การตรวจท้อง(Abdominal อ.ศรีสุดา เอกลคั นารัตน์/examination) อ.สิริกานต์ แรงกสิกร/ อ.ธนัชฌา ภัยพยบ วพบ.สปร.นว.
การตรวจ ⊙ควรแบ่งเป็น 4 ส่วน หรือ 9 ส่วนก่อนช่องท้อง ⊙โดยลากเส้นสมมติตามหลกั กายวภิ าคเพ่อื ให้ สามารถส่ือความหมายไดต้ รงกนั ⊙ใชว้ ิธีการดู คลา เคาะ ฟัง ⊙แต่ควรเร่ิมต้นด้วยการดูและฟังก่อน เพราะการ คลาและเคาะอาจทาใหเ้ สียงการเคล่ือนไหวของ ลาไส้เปลี่ยนแปลงไป 2
3
4
1. การดู 5
การดู 1. รูปร่าง (Contour) ของท้อง • แบน (Flat) • เวา้ เหมือนเรือ (Scaphoid) • กลม (Rounded) 6
หลอดเลอื ดดาโป่ ง (Superficial vein dilated) 7
“⊙ https://www.youtube.com/watch?v=n3id9mGqTEo 8
2. การฟัง• ใช้หูฟังด้าน diaphragm การฟังอย่างน้อย 5 นาที• วางบนหน้าท้องเบาๆ ควร ฟังก่อนการเคาะและคลา 9
การ ⊙การเคล่ือนไหวของลาไส้ ปกติไดย้ นิ 2-10 วนิ าทีเคลอื่ นไหว หรือประมาณ 5-34 คร้ัง/นาทีของลาไส้ - Hyper active bowel sound เสียงดงั - Hypoactive bowel sound เสียงดงั นานคร้ัง - High-pitched tinkling sound เสียงทอ้ งแหลมชดั 10
การฟังให้ใช้หูฟังด้าน bell 11• Friction rubs บริเวณตบั มา้ ม จะไดย้ นิ ลกั ษณะเสียงสูง สมั พนั ธ์กบั การหายใจ• Bruit เป็นเสียง vascular sound เสียงดงั ฟ่ เู หมือนเสียง murmur ของหวั ใจ ฟังบริเวณ epigastric region
“⊙ https://www.youtube.com/watch?v=Y6PsoU3d9nA 12
3. การเคาะ 13
⊙การเคาะเป็นการตรวจเพือ่ ใหเ้ ขา้ ใจสภาพในช่องทอ้ ง การเคาะ กวา้ งๆ รวมท้งั หาบริเวณที่มีอาการกดเจบ็ เพราะเป็น(Percussion) วิธีการตรวจที่ทาใหร้ ู้สึกเจบ็ นอ้ ยกวา่ การคลา ⊙ใชใ้ นการตรวจน้า ลม เน้ืองอก ในช่องทอ้ ง ใชร้ ่วมกบั การคลา ⊙วิธีตรวจใชป้ ลายนิ้วกลางเคาะเบาๆ บนหนา้ ทอ้ งของ ผปู้ ่ วย แลว้ ค่อยๆเลื่อนไปตามส่วนต่างๆของหนา้ ทอ้ ง จนทว่ั ⊙สงั เกตวา่ ส่วนใดเคาะทึบ (Dullness) และโปร่ง 14 (tympany)
การเคาะเพอ่ื ⊙Shifting dullness อาศยั หลกั วา่ ของเหลวจะเปล่ียนท่ี อยู่ ส่วนต่าสุดเสมอตรวจหาสาร ⊙วิธีน้ีจะใหผ้ ลบวกเม่ือมีน้าในช่องทอ้ งมากกวา่ 1 ลิตร นา้ ในช่อง ข้ึนไป พบในผปู้ ่ วยตบั แขง็ มะเร็งตบั ท้อง ⊙วิธีตรวจทาไดโ้ ดยใหผ้ ปู้ ่ วยนอนหงาย เริ่มเคาะจาก (Ascites สะดือไปถึงเอวดา้ นซา้ ยก่อน แลว้ จึงเคาะไปทางเอวขวาassessment) ⊙ในคนปกติจะเคาะไดย้ นิ เสียงโปร่ง ถา้ ผปู้ ่ วยมีน้าในช่อง ทอ้ งจะเคาะไดเ้ สียงทึบบริเวณดา้ นขา้ งท้งั สองขา้ ง 15
ตรวจการเปลี่ยนท่ีของเสียงเคาะทึบ (Shifting dullness) https://www.youtube.com/watch?v=1JKXf5osCHE 16
คนท่ี 1 คนท่ี 2ผู้ป่ วยคนใดมโี อกาสตรวจพบ Shifting dullness มากทส่ี ุด 17
