หลักการเดินสำรวจโรงงาน (Walkthrough Survey in Occupational Health)

หลกั การเดนิ สํารวจโรงงานHow to Walkthrough Survey in Occupational Healthนพ.วิวฒั น เอกบรู ณะวฒั นผอู าํ นวยการศนู ยอ าชวี เวชศาสตร รพ.สมิตเิ วช ศรรี าชา

การเดินสํารวจโรงงานคืออะไร™ การเดินสํารวจโรงงาน (walkthrough survey) เปนคําท่ีใชกันท่ัวไป ซ่ึงปกติจะ หมายถึงการที่เจาหนาท่ีของโรงงาน (factory staff) หรือบุคคลจากภายนอก (visitor) เขาไปเย่ียมสํารวจภายในพ้ืนที่การผลิตของโรงงาน โดยบุคคลจาก ภายนอกท่ีจะเขาไปเดินสํารวจโรงงานนี้ มักจะเปนผูมีความรูความเชี่ยวชาญ สาขาตางๆ ที่เขามาเดินสํารวจเพ่ือชวยเหลือโรงงานในการดําเนินงานอยางใด อยางหน่ึง™ เชน วิศวกรมาเดินสํารวจเพ่ือจะวางระบบไฟฟาให เจาหนาท่ีความปลอดภัยมา เดินสํารวจเพ่ือหาจุดเสี่ยงตอการเกิดอุบัติเหตุ ผูมีสวนไดเสีย (stakeholder) มา เดินสํารวจเพ่ือดูวาโรงงานมีคุณภาพมากเพียงพอหรือไม นักสุขศาสตร อตุ สาหกรรมมาเดินสาํ รวจเพ่อื วางแผนตรวจวดั ระดบั สง่ิ คุกคามในโรงงาน™ สําหรับแพทยอาชีวเวชศาสตร/พยาบาลอาชีวอนามัยน้ัน ก็เดินสํารวจโรงงาน เชนกัน จุดมุงหมายหลักก็เพ่ือเก็บขอมูลไวสําหรับดูแลสุขภาพของคนทํางานใน โรงงานนั่นเอง

การเดนิ สาํ รวจโรงงานดยี งั ไง™การเดินสํารวจโรงงานนั้น เปนเครื่องมือท่ีสําคัญอยางหนึ่งที่แพทยอาชีว- เวชศาสตร / พยาบาลอาชีวอนามัย จะใชในการเก็บขอมูลการสัมผัสส่ิงคุกคาม (Occupational hazard) ของคนทํางานภายในโรงงานน้ัน เน่ืองจาก แพทย / พยาบาล ไดเขาไปอยูในสถานการณการทํางานจริง ซ่ึงจะทําใหเขาใจ เหตุการณไดมากกวาทราบขอมูลจากคําบอกเลาของคนทํางานหรือ นายจา ง

หลักการเดินสาํ รวจโรงงาน1. วัตถุประสงคข องการเดินสํารวจ2. การเตรยี มตวั กอ นเดินสํารวจ3. แนวทางการปฏบิ ตั ติ ัวในระหวางการเดินสํารวจ4. ขั้นตอนการเดินสาํ รวจ5. ขอมลู ท่ีควรเก็บและซักถาม6. สิ่งทค่ี วรสังเกตและประเมิน7. การประชมุ สรปุ หลังการเดินสํารวจ8. รายงานการเดินสํารวจ

วตั ถุประสงคของการเดินสาํ รวจ™อนั ดับแรกสดุ ของการจะไปเดินสํารวจโรงงาน คือตองถามตวั เองกอ นวา เราจะเขาไปเดนิ สาํ รวจโรงงานครัง้ นเ้ี พ่ืออะไร ?™วัตถุประสงคทพ่ี บบอย „ เพอ่ื ประเมินความเสยี่ งตอ สุขภาพในคนทํางาน „ เพอ่ื วางแผนการตรวจสขุ ภาพ เชน กอ นเขา งาน ประจําป „ เพอ่ื ประเมินคณุ ภาพของโรงงาน „ เพอ่ื ดูความเสย่ี งเมอ่ื เปลย่ี นเครือ่ งจกั ร / ข้นั ตอนการผลติ ใหม „ เพอ่ื ประเมนิ การกลับเขา ทํางานของคนงานที่บาดเจบ็ หรอื เจบ็ ปว ย „ เพอ่ื สอบสวนอบุ ัติเหตุ / สอบสวนโรค

