การตรวจคัดกรองโรคและปัจจัยเสี่ยง

56 บทท่ี 5 การคดั กรองทางวทิ ยาการระบาด อาจารย ดร. บศุ รนิ ทร หลิมสนุ ทร ขอบเขตเนื้อหา 1. ความหมายและวตั ถปุ ระสงคข องการตรวจคัดกรองโรคและปจ จัยเสย่ี ง 2. รปู แบบของการตรวจคัดกรองโรคและปจจยั เส่ียง 3. การประเมินเครื่องมือในการตรวจคัดกรองโรคและปจ จัยเสย่ี ง วัตถปุ ระสงค เพ่อื ใหผอู า น 1. อธิบายความหมายและวตั ถปุ ระสงคของการตรวจคัดกรองโรคและปจ จยั เส่ียงได 2. อธบิ ายรูปแบบของการตรวจคัดกรองโรคและปจ จยั เสีย่ งได 3. อธบิ ายการประเมนิ เครื่องมือในการตรวจคดั กรองโรคและปจจยั เสย่ี งได บทนาํ การคนหาโรคในระยะเริ่มแรกและการวินิจฉัยโรคอยางรวดเร็วและแมนยํา จะชวยใหผูเจ็บปวยไดรับ การรักษาท่ีเหมาะสมไดทันทวงที ทําใหผลการรักษาดีขึ้น อัตราความพิการตางๆ ลดนอยลง และชวยลดการ แพรก ระจายของโรคจากผูปวยไปสบู ุคคลอน่ื ได วิทยาการระบาด: แนวคิดและการประยกุ ตใชทางการพยาบาล บทที่ 5 การคัดกรองทางวทิ ยาการระบาด

57 1. ความหมายและวตั ถุประสงคของการตรวจคัดกรองโรคและปจจัยเสย่ี ง การตรวจคัดกรองโรค (Screening) หมายถึง การตรวจคนหาโรคในระยะเริ่มแรกในกลุมคนท่ีดูมี สุขภาพดี ยังไมมีอาการและอาการแสดงของโรคที่คนหา เพ่ือคัดแยกบุคคลที่อาจเปนโรค แลวสงตอไปตรวจ วนิ จิ ฉยั ใหก ารรักษากอนที่โรคจะดําเนินไปมากจนปรากฎอาการของโรคข้นึ การตรวจคัดกรองโรคเปนกลยุทธหลักของการปอ งกันระดับทุติยภูมิ (Secondary prevention) หาก ผูปวยไดรับการรักษาอยางทันทวงทีจะสามารถลดความรุนแรงของโรค อัตราความพิการ และชวยลดการ แพรกระจายของโรค การตรวจคดั กรองโรคไมใชการวินิจฉัยโรค มีความแตกตางกัน คือ การวินิจฉัยโรคใชกับผูปวยทม่ี ารับ การตรวจรกั ษา ตองการเคร่ืองมือเฉพาะหรอื ผูช ํานาญการ คาใชจา ยสาํ หรับการตรวจวินจิ ฉัยโรคมักจะแพง ใช เวลาในการตรวจและอาจเกิดความไมสุขสบาย ความเจ็บปวด และความเส่ียงบางอยางตอผูปวย แตผลของ การวินิจฉัยจะมีความเที่ยงตรงท่ีจะนําไปสูการวินิจฉัยโรคที่แนนอน สวนการตรวจคัดกรองโรคนั้นสามารถใช กบั ประชาชนทวั่ ๆ ไปหรอื กลุมคนจาํ นวนมาก โดยวตั ถุประสงคเ พ่ือ 1) คดั แยกบุคคลที่เรม่ิ ปวยเปนโรคแตย ังไมมอี าการออกจากบุคคลปกติ 2) ชว ยคน หาผูที่มีภาวะเสี่ยงตอ การเกิดโรค 3) ชวยปองกนั การแพรกระจายของโรคในชุมชน การตรวจคัดกรองปจจัยเสี่ยง หมายถึง การคนหาปจจัยเส่ียงของการเกิดโรค สามารถทําไดต้ังแต ระยะท่ีมีเพียงปจจัยเสี่ยงแตยังไมเกิดโรค เพื่อชวยคัดแยกผูท่ีอาจปวยเปนโรคไดในอนาคต เปนการปองกัน ระดับปฐมภูมิ (Primary