ตรวจการ ⊙ใชห้ ลกั การที่วา่ สารน้าในช่องทอ้ งจะเป็นตวั นาใหเ้ กิด กระเพอ่ื ม การสน่ั สะเทือน ของนา้ ใน ช่องท้อง ⊙วิธีตรวจวางมือซา้ ยของผตู้ รวจทางหนา้ ทอ้ งดา้ นขา้ ง(Fluid thrill) ทางขวาของผปู้ ่ วยแลว้ ใชม้ ือขวาดีดหรือเคาะเบาๆ บน หนา้ ทอ้ งดา้ นขา้ งทางซา้ ย ⊙ถา้ มีน้าในชอ้ งทอ้ ง ผตู้ รวจจะรู้สึกถึงการสนั่ สะเทือนท่ี มือซา้ ย ⊙และเพ่อื ป้ องกนั ไม่ใหก้ ารสน่ั สะเทือนผา่ นมาทางผนงั หนา้ ทอ้ งใหผ้ ปู้ ่ วยหรือผชู้ ่วยกางมือกนั ไวต้ รงกลาง 18
https://www.youtube.com/watch?v=CceAEYQZAoE 19https://www.youtube.com/watch?v=DymVKae1nsg
4. การคลา 20
การคลา ⊙การคลา ใชอ้ ุง้ นิ้วไม่ใชป้ ลายนิ้ว(Palpation) ⊙มือผตู้ รวจควรอยใู่ นแนวระนาบ ไม่ร้อนหรือเยน็ เกินไป ⊙แลว้ ใหต้ รวจตรงบริเวณที่คิดวา่ จะมีความผดิ ปกติหรือ การเจบ็ ปวดเป็นส่วนสุดทา้ ย พร้อมท้งั สังเกตสีหนา้ ของผปู้ ่ วยขณะตรวจ ⊙เร่ิมจากคลาเบาๆก่อน เพ่อื ดูวา่ เจบ็ หรือไม่ และค่อย คลาลงลึก 21
การคลาตับ ⊙ใชม้ ือซา้ ยรองรับทางดา้ นหลงั ของผปู้ ่ วย มือขวาวางราบ (Liver บนผนงั หนา้ ทอ้ ง ใหป้ ลายนิ้วช้ีไปทางศีรษะของผปู้ ่ วย หรือวางนิ้วขนานกบั ขอบชายโครงขวากไ็ ด้Palpation) ⊙ใหน้ ิ้วช้ีและนิ้วกลางวางอยดู่ า้ นนอกของกลา้ มเน้ือ Rectus abdominis เริ่มคลาจากหนา้ ทอ้ งดา้ นล่างขวาแลว้ คอ่ ยๆ เล่ือนมือข้ึนบน ⊙ใหผ้ ปู้ ่ วยหายใจเขา้ ลึกๆ และชา้ ๆ จะคลาพบขอบตบั ใน ขณะท่ีหายใจลึกๆ เน่ืองจากกระบงั ลมช่วยดนั ขอบตบั ให้ ต่าลง 22
การคลา ตับ 23
1. ผตู้ รวจยนื ทางขวา และหนั หนา้ ไปทางเทา้ ผปู้ ่ วย วางมือ 2 ขา้ งชิดกนั บนหนา้ ทอ้ งดา้ นขวา ต่ากวา่ ขอบตบั ที่เคาะได้Hooking 2. ผตู้ รวจใชน้ ิ้วกดลงและดึงเขา้ หาขอบชายโครง ขณะที่ผปู้ ่ วย หายใจลึกๆ ควรคลาใหไ้ ดข้ นาด ผวิ ขอบ ความนุ่มแขง็Technique และการกดเจบ็ ปกติจะคลาไดป้ ระมาณ 1-2 CM. จากชาย โครงขวา ผวิ เรียบ ขอบบางและกดไม่เจบ็ 24
“ https://www.youtube.com/watch?v=j_zDaCzW08k 25
⊙ใชม้ ือซา้ ยดนั ดา้ นหลงั ระดบั ชายโครงซา้ ย มือขวาวางบน หนา้ ทอ้ ง ใหน้ ิ้วต้งั ฉากกบั ชายโครงซา้ ยการคลาม้าม ⊙คลาต้งั แต่หนา้ ทอ้ งดา้ นล่างต้งั แต่ขาหนีบ แลว้ เลื่อนข้ึน บนและเขา้ ขา้ งใน จนปลายนิ้วชนขอบมา้ ม ซ่ึงจะยนื่ ออก(Spleen ใตช้ ายโครงซา้ ย ขณะหายใจเขา้Palpation) ⊙มา้ มที่คลาไดส้ ่วนใหญ่จะมีผวิ เรียบขอบมน 26
การคลา ม้าม 27
“ 28
การคลาถุง ⊙ถุงนา้ ดีอกั เสบ (Choleycystitis) ตรวจโดยใชม้ ือหรือนิ้ว นา้ ดี คลาบริเวณทอ้ งส่วนขวาบนและใหผ้ ปู้ ่ วยหายใจเขา้ ⊙หากมีอาการเจบ็ จนสะดุง้ แสดงวา่ ถุงน้าดีอาจอกั เสบ เรียกวา่ Murphy’s sign(GallbladderPalpation) 29
“ ⊙https://www.youtube.com/watch?v=rKsqO1tAKvs 30
Murphy’s https://www.youtube.com/watch?v=2T0XUQ1M-x0 sign 31
อาการแสดง 1. กดเจบ็ (Tenderness)ที่ผดิ ปกติที่อาจตรวจ 2. การเกร็งของกลา้ มเน้ือหนา้ ทอ้ งโดยไม่จงใจ (Guarding) พบได้ มดี งั นี้ 3. การแขง็ เกร็งของกลา้ มเน้ือตลอดเวลา (Rigidity) 4. การกดเจบ็ เม่ือป่ วย (Tenderness) 32
33
อาการกดเจบ็ บริเวณ McBurney’s Point = Appendicitis 34
การตรวจระบบปัสสาวะ และอวยั วะสืบพนั ธ์ุ
การตรวจ ⊙ ปกติจะไม่ตรวจทุกราย ระบบ ⊙จะตรวจเฉพาะรายที่มีปัญหาเก่ียวกบั อวยั วะทางเดนิปัสสาวะ สืบพนั ธุ์โดยตรงหรือมีปัญหาการขบั ถ่ายและระบบ ปัสสาวะสืบพนั ธ์ุ ⊙การตรวจตอ้ งบอกผปู้ ่ วยก่อนทุกคร้ัง และก้นั ม่านใหเ้ รียบร้อย 36
การคลาไต ⊙เป็นการคลาไตท้งั ขา้ งโดยวธิ ี Bimanual palpation (KidneyPalpation) ⊙การคลาไตขวาใหใ้ ชม้ ือซา้ ยของผตู้ รวจสอดเขา้ ดา้ นหลงั บริเวณบ้นั เอว พร้อมกบั วางมือขวากดจากทางดา้ นหนา้ ตามแนวนอน ใหป้ ลายนิ้วอยเู่ ลยขอบของกลา้ มเน้ือ Rectus abdominis คืออยรู่ ะหวา่ ง Costal margin กบั Iliac crest ⊙พยายามกดมือเขา้ หากนั ใหผ้ ปู้ ่ วยหายใจเขา้ ลึกๆ พยายาม สมั ผสั Lower pole ของไตขวาดว้ ยปลายนิ้วท้งั 2 ขา้ ง 37
38
• การเคาะไต เป็ นวธิ ีตรวจบริเวณ Costovertebral angleContovertebralangle
Costovertebral angle (CVA) Tenderness
การคลา ⊙ใหผ้ ปู้ ่ วยถ่ายปัสสาวะออกใหห้ มดเสียก่อน และนอนบริเวณ หงายบนเตียงหัวหน่าว ⊙คลุมผา้ ใหผ้ ปู้ ่ วยใหเ้ รียบร้อย เปิ ดเฉพาะบริเวณหวั เหน่า ท่ี ตอ้ งการตรวจเท่าน้นั ⊙ผตู้ รวจควรยนื ทางขวา คลา Suprapubic ดว้ ยมือขวา โดย คลาต้ืนๆ ก่อนแลว้ คอ่ ยเพ่ิมน้าหนกั ของการคลา ดูวา่ มี ก่อนผดิ ปกติหรือไม่ 41
การตรวจอวยั วะสืบพนั ธ์ุ ใช้วธิ ีการดูและคลา เพศชาย ลูกอณั ฑะ ถุงอณั ฑะ และองคชาติ 42
สังเกตโดยการดู นักศึกษาเห็นอะไร??? 43
สงั เกตเห็นความผดิ ปกติเกี่ยวกบั อะไรบา้ ง ??? Hypospadia 44
Associated anomalies. Multiple anomalies including penile hypospadia and scrotum bipartitum (a), clubfeet and umbilical hernia (b). 45
สังเกตเห็นความผดิ ปกติ ???? 46
ต่อมลกู หมาก ⊙จะตรวจโดยใส่ถุงมือใชน้ ิ้วสอดเขา้ ทางทวารหนกั เรียกวา่ Per rectal examination “PR”(prostate ⊙ถา้ เจบ็ อาจมีการติดเช้ือ หรือต่อมลกู หมากโตexamination) ⊙ถา้ โตและแขง็ แสดงวา่ เป็นมะเร็งต่อลกู หมาก 47
48
อวยั วะสืบพนั ธ์ุเพศหญงิ บริเวณดา้ นนอก 49
อวยั วะสืบพนั ธ์ุเพศหญงิ Bartholin gland abscess 50
Search
