒๙.นางสาวณัฐธยา สงา สถาบนั วิจัยและประเมินเทคโนโลยีทางการแพทย ๓๐.นางสาวอรัญญา ดาวเรอื ง สถาบนั วิจยั และประเมนิ เทคโนโลยที างการแพทย ๓๑.นางสาวพิมลพรรณ ทองอุน สถาบนั วจิ ัยและประเมินเทคโนโลยีทางการแพทย ๓๒.นางสาวดารา พลิ างาม สถาบันวิจัยและประเมินเทคโนโลยที างการแพทย ๓๓.นางสาวศุภาวดี ใจดี สถาบนั วจิ ยั และประเมินเทคโนโลยที างการแพทย ๓๔.นายธนิวัติ กลดั เล็ก สถาบันวจิ ัยและประเมินเทคโนโลยที างการแพทย ๓๕.นางสาวลดั ดาพร ภูพ วง สถาบันวิจยั และประเมนิ เทคโนโลยีทางการแพทย ๓๖.นางสาวทพิ วรรณ ปานแจม สถาบนั วจิ ยั และประเมนิ เทคโนโลยีทางการแพทย ๓๗.นายภูวนาถ ปอมเมือง สถาบนั วิจยั และประเมินเทคโนโลยที างการแพทยผแู ทนสถานบริการในสังกดั กรมการแพทย โรงพยาบาลสงฆ โรงพยาบาลสงฆ ๑. นายแพทยสมนกึ อรา มเธยี รธํารง โรงพยาบาลสงฆ ๒. แพทยหญิงไพรตั นแ สงดษิ ฐ สถาบันประสาทวทิ ยา ๓. นางสุภาพร หวังรงุ ทรัพย ๔. แพทยหญงิ ชนกิ านต ศรทั ธาพร 84
ผูแทนโรงพยาบาลศูนย โรงพยาบาลพระนครศรีอยธุ ยา จงั หวัดพระนครศรีอยุธยา ๑. แพทยห ญิงดวงพร อศั วราชันย โรงพยาบาลนครพงิ ค จงั หวดั เชยี งใหม โรงพยาบาลสกลนคร จังหวดั สกลนครผูแทนโรงพยาบาลทว่ั ไป โรงพยาบาลนครนายก จังหวัดนครนายก โรงพยาบาลนครนายก จังหวดั นครนายก ๒. แพทยหญิงพนดิ า คณาพันธ โรงพยาบาลนครนายก จงั หวัดนครนายก ๓. แพทยหญงิ จฑุ ารัตน นันตะสขุ ๔. แพทยหญงิ ดวงกมล เจรญิ เกษมวิทย โรงพยาบาลอาจสามารถ จงั หวัดรอยเอ็ด ๕. นางมยุรี ตนคมั ภรี วาท โรงพยาบาลเชียงดาว จงั หวัดเชียงใหม ๖. นางปต วิ รรณ สืบนสุ นธิ์ โรงพยาบาลเชยี งดาว จงั หวดั เชยี งใหมผแู ทนโรงพยาบาลชุมชน ๗. นายแพทยธ ารา รัตนอํานวยศิริ ๘. นายแพทยปณณวชิ จนั ทกลาง ๙. นางบุศรา รงุ รัตนไชย 85
ภาคผนวก จ ตารางแนวทางการตรวจสขุ ภาพท่จี ําเปน และเหมาะสมสําหรบั ประชาชน 86
ตารางแนวทางการตรวจสุขภาพทจี่ ําเปน และเหมาะสมสาํ หรบั ประชาชน อายุ 0 - 18 ป ชว งอายุ กจิ กรรม วัยทารก ปฐมวัย วัยเรียน วยั รนุ คณุ ภาพหลกั ฐาน 4ป 6ป 8ป 10ป 11-14ป 15-18ป 0-7 วัน 1เดอื น 2เดอื น 4เดอื น 6เดอื น 9เดอื น 12เดอื น 18เดอื น 2ป 3ป ค1 1 ประวตั /ิ สมั ภาษณ สิ่งทพ่ี อ แมกงั วลและความเสีย่ งตอ (วัณโรค สารตะกว่ั และไขมันโลหติ ค1 สูง) ค1 ค12 การตรวจรา งกาย 1 ครัง้ ค1 ค1ชง่ั นาํ้ หนัก ค1วัดสว นสงู ค1 ค1วดั เสน รอบศรี ษะ 1 ครัง้ ค1 ค1น้ําหนกั ตัวเมื่อเทียบกับความสงู /ดชั นีมวลกาย (BMI) 1 คร้ัง ค1 ก1ความดันโลหิต 1 คร้ัง ค13 การประเมนิ พฒั นาการและสุขภาพจิต หญิง 1 ครง้ั ค1 1 ครง้ั ค1ติดตามเฝา ระวงั พฒั นาการ (developmental surveillance) ค1ตรวจคัดกรองพฒั นาการ (developmental screening) 1 ครงั้ ประเมนิ ปญหาทางจติ ใจ สังคม พฤตกิ รรม และการเรยี นรู ค1 ค1 ค14 การคดั กรอง (Screening) ค1 