prevention) ซึ่งหากมีการปรับเปล่ียนความเสี่ยงที่พบใหกลับสูระดับปกติ จะชวย ปองกันโรคไดตั้งแตยังไมเริ่มมีพยาธิสภาพในรางกาย นิยมใชในโรคท่ีมีสาเหตุแบบพหุปจจัย คือ มีความเส่ียง หลายอยา งท่ีกอ ใหเกิดโรค เชน การคัดกรองปจ จัยเสี่ยงตอการเปนโรคเสน เลือดหวั ใจอุดตนั โรคเบาหวาน เปน ตน โดยท่ัวไปการตรวจคัดกรองโรคและการตรวจคัดกรองปจจัยเสย่ี งมีวตั ถุประสงคหลักเหมือนกัน คือ คนหา ผทู อี่ าจปวยเปนโรค เพ่ือทําการปองกนั รกั ษา ลดภาวะทุพพลภาพและการเสยี ชวี ิต เครื่องมือหรือวิธีการตรวจคัดกรองโรคและปจจัยเสี่ยงตองมีราคาไมแพง งายตอการนําไปใช เปนท่ี ยอมรับของประชาชน มีความเช่ือถือไดและแมนยําในการแยกคนเปนโรคออกจากคนไมเปนโรค ซึ่งอาจเปน เคร่ืองมือหรือวิธกี ารตรวจทางคลินิก การตรวจทางหองปฏิบัติการ การตรวจหาปจจัยเส่ียงหรือวิธีการทดสอบ อ่ืนๆ ทท่ี าํ ไดงา ยและรวดเร็วในกลุม คนจํานวนมาก วิทยาการระบาด: แนวคิดและการประยกุ ตใชทางการพยาบาล บทท่ี 5 การคัดกรองทางวทิ ยาการระบาด

58 ประชากรทวั่ ไป ตรวจคัดกรองโรค (Screening) ผลการคัดกรองลบ ผลการคัดกรองบวก การตรวจยนื ยัน (Diagnostic test) คนที่เปนโรค คนท่ีไมเปนโรค คนที่เปนโรค รูปที่ 5.1 หลักการตรวจคัดกรองโรค แหลง ที่มา: ดดั แปลงจาก รงุ เรอื ง กิจผาติ. (2556). หนว ยท่ี 8 การคัดกรองโรคและปจจยั เสย่ี ง ใน มหาวิทยาลยั สุโขทัยธรรมาธิราช. (2556). เอกสารการสอนชุดวิชา วทิ ยาการระบาดและการควบคลมุ โรค (ฉบับปรบั ปรงุ ครัง้ ที่ 2). หนา 8-13. 2. รปู แบบการตรวจคดั กรองโรคและปจ จัยเสยี่ ง การตรวจคัดกรองโรคอาจทําในประชากรท่ัวไป หรือเลือกทําเฉพาะในกลุมที่มีอัตราเส่ียงตอการเกิด โรคสูง การตรวจคัดกรองโรคจะทําใหทราบวากลุมประชาชนมีโอกาสปวยเปนโรคท่ีคนหาอยูมากนอยเพียงใด แบง ไดเปน 3 รปู แบบคือ 2.1 การตรวจคัดกรองโรคในประชากรกลุมเส่ียง (Targeted or Selective screening) เปนการ คน หาโรคในประชากรท่ีมีความเสย่ี งสูงตอการเกิดโรค หรือมีการสัมผัสกับปจจัยกอโรค เชน การเอกซเรยป อด ในประชากรที่สูบบุหรี่เพ่ือคนหาโรคมะเรง็ ปอด การตรวจระดับนาํ้ ตาลในเลือดในญาติผูปวยโรคเบาหวาน การ ตรวจสุขภาพหลักเขาทํางานของพนักงานในโรงงานอุตสาหกรรม การตรวจสุขภาพของมารดาในคลินิกฝาก ครรภ เปนตน วทิ ยาการระบาด: แนวคิดและการประยุกตใ ชทางการพยาบาล บทท่ี 5 การคดั กรองทางวิทยาการระบาด