การเตรียมตัวกอนเดินสาํ รวจ (1)™ทบทวนวัตถุประสงคข องเดินการสํารวจ™ดหู มายเลขตดิ ตอ ชื่อบคุ คลที่จะตดิ ตอ™ถาเปนโรงงานทย่ี ังไมเคยไป >>> เตรยี มแผนที่ เตรยี มพาหนะ หรอื ติดตอ โรงงานใหน ํารถมารบั™การไปเดินสาํ รวจโรงงานนั้นตองใชกําลังกายและสมาธสิ งู อีกทั้งใน โรงงานยงั อาจมสี ิ่งคกุ คามอันตรายอยมู าก คืนวันกอ นไปสํารวจจึงควร นอนหลบั พกั ผอนใหเ พียงพอ งดเครอ่ื งดื่มของมนึ เมาทุกชนิด™นัดหมายทมี งาน™จดั เตรยี มอปุ กรณ >>> ปากกา แบบฟอรม อปุ กรณต รวจวดั สง่ิ แวดลอ ม (ถาจาํ เปนตอ งใช + Calibrate ไวด วย) อปุ กรณป อ งกันสวนบคุ คล

การเตรียมตวั กอนเดินสํารวจ (2)™ อุปกรณปองกันสวนบุคคล (PPE) เชน รองเทานิรภัย ท่ีอุดหูลดเสียง หนากากกรองสารเคมี ถามีของ ตวั เองก็อาจเตรยี มไปดว ย™ ถาตองการดูเอกสาร เชน MSDS, รายงานผลตรวจวัดทางสิ่งแวดลอม ผลตรวจสุขภาพพนักงาน ก็ควรแจง ใหทางโรงงานทราบกอน เพ่ือเขาจะ ไดเตรยี มไวใ ห™ ควรศึกษากอนวาโรงงานท่ีเราจะไป ประกอบธุ รกิ จอะไร ผลิ ตอะไร กระบวนการผลติ คราวๆเปน อยางไร

แนวทางการปฏบิ ัติตวั ระหวา งเดินสาํ รวจ (1)*** สําคญั ***เพือ่ ใหเกิดความปลอดภัย ตอ ตวั ผูเดนิ สํารวจ และเปนการรักษามารยาทและความสมั พนั ธอนั ดกี ับทางโรงงาน ควรปฏบิ ตั ติ วั ดงั นี้™ระลึกอยูเสมอวา เราเปน “แขก” ควรรกั ษามารยาทและใหเ กียรติผอู ่นื™แตงกายรัดกุม ใสเส้ือผาที่หนา เรียบรอย ไมรุมราม ผูหญิงควรใสกางเกง ขายาวมากกวากระโปรง รองเทาควรใสรองเทาหุมสน ไมใสรองเทาแตะ หรือรองเทาสนสูง ถาโรงงานใหใสรองเทานิรภัยเขาพ้ืนที่ก็ใหเปลี่ยน รองเทาเปน รองเทา นริ ภยั เสมอ ผทู ่ีผมยาวควรผกู รดั ใหเ รียบรอย™สาเหตุที่ตองแตงตัวเรียบรอย ก็เพ่ือความปลอดภัย รองเทาสนสูงอาจติด พ้ืนโรงงานที่ขรุขระ ผมที่ยาวปลอยสยายอาจติดแขนกลของเคร่ืองจักร โดนกระชากได

แตง ตวั รูเวลา เพ่อื ความปลอดภยั

แนวทางการปฏบิ ัติตวั ระหวา งเดนิ สาํ รวจ (2)™ใหความรว มมอื กบั ทางโรงงาน ปฏิบัติตามขอ บงั คบั ของทางโรงงานเสมอ™ไมพ ูดคุยและหยอกลอ กันระหวางเดินสาํ รวจ เดินเรยี งแถว อยา แตกกลมุ™ใสอ ปุ กรณป อ งกนั สวนบุคคล (PPE) ตามที่ทางโรงงานแนะนํา™ไมส บู บุหรี่ โดยเฉพาะแหลงทอ่ี าจเกดิ อันตรายจากประกายไฟ ™ ห า ก จ ะ ถ า ย รู ป ต อ ง ข อ อ นุ ญ า ต หนาที่เจาโรงงานกอนเสมอ ถา เขาไมอนุญาตใหถายก็หามถาย หรือถาถายไดบางจุดก็ใหถายแต จุดที่เขากําหนดไว รูปที่ถายแลว ตามมารยาทควรใหทางโรงงาน ตรวจเช็คซาํ้ อกี ทีดว ย

แนวทางการปฏบิ ัติตัวระหวา งเดนิ สํารวจ (3)™ท่ีใดหามเขา ก็อยาเขาไป จะเปนอันตรายได ถาจําเปนตองเขา ถามเขา กอ นวา ทําไมถงึ หามเขา และใหเ จาหนา ทีโ่ รงงานพาเขา ไป™“มีสติ” อยูเ สมอ เพือ่ ความปลอดภยั ของเรา™ไมหยิบฉวยสิ่งของใดๆ ของทางโรงงานกลับบานโดยเด็ดขาด หากจําเปน ตอ งเกบ็ ตัวอยางชิน้ สว นใดๆ ไปวิเคราะหเพ่ือการวินิจฉัยโรค ตองขออนุญาต ทางโรงงานกอ นเสมอ™พูดคุยกับเจาหนาที่โรงงานในเชิงสรางสรรค ไมขมขู คุกคาม หรือยกตน ขม ทาน สง่ิ ใดทที่ างเจา หนาท่ีโรงงานไมรูก็คือเขาไมรู อยาเคนถามจนนา เกลยี ด ตอ งอยา ลืมวา เราเปน “แขก”

แนวทางการปฏบิ ัติตัวระหวา งเดินสาํ รวจ (4)™ถาพนักงานกําลังทํางานในสายการผลิตอยู หากตองการซักถามควรรอ ใหพักกอน หรือขออนญุ าตจากหัวหนา สายการผลิตกอน หรือถามหัวหนา สายการผลิตแทน อยาเขาไปถามเลยทันที จะไปทําใหสายการผลิตของ ทางโรงงานหยุดชะงกั

ขนั้ ตอนการเดินสํารวจโรงงาน (1)™ตดิ ตอ กับทางโรงงาน นัดหมายวนั และเวลา™เวลาท่ีนัดหมายตองใหเพียงพอกับการเดินสํารวจ โรงงานใหญมักจะตอง ใชเ วลาในการเดินสาํ รวจนาน โรงงานเล็กมกั ใชเ วลาไมม าก™เตรยี มตัว เตรยี มทมี เตรยี มอปุ กรณ™เมือ่ ถงึ วันนัด ไปที่ประชาสัมพันธ แจงช่อื บคุ คลทต่ี ดิ ตอไว อาจมกี ารพาไป พบผูบริหาร มีการประชุมเปด (Open meeting) ใหแจงวัตถุประสงคท่ีเรา มาสาํ รวจ ฟงการนําเสนอขอมูลภาพรวมของโรงงาน (ถา ม)ี™ทําการซักถามขอมูลทั่วไป ขอดูขอมูลผลตรวจสุขภาพในอดีต ฐานขอมูล MSDS หรือผลตรวจวดั ระดับสิง่ คกุ คามในส่ิงแวดลอ ม (ถา จําเปน)

ข้ันตอนการเดนิ สาํ รวจโรงงาน (2)™ทําการเดินสํารวจ ถาเปนการเดินดูแบบท้ังโรงงาน จะใหงายควรขอให เจาหนาที่พาเดินตั้งแตตนสายการผลิตไปจนปลายสายการผลิต จากน้ัน จึงคอยเดินดูสวนสํานักงาน และ Facility ตางๆ เชน หองนํ้า หองพยาบาล โรง อาหาร บอบําบัดนํ้าเสีย (ถาจําเปน) แตถาเปนการเดินดูเฉพาะจุด ก็ให เดินไปดจู ุดการทํางานทีม่ ีปญ หาน้ันเลย™เมื่อเดินสํารวจเสร็จ ก็ควรมีการประชุมสรุปใหทางโรงงานรับทราบขอมูล ในเบอื้ งตนไวสกั เลก็ นอ ย™จากน้ันทํารายงานการเดินสํารวจโรงงาน สงใหกับทางโรงงานไวเพื่อเปน หลักฐานวาไดเคยมี แพทยอาชีวเวชศาสตร / พยาบาลอาชีวอนามัย มา ทําการเดินสาํ รวจแลว และไดใหความเห็นอะไรไวบ าง

ขนั้ ตอนการเดนิ สาํ รวจโรงงาน (3) เดนิ สาํ รวจไปทีละสว นประชุมกอนเดิน และ ประชมุ สรปุ หลงั เดินหไู ว-ตาไว ขณะเดิน หยุดดจู ุดท่นี าสนใจ

ขอ มลู ทคี่ วรเก็บและซกั ถาม (1)™*** สําคัญที่สุด *** คือขอมูลติดตอ ช่ือโรงงานท่ีถูกตอง ชื่อและนามสกุลท่ี ถูกตองของผูใหขอมูล เบอรโทรศัพท โทรสาร อีเมล ท่ีอยูโรงงาน เพ่ือ จะไดส งขอ มลู และรายงานกลบั มาใหท างโรงงานได™รายละเอียดกระบวนการผลิต บางโรงงานอาจมีการทําเปน Flow chart สรุปไวใหแลว ถา ไมม ีกถ็ ามและจดเอา™ขอมูลสารเคมีท่ีใช อาจขอดู MSDS ดวย จดช่ือสารเคมีท่ีโรงงานใชไว รวมถึงปริมาณที่ใชวามากนอยเพียงใดก็สําคัญ ควรใหความสําคัญกับ การแยก ช่ือสามัญ (Generic name) และ ชื่อทางการคา (Trade name) ของสารเคมี ถาดูขางขวดพบเปนชื่อทางการคา เชน U18, K-206, Fastener แลวงง ไมรูวาสารอะไร เมื่อมาดูใน MSDS บางทีจะไดขอมูลวาชื่อ สามญั ของสารเคมีน้ันคอื อะไร

ทราบชือ่ การคา แลว ตองหาชอื่ สามญั(1) สารชอ่ื G-25 มนั คอื อะไรหนอ ?(2) พอมาดูรายละเอยี ดใน MSDS ผมน.ี่ ..ออเลย (1) ดูจากขางกระปอง สารอะไรหนอช่ือเปน ภาษาญป่ี นุ งงจุงเลย (2) ใช Google translate เปดดู ถึงไดรูวามัน คอื Methanol 65 – 75 % นัน่ เอง

ขอ มลู ทค่ี วรเก็บและซกั ถาม (2)™ขอมูลผลการตรวจวัดในส่ิงแวดลอม ระดับเสียง แสง สารเคมี ใน แผนกตางๆ เกนิ กวา คา มาตรฐานหรอื ไม™ขอมูลผลตรวจสุขภาพ มีแผนกใดมีความผิดปกติจํานวนมากหรือไม เรอ่ื งใดทผ่ี ลตรวจสุขภาพพบความผิดปกติ™ขอมูลท่ัวไปเก่ียวกับพนักงาน มีพนักงานกี่คน ชายก่ีคน หญิงก่ีคน อายุเฉล่ียเทาไร อัตราการเขา-ออกจากงาน (Turn over rate) สูงไหม ทาํ งานวนั ละก่ชี ว่ั โมง เขากะอยางไร มเี วลาพกั ไหม™ขอมูลทั่วไปเก่ียวกับโรงงาน ตั้งมาก่ีป เปนบริษัทของประเทศอะไร มี บริษัทในเครือกี่แหง มีนโยบายดานอาชีวอนามัยและความปลอดภัยไหม วัฒนธรรมองคกรเปนอยางไร (แตเร่ืองนี้บางทีอาจจะถามตรงๆ ไมได ตองสงั เกตเองรวมดว ย) มีสวัสดกิ ารอะไรบาง

ขอ มลู ทค่ี วรเกบ็ และซกั ถาม (3)™ขอมูลเกี่ยวกับเทคนิคการผลิต เครื่องจักร การบํารุงรักษาซอมแซม กิจกรรมท่ีทําไมบอย (เชน หยุดสายการผลิตเพื่อทําความสะอาด เคร่ืองจักร การลางถังบรรจุสารเคมี) กิจกรรมในภาวะไมปกติ (เชน การทาํ งานเม่ือฝนตก การทํางานในตอนกลางคืน) ใหถามเทาที่จําเปน ไมตองละเอียดถึงข้ันรูสวนผสมหรือสูตรทั้งหมด เพราะบางสวนเปน Know how ของทางโรงงาน ทางโรงงานอาจลําบากใจท่ีจะตอบ ตองละ ไว ใหถามเพียงวามีสารเคมีใดท่ีเปนอันตรายตอสุขภาพของพนักงาน ในขัน้ ตอนน้ันบาง ใชมากนอยเพยี งใด กน็ า จะเพยี งพอ™ขอมูลเก่ียวกับความปลอดภัย มีเจาหนาที่ความปลอดภัยก่ีคน ระดับ ใด เคยมอี บุ ัติเหตุเกิดขนึ้ บางหรือไม ครง้ั รายแรงเปน อยา งไร

สงิ่ ท่ีควรสงั เกตและประเมิน (1)™สภาพทว่ั ไปของโรงงาน (General house keeping) สะอาดไหม เกา หรอื ใหม™การจัดวางผงั โรงงาน (Layout)™การดแู ลดา นความปลอดภัย พืน้ มเี ศษตะปไู หม เคร่ืองจักรมีที่ปองกันไหม มีการตีเสนทางเดนิ ชดั เจนไหม™การสัมผัสสิ่งคุกคาม พนักงานแตละแผนกสัมผัสสิ่งคุกคามตอสุขภาพ อะไรบาง (1) ดานกายภาพ (2) ดานชีวภาพ (3) ดานเคมี (4) ดานการย ศาสตร (5) ดานจิตสังคม (6) ดานความปลอดภัย ปริมาณการสัมผัสมาก นอ ยเพยี งใด เสย่ี งมากไหม จะเปน อนั ตรายในระยะสั้นและระยะยาวไหม

หดั สังเกตพนกั งานสัมผัสส่งิ คุกคามอะไรบาง (1)

หดั สังเกตพนกั งานสัมผัสส่งิ คุกคามอะไรบาง (2)

สิ่งท่ีควรสังเกตและประเมิน (2)™การดูแลดานสวัสดิการ มีโรงอาหารไหม มีหองน้ําเพียงพอไหม มีอางลาง มือไหม มีนํา้ ใหดม่ื ไหม มีตูยาปฐมพยาบาลไหม มีรถรบั สงพนักงานไหม™โรงงานมีการทาํ มาตรฐานอุตสาหกรรม เชน ISO, GMP, RoHS หรือไม™การจัดอุปกรณปองกันสวนบุคคล (PPE) มีหรือไม ถามีจัดใหถูกชนิด หรือไม มีจาํ นวนเพยี งพอหรือไม™การดูแลดานส่ิงแวดลอม โรงงานมีความใสใจตอส่ิงแวดลอมมากเพียงใด มีการจัดการเรื่องไอเสียที่ปลอยออกหรือไม การกําจัดขยะทําอยางไร ระบบบําบัดน้ําเสียเปนอยา งไร

ตอ งถามเยอะมาก ถาจาํ ไมห มด ใชแบบฟอรม™ดาวนโหลดไดท ่เี วบ็ ไซตข องมลู นธิ สิ มั มาอาชวี ะ ตามลิงคน.ี้ ..™ http://www.summacheeva.org/index_share_54_walk_form.htm

หลงั การเดนิ สํารวจการประชมุ สรุป™กอนกลับควรทําการประชุมสรปุ (Close meeting) เพื่อแจงใหท างโรงงาน ไดทราบวาเรามาเดินแลวมองเห็นประเด็นปญหาอะไรบาง ถาเปนเรื่อง อนั ตรายเรงดวน ตองรีบแกไข กจ็ ะไดแจง ใหท างโรงงานแกไ ขไดทนั ที™อธิบายสิ่งท่ีเราพบ ปญหาท่ีเราเห็นอยางสุภาพ เปนมิตร ถารูวิธีแกไขก็ ควรแนะนําใหทางโรงงานไดทราบดว ย จะดยี ่งิ™ถามขี อ ดเี ดนของทางโรงงานทชี่ ัดเจน จะชมบา งกไ็ ดการเขยี นรายงาน™หลังจากกลับไป ทําการเขียนรายงานแบบเปนทางการ (Official report) สงกลับมาใหทางโรงงานรับทราบ เพ่ือไวเปนหลักฐานใหกับทางโรงงาน และผบู ริหารของโรงงานจะไดรบั ทราบขอ มลู เพอ่ื นาํ ไปใชแ กไข