ค1วัดสายตาโดยใชเ คร่อื งมอื ค1การไดย ิน - ดว ยเคร่อื งมือพเิ ศษ (OAE หรอื Automed-ABR) 1 ครั้ง- โดยการซกั ถามและใชเ ทคนิคการตรวจอยางงาย (whispered Voice Test/Finger Rub test) 5 การตรวจทางหอ งปฏิบตั กิ ารตรวจเลือดคัดกรองทารกแรกเกิด( PKU, TSH) 1 ครัง้ตรวจระดับฮโี มโกลบนิ /ฮมี าโตครติ 1 คร้งั 1 ครงั้ 1 ครงั้6 วัคซีนปอ งกนั โรค 1 คร้ัง 7 การใหค าํ ปรึกษาแนะนํา/สง เสริมสขุ ภาพ การเลยี้ งดเู ดก็ ตามวัย สงเสรมิ พฒั นาการและการเรยี นรู โภชนาการและการออกกาํ ลังกาย การดแู ลสขุ ภาพชอ งปากและฟน - สง ตอ บคุ ลากรทางทันตกรรม 1 ครงั้ การปองกันอบุ ัติเหตุ สารเสพติด/อนามยั เจรญิ พนั ธ/ พฤติกรรมเส่ียงอนื่ ๆแนะนาํ ใหต รวจ 87
ตารางแนวทางการตรวจสุขภาพทจ่ี ําเปนและเหมาะสมสําหรับประชาชน อายุ 15 - 80 ปขน้ึ ไป 15# 16# 17# 18# 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80+1 การตรวจรา งกาย2 วัดสญั ญาณชพีความดันโลหิต คลาํ ชพี จร ช่งั น้าํ หนัก วดั สวนสงู การตรวจอืน่ ๆวัดเสนรอบเอว คํานวณคา BMI ความยาวแขน (arm span) คาํ นวณคา Mindex/Demiquet 3 การตรวจรางกายตามระบบ 4 การตรวจเตานมโดยแพทย/ บุคลากรสาธารณสขุ ตรวจตามความเหมาะสม5 การตรวจสขุ ภาพชองปากและฟน 6 การตรวจตาโดยความดูแลของจักษแุ พทย 1 ครั้ง ทกุ 2 - 4 ป ทุก 1 - 2 ป7 การตรวจสายตาดวย Snellen eye chart 8 การคัดกรองการไดย ิน Finger Rub Test การใชแบบประเมินสุขภาพ9 การประเมินความเสย่ี งโรคหวั ใจและหลอดเลอื ด Thai CV risk score10 การประเมินภาวะซมึ เศราดวยแบบคดั กรองโรคซึมเศรา ชนิด 2 คําถาม 2Q11 การประเมินภาวะโภชนาการดว ยแบบ Thai mini nutrition assessment (MNA)12 การประเมินความเสีย่ งโรคกระดูกพรนุ OSTA index 13 การประเมินสมรรถภาพสมอง Modified IQCODE 14 การประเมนิ การทํากจิ วัตรประจําวันพน้ื ฐานดว ย Barthel ADL index15 การประเมนิ ระดบั การตดิ นิโคตินในผูสูบบุหรีด่ วย Fagerstrom Test16 การประเมินปญ หาจากแอลกอฮอลด วย AUDIT 17 การประเมนิ การใชส ารเสพตดิ ดว ยแบบคัดกรอง V.2 การตรวจทางหอ งปฏิบตั กิ าร18 ตรวจความสมบรู ณข องเม็ดเลอื ด CBC 1 คร้ัง (ถาไมไ ดทําในวยั เดก็ ) 19 ตรวจปส สาวะ UA การตรวจสารเคมใี นเลอื ด20 ตรวจนา้ํ ตาลในเลือด FBS 21 ตรวจการทํางานของไต Cr 22 ตรวจไขมันในเสนเลอื ดชนดิ Total cholesterol & HDL cholesterolการตรวจอ่นื ๆ23 การตรวจหาเชื้อไวรสั ตับอักเสบบี HBsAg 1 ครง้ั (ผูท ีเ่ กิดกอน พ.ศ.2535)24 การตรวจ Pap Smear ตรวจตามความเหมาะสม หรือ การตรวจดว ยวธิ ี VIA ตรวจ Pap Smear เทา น้ัน ตรวจตามความเหมาะสม25 การตรวจหาเลอื ดในอจุ จาระ FOBT 26 การตรวจคดั กรองทางอาชวี อนามยั ตรวจคัดกรองสุขภาพตามความเสี่ยงแนะนําใหต รวจ, #อายุ 15-18 ป กรณีเขา สูระบบการทํางาน 88
Search