59 2.2 การตรวจคัดกรองโรคในประชากรท่ัวไป (Mass screening) เปนการคนหาโรคในประชากร ทัว่ ไปหรอื ประชากรในชุมชนทั้งหมด 2.2.1 การตรวจคัดกรองโรคอยางเดียว (Single screening) การทํา Mammogram เพ่ือคนหา โรคมะเร็งเตานมในหญิงวัยเจริญพันธุ เปนการคนหาโรคในบุคคลท่ีมาตรวจเช็ครางกายทั่วไปเรียกวา การ คนหาผูปว ย (Case finding) 2.2.2 การตรวจคัดกรองโรคหลายอยาง (Multiple or Multiphasic screening) หรือการใช วิธีการตรวจคัดกรองหลายวิธีในเวลาเดียวกัน เชน การตรวจเลือดทางชีวเคมีในการสํารวจอนามัยของชุมชน การตรวจสุขภาพหลังเขาทํางานของพนกั งานใหมใ นโรงงานหรอื สถานประกอบการตางๆ เปนตน 2.3 การตรวจคัดกรองโรคในโอกาสเฉพาะ (Case finding or Opportunistic screening) เปน การคนหาผูปวยเปนโรคในกรณีที่มาปรึกษาแพทยดวยจุดประสงคอยางอื่น ตัวอยางคือ มาเพ่ือตรวจรางกาย ประจําป เชน การตรวจหามะเร็งเตานม (Breast examination) การตรวจหามะเร็งปากมดลูก (Pap smear) การตรวจสายตา การประเมินพัฒนาการเดก็ เปน ตน 3. การประเมนิ เคร่อื งมอื ในการตรวจคัดกรองโรคและปจจยั เส่ยี ง เครื่องมือในการตรวจคัดกรองโรคและปจจัยเส่ียง (Screening test) ที่จะนํามาใชทดสอบกับคน จํานวนมาก จะตองเปนวิธีการทดสอบท่ีงาย ทําไดรวดเร็ว ราคาถูก ไมมีอันตราย และที่สําคัญคือ มีความถูก ตอง (Validity) มคี า พยากรณ (Predictive value) และมีความเชื่อถอื ได (Reliability) อยใู นเกณฑท ีเ่ หมาะสม 3.1 ความถูกตอง (Validity) หมายถึง การทดสอบสามารถวัดส่ิงท่ีตองการวัดไดถูกตองมากนอย เพียงใด โดยท่ัวไปการทดสอบควรจะบอกไดวาบุคคลที่ไดทําการทดสอบนั้นมีโรคหรือไมมีโรคทีก่ ําลังศึกษาอยู ประกอบดวย 3.1.1 ความไวของเคร่ืองมือ (Sensitivity) หมายถึง ความสามารถของเคร่ืองมือในการตรวจ แยกบุคคลท่ีเปน โรคไดถกู ตอง (True-positive) ใหค าบวกทเี่ ปน จรงิ เม่ือใชเครอื่ งมอื ทดสอบหรอื ตรวจกลุมคน ทเ่ี ปนโรค คาความไวของเคร่อื งมอื คํานวณไดจากรอ ยละของผูปว ยทีต่ รวจไดผลบวกจากการทดสอบ ความไว = TP x 100 TP + FN 3.1.2 ความจําเพาะของเคร่ืองมือ (Specificity) หมายถึง ความสามารถของเคร่ืองมือในการ ตรวจแยกบุคคลที่ไมเปนโรคไดถูกตอง (True-negative) ใหคาผลลบท่ีเปนจริง เมื่อใชเครื่องมือทดสอบหรือ ตรวจกลุมคนที่ทราบแนชัดวาไมเปนโรคน้ัน คาความจําเพาะของเครื่องมือคํานวณไดจากรอยละของบุคคลที่ ปราศจากโรคที่ตรวจไดถกู ตองจากการทดสอบวาเปน ผลลบ ความจาํ เพาะ = TN x 100 TN + FP โดยท่ัวไปเคร่ืองมือท่ีใชในการตรวจคัดกรองควรไดรับการทดสอบทั้งคาความไวและคา ความจาํ เพาะ ดังน้ี 1. ทดสอบกับกลุมผูปวยท่ีทราบแนวาเปนโรคน้ันจริง เพ่ือดูวาเครื่องมือจะใหผลบวกจริง (True positive) และผลลบที่ผดิ (False negative) เทาไร วิทยาการระบาด: แนวคิดและการประยกุ ตใ ชทางการพยาบาล บทที่ 5 การคดั กรองทางวิทยาการระบาด

