บทท่ี 3 แนวคดิ และหลกั การประเมนิภาวะสขุ ภาพแบบองคร วม (ตอ ) 3.3 การซกั ประวตั ิและการตรวจรา งกายขนั้ พน้ื ฐานอยา งเปน องคร วมตามระบบ Breast & Axillary LN ENDอ.ศรีสดุ า เอกลัคนารัตน/อ.สริ กิ านต แรงกสิกร/อ.ธนชั ฌา ภยั พยบ วพบ.สปร.นว.
1 การตรวจเตา นมและ ตอ มน้ําเหลืองท่รี ักแร (Breast & Axillary Lymph node)
2 เตานม (Breast) Home
เตานม ประกอบดวย ตอ มนํ้านม3 (Mammary gland) ฝง อยูใ น ชัน้ ใตผิวหนงั ระหวางกระดกู ซีโ่ ครง ซ่ที ี่ 2-6 จากขอบบนกระดูก หนา อกถึงรกั แร ตรงกลาง คอื หัวนม (Nipple) รอบหวั นม เรยี กวา ลานหวั นม (Areola) ผวิ รอบลานหัวนมจะ ขรุขระเลก็ นอ ย เนอ่ื งจากมี modified sebaceous glands
4 วิธีปฏิบัติ เพ่อื ตรวจเตา นม - การตรวจเตานมควรทําในที่ มดิ ชดิ - ไมเปดเผยผูป วย - ใหผูปวยถอดเสอ้ื ออกใหห มด
5 การดู - ทาน่งั ใหผ ปู ว ยน่งั ปลอยแขน ทง้ั สองขางแนบลําตวั แลวยก แขนทัง้ สองขา งชขู น้ึ เหนือศีรษะ เสร็จแลวลดมอื ลงขา งเอว ระดบั สะโพกและเกร็งกลามเน้ือ ที่หนา อก
การดู6 - ทานอน ใหผ ูปวยนอนหงายไมหนนุ หมอน ยกแขนขา งทตี่ รวจ ขนึ้ วางเหนือศีรษะ อาจใชผ านมุ ๆ หรือหมอนนมุ ๆ ใบเล็ก สอดหนุนใตอก และหวั ไหลขา งทตี่ อ งการตรวจ ท้งั นเ้ี พื่อใหเตา นมแบนราบติดกบั ผนงั ทรวงอก และงายตอ การคลาํ พบกอ นที่ ผิดปกติ
7 สงั เกตลักษณะเตานม ดังตอไปนี้ - สงั เกตขนาดของเตานมท้งั สองขา งเทา กนั หรือไม ถาขนาด แตกตางกันเล็กนอ ยถือวา ปกติ - รปู รา งของเตานม สงั เกตเหน็ รอยบุม หรอื มีกอ นหรอื ไม
หวั นมและลานนมมีลกั ษณะอยา งไร มีสารคัดหลง่ั หรือไม สอี ะไร8 - หวั นมบอด (Inversion nipple) - นมคัด (breast engorgement) สงั เกตเห็นอาการคัดตึงอาจ มีอาการอักเสบบวมแดง รวมกบั อาการเจ็บปวดเตานมได - หวั นมแตก (Cracked nipple) จากทารกดดู นมไมถกู วธิ ีได
- ลักษณะผิวหนังทผ่ี ิดปกติ เชน บวม หรือดูหนาตวั ข้นึ กวา เดิม บวม9 แดง ซึง่ อาจเกิดจากการอกั เสบ เสน เลือดโปงพอง ผ่ืนคัน หรือเปน แผลหรือไม ลักษณะของผิวคลายผวิ สมหรือไม ซึ่งอาการผิดปกติท่ี พบและลกั ษณะคลา ยผวิ สม (Peau d'orange; orange peel) น้ี พบไดใ น ผูป วยมะเร็งเตานม
การคลํา10 แบง เตา นมออกเปน 4 สวน ไดแ ก 1) สว นบนดานใน (Upper inner) 2) สวนบนดา นนอก (Upper outer) 3) สว นลางดา นใน (Lower inner) 4) สว นลา งดานนอก (Lower outer)
11 ใชนิว้ ช้แี ละนิว้ หวั แมมือคลาํ บรเิ วณหวั นมและลานหวั นม วากดเจ็บ หรอื ไม