60 2. ทดสอบกบั กลุมผูปวยท่ีทราบแนว าไมเปนโรคน้ัน เพื่อดูวาเคร่ืองมอื จะใหผลลบจริง (True negative) และผลบวกทผ่ี ดิ (False positive) เทา ไร หากเคร่ืองมือใดใหคาความไวและความจําเพาะสูงมาก จะจัดวาเปนเคร่ืองมือท่ีดี เปน เครื่องมือท่ีมีความแมนตรง (Accuracy) คือ สามารถใหผลการตรวจที่ถูกตองทั้งคนท่ีเปนโรคและคนท่ีไมเปน โรค ผลการตรวจคัดกรองโรคในบคุ คลที่ปวยและไมป ว ย ผลการตรวจ เปนโรค + ประชากร ไมเ ปนโรค - รวม ผลบวก ผลบวกทั้งหมด TP+FP (Positive) ผลบวกจริง ผลบวกเทยี ม ผลลบ ( True Positive: TP ) ( False Positive: FP) ผลลบทั้งหมด TN+ FN (Negative) ผลลบปลอม ผลลบจริง รวม (False Negative: FN) ( True Negative: TN) คนท่ีตรวจท้งั หมด (N) คนทเ่ี ปนโรคทั้งหมด คนไมเปนโรคทัง้ หมด (TP+FN) (TN+FP) อตั ราผลบวกเทยี ม หมายถึง รอ ยละของบุคคลที่ปราศจากโรค ท่ีตรวจไดผลบวกจากการคดั กรอง อตั ราผลบวกเทียม = FP x 100 TN + FP อัตราผลลบเทยี ม หมายถึง รอ ยละของบคุ คลท่เี ปนโรค ที่ตรวจไดผลลบ อัตราผลลบเทียม = FN x 100 TP+FN 3.2 คาพยากรณ (Predictive value) หมายถึง ผลการทดสอบสามารถพยากรณ หรือ ทํานายวา บุคคลนน้ั ปวยเปนโรค หรือ ไมเปนโรคไดมากนอยเพยี งใด ประกอบดว ย 3.2.1 คาพยากรณบวก (Positive predictive value) หมายถงึ บุคคลที่มีผลการทดสอบเปน บวก มโี อกาสปวยเปนโรคเทาใด คา พยากรณบ วก = TP x 100 TP + FP 3.2.1 คาพยากรณลบ (Negative predictive value) หมายถึง บุคคลที่มีผลการทดสอบเปน ลบ มโี อกาสจะไมป วยเปนโรคเทา ใด คา พยากรณล บ = TN x 100 TN + FN วิทยาการระบาด: แนวคิดและการประยุกตใ ชท างการพยาบาล บทท่ี 5 การคัดกรองทางวทิ ยาการระบาด

61 คาพยากรณข ้ึนอยูก ับความชกุ ของโรค เมื่อความไวของการทดสอบและความจําเพาะของการทดสอบ คงท่ี คาพยากรณบ วกจะเพ่ิมขึน้ ตามความชุกของโรค เม่ือความชุกของโรคลดตํ่าลง คา พยากรณบวกจะเพิ่มขึ้น คา พยากรณล บจะลดลง ในการตรวจคดั กรองโรคในชมุ ชน จะไดผ ลการทดสอบเปน 2 กลุมใหญ คือ 1. กลมุ ทีผ่ ลการทดสอบเปนลบ เปนพวกที่คาดวา จะไมมโี รคเกิดขึ้น 2. กลุมที่ผลการทดสอบเปนบวก เปนพวกท่ีคาดวาจะมีโรคเกิดข้ึน พวกน้ีจะตองนํามาตรวจ วินิจฉัยตอ เพือ่ ใหไ ดการวินจิ ฉัยขน้ั สดุ ทายที่ถกู ตอง 3.3 ความเชื่อถือได (Reliability) หมายถึง ผลการทดสอบจะไดคาคอนขางคงท่ี และสมํ่าเสมอใน การวัดสิ่งใดสิ่งหนึ่งหลายครั้งแลวไดผลตรงกัน หรอื ใกลเคียงกัน แสดงวาการทดสอบนนั้ มีความเชอื่ ถือไดมาก มีวธิ ีทดสอบดังน้ี 3.3.1 Test-retest reliability วดั โดยทําการทดสอบสองครั้งในชวงเวลาหางกัน นําคะแนน การทดสอบคร้งั ท่ี 1 และครั้งท่ี 2 มาวิเคราะหห าคา สมั ประสิทธส์ิ หสัมพันธ (Correlation coefficient) 3.3.2 Parallel forms t reliability เปนการทดสอบโดยใชแบบทดสอบสองชุดคูขนานกัน โดยมีโครงสราง และจํานวนคําถามคลายคลึงกันทําการทดสอบประชากรกลุมเดียวกัน แลวนํามาวิเคราะหหา คาสัมประสิทธ์สิ หสัมพนั ธ (Correlation coefficient) 3.3.3 Inter-rater reliability เปนการวัดความเชื่อถือภายนอก โดยพิจารณาความแตกตาง หรือสอดคลองของผูทําการทดสอบสองคนหรือมากกวา แลวนํามาวิเคราะหโดยพิจารณาวาถาเปนขอมูล ตอ เนื่องใหห าคา สถิตสิ หสัมพนั ธหรือการวิเคราะหค วามแปรปรวน ถา เปน ขอ มูลสองทางใช Kappa statistics 3.3.4 Internal consistency reliability เปนการวัดความเช่ือถือภายใน โดยพิจารณา คําถามในโครงสรา งเดียวกันจะใหผลคลา ยคลึงกัน โดยนํามาวิเคราะหห าคา Cronbach’s alpha สรุป ภายหลังการตรวจคัดกรองโรคจะทําใหสามารถแยกกลุมท่ีผลการทดสอบเปนลบ และกลุมท่ีผล การทดสอบเปนบวก ไดเ ปน 4 กลมุ ยอย คอื 1. พวกลบจรงิ (True negative) หมายถึง ผลการทดสอบเปนลบในบคุ คลทีไ่ มเปน โรค 2. พวกลบเทียม (False negative) หมายถึง ผลการทดสอบเปน ลบในบุคคลท่ีเปนโรค จะทําใหผปู วย ไมไ ดรบั การรักษาที่ควรจะไดร ับ 3. พวกบวกจริง (True positive) หมายถงึ ผลการทดสอบเปน บวกในบุคคลท่เี ปน โรค 4. พวกบวกเทียม (False positive) หมายถึง ผลการทดสอบเปนบวกในบุคคลที่ไมเปนโรค ทําให สิ้นเปลืองคาใชจายในการตรวจซ้ํา อาจตองใชการตรวจทดสอบท่ีมีราคาแพงมากขึ้น รวมทั้งทําใหผูปวยวิตก กงั วล วทิ ยาการระบาด: แนวคิดและการประยุกตใ ชท างการพยาบาล บทที่ 5 การคัดกรองทางวิทยาการระบาด

62 ประชากร การทดสอบเพ่ือตรวจคัดกรองโรค ผลลบ (Negative) ผลบวก (Positive) Negative Positive Positive Negative ผลลบจริง ผลลบเทยี ม ผลบวกจรงิ ผลบวกเทยี ม (True negative) (False negative) (True positive) (False positive) บคุ คลท่ีไมเ ปน โรค บุคคลที่เปนโรค บคุ คลที่เปน โรค บุคคลท่ีไมเปนโรค รูปที่ 5.2 ลักษณะผลการตรวจคัดกรองโรคและการตรวจวนิ จิ ฉยั โรค 3.4 หลักท่วั ไปในการเลอื กใชเครอ่ื งมือตรวจคดั กรอง 3.4.1 เลือกเคร่ืองมือที่มีความถูกตองสูง เครื่องมือนั้นมีคาความไวและความจําเพาะสูงท้ังคู หรอื คา ประสิทธิภาพของเคร่อื งมือสูง 3.4.2 เลือกเครือ่ งมอื ท่ใี หคา ความนาเชอื่ ถือสูง 3.4.3 เลอื กเคร่ืองมือทีใ่ ชงาย ใชเวลานอ ยและไดผลรวดเรว็ 3.4.4 เลือกเครือ่ งมอื ทีร่ าคาไมแ พงมีความคงทน จดั หาไดงา ย 3.4.5 เลือกเครอื่ งมอื ทใ่ี ชสามารถทําไดครัง้ ละหลายๆ ตัวอยางพรอมกัน 3.4.6 เลือกเคร่อื งมอื ใหเหมาะสมกบั สง่ิ ที่ตองการศึกษา เอกสารอา งองิ มหาวทิ ยาลัยสโุ ขทัยธรรมาธริ าช สาขาวิชาวทิ ยาศาสตรส ขุ ภาพ. (2556). เอกสารการสอนชุดวิชา วิทยาการ ระบาดและการควบคมุ โรค. (ฉบบั ปรับปรุงครัง้ ท่ี 2). นนทบุรี: สํานกั พิมพมหาวิทยาลยั สโุ ขทยั ธรรมาธิราช. วฑิ ูรย โลหสนุ ทร. (2561). ระบาดวทิ ยา. กรงุ เทพฯ: โรงพมิ พแหง จฬุ าลงกรณม หาวทิ ยาลัย. สุพรรณี ธรากุล (บรรณาธิการ). (2562). วิทยาการระบาดทางการพยาบาล. กรุงเทพฯ: โครงการตํารา รามาธบิ ด.ี Celentano, D. D., & Szklo, M. (2019). Gordis Epidemiology (6th ed.). Philadelphia: Elsevier. Rector, C. (Ed.). (2018). Community and public health nursing: Promoting the public's health (9th ed.). Philadelphia: Wolters Kluwer. Stanhope, M. & Lancaster, J. (2014). Foundations of nursing in the community: Community- oriented practice. (4th ed.). St. Louis, MO: Mosby. วทิ ยาการระบาด: แนวคิดและการประยกุ ตใ ชท างการพยาบาล บทที่ 5 การคัดกรองทางวทิ ยาการระบาด

63 แบบฝกหดั ทา ยบท 1. ขอ ใดถูกตองเกยี่ วกบั วิธีการตรวจคัดกรองโรค 1. ชายอายุ 61 ป ไดร บั การตรวจคัดกรองมะเรง็ ปากมดลกู ดว ย pap smear 2. หญิงอายุ 20 ป มมี ารดาเปนมะเร็งเตานม ไดร บั การตรวจคดั กรองดวยเคร่ืองถายภาพรังสีเตา นม 3. ชายอายุ 15 ป วดั ความดันเลือดได 120/80 มม.ปรอท ใหพบแพทยเ พ่ือวนิ ิจฉยั และรับการรักษาดว ยยา 4. หญงิ อวน งดอาหาร 8 ชัว่ โมง ตรวจระดับนาํ้ ตาลปลายน้ิวได 126 มก./ดล. นัดตรวจซํ้าในสัปดาหต อไป 2. ขอ ใดเปนการปองกนั โรคข้ันท่ี 2 (Secondary Prevention) สําหรบั โรคไขเลอื ดออก 1. การคดั กรองผทู ีม่ ีไข หรือ สงสยั วา ปว ยดว ยการทํา Tourniquet Test 2. การพนควันกาํ จัดยงุ ในชมุ ชนในชวงฤดฝู นเปน ประจาํ ทุกสองสปั ดาห 3. การใหประชาชนกําจัดแหลงเพาะพันธย งุ ลายทัง้ ในบาน และในชุมชน 4. การรณรงคใหทกุ บานนอนในมงุ ชว งเวลากลางวนั และจัดบานใหมแี สงสวางเพียงพอ 3. จากการคัดกรองผูที่เดินทางมาจากประเทศอิตาลีที่มีการระบาดของโรคเชื้อไวรัสโคโรนาดวยเคร่ือง thermoscan จํานวน 500 คน พบเครื่องสงสัญญาณเตือนจํานวน 50 คน และเม่ือนํามาตรวจวัดอุณหภูมิ รางกายพบมีไขจํานวน 40 คน สวนที่เหลือ 450 คน ที่เครื่องอานปกติ เมื่อวัดอุณหภูมิพบมีไขจํานวน 50 คน จงหาความไว และความจําเพาะของเคร่อื ง thermoscan 1. sensitivity = 40/90 x 100 = 44.4%, specificity = 400/450 x 100 = 88.9% 2. sensitivity = 40/90 x 100 = 44.4%, specificity = 400/410 x 100 = 97.6% 3. sensitivity = 40/50 x 100 = 80.0%, specificity = 400/450 x 100 = 88.9% 4. sensitivity = 40/50 x 100 = 80.0%, specificity = 400/410 x 100 = 97.6% 4. นักเรียนชายมีอาการซิฟลิสจํานวน 20 คน และไมมีอาการของซิฟลิสจํานวน 180 คน มารับการตรวจดวย เคร่ืองคัดกรองแบบใหม ซ่ึงมีความไวรอยละ 100 และความจําเพาะรอยละ 80 จงคํานวณหาคา true positive, false negative, true negative, และ false positive 1. true positive = 144, false negative = 36, true negative = 20, false positive = 0 2. true positive = 20, false negative = 36, true negative = 144, false positive = 0 3. true positive = 0, false negative = 20, true negative = 36, false positive = 144 4. true positive = 20, false negative = 0, true negative = 144, false positive = 36 วิทยาการระบาด: แนวคิดและการประยุกตใชท างการพยาบาล บทท่ี 5 การคัดกรองทางวทิ ยาการระบาด

64 5. เคร่ืองวัดรอบเอว และรอบสะโพกชนิดใหม มคี วามไวเทากับรอยละ 90 และความจาํ เพาะเทากบั รอ ยละ 90 นาํ มาวัดรอบเอว และรอบสะโพกประชาชนทง้ั ชายและหญิงจํานวน 100 คน ซึ่งมีความชุกของภาวะอวนลงพุง รอยละ 20 จงหา positive predictive value, negative predictive value และประเมินประสิทธิภาพของ เคร่อื งมอื 1. positive predictive value=69.2%, negative predictive value=44.4%, ประสิทธิภาพไมด ี 2. positive predictive value=69.2%, negative predictive value=97.3%, ประสิทธภิ าพไมดี 3. positive predictive value = 97.3%, negative predictive value = 44.4%, ประสิทธิภาพดี 4. positive predictive value = 97.3%, negative predictive value = 2.8%, ประสทิ ธภิ าพดี 6. วธิ ีการคดั กรองความเสยี่ ง ขอ ใดถกู ตอง 1. ชายทเี่ ปน เบาหวานมาหลายปไดรับการตรวจระดบั นาํ้ ตาลในเลอื ดหลงั งดอาหารมา 8 ชม. 2. หญงิ ทเี่ ปน วณั โรคไดรบั การเอ็กซเรยป อดหลงั รับประทานยาอยา งตอเน่ืองมา 6 เดือน 3. หญิงทผ่ี า ตดั เตานมท้งั สองขา งไดรับการรักษาดวยเคมบี ําบัดจนครบคอรส 4. นักเรียนชายชน้ั มธั ยมศกึ ษาปท ี่ 4 ไดรบั การตรวจวดั ระดับความดนั โลหิต 7. โรคและวิธีการตอไปนีท้ ีท่ าํ การคดั กรองไดถูกตอง คือขอใด 1. โรคมะเร็งเตานมโดยการตรวจ mammography สาํ หรบั สตรีอายุตํ่ากวา 20 ป 2. โรคมะเรง็ ปากมดลกู โดยการตรวจ pap smear สําหรับสตรอี ายุ 30-60 ป 3. โรคไตวายเร้ือรงั โดยการวดั ความดันเลอื ด สําหรับผทู ม่ี ีอายุ 60 ป ข้ึนไป 4. โรคเบาหวานโดยการตรวจ HbA1C สาํ หรบั ผสู ูงอายุ 40 ป ข้ึนไป 8. จากการตรวจคัดกรองระดับน้ําตาลในเลือดที่ปลายน้ิวเปรียบเทียบกับการตรวจทางหลอดเลือดดําของ ประชาชนจํานวน 550 คน ไดผลตามตารางตอไปนี้ จงหาความไว (sensitivity) และความจําเพาะ (specificity) 1. sensitivity = (10/50) x 100 = 20.0%, specificity = (100/500) x 100 = 20.0% 2. sensitivity = (40/100) x 100 = 40.0%, specificity = (400/500) x 100 = 80.0% 3. sensitivity = (40/50) x 100 = 80.0%, specificity = (400/500) x 100 = 80.0% 4. sensitivity = (40/50) x 100 = 80.0%, specificity = (100/400) x 100 = 25.0% 9. ผูโดยสารท่ีเดินทางมาจากประเทศเกาหลีใตจํานวน 800 คน มีไขจํานวน 80 คน และไมมีไขจํานวน 720 คน มารับการตรวจดวยเครื่อง thermoscan ซ่ึงมีความไวเทากับรอยละ 90 และความจําเพาะเทากับรอยละ 80 จงคํานวณหาคา true positive, false negative, true negative, และ false positive 1. true positive = 144, false negative = 576, true negative = 72, false positive = 4 2. true positive = 576, false negative = 144, true negative = 8, false positive = 72 3. true positive = 72, false negative = 8, true negative = 576, false positive = 144 4. true positive = 8, false negative = 72, true negative = 144, false positive = 576 วทิ ยาการระบาด: แนวคิดและการประยุกตใชทางการพยาบาล บทท่ี 5 การคัดกรองทางวิทยาการระบาด

65 10. เครือ่ งวัดดชั นีมวลกายชนิดดจิ ิทัล มีความไวรอยละ 90 และจําเพาะรอ ยละ 90 นํามาวัดประชาชนจํานวน 200 คน ซ่ึงมีความชุกของโรคอวนรอยละ 80 จงหา positive predictive value, negative predictive value และประเมนิ ประสทิ ธิภาพของเคร่อื งมอื 1. positive predictive value = 97.2%, negative predictive value = 69.2%, ประสทิ ธิภาพไมดี 2. positive predictive value = 90.0%, negative predictive value = 90.0%, ประสทิ ธภิ าพดี 3. positive predictive value = 10.0%, negative predictive value = 10.0%, ประสิทธิภาพไมด ี 4. positive predictive value = 69.2%, negative predictive value = 97.3%, ประสทิ ธภิ าพดี วิทยาการระบาด: แนวคิดและการประยกุ ตใ ชท างการพยาบาล บทท่ี 5 การคัดกรองทางวิทยาการระบาด