ใชอ ุง นวิ้ มอื ของนิ้วช้ี กลางและนาง ตรวจโดยสมั ผสั ใหพ อดี ไมแรงจนเกินไป12 การคลาํ เตา นมมี 3 แบบ - คลําจากบนลงลางเปน Vertical strips - คลาํ วนจากรอบลานหวั นมวนออกรอบนอกเปน concentric circles - คลําในแนวรปู ล่ิม โดยเริม่ คลาํ จากสว นบนของเตา นมไปหวั นมแลว ยอ นกลบั ขนึ้ สู ยอดนมแบบ wedge sections ไปจนครบเตา
13 การตรวจเตานมในผูชาย - ใหดูเตานม และสงั เกตวา มีกอน บวม ฝ แผล หรือหัวนมมีสารคัด หลัง่ หรือไม - การคลาํ ในเพศชาย ใหค ลาํ ลาน หวั นม เพ่ือตรวจดูวา มีกอ นเน้ืองอก หรือมะเร็งหรือไม (ประมาณ 1% ของมะเรง็ เตานม พบไดในเพศชาย)
ความผิดปกตขิ องเตานมในเพศชายท่ีอาจตรวจพบไดคอื14 ภาวะเตานมโต (Gyneacomastia) - มโี อกาสพบไดในทกุ วยั โดยมากจะพบในวยั รนุ - โดยท่ีการโตของเตานมอาจเกิดขางเดียวหรือสองขา งกไ็ ด โดย คลํากอนไดต รงกลางตัง้ แตหวั นมลงมา มีลักษณะเรียบนมุ สามารถจับเคล่ือนไปมาได กดเจบ็
- ถา พบในวยั รุน มกั จะหายไปเม่ือผานเขา สู15 วัยผูใหญ - ถา ไมห ายตอ งรีบปรึกษาแพทย ผูเช่ียวชาญ เพราะอาจกลายเปน มะเร็ง เตานม (Breast cancer) ได - มีลกั ษณะกอ นแข็ง ผวิ ขรุขระ อยใู ตฐ าน บริเวณลานหัวนม โดยพบวา ถา ตรวจจบั แลวไมส ามารถโยกใหเ คลอื่ นไหวได และจะเกาะตดิ แนนกบั หวั นมและทรวงอก ทําใหห วั นมและลานหัวนมมรี ูปรางท่ผี ิดปกติ
กอ นทเี่ ตา นม ไมใ ช มะเร็งเตา นมทุกราย กอนทเ่ี ตานมจาํ แนก ไดห ลายชนิด ดงั น้ี16
1. เนอ้ื งอกถงุ น้าํ (Fibrocystic disease)17
2. เนอ้ื งอกพังผืดเตา นม (Fibroadenoma18 หรอื Benign)
3. ฝท ่ีเตานม (Breast abscess)19
4. มะเรง็ เตานม (Carcinoma)20 Home
21 ตอ มนา้ํ เหลืองทร่ี กั แร (Axillary Lymph node) Home
- หลังจากตรวจเตา นมแลว ถา คลาํ พบกอน จะตองมกี ารคลําเพ่อื22 คน หาความผดิ ปกติของตอมน้าํ เหลอื งวา โต หรอื บวม เจบ็ หรอื ไม ซงึ่ จะแสดงถงึ การแพรกระจายของเซลลม ะเรง็ - การตรวจจะใชวธิ คี ลาํ ตามตําแหนงของตอ มน้าํ เหลือง
การตรวจตอมนํ้าเหลืองจะใชหลักการ23 ดแู ละคลาํ โดยสวนใหญแ ลว ผูปวยมักจะมาดว ย อาการสาํ คัญ คอื ตอ มนา้ํ เหลอื ง โต คลําพบกอ น กดเจบ็ บรเิ วณ กอ นน้ัน บรเิ วณท่ีมกั มีการโตของ ตอ มน้าํ เหลือง ไดแก บริเวณ ลาํ คอ บริเวณรกั แรบริเวณทรวง อก และบริเวณขาหนีบ
ตอ มนํา้ เหลืองท่นี ิยมตรวจกนั ในบริเวณทรวงอก ประกอบดว ย - ตอ มนาํ้ เหลอื งท่ีรักแร (Axillary LN) - ตอ มนาํ้ เหลอื งบริเวณไหปลารา (Supraclavicular – Intraclavicular LN)24
ตอมน้าํ เหลอื งทร่ี กั แร25 (Axillary Lymph node) เปนตอมน้ําเหลืองทีเ่ รยี งตัว กันอยบู ริเวณรักแร รับนา้ํ เหลอื งจากแขน และสว นบนของทรวงอก หรอื ตอมนาํ้ นม
อาจจะคลาํ ในทา ผูปวยนง่ั หรอื นอนก็26 ได โดยใหผปู วยกางแขนออก และวางแขนตามสบาย ในทา นั่ง จะตอง ใชม อื หรือส่ิง รองรบั แขนทีก่ างออก เพอ่ื ไมใ หผูปวยตอ งออกแรงกางแขน เอง เพราะจาํ ทาํ ใหกลา มเนอ้ื บรเิ วณรักแรเ กร็ง และคลาํ ตอ ม นํา้ เหลอื งลาํ บากขึ้น
- ใชมือขางทีค่ ลาํ ไดส ะดวกทสี่ ดุ สอดแยงเขาไปในรกั แรจ นสดุ27 - ใชป ลายนวิ้ ชี้ น้ิวกลาง และนิว้ นางคลําโดยคลึงผิวหนังไปมาบนกระดกู ซ่ีโครงและกลามเน้ือซ่โี ครง แลว คอยๆ คลําตํา่ ลงมาจากจุดลึกทสี่ ดุ - ถา คลําไดเ มด็ หรือกอ นขนาดเมด็ ถว่ั เขียว จนถงึ ขนาดเมด็ ขนุนหรอื เมด็ ทุเรียนในบริเวณนี้ แสดงวา ตอ มนาํ้ เหลอื งโต
28 - ตอ มนา้ํ เหลอื งบรเิ วณรักแรทีโ่ ตจนคลาํ ได มักแสดงวา มีการ อักเสบ หรอื มีมะเร็งบรเิ วณแขนขา งนนั้ และทรวงอก (รวมท้งั เตานม และอวยั วะภายใน) ขา งนน้ั
29 - ตอ มนา้ํ เหลอื งบรเิ วณรักแรทีโ่ ตจนคลาํ ได มักแสดงวา มีการ อักเสบ หรอื มีมะเร็งบรเิ วณแขนขา งนนั้ และทรวงอก (รวมท้งั เตานม และอวยั วะภายใน) ขา งนน้ั
- ถาตอมน้ําเหลอื งทค่ี ลําไดก ดเจบ็ มกั แสดงวาเปน การอกั เสบ30 เฉียบพลนั หรือการอกั เสบเรอ้ื รงั - ถาตอมน้ําเหลืองที่คลําไดก ดไมเ จบ็ มกั แสดงวาเปน การอักเสบ เร้ือรงั ท่หี ายแลว หรอื ไมร นุ แรง หรอื มีมะเรง็ แพรก ระจายไปสู ตอ มนํ้าเหลืองน้นั
การตรวจพิเศษเตา นม31
32 1. Mammography ▹ สามารถนํามาใชเพื่อการ วินิจฉยั โรคกรณีทต่ี รวจพบกอนที่ เตานม หรือเพ่อื การตรวจคดั กรอง (Screening) เพอ่ื ให สามารถพบกอ นทีเ่ ตา นมหรอื โรคมะเรง็ เตานมในระยะเร่ิมตน
33 2. Breast Ultrasound ▹ เปนการตรวจเพื่อแสดงให เห็นวากอ นในเตา นมนัน้ มี ลกั ษณะเปน ถุงนาํ้ (Cystic) หรือกอนแข็ง (Solid) เทา นนั้ ไมสามารถแยกได วา เปน มะเร็งหรือไม
34 3. Aspiration biopsy ▹ cytology examination เปน การตดั ช้ินเนอื้ ไปตรวจ โดยการท่ี แพทยใ ชเครื่องมอื ซึง่ มีลกั ษณะ คลา ยเขม็ ฉีดยาที่กลวงยาว เจาะลกึ ลงไปในเน้อื เตานมบรเิ วณท่ี สงสัยวา จะเปนเน้อื ราย แลว ตดั ชน้ิ เน้ือนําสงตรวจหาเซลลท ่ี Home ผิดปกติ
35 THANKS! Any questions? You can find me at Home
Search
Read the Text Version
- 1 - 36
Pages:
