วิชา ศาสนาและหน้าที่พลเมือง ม.ปลาย

ห น า | 41 1. โลกคริสเตยี น สืบเน่ืองจากศาสนาครสิ ตม ีอิทธพิ ลตอ ชาวตะวันตกโดยเฉพาะในสมัยกลางยุโรป ศาสนาจักรเขามา มีบทบาทแทนอาณาจักรโรมันท้ังในดานศาสนา การเมือง การปกครอง ประเพณี และวัฒนธรรม พระสนั ตะปาปาไดรับการยกยองใหเปนราชาแหงราชาทั้งหลาย มีอํานาจเต็มที่ในการกําหนดบทบาท วิถชี ีวิตของคนในสมยั นน้ั ตอ มาในตอนปลายยุคกลางสืบตอ จนกระทั่งยุคแหง วิทยาศาสตรสมัยใหม ศาสนจักร ถูกลดบทบาททางการเมืองและการปกครอง แตศ าสนาครสิ ตยงั มีอทิ ธิพลครอบคลมุ ทั่วทง้ั ทวีปยุโรป อเมริกา และแอฟริกา แมแตใ นปจจุบันศาสนาคริสตเ ปนท่ียอมรับของสังคมทั่ว ๆ ไป ในฐานะท่ีเปน ศาสนาหน่ึงท่ี ผนู บั ถอื มากท่สี ุดเปน ลําดบั หนึง่ ของโลก สาเหตุท่ีศาสนาคริสตเ ผยแผไดท ่ัวโลก เพราะยุคลาอาณานิคมพวกจักรวรรดินิยมชาวยุโรปและ อเมรกิ า (ครสิ ตศตวรรษที่ 15 - 16 ) ศาสนาคริสตไดถ กู นําไปเผยแผใ นประเทศตา ง ๆ ทีน่ กั ลาอาณานิคมเหลา นี้ พรอ มกบั มิชชนั นารี คือ นกั สอนศาสนาไปถึงสง ผลใหค ริสตศาสนิกชนมีปริมาณมากข้ึนท้ังในยุโรป แอฟริกา อเมริกา เอเชีย และออสเตรเลีย ประเทศไทยมีนักสอนศาสนาชาวโปรตุเกสและสเปนเขา มาเผยแผ โดย เดนิ ทางมาพรอ มกบั พวกทหารและพอ คา ของประเทศเหลานัน้ ทาํ ใหม คี นไทยนบั ถอื ศาสนาคริสตกระจายไป ทว่ั ประเทศ 2. โลกอิสลาม การเผยแผศาสนาอิสลาม เกิดจากพอคา อาหรับนําสินคา คือ นําเคร่ืองเทศมาขาย และเผยแผ ศาสนาดว ย ชาวมสุ ลิม เปน ผูท ี่ขยนั ขันแขง็ ซื่อสัตยส จุ รติ และมีฐานะดี เปนพอคาประกอบกับหลักศาสนามี หลกั การสาํ หรบั ผคู รองเรอื น จึงเผยแผไปไดอ ยา งรวดเร็วในโลก ศาสนาอิสลามมจี าํ นวนผูท่นี ับถือมากลําดบั ท่ี 2 ของโลก ชาวมุสลิมมีอยูประมาณ 1,500 ลา นคน หรือ 1 ใน 4 ของประชากรโลก และมีกลุมชาติพันธุและ ภาษาทแี่ ตกตางกนั กระจายตวั อยา งกวา งขวางไปท่ัวโลก ทงั้ เอเชีย แอฟริกา และยุโรป โดยเฉพาะในเอเชยี ใต ซึ่งเปน ภูมิภาคที่ประชากรมุสลิมอยูหนาแนนที่สุดในโลกมีอยูราว 1 ใน 4 ของประชากรมุสลิมทั้งหมด รองลงมา คอื ประชากรมุสลิมในเอเชยี ตะวนั ออกเฉียงใต ทัง้ ในอินโดนเี ชยี มาเลเซีย บรไู น กับพื้นท่ีจังหวัด ชายแดนภาคใตของไทย และฟลปิ ปนส ซง่ึ ประกอบข้ึนเปนโลกมลายยูมุสลิม สว นตะวันออกกลาง ซึ่งเปน ถ่ินกําเนิดของศาสนาอิสลามเองนั้น มีประชากรมุสลิมมากที่สุดเปนลําดับ 3 มีอยูประมาณ 200 ลานคน ลําดับตอมา คือ ชาวมุสลิม เช้ือสายเติรก ท่ีอยูในตรุกีและดินแดนตา ง ๆ ในภูมิภาคเอเชียกลาง โดยมี จาํ นวนประมาณ 90 ลานคน สว นมสุ ลมิ เปอรเ ซยี มีประชากรอยูประมาณ 70 - 80 ลา นคน และท่ีเหลือเปน มุสลิมชนกลุมนอยที่อาศัยอยูตามประเทศตาง ๆ มากกวา 120 ประเทศท่ัวโลก มุสลิมประกอบดว ย ประชากร 3 กลุม ดังตอ ไปนี้ คอื 1. กลุมประเทศมสุ ลิมอาหรบั คือ ประเทศมุสลมิ ซึง่ ประชากรสว นใหญเปนชาวอาหรับ ใชภาษา อาหรับเปนภาษากลาง กลุมนี้ คือ แอลจเี รีย บาหเรน อยี ปิ ต อิรัก จอรแ ดน คูเวต เลบานอน ลิเบีย โมร็อกโก โอมาน กาตาร ซาอุดีอาระเบยี โซมาเลีย ซเี รยี ตูนเิ ซยี สหรฐั อาหรับเอมิเรตต และเยเมน 2. กลุม ประเทศมสุ ลมิ ท่ไี มใชอ าหรบั คอื ประเทศที่ประชากรสวนใหญนับถือศาสนาอสิ ลาม แตไ มใชช าวอาหรับ และไมไ ดใ ชภ าษาอาหรบั เปน ภาษากลาง กลมุ นแ้ี บง เปนภูมภิ าคตาง ๆ ดงั นี้ ภูมิภาคเอเชียกลาง ไดแ ก อัฟกานิสถาน อาเซอรไบจัน บังคลาเทศ บรูไน อินโดนีเชีย อหิ ราน คาซคั สถาน ครี ก สิ ถาน มาเลเซยี มลั ดีฟส ปากสี ถาน ทาจกิ ิสถาน ตรุ กี เตริ ก เมนิสถาน อซุ เบกิสถาน

ห น า | 42 ภูมิภาคแอฟริกา ไดแก มอริตาเนีย บูรก ินาฟาโซ แคเมรูน แอฟริกากลาง ชาด คอโมโรส โกตดวิ วั ร เอริเทรีย เอธโิ อเปย แกมเบีย กนิ ี กินบี สิ เซา จบิ ตู ี มาลี ไนเจอร ไนจีเรีย เซเนกัลป เซียรราลีโอน แทนซาเนีย โตโก และซาฮาราตะวนั ตก ภมู ิภาคยโุ รป ไดแก อัลบาเนีย บอสเนยี - เฮอรเซโกวนี า และปาเลสไตน 3. กลมุ มุสลมิ ชนกลุมนอยในประเทศท่ีไมใ ชมุสลิม คือ มุสลิมที่กระจัดกระจายอยูใ นประเทศที่ ประชากรสวนใหญไ มใ ชมุสลมิ ซึ่งมอี ยูทกุ มมุ โลก เชน ออสเตรเลยี ฟล ิปปนส จีน อินเดีย รัสเซีย มาซโิ ดเนีย ฝรั่งเศส อังกฤษ สหรัฐ อเมริกา อารเจนตินา ไทย ฯลฯ กลุมมุสลิมเหลานี้เปนประชากรสวนนอยใน ประเทศตาง ๆ ไมน อยกวา 120 ประเทศทัว่ โลก 3. ศาสนาพราหมณ - ฮินดู เปน ศาสนาเกา แกท่ีสุดในโลกนับมาประมาณ 5,000 ป ในชมพูทวีป แมวา ศาสนาพุทธจะเกิดใน อินเดยี เม่อื 2,500 ปล ว งมา แตศ าสนาพทุ ธเสอื่ มลงและมารุงเรืองอกี คร้ังในสมยั พระเจา อโศกมหาราชและ เสอื่ มลงอกี และศาสนาพราหมณ - ฮินดู รงุ เรืองอกี ในอินเดีย จนถึงปจ จุบัน และในบังกลาเทศ มีผูนับถือ ศาสนาพราหมณ - ฮนิ ดู 10.5% สวนในอนิ โดนีเซยี ยังมีผูนบั ถอื ศาสนาฮินดอู ยบู างราว 3% 4. โลกพทุ ธศาสนา ประเทศไทยในปจจุบัน เปน ประเทศท่ีเปน ศูนยกลางของศาสนาพุทธ ศาสนาพุทธเปน ศาสนาที่ เกา แกร องลงมาจากศาสนาพราหมณ - ฮนิ ดู เมอื่ ศกึ ษาประวตั กิ ารเผแผพ ระพทุ ธศาสนาไปยงั ประเทศตาง ๆ ในโลกพบวาที่สําคัญ คือ พระเจา อโศกมหาราช ซ่ึงเปนกษัตริยท ี่มีแสนยานุภาพของอินเดีย ทรงนับถือ ศาสนาพุทธและเปน กําลังท่ีสําคัญในการเผยแผศาสนาพุทธใหรุงเรือง ประมาณพุทธศตวรรษที่ 3 เผยแผ พระพุทธศาสนาไปยังประเทศตา ง ๆ โดยสง สมณทตู ไปเผยแผ ไดแก ประเทศลังกา ไทย พมา ทําใหศ าสนา พุทธประดิษฐานม่นั คงจนถึงทกุ วนั น้ี คณะพระธรรมทูตดงั กลาวมี 9 คณะ ประกอบดว ยรายละเอียดดงั น้ี สายท่ี 1 มพี ระมชั ฌันติกเถระเปนหัวหนา คณะ ไปเผยแผพระพุทธศาสนา ณ แควน กัษมิระ คือ รัฐแคชเมียร ประเทศอนิ เดียปจจบุ ัน และแควน คนั ธาระ ในปจ จุบัน คือ รัฐปญ จาป ทั้งของประเทศอินเดีย และประเทศปากสี ถาน สายท่ี 2 พระมหาเทวเถระเปน หัวหนาคณะ ไปเผยแผพ ระพุทธศาสนาในแควน มหิสมณฑล ปจจุบนั ไดแก รฐั ไมเซอร และดนิ แดงแถบลมุ แมน าํ้ โคธาวารี ซง่ึ อยใู นตอนใตป ระเทศอนิ เดีย สายที่ 3 พระรักขิตเถระเปนหัวหนาคณะ ไปเผยแผพ ระพุทธศาสนา ณ วนวาสีประเทศ ในปจ จบุ ัน ไดแก ดินแดนทางตะวันตกเฉยี งใตของประเทศอนิ เดีย สายที่ 4 พระธรรมรกั ขิตเถระหรอื พระโยนกธรรมรกั ขิตเถระ (ซ่ึงเขา ใจกันวา เปนฝรั่งคนแรกใน ชาติกรีกท่ีไดเขาบวชในพระพุทธศาสนา) เปน หัวหนา คณะไปเผยแผพระพุทธศาสนา ณ อปรันตกชนบท ปจจุบนั สันนิษฐานวา คอื ดนิ แดนแถบชายทะเลเหลือง เมอื งบอมเบย สายที่ 5 พระมหาธรรมรักขิตเถระเปนหัวหนา คณะ ไปเผยแผพระพุทธศาสนา ณ แควน - มหาราษฏร ปจ จุบัน ไดแก รัฐมหาราษฎรของประเทศอินเดยี สายท่ี 6 พระมหารกั ขิตเถระเปน หัวหนาคณะ ไปเผยแผพ ระพุทธศาสนาในเอเชียกลาง ปจจุบัน ไดแก ดินแดนทเี่ ปนประเทศอหิ รา น และตรุกี

ห น า | 43 สายท่ี 7 พระมัชณิมเถระพรอ มดวยคณะ คือ พระกัสสปโคตรเถระ พระมูลกเทวเถระ พระทุนทภิสระเถระ และพระเทวเถระ ไปเผยแผพ ระพุทธศาสนา ณ ดินแดนแถบภูเขาหิมาลัย สันนิษฐานวา คือ ประเทศเนปาล สายที่ 8 พระโสณเถระและพระอุตตรเถระ เปนหัวหนาคณะ ไปเผยแผพระพุทธศาสนา ณ ดนิ แดนสุวรรณภูมิ ซึง่ ปจจบุ นั คอื ประเทศในคาบสมุทรอินโดจนี เชน พมา ไทย ลาว เขมร เปนตน สายที่ 9 พระมหนิ ทเถระ (โอรสพระเจา อโศกมหาราช) พรอมดวยคณะ พระอรฏิ ฐเถระ พระอทุ รยิ เถระ พระสัมพลเถระ และพระหัททสารเถระ ไปเผยแผพระพุทธศาสนา ลังกาทวีปในรัชสมัยของพระเจา เทวานัมปย ติสสะ กษตั รยิ แหง ลงั กาทวปี ปจจบุ นั คือ ประเทศศรลี งั กา ศาสนาพุทธมี 2 นิกาย คือ นิกายมหายานและนิกายหินยาน นิกายมหายาน ยึดคําสอนดั้งเดิม ของพระพุทธเจา สวนนิกายหนิ ยาน เกิดจากการปรับตัวของศาสนาพุทธ เนื่องจากศาสนาพราหมณเจริญข้ึน อยา งรวดเร็ว ดังนั้น นิกายหินยาน มุง เนน การบําเพ็ญบารมีของพระโพธิสัตวท ี่เปน คฤหัสถก็ได โดยท่ี พระโพธิสัตวปรารถนาพทุ ธภมู ิ จึงเปนการเปดโอกาสใหคฤหัสถเ ขา มามีบทบาทมากข้ึน และนิกายมหายานน้ี สามารถปรับตวั เขากับทองถนิ่ ไดงา ยกวานกิ ายหินยาน หรอื เถรวาท ซึ่งเปน พุทธแบบด้งั เดมิ ศาสนาพุทธใน อนิ เดียเรมิ่ เสอ่ื มตัวลงชา ๆ ตัง้ แตพทุ ธศตวรรษที่ 15 เปน ตน มา โดยอินเดียตะวันออก สงเสริมศาสนาฮินดู สว นในอินเดยี เหนือ ชาวเตริ กทน่ี ับถอื ศาสนาอิสลามบกุ อนิ เดีย เผามหาวิทยาลยั นาลันทา ซงึ่ เปนศูนยกลาง ของศาสนาพุทธ ต้งั แต พ.ศ. 1742 ศาสนาพุทธจึงโยกยา ยไปทางเหนือเขาสูเทือกเขาหิมาลัยและศรีลังกา พุทธศาสนาเขา สูจีนผานเอเชียกลาง ในพุทธศตวรรษที่ 13 จีนเปน ศูนยก ลางท่ีสําคัญของพุทธศาสนา นิกายมหายานรุง เรืองมากในยุคราชวงศถัง และตอ มาศาสนาพุทธเส่ือมลง เพราะจักรพรรดิหวูซุงหันไป สนบั สนุนลัทธเิ ตา แทน แตพ ุทธศาสนานิกายมหายานยังคงรุง เรือง ตอมากลายเปนนิกายเซนในญี่ปุน และ ยงั คงรงุ เรืองมาจนถึงปจ จบุ นั พุทธศาสนาในเกาหลี นกิ ายเซน เผยแผม าในสมัย พ.ศ. 915 และตอ มาลัทธิ ขงจอื้ เผยแผเขามา ทําใหศาสนาพุทธเสอ่ื มลง ในพทุ ธศตวรรษที่ 6 อารยธรรมอินเดยี มีอทิ ธพิ ลมาก เผยแผ อารยธรรมเขา สูเ อเชียตะวันออกเฉียงใต คือ อารยธรรมทางภาษาบาลีสันสกฤต และศาสนาพุทธนิกาย มหายาน พรอมกบั ศาสนาพราหมณเขามาในชวงพุทธศตวรรษท่ี 10 - 18 สมัยอาณาจักรศรีวิชัย มีศูนยก ลางที่ เกาะสุมาตรา และอาณาจักรขอมโบราณ ตอมาอาณาจักรศรีวิชัยเสื่อมลงและรับอารยธรรมอิสลามใน พทุ ธศตวรรษท่ี 18 ศาสนาพทุ ธในปจจบุ นั นกิ ายมหายานหรืออาจารยวาท หมายถึง อาจารยรุน ตอ ๆ มา ไมใ ชร ุนท่ีเห็นพระพุทธเจา ยังมีอยูท่ีอินเดียตอนเหนือ เนปาล จีน ญ่ีปุน เกาหลี เวียดนาม มองโกเลีย บางสวนของรสั เซยี บางคร้ังเรยี กวา อุตรนิกาย หรือ นกิ ายฝา ยเหนือ สวนทักษิณนิกาย หรือ นิกายฝายใตนิกายหินยาน หรือ เถรวาท หมายถึง พระเถระท่ีทันเห็น พระพทุ ธเจา ซ่งึ นับถอื พุทธแบบดงั้ เดิมเครง ครัดนับถือมากในไทย พมา เขมร ลาว ศรลี ังกา ศาสนาพุทธเริ่มเปน ที่สนใจของชาวยุโรปอยางกวางขวางในพุทธศตวรรษท่ี 25 หลังจาก สงครามโลกครั้งที่ 2 เปน ตน มา ความเชื่อทางศาสนาเปลี่ยนไป ศาสนาพุทธ พิสูจนไดด วยการปฏิบัติเอง อกี ท้ังมอี งคก รพทุ ธศาสนาระดับโลกโดยมีชาวพุทธจากเอเชีย ยุโรป และอเมริกาเหนือ รวม 27 ประเทศ ตัง้ ช่ือองคการวา “องคกรพทุ ธศาสนิกสมั พันธแหงโลก” กอ ต้งั ท่ีประเทศศรีลงั กา เมื่อป พ.ศ. 2493 พุทธศาสนาเขาสูป ระเทศอังกฤษคร้ังแรก ในป พ.ศ. 2448 โดย J.R. Jackson กอ ต้ังพุทธสมาคม ในอังกฤษ และมีภิกษุชาวอังกฤษรูปแรก คือ Charls Henry Allen Bernett คณะสงฆไทยไดส งคณะทูตไป เผยแผครง้ั แรกเม่อื พ.ศ. 2507 และสรางวดั ไทย ชอ่ื วดั พทุ ธประทีป ในลอนดอน

ห น า | 44 ประเทศเยอรมนี มีสมาคมพุทธศาสนา เมื่อ พ.ศ. 2446 มีชาวเยอรมันไปบวชเปน พระภิกษุที่ ศรลี งั กา การเผยแผพ ทุ ธศาสนาชะงกั ไปในชวงสงครามโลกคร้ังท่ี 1 และถูกหา มในสมัยฮิตเลอร หลังสงครามโลก ครง้ั ท่ี 2 จงึ มกี ารฟน ฟูพุทธศาสนาโดยตดิ ตอ กบั พทุ ธสมาคมในศรลี ังกา มวี ดั ไทยในเบอรล นิ เชนกนั พระพทุ ธศาสนาทเ่ี ขาสูประเทศสหรัฐอเมริกา ในป พ.ศ. 2448 เปน พุทธศาสนาจากจีนและญี่ปุน และทเิ บต ใน พ.ศ. 2504 มหาวิทยาลัยวิสคอนซิน เปดสอนปริญญาเอกสาขาพุทธศาสตร เปน แหง แรกใน สหรฐั และคณะสงฆไทยสรางวดั ไทยแหง แรกในสหรัฐ เม่ือ พ.ศ. 2515 ศาสนาพราหมณฮนิ ดู เปนศาสนาเกา แกทส่ี ดุ ของโลกปจ จุบันน้ี สบื เนอ่ื งมาตง้ั แตอดีตจนถงึ ปจจุบัน แมวาศาสนาพุทธจะเคยรุงเรืองในอินเดียสมัยพระพุทธเจาแลวเสื่อมลง จากน้ันมารุงเรืองอีกครั้งในสมัย พระเจา อโศกมหาราช เรอื่ งที่ 8 กรณีตัวอยางปาเลสไตน สาํ หรับความขดั แยงในดินแดนปาเลสไตน เปน กรณีท่ีนา ศึกษากรณีหน่ึง เพราะสงผลเกิดสงคราม ยืดเย้ือมานับสิบ ๆ ป ยอ นหลังไปในชวงสมัยสงครามโลกครั้งท่ี 1 ดินแดนน้ีอยูในความครอบครองของ จกั รวรรดอิ อตโตมนั เตริ ก (ตรุก)ี ถาปาเลสไตนส บื เชื้อสายมาจากชาวปาเลสไตนด ้ังเดิมผสมกับชาวอาหรับ ชนเผาคะนาคนั และชนเผาอนื่ ๆ ที่มถี ิน่ ทีอ่ ยูใ นบรเิ วณน้ี สบื เนอื่ งจากชาวองั กฤษซ่ึงเปนชาติมหาอํานาจใน ขณะนัน้ สนับสนนุ ใหเ อกราชแกป าเลสไตน หลังจากเปนพันธมิตรรวมรบในสงครามโลก ครั้งท่ี 1 จนชนะ แตเม่ือสงครามโลกสิ้นสุดลงอังกฤษออกประกาศบัลโฟรใ หช าวยิวอพยพเขาสูดินแดนปาเลสไตน ในป ค.ศ. 1922 สันนิบาตชาติยกปาเลสไตนใหอ ยูใ นอาณัติอังกฤษ ชาวยิวอพยพเขา สูด ินแดนปาเลสไตน ปละ 16,500 คน ขออธิบายความยอนหลังวา กอนสงครามโลก คร้ังท่ี 1 ยิวในเยอรมันถูกฮิตเลอรฆาตาย จํานวนมากเพราะความขัดแยง ดา นเชอื้ ชาติ เนือ่ งจากชาวยวิ เปน ชาติท่ีฉลาด มฐี านะดี เปน พอ คา วิศวกรตา ง ๆ ฮิตเลอรผ ูน ําเยอรมันประกาศวา ชาวเยอรมันเปนชาติบริสุทธ์ิ สูงสง และเขารังเกียจยิวมาก ชาวยิวไมม ี ประเทศอยู หลงั จากสงครามส้ินสดุ ลง อังกฤษ จงึ สนับสนนุ ใหยิวมีประเทศอยู และเลอื กดินแดนปาเลสไตน ซง่ึ สอดคลอ งกบั ชาวยิวแสดงความเปน เจา ของดินแดนน้ีโดยยกขอ ความคัมภรี ไบเบิ้ลวา ในวันพระยะโฮวาร ไดท าํ สญั ญากบั อัมซาฮามไววา เราไดม อบดินแผน ดนิ น้นั ไวใ หแกพงศพนั ธขุ องเจา ตงั้ แตแ มน้ําอายฒุบโตไป จนถึงแมน้ํายูเฟรติส และตั้งรัฐอิสราเอลข้ึนในแดนปาเลสไตน แตขณะเดียวกันชาวปาเลสไตนไมพอใจ เพราะพวกเขายงั คงอยอู ยา งลําบาก แมว า อังกฤษจะชวยปลดแอกจากชาวเตริ กขณะที่ชาวยิวเปนชนฉลาด เชน ทาํ ความเจริญใหก บั อสิ ราเอลมาก ขณะเดยี วกันองั กฤษ สหรัฐ องคก ารสหประชาชาติลว นสนับสนุนสง ยิว อพยพจากประเทศตาง ๆ เพือ่ ใหมีดนิ แดนอยูในปาเลสไตน ตอ มาในราว 20 ป หลังจากยิว ชาติอิสราเอลอยูในปาเลสไตน เกิดสงครามกอ นหิน 2 ครั้ง คือ ชาวปาเลสไตนต อ งการขบั ไลชาตนิ ้ีออกไปจากดนิ แดนเกาแกข องตนเอง เพราะตนเองยังอยูก ับความยากจน สิ้นหวงั เชนเดิม การสคู รั้งแรกของชาวปาเลสไตนไมมีอาวุธ แตใ ชก อ นหินขวา งปารถถังของอิสราเอล ซึ่งรบ ชนะไดอยางงายดาย และสหประชาชาติกป็ ระนามการกระทาํ ของอิสราเอล อสิ ราเอลไดรับความเหน็ ใจจาก ทัว่ โลกนอยลง ตอ มามีกลุมฮามาส เปนกลมุ ท่ลี กุ ข้ึนมาตอบโตอสิ ราเอลดวยมาตรการรุนแรงเชนกนั กลุมฮามาส

ห น า | 45 เปนกระแสฟน ฟูอิสลามจุดประกายรัฐอสิ ลาม และเปา หมาย คอื ขบั ไลอ สิ ราเอลจากปาเลสไตน และกลุมฮามาสน้ี ยนิ ดีปฏิบัติการระเบิดพลีชพี และสงครามชงิ ดินแดนยังเกิดตอ มาเปนระยะ ๆ มีการเจรจาเพ่อื สงบศึกหลาย ครง้ั แตยงั ไมสาํ เร็จ

ห น า | 46 เร่อื งที่ 9 แนวทางปองกนั และแกไ ขความขดั แยง ทางศาสนา ความหมายของคําวา “ความขัดแยง ” ความขัดแยง ตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2525 หมายถึง “การไมลงรอยกัน การไมถ กู กันความคิดไมตรงกนั ความพยายามอยากเปนเจาของ และความเปนคนตางมุมมองกัน” ความขัดแยง ในสงั คม เปนสง่ิ ทไ่ี มม ใี ครปรารถนา แตก ็หลีกเลี่ยงไดย าก เพราะตราบใดที่มนุษยม ีชีวิต อยรู วมกันในสังคม ก็ยอมมคี วามขัดแยง เปน ธรรมดา ความขัดแยง มที ง้ั ประโยชนแ ละโทษ สาเหตุที่ทําใหเกดิ ความขดั แยง ความขดั แยง มาจากสาเหตหุ ลายประการ เชน ความเชื่อศรัทธาในคําสอนของศาสนาแตกตางกัน ความมที ฏิ ฐิมานะ ถือตวั วาความคิดของตัวเองดีกวา คนอ่ืน ความมีวสิ ยั ทศั นท ่ีคบั แคบ ขาดการประสานงานที่ดี ขาดการควบคุมภายในอยา งมีระบบ สังคมโลกขยายตัวเร็วเกินไป และการมีคา นิยมในส่ิงตาง ๆ ผิดแผกกัน ความคิดแตกตางกนั วิธีปอ งกนั และแกไขความขัดแยงทางศาสนาตอการอยรู ว มกนั ในสังคม วธิ ปี อ งกันแกไ ขความขัดแยงทางศาสนาตอการอยูรว มกนั มหี ลายวธิ ี เชน 1. วธิ ยี อมกนั คือ ทุกคนลดทิฏฐิมานะ หันหนาเขาหากัน ใหเ กียรติซ่ึงกันและกัน ไมด ูถูก ไมต ิฉิน นินทา ไมก ลาววา รายปา ยสี ศาสนาของกนั และกนั พบกันครึ่งทาง รูจ ักยอมแพ รูจ ักยอมกัน หวังพึ่งพาอาศัย ซ่ึงกนั และกนั ถือวาทุกคนเปน เพื่อนรวมโลกเดียวกนั โดยมีผปู ระสานสัมพันธที่ทกุ ฝายยอมรบั นบั ถือ 2. วิธผี สมผสาน คือ ทุกฝา ยทุกศาสนาเปด เผยความจริง มีการแลกเปลี่ยนทัศนคติความคิดเห็น แลกเปล่ยี นขอ มูลซ่ึงกันและกัน รวมกันคิด รว มกันทํา และรว มกันแกป ญ หา ทํากิจกรรมในสังคมรว มกัน เชน สรางสะพาน ถนน ฯลฯ 3. วิธีหลีกเลี่ยง คือ การแกป ญหาลดความขัดแยงโดยวิธีขอถอนตัว ขอถอยหนี ไมเ อาเร่ือง ไมเ อาความ ไมไปกา วกา ยความคิด ความเชอ่ื ของผูนับถอื ศาสนาทไี่ มตรงกับศาสนาท่ีตนนับถอื 4. วิธกี ารประนีประนอม คอื การแกป ญหาโดยวิธีทําใหท้งั สองฝา ยยอมเสียสละบางสง่ิ บางอยา งลง มที งั้ การใหแ ละการรบั ภาษาชาวบาน เรยี กวา แบบย่ืนหมู - ย่ืนแมว คือ ทุกฝายยอมเสียบางอยา งและได บางอยา งมีอาํ นาจพอ ๆ กัน ตางคนตางก็ไมเ สยี เปรียบ

ห น า | 47 เรอื่ งท่ี 10 หลักธรรมในแตล ะศาสนาที่สงผลใหอ ยูรว มกบั ศาสนาอืน่ ไดอยางมสี ขุ ศาสนาพุทธ มีหลกั สาํ คัญ คอื การมุงเนน ใหไ มเ บียดเบียน ไมจองเวรซึ่งกันและกัน จะเห็นวา ศีลขอ 1 ของศาสนาพทุ ธ คือ ปาณาติปาตา เวระมะณี สกิ ขา ปะทัง สะมาทิยามิ คอื งดเวนการฆา เบียดเบียน ทําราย รา งกายคน และสัตว และหลกั สําคญั ตอ มาอีก คือ ยดึ หลัก พรหมวิหาร 4 คอื 1. เมตตา คือ ความปรารถนาใหผ อู ่นื มคี วามสขุ 2. กรณุ า คอื ความปรารถนาใหผ อู น่ื พน จากความทกุ ข 3. มทุ ิตา คอื ความยินดเี มอ่ื ผูอ น่ื ไดด ี 4. อุเบกขา คือ การวางเฉย ไมลาํ เอยี ง ทาํ ใจเปน กลาง ใครทาํ ดยี อ มไดด ี หลกั ธรรมทสี่ าํ คญั อกี คือ สงั คหวตั ถุ 4 คอื หลกั ธรรมที่เปน เคร่ืองยึดเหนี่ยวน้ําใจผูอื่น ไดแ ก ทาน คือ การใหความเสียสละ แบง ปนของตนเองใหผูอ ่ืน ปยวาจา คือ พูดจาดว ยถอ ยคําท่ีไพเราะ ออ นหวาน พูดดวย ความจรงิ ใจไมห ยาบคาย กา วราว อัตถจริยา คือ การสงเคราะหผ ูอื่น ทําประโยชนใหผ ูอ่ืน และสมานัตตา คือ ความเปน ผสู ม่ําเสมอ ประพฤตเิ สมอตนเสมอปลาย เนนคุณธรรมสําคญั ในการอยูกับผูอ น่ื ในสงั คม และที่สําคัญในการแกไ ขปญ หาความขัดแยง ในศาสนาพุทธ มุงเนนที่การเจริญปญ ญา น่ันคือ ปญหาตา ง ๆ คือ ผลและยอมเกิดจากสาเหตุของปญ หา การแกไ ขตอ งพิจารณาท่ีสาเหตุและแกที่สาเหตุ ดังน้ัน แตล ะปญหาท่ีเกิดข้ึนสาเหตุที่เกิดจะแตกตางกันตามสถานการณ นอกจากจะพิจารณาที่สาเหตุแลว ในการแกป ญหายงั ใชวิธกี ารประชมุ เปน สาํ คัญ พอจะเห็นรูปแบบการประชุมรว มกนั ของสงฆท ี่สงผลถึงปจจุบัน ตัวอยาง คอื คําวา สังฆกรรม ซึ่งเปนการกระทาํ รว มกันของพระสงฆ เชน การรับบุคคลเขาบวชในพุทธศาสนา พระสงฆ ประกอบดว ยอุปชฌาย พระคูสวด จะตองหารือกัน ไถถามกันเปนภาษาบาลี เพ่ือพิจารณา คณุ สมบตั ขิ องผูมาบวชวา สมควรใหบ วชไดไหม ศาสนาอิสลาม ไดวางหลักเกณฑแ บบแผนในการประพฤติปฏิบัติในสว นที่เปนศีลธรรมและ จริยธรรมอันนํามาซึ่งความสามัคคีและความสงบสุขในการอยูร ว มกันของกลุมในสังคม ศาสนาอิสลาม มคี ําสอน ซึง่ เปนขอ ปฏิบตั ิสําหรบั ครอบครัวและชมุ ชน โดยมหี ลักศรัทธา หลกั จริยธรรม และหลกั การปฏบิ ัติ สาสนแหง อสิ ลามท่ีถูกสงมาใหแกม นุษยท ง้ั มวล มีจดุ ประสงค 3 ประการ คือ 1. เปนอดุ มการณที่สอนมนุษยใ หศรทั ธาในอัลลอห พระผูเปนเจาเพียงพระองคเดียวท่ีสมควรแก การเคารพบูชาและภกั ดี ศรัทธาในความยุติธรรมของพระองค ศรัทธาในพระโองการแหงพระองค ศรัทธาใน วนั ปรโลก วันซ่งึ มนษุ ยฟน คืนชพี อกี ครงั้ เพือ่ รบั การพิพากษา และผลตอบแทนของความดี ความชั่วท่ีตนได ปฏิบัตไิ ปในโลกนี้ มั่นใจและไวว างใจตอ พระองค เพราะพระองค คือ ท่พี งึ่ พาของทกุ สรรพสงิ่ มนุษยจ ะตอง ไมสิ้นหวังในความเมตตาของพระองค และพระองค คอื ปฐมเหตุแหงคุณงามความดีทั้งปวง 2. เปนธรรมนูญสําหรับมนุษย เพื่อใหเ กิดความสงบสุขในชีวิตสวนตัวและสังคม เปนธรรมนูญท่ี ครอบคลุมทุกดาน ไมวาในดานการปกครอง เศรษฐกิจ หรือนิติศาสตร อิสลามส่ังสอนใหม นุษยอยูกันดวย ความเปนมิตร ละเวนการรบราฆา ฟน การทะเลาะเบาะแวง การละเมิด และรุกรานสิทธิของผูอื่น ไมลัก ขโมยฉอฉล หลอกลวง ไมผ ิดประเวณี หรือทําอนาจาร ไมด่ืมของมึนเมา หรือรับประทานส่ิงที่เปน โทษ ตอรา งกายและจติ ใจ ไมบอนทาํ ลายสังคม แมว าในรปู แบบใดก็ตาม

ห น า | 48 3. เปน จรยิ ธรรมอนั สงู สง เพือ่ การครองตนอยา งมีเกยี รติ เนน ความอดกลน้ั ความซ่ือสัตย ความ เอ้ือเฟอ เผื่อแผ ความเมตตากรุณา ความกตญั กู ตเวที ความสะอาดของกายและใจ ความกลาหาญ การใหอ ภัย ความ เทาเทียม และความเสมอภาคระหวางมนุษย การเคารพสิทธิของผูอ่ืน ส่ังสอนใหละเวน ความตระหน่ี- ถีเ่ หนียว ความอจิ ฉาริษยา การตฉิ นิ นนิ ทา ความเขลาและความขลาดกลวั การทรยศและอกตัญญ การลว ง ละเมิดสิทธิของผอู ่ืน อิสลาม เปน ศาสนาของพระผเู ปน เจา ทนี่ ําทางในการดาํ รงชวี ิตทุกดา นแกม นุษยท ุกคนไมย กเวน อายุ เพศ เผาพันธุ วรรณะ ศาสนาคริสต นอกจากบัญญัติ 10 ประการที่สําคัญในการอยูรวมกับผูอ่ืนของศาสนาคริสต คือ จงอยา ฆา คน จงอยาลว งประเวณีในคคู รองของผูอื่น จงอยาลักขโมย จงอยา พูดเท็จ จงอยามักไดใ นทรัพย ของเขา และคําสอนท่ีสําคัญ คือ ใหรักเพ่ือนบานเหมือนรักตัวเอง ใหมีเมตตาตอ กัน จงรักผูอ ่ืนเหมือน พระบิดารกั เรา ใหอภยั แลว ทานจะไดรบั การอภัย ลว นแตเปน คุณธรรมพน้ื ฐานทส่ี ําคัญท่ีทําใหก ารอยูรว มกัน ในสงั คมอยางมีความสขุ ศาสนาพราหมณ - ฮินดู สอนใหมีความมั่นคง มีความเพียร ความพอใจในสิ่งท่ีตนมี ใหอดทน อดกล้นั มีเมตตากรณุ า ขมใจไมหวน่ั ไหวไปตามอารมณ ไมลกั ขโมย ไมโจรกรรม ทําตนใหส ะอาดท้ังกายและใจ มีธรรมะสาํ หรบั คฤหัสถ คือ จบการศึกษาใหก ลับบา น ชว ยบิดามารดาทํางาน แตง งาน เพ่ือรักษาวงศตระกูล ประกอบอาชพี โดยยดึ หลักธรรมเครอ่ื งดาํ เนินชวี ิต เรอ่ื งที่ 11 วิธฝี กปฏบิ ัติพัฒนาจิตในแตล ะศาสนา หลักธรรมคาํ สอนของศาสนาชวยสรา งคนใหเ ปน คนดี คนดีเปนท่ีปรารถนาของทุกคน โลกนี้ยังขาดคนดีอยูมาก ยิ่งกวาขาดแคลนผูทรงความรูแขนง ตาง ๆ เสียอีก ความจริงโลกไมไดข าดแคลนผูมีความรูห รือผูเ ช่ียวชาญในสาขาตา ง ๆ มากนัก แตที่ขาด แคลนมากกค็ ือ คนดี โลกจงึ วนุ วาย ดงั ปจจบุ นั คนจะเปนคนดไี ดกต็ อ งมีหลักยึดม่ันประจําใจ คือ มีศาสนา ยิ่งมีจิตใจยึดม่ันมากเทา ไร ก็ชว ยใหเปนคนดมี ากและมน่ั คงเทา น้ัน อยา งอ่ืนก็พลอยดดี ว ย ตรงกันขา ม ถาใจ ไมดี การกระทําตา ง ๆ ก็พลอยรายไปดวย คนมศี าสนาหรือมีหลักธรรม มีคุณธรรมในใจเปนคนดีแตถา ไมมีก็ อาจเปน คนดีได แตเ ปน คนดีนอกจากจะทาํ ความดกี ็ตอเม่ือมผี ูอ ืน่ รู จะไมท ําความชว่ั ก็ตอเม่ือมีคนเห็น ถา ไม มใี ครรใู ครเหน็ กอ็ าจจะทําความชว่ั ไดง าย แตคนดใี นสามารถทําความดไี ดท้ังตอ หนาและลับหลงั คน ทั้งไมท ํา ความช่ัวท้ังตอหนาและลับหลัง ท้ังนี้ก็เพราะหลักธรรมที่วา หิริโอตตัปปะ ละอายและเกรงกลัวตอ ความชั่ว “ศาสนาเปนแรงอํานาจเรนลับท่ีเหนี่ยวรั้งจิตใจของผูท ี่มีความเชื่อ ความศัรทธา ในคําสอนของศาสดาทุก ศาสนาทใี่ หละบาปบําเพญ็ บญุ ”

ห น า | 49 ลกั ษณะของคนดี การยดึ ตามหลกั ธรรมคําสอนของศาสนา เปน ลักษณะของคนดีทส่ี ังคมตอ งการ ท้ังการเปนคนดีใน ฐานะบุตร ฐานะลูกศษิ ย และฐานะศาสนิกชน คนท่ไี ดช่ือวาเปน คนดที ี่สังคมตอ งการ มักจะเปน คนมีเหตุมีผล กลา หาญ อดทน อดกล้ัน มีความ ซือ่ สัตย สุจริต มีกริ ยิ ามารยาทดี มเี สนห  มีจิตใจงาม เมตตาตอ สตั วทั้งหลาย รูจ ักชว ยเหลือสงเคราะหผ ูอื่น เคารพในความคิดและความเปน เจา ของของผูอ่ืน พูดจาในส่ิงที่ถูกตองเปนความจริง พูดจาไพเราะ ออ นหวาน กอใหเ กดิ ความสามคั คกี ลมเกลียวในหมคู ณะ เปนตน ศาสนา ทุกศาสนามีหลักธรรมคําสอน เปนเคร่ืองยึดเหน่ียวจิตใจของศาสนิกชน โดยทุกศาสนามี เปา หมายเดียวกัน คือ “มุงใหทุกคนมีธรรมะ มีคุณธรรม และสอนใหคนเปนคนดี” ดังนั้น ศาสนาแตละ ศาสนาจึงมีหลักธรรมคําสอนของตนเองเปนแนวทางในการประพฤตปิ ฏบิ ัติ โทษของการขาดคณุ ธรรมจริยธรรม ธรรมะ เปน สิ่งสําคัญสวนหนึ่งของชีวิต การขาดธรรมะ อาจทําใหประสบกับความลมเหลวและ ทาํ ใหชวี ิตอบั ปางได ท้ังโทษทีเ่ กิดกบั ตนเองสังคมและประเทศชาติ ตัวอยางท่ีเหน็ ไดอยางชัดเจนในปจ จุบัน เชน การที่คนในชาติขาดคุณธรรมจริยธรรมในการดําเนินชีวิต ไมรูจ ักพอ ไมเ ห็นแกความเดือดรอ นของ สังคมและประเทศชาติ ทําใหเ กิดการลกั ลอบขายยาเสพติด จนเกิดความเดอื ดรอ นโดยทวั่ ไป จนหนว ยงานท่ี รับผดิ ชอบตองออกมาปราบปรามขัน้ เด็ดขาด ขา วสารขอ มูลจากสือ่ มวลชนทกุ แขนง นําเสนอขา วการจับกุม ผูเสพผคู า และผูอยเู บ้อื งหลงั อยา งตอเน่อื ง ปญ หาทงั้ มวลทกี่ ลาวมานี้เปน ตวั อยางที่มีสาเหตุมาจากการขาด คณุ ธรรมจริยธรรมของคนในสงั คมทั้งสิ้น การพัฒนาคณุ ธรรมและจรยิ ธรรมในศาสนาพทุ ธ หลักธรรมในทางพระพุทธศาสนา พระพุทธเจาทรงแสดงวิธีการปฏิบัติท่ีเรียกวา “สมาธิ” คําวา สมาธิ แปลวา จติ ทีส่ งบต้ังมั่นอยูในเรื่องใดเรื่องหน่ึง ไมฟ ุงซาน หรือการจัดระเบียบความคิดได เชน ในขณะ อานหนังสือ จิตสงบอยกู ับหนังสอื ที่เราอา น กเ็ รยี กวา จิตมีสมาธิ หรือในขณะท่ีทํางานจิตสงบอยูก ับงานที่ทํา กเ็ รียกวา ทาํ งานอยา งมีสมาธิ สติ สมาธิ และปญ ญา มีลักษณะเกื้อกูลกันและมีความสัมพันธอยางใกลชิด สติ คอื ความตง้ั มนั่ เปน จุดเรมิ่ แลว มีสมาธิ คือ จิตใจแนวแน และปญญา คอื การไตรต รองใหรอบคอบ จดุ มุงหมายของสมาธิ 1. เพือ่ ความตัง้ มนั่ แหง สตสิ ัมปชัญญะ 2. เพื่ออยเู ปน สขุ ในปจ จุบนั 3. เพอื่ ไดฌ านทศั นะ ประโยชนของสมาธิ 1. ประโยชนของสมาธิในชีวิตประจําวัน เชน ทําใหจ ิตใจสบาย มีความสดช่ืน ผองใส และสงบ กระฉับกระเฉง วอ งไว มีความเพียรพยายาม แนวแนใ น สง่ิ ท่ีกระทาํ มปี ระสทิ ธิภาพในการทํางาน

ห น า | 50 2. ประโยชนของสมาธใิ นการพัฒนาบคุ ลกิ ภาพ เชน ทําใหม ีความแข็งแรง หนกั แนนทง้ั ทางรา งกาย และจิตใจ มีสุขภาพจติ ดี สูส ุขภาพที่ดี และรักษาโรคบางอยางได 3. ประโยชนของสมาธิทเี่ ปน จดุ มงุ หมายของศาสนา เม่ือไดส มาธิขน้ั สูงแลว จะเกดิ ปญญาและบรรลุ จดุ มุง หมายของศาสนาได 4. จะมเี หตุผลในการตัดสินปญ หาตาง ๆ ไดถ กู ตองมากย่งิ ขนึ้ วิธีการฝกสมาธิ ในคนื วนั เพ็ญ เดือน 6 พระพทุ ธเจาตรัสรู โดยการน่ังสมาธดิ ว ยวิธกี ารอานาปานสติ คอื ต้งั สตจิ ดจอ ท่ีลมหายใจเขา - ออก เปนอารมณเ ดียว จนจิตแนวแนเขาสูสมาธิ ซึ่งเปน สงบสุข สงัด มีสติรูต ัวบริบูรณ จากน้นั พระพทุ ธองคเ กดิ มหาปญ ญาคน พบทางดับทกุ ขแ กช าวโลก คือ อรยิ สัจ 4 ดงั ทกี่ ลา วมาแลว ในประวัติ ศาสดา ดงั นั้น การฝก สมาธิ เปน หนทางที่พุทธศาสนิกชนพึงปฏิบัติ เพื่อใหเ กิดปญ ญา แกป ญ หาชีวิต และ พัฒนาตนเองใหเ กิดกําลงั ใจเสยี สละยง่ิ ข้นึ เมตตาย่ิงขนึ้ มีปญญาประกอบการงานตนเอง มีความสุข สังคม โดยรวมมคี วามสขุ แตอยางไรก็ตาม พ้ืนฐานของผูปฏิบัติสมาธิหรือฝกสมาธิไดผลรวดเร็ว ตอ งเปน ผูที่มีศีล 5 เปน พน้ื ฐานและศรทั ธายึดมัน่ ตอพระรตั นตรยั เปน พุทธศาสนกิ ชนท่ดี ี คอื การใหทาน รักษาศีล และเจริญ- ภาวนา คือ การทาํ สมาธิ และทําใหต นเองดีข้ึน สังคมเจริญข้นึ การฝกสมาธติ ามแนวศาสนาพุทธ น้ัน ฝกใหครบอิริยาบถ ทง้ั 4 คอื ยนื นอน นั่ง เดิน ฝก ใหจิตอยู ในอารมณเดียว มสี ติบรบิ รู ณในอริ ิยาบถตา ง ๆ และกอใหเกิดสมาธิ หรือเรียกวา เจริญกรรมฐาน น้ัน เริ่มตน สวดมนตไ หว พระสรรเสรญิ คณุ พระศรีรัตนตรยั อธษิ ฐานจิตเขาสมาธิ และพิจารณาสภาวธรรม คือ ความเปน ทุกขข องชาติ ชรา มรณะ ความแหง ใจ ความเสียใจ ความคับแคนใจ ความประจวบกับสิ่งอันไมเ ปนที่รัก ความพลดั พรากจากส่งิ ท่เี ปนท่รี ัก ความไมไดส ิ่งท่ีปรารถนา ความมอี ปุ ทานในขันธ 5 คือ รูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ เปน ทุกข พจิ ารณาขันธ 5 ไมเ ที่ยง เปนอนัตตาไมมีตวั ตน การพิจารณาสภาวะธรรมเนอื ง ๆ ชวยใหเ กิดเจริญปญ ญา ละวางกิเลส เกิดการพัฒนาคุณธรรม จริยธรรม ตามแนวศาสนาพุทธ และเปน แนวทางทีพ่ ทุ ธศาสนกิ ชนพึงปฏิบตั ิ การพฒั นาคุณธรรมจรยิ ธรรมในศาสนาอื่น ๆ ศาสนาคริสต ศาสนาอิสลาม และศาสนาพราหมณ - ฮินดู ศาสนาซกิ ข ศาสนิกชนของแตล ะศาสนา ที่ฝก พัฒนาคุณธรรมจริยธรรมใหเ จริญยิ่ง ๆ ขึ้นนั้น ลว นมีพ้ืนฐานเชน เดียวกับพุทธศาสนิกชน คือ การ ศรัทธาในศาสดา คาํ สอน และแนวปฏิบตั ขิ องศาสนาของตน ความมีศรัทธาตัง้ มน่ั มีจิตจดจอ ในศาสนาท่ีนับถือ ทําใหเ กิดอารมณม่ันที่ทาํ ความดี ที่จะอดทนอดกลั้นตอความทุกขตาง ๆ ศาสนาคริสตมีการอธิษฐานกับ พระเจา การสารภาพบาป เปน การชําระมลทนิ ทางจติ ศาสนาอสิ ลามมกี ารสงบจติ หม่นั ทําละหมาดเปน ประจาํ ทุกวัน ๆ หลายคร้ังเปน กิจวัตรสําคัญ และศาสนาพราหมณ - ฮินดู นั้น มีการปฏิบัติสมาธิหลากหลายแนวทาง มีการวางเปาหมายชีวติ เพอื่ ละกเิ ลสตา ง ๆ ศาสนาซิกขสอนวา มนุษยมีฐานะสูงสุด เพราะมีโอกาสบําเพ็ญ ธรรม เปนการฟอกวญิ ญาณใหสะอาด

ห น า | 51 หลักสอนทีส่ อดคลอ งของศาสนาตาง ๆ คาํ สอนของศาสนาแตล ะศาสนา สอนใหเปน คนดตี ามแนวทางของตน แตเม่อื กลา วโดยรวม ๆ แลว หลักธรรมของทุกศาสนามีลักษณะสอดคลองกันในเรื่องใหญ ๆ คือ การอยูรวมกันอยางสันติ โดยเนน ประเด็นเหลา นี้ คือ 1. สอนใหรจู กั รักและใหอ ภยั กนั 2. สอนใหใ จกวา ง ยอมรบั ความเชอื่ ท่ีแตกตางกัน 3. สอนใหเ ปนคนดตี ามหลกั ศาสนาของตน กิจกรรม กิจกรรมท่ี 1 ใหผเู รยี นแบงกลมุ ศึกษาประวัตบิ คุ คลในประเทศทนี่ ําหลกั ธรรมศาสนามาแกไ ขปญ หาชวี ิตของ ตนเอง แลวนาํ มาแลกเปลย่ี นเรียนรกู นั ในช้ันเรียน กจิ กรรมที่ 2 ใหผ เู รยี นแบง กลมุ ศกึ ษาประวัติศาสตรของประเทศตาง ๆ ในโลกทส่ี ามารถแกไขกรณขี ดั แยง ท่ีเกิด จากศาสนาจนกระทง่ั ประเทศชาตสิ งบสขุ แลวนํามาแลกเปลย่ี นเรยี นรกู ันในช้ันเรียน กิจกรรมที่ 3 ใหผ เู รยี นฝกปฏบิ ัตสิ มาธิ เจรญิ ปญญา แลว นาํ มาผลประสบการณทไ่ี ดรบั จากการฝก ปฏิบัติทสี่ งผลให สามารถแกไ ขปญหาชีวิตและพฒั นาชีวติ ของตนเองไดมาแลกเปลี่ยนเรยี นรกู ันในชั้นเรยี น

ห น า | 52 บทที่ 2 วัฒนธรรม ประเพณี และคา นิยมของ ประเทศไทยและของโลก สาระสาํ คญั วฒั นธรรม ประเพณี คานิยมท่ีดีงาม มีความสําคัญตอ ประเทศ เพราะแสดงถึงเอกลักษณความเปนชาติ เปนสิ่งทน่ี าภาคภมู ิใจ ทกุ คนในชาติตองชว ยกันอนุรกั ษ สืบทอดวฒั นธรรม ประเพณี คา นิยมท่ดี ีงามใหคงอยู คกู ับชาติ แตสงั คมในปจ จุบนั ชาตทิ มี่ ีวัฒนธรรมทางวตั ถุเจริญกาวหนา จะมอี ทิ ธิพลสง ผลใหชาตทิ ี่ดอ ยความ เจรญิ ดา นวัตถรุ บั วัฒนธรรมเหลา นนั้ ไดโ ดยงา ย ซงึ่ อาจสงผลใหว ัฒนธรรม ประเพณขี องชาติตนเองเสื่อมถอยไป ดังนัน้ ชาติตา ง ๆ ควรเลอื กรับปรับใชวัฒนธรรมตางชาติไดอ ยางเหมาะสมกับตนเองและสังคมไทย ผลการเรียนท่คี าดหวัง 1. มคี วามรูความเขาใจในวัฒนธรรม ประเพณขี องไทยและชนชาตติ าง ๆ ในโลก 2. ตระหนักถึงความสําคญั ในวฒั นธรรม ประเพณขี องไทยและชนชาติตา ง ๆ ในโลก 3. มสี ว นรว มสืบทอดวฒั นธรรม ประเพณีไทย 4. ประพฤตติ นเปนแบบอยา งของผูมีวฒั นธรรม ประเพณอี ันดีงามของไทยและเลอื กรับ ปรบั ใชวฒั นธรรมจากตา งชาตไิ ดอ ยา งเหมาะสมกบั ตนเองและสงั คมไทย 5. ประพฤตปิ ฏบิ ัติตามคา นยิ มที่พึงประสงคของสงั คมโลก 6. เปนผนู ําในการปอ งกันและแกไขปญหาพฤติกรรมตามคานิยมที่ไมพ ึงประสงคข องสังคมไทย ขอบขา ยเน้ือหา เรื่องท่ี 1 ความหมาย ความสาํ คัญของวัฒนธรรม เรอ่ื งท่ี 2 ลักษณะวัฒนธรรมไทย เรอ่ื งท่ี 3 การเปล่ียนแปลงทางวัฒนธรรมและการเลือกรับวฒั นธรรม เรอ่ื งที่ 4 ประเพณีในโลก เรอ่ื งท่ี 5 ความสําคัญของคานยิ มและคานิยมในสงั คมไทย เรอ่ื งท่ี 6 คานยิ มท่ีพงึ ประสงคของสังคมโลก เรื่องที่ 7 การปอ งกนั และแกไ ขปญ หาพฤตกิ รรมตามคา นิยมที่ไมพ ึงประสงคของสงั คมไทย ส่อื ประกอบการเรยี นรู - ซีดีวฒั นธรรม ประเพณี คานยิ มของประเทศตา ง ๆ ในโลก - เอกสารคนควาวัฒนธรรม ประเพณี คา นยิ มของประเทศตา ง ๆ ในโลก - คอมพิวเตอร อินเทอรเน็ต

ห น า | 53 เรอ่ื งท่ี 1 ความหมายความสําคญั ของวฒั นธรรม ความหมาย คําวา “วัฒนธรรม” เปนคําสมาสระหวางภาษาบาลีและภาษาสันสกฤต โดยคําวา “วัฒน” มาจาก ภาษาบาลี คําวา “วฑฺฒน” แปลวา เจริญงอกงาม สวนคําวา “ธรรม” มาจากภาษาสันสกฤต คําวา “ธรฺม” หมายถึง ความดี เมือ่ พจิ ารณาจากรากศัพทดังกลาว “วัฒนธรรม” จึงหมายถึง สภาพอันเปนความเจริญงอกงามหรือ ลักษณะทแี่ สดงถึงความเจรญิ งอกงาม ปจจุบัน คําวา “วัฒนธรรม” พระราชบัญญัติวัฒนธรรมแหงชาติ พ.ศ. 2553 ไดใหความหมายไววา หมายถงึ วถิ ีการดําเนินชีวิต ความคดิ ความเชื่อ คานิยม จารีต ประเพณี พิธีกรรม และภูมิปญญา ซ่ึงกลุมชน และสังคมไดรว มสรา งสรรคสงั คม ปลูกฝงสืบทอด เรยี นรู ปรบั ปรงุ และเปลีย่ นแปลง เพ่อื ใหเ กดิ ความเจริญ งอกงามทง้ั ดา นจติ ใจ และวัตถุ อยา งสันตสิ ุข และยง่ั ยนื ความหมายของวฒั นธรรมดังกลา วขางตน วัฒนธรรม เปนเครอ่ื งวดั และเครื่องกําหนดความเจริญ หรือความเสื่อมของสังคม และขณะเดียวกัน วัฒนธรรมยังกําหนดชีวิต ความเปนอยู ของคนในสังคม ดังนั้น วัฒนธรรม จึงมีอิทธิพลตอความเปนอยูของ บคุ คลและตอ ความเจรญิ กาวหนา ของประเทศชาตมิ าก ความสําคัญของวัฒนธรรม โดยสรุปมดี งั น้ี 1. วัฒนธรรมเปนเครื่องสรา งระเบียบแกสังคมมนุษย วัฒนธรรมไทย เปนเครื่องกําหนดพฤติกรรม ของสมาชกิ ในสังคมไทยใหมีระเบียบ แบบแผนท่ีชัดเจน รวมถึงผลของการแสดงพฤติกรรม ตลอดจนถึงการ สรางแบบแผนของความคดิ ความเชอื่ และคา นิยมของสมาชิกใหอ ยูใ นรูปแบบเดยี วกัน 2. วัฒนธรรมทําใหเกิดความสามัคคีความเปนอันหนึ่งอันเดียวกัน สังคมท่ีมีวัฒนธรรมเดียวกัน ยอ มจะมีความรูสึกผูกผันเดียวกัน เกิดความเปนปกแผน จงรักภักดี และอุทิศตนใหกับสังคม ทําใหสังคม อยรู อด 3. วฒั นธรรมเปนตวั กําหนดรูปแบบของสถาบัน เชน รูปแบบของครอบครัว จะเห็นไดวาลักษณะ ของครอบครัวแตละสังคมตางกันไป ทั้งน้ี เนื่องจากวัฒนธรรมในสังคม เปนตัวกําหนดรูปแบบ เชน วัฒนธรรมไทยกําหนดแบบสามีภรรยาเดียวกัน ในอีกสังคมหนึ่งกําหนดวาชายอาจมีภรรยาไดหลายคน ความสมั พันธท างเพศกอนแตง งาน เปน สงิ่ ทีด่ หี รือเปนเร่อื งขดั ตอศลี ธรรม 4. วัฒนธรรมเปนเคร่ืองมือชวยแกปญหา และสนองความตองการของมนุษย มนุษยไมสามารถ ดํารงชีวิตภายใตส่ิงแวดลอมไดอยางสมบูรณ ดังนั้น มนุษยตองแสวงหาความรูจากประสบการณที่ตนไดรับ การประดิษฐคดิ คน วธิ ีการใชท รัพยากรน้ันใหเกดิ ประโยชนตอชวี ติ และถายทอดจากสมาชกิ รนุ หน่ึงไปสูสมาชิก รนุ ตอไปโดยวฒั นธรรมของสังคม 5. วัฒนธรรมชวยใหประเทศชาติเจริญกาวหนา หากสังคมใดมีวัฒนธรรมที่ดีงามเหมาะสม เชน ความมีระเบียบวินัย ขยัน ประหยัด อดทน การเห็นประโยชนสวนรวมมากกวาสวนตัว เปนตน สังคมน้ัน ยอมจะเจริญกา วหนา ไดอ ยา งรวดเร็ว

ห น า | 54 6. วัฒนธรรมเปนเคร่ืองแสดงเอกลักษณของชาติ คําวา เอกลักษณ หมายถึง ลักษณะพิเศษหรือ ลักษณะเดนของบุคคลหรือสังคมที่แสดงวา สังคมหน่ึงแตกตางไปจากอีกสังคมหน่ึง เชน วัฒนธรรมการ พบปะกันในสงั คมไทย จะมกี ารยกมอื ไหวก นั แตในสังคมญป่ี นุ ใชการคํานับกนั เปนตน เรอ่ื งท่ี 2 เอกลักษณของวัฒนธรรมไทย เอกลักษณหรือลักษณะประจําชาติ ในทางวิชาการ มีความหมาย 2 ประการ คือ ประการแรก หมายถึง ลักษณะที่เปนอุดมคติ ซึ่งสังคมตองการใหคนในสังคมน้ันยึดมั่น เปนหลักในการดําเนินชีวิต เปนลักษณะท่ีสังคมเห็นวาเปนสิ่งดีงามและใหการเทิดทูนยกยอง อีกประการหนึ่ง หมายถึง ลักษณะนิสัยท่ี คนทั่วไปในสังคมนั้นแสดงออกในสถานการณตาง ๆ เชน ในการทํางาน การพักผอนหยอนใจ การติดตอ สมั พนั ธกบั ผอู ืน่ และในการดําเนนิ ชีวติ ทว่ั ไปในสงั คม เปนลักษณะนิสัยที่พบในคนสวนใหญของประเทศ และ สว นมากมักจะแสดงออกโดยไมรตู วั เพราะเปนเรอ่ื งของความเคยชินทป่ี ฏบิ ตั กิ ันมาอยา งน้ัน เอกลักษณข องวฒั นธรรมไทยท่เี ดน ๆ มดี งั น้ี 1. ความรักอิสรภาพหรือความเปนไทย คนไทยมีลักษณะนิสัยไมตองการอยูในอํานาจบังคับของ ผูอื่น ไมชอบการควบคุมเขมงวด ไมชอบการกดขี่ หรือใหผูอ่ืนเขามายุงเกี่ยวสั่งการในรายละเอียดในการ ทาํ งานและการดําเนินชีวิตสวนตัว คนไทยเปนคนท่ีหยิ่งและรักในศักดิ์ศรีของตนเอง การบังคับนํ้าใจกันหรือ ฝาฝนความรสู กึ ของกนั และกนั ถอื วาเปน ส่ิงไมควรทาํ 2. การยาํ้ การเปนตัวของตัวเองหรอื ปจเจกบุคคลนิยม คือ การใหคุณคาในความเปนตัวของตัวเอง ความนยิ มนส้ี ว นหน่งึ มาจากอิทธิพลของพทุ ธศาสนา ซึง่ ย้าํ ความสําคัญของตัวบุคคลเปนพิเศษถือวา บุคคลจะ เปน อยา งไร ยอมแลว แตกรรมของบุคคลน้ันในอดีต การยํ้าสอนใหพึ่งตนเอง ทุกคนมีความเทาเทียมกัน สวน การท่จี ะดีหรอื ชั่วนน้ั อยทู ี่การกระทาํ ของตนเอง มไิ ดอ ยูทช่ี าติกาํ เนิด 3. ความรูสกึ มกั นอ ยสนั โดษและพอใจในสงิ่ ท่มี ีอยู คนไทยไมมีความดิ้นรน ทะเยอทะยาน ท่ีจะเอา อยา งคนอื่น ถือเสยี วาความสาํ เร็จของแตล ะเปน เร่อื งของบญุ วาสนา ทกุ คนอาจมีความสุขไดเทา เทยี มกันทั้งนั้น เพราะเปนเรื่องภายในใจ 4. การทําบุญและการประกอบการกุศล คนไทยสวนใหญมีความเช่ือในเร่ืองกรรม การเวียนวาย ตายเกิด จึงมกั นิยมทําบญุ และประกอบการกศุ ลโดยทัว่ ไป โดยถือวา เปนความสขุ ทางใจ และเปนการสะสม กุศลกรรมในปจ จบุ นั เพอื่ หวงั จะไดร ับผลประโยชนในอนาคต 5. การหาความสุขจากชีวติ คนไทยมองชีวิตในแงส วยงาม ความกลมกลืน และพยายามหาความสุข จากโลก ซึง่ ตรงกันขา มกบั ชาวตะวนั ตกทมี่ ักจะมองชวี ติ ในแงของความขดั แยงระหวา งอาํ นาจฝายต่ําในรางกาย มนุษยและอาํ นาจฝายสงู ซงึ่ ไดแ ก ศีลธรรมและความรับผิดชอบในใจ คนไทยจงึ ไมมีความขัดแยงในใจเกี่ยวกับ การปลอยตนหาความสําราญ เพราะถือวาอยูในธรรมชาตมิ นุษย 6. การเคารพเช่ือฟงอํานาจ คนไทยนิยมการแสดงความนอบนอมและเคารพบุคคลผูมีอํานาจ ความสัมพนั ธร ะหวา งบคุ คลเปน ไปตามแบบพิธีซงึ่ แสดงฐานะสูงตํ่าของบคุ คลที่เก่ยี วขอ ง 7. ความสภุ าพออนโยนและเผ่ือแผ คนไทยเปนมิตรกับทุกคนและมีช่ือเสียงในการตอนรับ คนไทย นิยมความจริงและชวยเหลือกันในการมีความสัมพันธระหวางกัน และไมคิดเอาเปรียบผูอื่นมีความเมตตา สงสาร ไมซา้ํ เติมผแู พ ถือเปนคุณธรรมย่ิงของคนไทย

ห น า | 55 8. ความโออา ลกั ษณะนี้สบื เนือ่ งมาจากความเชอ่ื มัน่ และหย่ิงในเกียรติของตนเอง คนไทยน้ันถึงแม ภายนอกจะดฐู านะต่าํ แตในใจจรงิ เต็มใจยอมรบั วาตัวเองตาํ่ กวา ผอู ื่น ถอื วาตัวเองมีความสามารถเทาเทียมกับ ผูอ ่ืน ถา ตนมโี อกาสเชนเดียวกัน คนไทยไมยอมใหมกี ารดถู ูกกันงาย ๆ และถือวาตนมีสิทธิ์เทาเทียมกับผูอื่นใน ฐานะเปน มนษุ ยคนหนง่ึ เร่อื งท่ี 3 การเปลี่ยนแปลงทางวัฒนธรรมและการเลือกรับวฒั นธรรม เนื่องจากวัฒนธรรม เปนส่งิ ท่มี นษุ ยส รางขึ้นจากวิถกี ารดําเนนิ ชวี ติ ซ้ํา ๆ ของคนในสงั คมนน้ั ๆ ในอดีต การเปล่ียนแปลงทางวัฒนธรรมเกิดข้ึนนอยมาก เพราะเปนลักษณะของสังคมปด ตอมาเม่ือแตละสังคมมี การติดตอ ระหวา งกันมากขนึ้ โดยเฉพาะการติดตอ กนั ในสังคมขา มภมู ิภาค เชน ชาตติ ะวนั ตกกบั ชาตติ ะวันออก ซึ่งเกิดขึ้นมากในชวงยุคลาอาณานิคม เม่ือชาวตะวันตกออกลาอาณานิคมทางทวีปเอเชีย พรอมกับนํา วัฒนธรรมของชาติตนเขามาดวยเชน ศาสนา ภาษา การแตงกาย ท่ีอยูอาศัย อาหาร ความบันเทิง ฯลฯ แนวโนมในการเปล่ยี นแปลงวฒั นธรรมของสังคมของชาติตาง ๆ ในภูมิภาคเอเชีย ซึ่งมีความออนแอกวาก็เริ่ม การเปล่ียนแปลงทางวฒั นธรรมดงั กลาว ทําใหเกิดแรงผลักดันชักจูงทั้งสองทาง คือ ท้ังการกระตุนใหยอมรับ สงิ่ ใหมแ ละการอนุรกั ษว ัฒนธรรมเดิมทตี่ อ ตานการเปลีย่ นแปลง นน้ั เมื่อพจิ ารณาเฉพาะสังคมไทย การสรางวัฒนธรรมและการเปลี่ยนแปลงทางวัฒนธรรม ก็ดําเนินมา อยางตอเนื่องในทุกยุคสมัย แตในสังคมในอดีตกอนยุคลาอาณานิคม (เร่ิมตั้งแตสมัยรัชกาลท่ี 4 แหง กรุงรัตนโกสินทร) สังคมไทยแมว าจะมีการตดิ ตอกับชาวตางชาติบาง ก็ยังไมเปนท่ีกวางขวางนักในหมูราษฎร ความเปลย่ี นแปลงทางวัฒนธรรมท่เี กดิ ข้นึ จงึ ดาํ เนนิ ไปอยางคอยเปนคอยไป แตเ ม่อื ถึงยคุ ลาอาณานคิ ม เร่ิมการ ตดิ ตอกับชาวตา งชาติ โดยเฉพาะชาติตะวันตกทหี่ ลง่ั ไหลเขา มาจาํ นวนมากข้นึ ความเปล่ียนแปลงจึงเกิดขึ้นเร็ว ซึง่ สงั เกตไดจากการแตง กายของขนุ นาง ซ่ึงเปนอยา งตะวันตกมากข้ึน ลักษณะอาคารบานเรือนแบบยุโรป เร่มิ มีขึน้ ดังนนั้ หลายชาติเรม่ิ หนั มาพจิ ารณาหาแนวทางการอนุรักษว ัฒนธรรมของชาติตนเองใหม จึงเกิดองคก ร ทั้งภาครัฐ เอกชน พากนั เรง ฟนฟวู ฒั นธรรมของตนเอง มีการแลกเปล่ียนเรียนรู ยอมรับวัฒนธรรมท่ีแตกตาง ระหวางกัน มีการบรรจุเรอ่ื งราวของวัฒนธรรมไวใหเ ด็กและเยาวชนไดศึกษา เพื่อใหเห็นคุณคาวัฒนธรรมของ ตนเอง สงผลใหส ามารถสืบทอดรกั ษาวัฒนธรรมไวอยา งมนั่ คง ตวั อยา ง สงั คมไทยในอดตี ไดรับวฒั นธรรมจากจีน อนิ เดีย เปนชาตทิ มี่ วี ฒั นธรรมเขมแข็ง ตอ มาเริ่มรับ วฒั นธรรมตะวันตก ตั้งแตสมัยรัชกาลที่ 5 แหง กรงุ รัตนโกสนิ ทรเ รอ่ื ยมาจนถงึ ปจจุบนั และเร่ิมรับวฒั นธรรม ญี่ปนุ เกาหลี เพราะมีอทิ ธพิ ลดา นการบนั เทงิ รวมทง้ั เทคโนโลยีตา ง ๆ ดังนั้น สังคมไทยจะตองรว มมือกันสรางความเขา ใจใหประชาชนคนไทย ตระหนักถึงคุณคา วัฒนธรรมไทย ในการรวมกันอนรุ ักษ สบื ทอด ดวยความภาคภมู ใิ จ วฒั นธรรมไทยจงึ จะคงอยตู อไป

ห น า | 56 เรอ่ื งที่ 4 ประเพณีในโลก ประเพณี คอื วฒั นธรรมที่สบื ทอดกนั มา เปนเรอ่ื งทีแ่ สดงถงึ วถิ ีชีวติ ของคนแตละชาติ ตงั้ แตอดีตจนถึง ปจจุบัน เราจะเห็นความเจริญรุงเรืองของชาติตาง ๆ จากประเพณี สิ่งที่มีอิทธิพลตอประเพณี คือ ศาสนา ความเชอื่ ของคนในชาติตา ง ๆ ประเพณีท่ีเก่ียวของกับการเกิด การแตง งาน การตาย รวมท้ังประเพณีใน ศาสนาตา ง ๆ ของแตล ะชาติจะแตกตา งกนั ไป เชน ประเพณกี ารแตง งานของชาวอนิ เดีย จะแตง งานกันเมื่อมอี ายุนอ ยมาก และฝา ยหญิงตองไปสูข อ ฝายชาย ขณะที่ประเพณจี นี โบราณ ผชู ายเปน ผสู ืบตระกูล จะเปน ผูน ําไดรับสิทธิตา ง ๆ ในครอบครัวมากกวา เพศหญิง การสูขอตองผา นแมส ่ือ แตป จ จุบนั ประเพณีในจีนเปลี่ยนแปลงไป ต้งั แตจ นี เปล่ียนแปลงการปกครอง เปนลทั ธิเหมาเจอตงุ จีนมีการปฏวิ ัติวัฒนธรรมคร้งั ใหญ โลกปจ จุบนั มีการตดิ ตอคมนาคมอยางรวดเร็ว ประชากรในโลกสนใจเขา มาทองเทย่ี วศกึ ษาวัฒนธรรม ประเพณีของชาวตางชาติ ตา งภาษา สง ผลใหป ระเทศตาง ๆ เริ่มสนใจอนรุ กั ษว ัฒนธรรม ประเพณีตา ง ๆ ท่ีโดดเดน เปนเอกลักษณเพื่อคงความเปนชาติ และเปน การสง เสริมอุตสาหกรรมการทอ งเที่ยวของชาติตนเองไว ประเทศไทยก็เชน กัน คนตางประเทศมาทองเท่ียวประเทศไทยเปน จํานวนมาก เพื่อเรียนรูวัฒนธรรม ประเพณีไทย ทําใหเงินตราเขาประเทศเปน จาํ นวนมหาศาล เรอ่ื งท่ี 5 ความสําคญั ของคานิยมและคานิยมในสงั คมไทย คานิยม สงั คมมนุษย จําเปนตอ งมีบรรทดั ฐาน เปน ตวั กาํ หนดแผนเชิงพฤตกิ รรม ซ่งึ สมาชิกของสังคมจะตอ งมี ความสัมพนั ธกับบคุ คลอน่ื ๆ เปน จํานวนมาก มีความจําเปนทีจ่ ะตอ งตดั สนิ ใจตอการกระทําส่ิงตา ง ๆ เพื่อเปน แนวทางในการประพฤติ ปฏบิ ตั ิ รปู แบบความคดิ ในการประเมนิ ตา ง ๆ ของสมาชิกในสังคม ความหมายคา นยิ ม คา นิยม หมายถงึ รปู แบบความคิดของสมาชิกในสังคม ที่จะพิจารณาตัดสิน และประเมินวา ส่ิงใดมี คุณคา มีประโยชนพ ึงปรารถนา ถูกตอง เหมาะสม ดีงาม ควรที่จะยึดถือและประพฤติปฏิบัติ คา นิยมท่ีเปน องคประกอบท่ีสําคัญของการจัดระเบียบสังคมมนุษย คือ คานิยมทางสังคม (Social Value) ซึ่งหมายถึง รปู แบบความคิดที่สมาชิกสว นใหญต ัดสินและประเมินวา เปนส่ิงท่ีมีคุณคา มีประโยชน พึงปรารถนา ถูกตอง เหมาะสมดีงาม ควรแกการประพฤตปิ ฏบิ ัติรวมกัน คา นิยมทางสังคม เกิดจากการที่สมาชิกในสังคมดํารงชีวิต อยูร ว มกนั แลกเปล่ยี นประสบการณ ถา ยทอดความคิดเห็นระหวา งกนั เกดิ รปู แบบทส่ี อดคลอ งในแนวทางเดียวกัน

ห น า | 57 ความสาํ คัญของคานยิ ม สงั คม มีคา นยิ มแตกตางกันตามวัฒนธรรม วิถีการดํารงชีวิต สภาพแวดลอมทางธรรมชาติ และท่ีต้ัง ถิน่ ฐาน คา นยิ มของแตละสังคม เปน แนวความคิดทัศนคติรว มกันของคนสวนใหญ จึงเปน พื้นฐานที่สําคัญเกิด บรรทัดฐานทางสงั คมอันเปน การกาํ หนดกฎเกณฑ หรอื ระเบียบในการปฏิบตั ติ อกันทางสังคมตามแนวทางของ คา นิยมทส่ี มาชกิ ในสงั คมยอมรับรวมกัน คา นิยม สามารถชว ยใหก ารดําเนินชีวิตระหวางสมาชิกในสังคมมีความสอดคลองสัมพันธต อ กัน ลดความขดั แยง และความตงึ เครียดของสมาชิกในสังคม คานิยม เปนสิ่งท่ีมีการเปล่ียนแปลงไดตามสภาพ แวดลอ มและความเหมาะสมในแตละยุคสมัย เนื่องจากการเปล่ียนแปลงทางสังคม ทําใหส ังคมน้ันเกิดมี คานิยมใหมมาทดแทนคานิยมเดิม เชน การเปล่ียนแปลงทางดา นการผลิตทางการเกษตรของไทยจาก การผลิตแบบเดมิ มาสูการผลิตแบบใหม ทีม่ ีการใชเ ทคโนโลยีทันสมัยมาทําการผลิต เพื่อลดระยะเวลาและ กําลงั แรงงานจากแรงงานคนหรอื สตั ว มผี ลทาํ ใหเกษตรกร ชาวไรช าวนา มีคานิยมในการนําเอาเคร่ืองจักร และสารเคมมี าใชท างเกษตร จนมาในปจ จุบนั มกี ารชแี้ นวทางการทาํ เกษตรแบบพอเพียง ก็ทําใหเ กษตรกร เริ่มเปลี่ยนแปลงคา นิยมในวธิ ีการธรรมชาตมิ าชว ยในการผลติ เนือ่ งจากพษิ ภยั จากสารเคมีและรูจ ักประสม ประสานความคดิ ทําใหเกดิ คานิยมวิเคราะห วิจยั การทาํ เกษตร เพือ่ ยงั ชีพและอตุ สาหกรรม คา นยิ มทีส่ ําคญั ของสงั คมไทย ไดแ ก 1) การนับถือพุทธศาสนา เปนคติความเช่ือระดับสูงทางจิตใจของคนไทย ทําใหเกิดคา นิยมใน การประกอบพิธใี นประเพณี เทศกาล วันสําคัญทางศาสนา และในวาระสําคัญของชีวิต เปน คตินิยมท่ีปฏิบัติ สืบตอ มาจนเปนสวนหนงึ่ ของวิถชี วี ติ ไทย 2) การเคารพเทิดทูนพระมหากษัตริย เ ปนคติความเช่ือและศรัทธาภักดีตอพระมหากษัตริยของ ชาวไทย เปน คานิยมธรรมเนยี มของคนไทยที่แสดงความเคารพเทิดทูนพระมหากษตั ริย 3) การรักสังคมไทย เปน คา นิยมที่พึงประสงคของสมาชิกภายในสังคมไทยท่ีตอ งมีความสามัคคี รว มมือรว มใจเปน หน่ึงเดียวกนั ในการชวยเหลือสังคมไทย ท้ังในภาวะที่เกิดเหตุการณร า ยอันเปน ภัยแกส ังคม และประเทศชาติ ชว ยกันปลูกฝง จติ สาํ นกั ใหร ูคณุ คาของวัฒนธรรมไทย รกั ษามรดกไทย รกั เมอื งไทย ใชข องไทย 4) ความซ่ือสัตยส ุจริต คานิยมขอ นี้เปน สิ่งสําคัญที่ควรปลูกฝงใหสมาชิกของสังคม เนื่องจากเปน รากฐานในการพัฒนาและสรา งความเจริญใหกับตนเองและประเทศชาติ เชน สมาชิกของสังคมไทยมี ความซ่ือสัตยส ุจริตตอ ตนเองและผูอ ่ืน ในการอยูรว มกันของสังคม การไมกระทําการทุจริต ละเมิดฝาฝน กฎหมาย เปน ตน 5) การเคารพผูอาวโุ ส คา นิยมขอ นี้ไดแสดงออกในพฤติกรรมของสมาชิกสังคมไทย เชน การมีกิริยา มารยาทสุภาพออนนอมตอผูอาวุโสหรอื ผูใหญ การเคารพใหเ กียรติผูอ าวุโส ผูใหญ ผูท ี่สังคมยกยองตามวาระ ตาง ๆ คา นยิ มทคี่ วรปลกู ฝง ตามหลักพระพุทธศาสนา 1. แนวทางปฏิบัติตามคา นยิ มพ้ืนฐาน มี 5 ประการ 1) การพ่งึ ตนเอง ขยันหมัน่ เพยี ร และมีความรับผดิ ชอบ 2) การประหยดั และอดออม 3) มีระเบยี บ วนิ ัย และเคารพกฎหมาย

ห น า | 58 4) การปฏิบัตติ ามคุณธรรมของศาสนา 5) ความรักชาติ ศาสน กษัตริย 2. ความเอื้อเฟอ เผอื่ แผ คุณลักษณะเชน นี้ไดร ับอิทธิพลมาจากคําสอนที่วา มนุษยเราไมวา ยากดี มีจน อยา งไร ตางเปน เพอ่ื นรว มทกุ ขร ว มสุข เวยี นวา ยตายเกิดอยูใ นสังสารวัฏดวยกัน ความสํานึกวา ตนเองตองตาย ยอ มกอใหเ กิด ความเห็นใจกนั แสดงออกมาในรูปความเอ้อื เฟอเผื่อแผ ชว ยเหลือกันและกนั 3. ความเคารพและความออ นนอมถอ มตน คา นิยม สะทอ นลักษณะนิสัยของคนไทยคอ นขางโดดเดน การเคารพผูอ าวุโส ความเกรงใจ ใหเกยี รติผมู ปี ระสบการณเ หนอื กวาตน จะปรากฏใหเ หน็ ทกุ ระดบั ของสถาบันไทย นับตั้งแตสถาบันครอบครัว ไปจนถึงสถาบันสงฆ ท้ังในระบบราชการ คือ การไมก ลาแสดงความคิดเห็นขัดแยง เพราะเกรงจะกระทบ กระเทือนความรูส ึกผูอ ่ืน ความออนนอมนุนนวล ไมเ พียงแตส ะทอนออกมาในรูปของกิริยามารยาท เทา น้ัน ยังสะทอนออกมาในงานศิลปะตา ง ๆ ของชาติดว ย ไมว าจะเปนจิตรกรรม ประติมากรรม นาฏกรรม หรือ คีตกรรม 4. ความกตญั กู ตเวที เปน คณุ ธรรมของบคุ คลผูส าํ นึกในอุปการคณุ ทผ่ี ูอ่นื กระทําตอ ตน และพยายามจะหาทางตอบแทน อุปการคณุ นนั้ คณุ ธรรมขอ นีพ้ ระพุทธองคทรงกลา ววา เปนบุคคลหาไดย าก ความกตัญูกตเวที จึงเปน คา นิยมอนั มรี ากฐานมาจากพุทธศาสนา เปนส่ิงสาํ คญั ในสงั คม ยกยอ งวา “ตกนํ้าไมไหล ตกไฟไมไหม” หมายความวา ทําคุณกับคนอื่นนั้น เมื่อถึงคราวตกอับ ก็มีผูย ินดียื่นมือเขามา ชวยเหลอื ความกตัญู จงึ เปนคา นิยมท่สี มควรจะปฏบิ ัติใหเ กดิ สิรมิ งคลกับตนเอง 5. ศรัทธาและปญญา ศรัทธา แปลวา ความเชื่อ คนสวนมากมักพดู วา ศรัทธาปสาทะ ปสาทะ แปลวา ความเล่ือมใส ศรัทธา เปน ความเชอื่ แตเ ปนความเชอื่ บุคคลอน่ื เชน เราเห็นความคิดเห็นหรือการกระทําของ คนอนื่ เปน สงิ่ ทด่ี ี และเหมาะสมนาจะนาํ มาปฏิบตั ิ แลว ปฏิบตั ิตามแนวทางของบุคคลอ่นื ซง่ึ เปน ผคู ิด แสดงวา เรามีศรัทธาในบุคคลนั้น ปญญา เปน ความรทู ีเ่ กดิ ดวยตนเอง ซึ่งเกิดจาการคิดพิจารณาไตรต รอง วิเคราะหอยา งรอบคอบ มเี หตผุ ล พุทธศาสนา พระพุทธเจา ทรงสอนใหบ ุคคลมีทั้งศรัทธาและปญ ญาประกอบกันดว ยเหตุผล ผศู รัทธา ถา มคี วามเชือ่ มากเกินไป จะกลายเปน ความงมงาย คนจาํ นวนไมน อยท่ีหลงเช่ือสิ่งตาง ๆ โดยมิได วิเคราะหห รือพจิ ารณาอยางแทจ รงิ เพอ่ื ประโยชนสุขรว มกันของบุคคลทั้งหลายในสังคม ศรัทธาอยางถูกตอง ในพทุ ธศาสนา มดี ังน้ี - เชอื่ วา พระพทุ ธเจาตรัสรจู รงิ - เชอ่ื วา บุญบาปมีจริง - เชอ่ื วา ผลของบญุ บาปมจี รงิ - เชอ่ื วา บุญบาปท่ีตนทําเปน ของตนจรงิ

ห น า | 59 6. ทาํ งานสจุ รติ สจุ รติ มาจาก สุ หมายถงึ ดี และ จริต หมายถงึ ความประพฤติ สุจริต จงึ เปนความประพฤตทิ ่ีดงี าม ท้งั กาย วาจา ใจ ซ่งึ นาจะหมายความไดวา 1) ไมผิดกฎหมาย ไมผิดตอ กฎระเบียบของบา นเมือง ไมทําลายทรัพยากรธรรมชาติ ไมป ระพฤติผดิ เลนการพนัน ไมขายยาเสพตดิ ทําลายเยาวชน สงั คม และประเทศชาติ 2) ไมผดิ ประเพณี ประกอบดว ย (1) ขนบของบานเมือง คอื ไมผดิ กฎหมาย ระเบยี บ ของบานเมือง (2) ธรรมเนียม เปนความประพฤติทสี่ งั คมยอมรบั และปฏิบตั ิกนั มา (3) ไมผ ดิ ศลี ธรรม หมายความวา มีความประพฤตอิ ันถูกตอ งตามทํานองคลองธรรม ทํากาย วาจา ใจ สงบ ระวังสํารวมตนอยูเ สมอ เม่ือบุคคลไมประพฤติผิดศีลธรรม ตนเอง ครอบครัว และสังคมก็จะ สงบสุข บุคคลพึงสรางคา นิยมในการกระทําการอันเปนประโยชนตอ ตนเองชาติ บา นเมือง พรอมทั้งรักษา ความเปน ไทยใหคงอยู อยาหลงผดิ เห็นคา นิยมวฒั นธรรมตา งชาติกวาคานิยมวัฒนธรรมไทย สรา งพลงั เพือ่ ทําให ชาตมิ ่นั คง โดยชวยกนั ดูแลสิ่งที่เปนวัฒนธรรมอนั ดงี ามของไทย เรือ่ งที่ 6 คา นิยมท่พี ึงประสงคข องสังคมโลก ศลี ธรรม จรยิ ธรรม และคานยิ ม คือ ส่ิงท่ีกําหนดมาตรฐาน ความประพฤติ ของสมาชิกในสังคมไวให ปฏิบัตติ ามแนวทางทสี่ งั คมไดก าํ หนดวา เปนสงิ่ ดีงาม เหมาะสม กับสภาพสังคมนั้น ๆ รวมทั้ง เปน มาตรฐานที่ ใชตัดสินการกระทําของบุคคลในสังคมวา ถูกหรือผิด ดีหรือชั่ว เพื่อใหส ังคมดํารงอยูไ ดอยางปกติสุข ซึ่งเปน ส่ิงสําคญั ทม่ี ีอยคู ูก ับการดาํ เนนิ ชวี ติ เปนส่ิงที่สงั คมยอมรับรวมกนั คานิยมและจริยธรรมในสังคม เปนตัวกําหนดความเชื่อของบุคคลในสังคม กอใหเ กิดประโยชนต อ สังคม ชว ยในการพัฒนาสังคม เพราะทําใหบุคคลมีความต้ังม่ันอยูใ นความดี ความรับผิดชอบ ความเสียสละ ความกตัญูรูคุณ ความมีวินัย ความกลาหาญ และความเช่ือม่ันในคําสอนของศาสนา ดังนั้น คา นิยมและ จรยิ ธรรมของสงั คม จาํ ตองมจี ุดมุงหมายในการละเวนจากการทาํ ชัว่ เปนส่งิ สาํ คัญ คานยิ มและจรยิ ธรรมทที่ วั่ โลกพึงประสงคใหเกดิ ข้นึ ในพลเมืองของชาตติ น มดี ังน้ี 1. การไมเ บียดเบียนและกอ ความเดือนรอนใหแกผ ูอ ่ืน ท้ังการเบียดเบียนทางกาย วาจา ใจ เชน การใชคาํ พูดทีส่ อเสยี ด เยาะเยย ถากถาง ดูหมน่ิ ผอู นื่ รวมท้งั การกลัน่ แกลง ทาํ ลายทรพั ยสนิ ผอู ่นื 2. ความเสยี สละ โดยเปน ผูเอื้อเฟอเผ่ือแผใหแกผ ูอ ื่นโดยไมหวังผลตอบแทน ลดละความเห็นแกต ัว ชวยเหลือผูอ ื่นในยามทีม่ ีความจําเปนไดท ้ังกําลังกายและกําลังทรัพย หรือกําลังทางสติปญ ญาเพ่ือการอยู รว มกนั อยางสงบสขุ ในสังคมโดยรวม 3. มีความกลาหาญทางคุณธรรม จริยธรรม หมายถึง การทําในสิ่งท่ีเห็นวา ถูกตองตามทํานอง คลองธรรมและละเลิกไมกระทําความผิด อันเปน เหตุใหเ กิดความเสียหายแกต นเองและสว นรวม หรือทําให ตนเองและสวนรวมเสียผลประโยชนก ็ตาม

ห น า | 60 4. ความละอายและเกรงกลัวตอ กระทําความช่ัว โดยไมเ ขาไปเก่ียวขอ งกับความช่ัวทั้งปวง มีจิตใจท่ี ยบั ย้ังผลประโยชนท ่ีไดมาโดยมิชอบ 5. การรูจักเคารพในความคิดเห็นของตนเองและผูอ ่ืน มีความสํานึกในสิทธิเสรีภาพ ความเสมอภาค ของแตล ะบคุ คล ไมว า จะเปนของตนเองและผอู นื่ เปนการยอมรบั สติปญญา ความคิดเห็นของผูอ ่ืนเทา กับของ ตนโดยไมห ลอกตนเอง หรอื มคี วามด้ือรน้ั เอาแตความคิดของตนเองเปนใหญ และเหยยี ดหยามผอู ื่น เปน การฝก ใหเ ปน คนมีเหตผุ ล รับฟงความคดิ เห็นรอบดาน แลวนํามาพิจารณาดว ยตนเอง เพ่อื ขจดั ปญหาความขดั แยง 6. มีความซ่ือสัตยสุจริตตอตนเองและผูอ ่ืน หมายถึง ความซื่อสัตยตอ ตนเองเพื่ออยูในความไม ประมาท ขยันขนั แขง็ ในหนา ท่ีการงาน มีความรับผิดชอบในส่ิงที่ไดร ับมอบหมาย รวมทั้ง มีความซ่ือสัตยต อ ผูอ่นื ประพฤติปฏิบตั ิตรงไปตรงมาอยา งสมํา่ เสมอ ไมคดิ โกงหรอื ทรยศหักหลัง หรือชักชวนไปในทางเสื่อมเสีย เพ่ือหาผลประโยชนสว นตน 7. ความมีวิจารณญาณในการตัดสินปญหาตาง ๆ หรือ ความมีเหตุผลในการพิจารณาไตรต รอง ไมหลงเชอื่ สิ่งใดงาย ๆ รจู กั ควบคมุ กาย วาจา โดยใชสติอยางรอบคอบ ไมทําตามอารมณมีจิตใจสงบเยือกเย็น ไมว วู าม สามารถรบั ฟง ความคิดเห็นของคนอ่ืนท่ีขัดแยงกับตนอยางใจกวาง ไมแ สดงความโกรธหรือไมพอใจ ไมม ที ฏิ ฐิมานะ 8. ความขยนั หมนั่ ศกึ ษา หาความรู ใหเ ฉลยี วฉลาดในศลิ ปวชิ าการทกุ สาขาวชิ า 9. ความสามารถในการประกอบอาชีพสาขาตา ง ๆ 10. การกั ษาสงิ่ แวดลอมและความเปน ชาติ วรรณกรรม ประเพณี ตลอดจนดนิ แดนของตนเอง คา นยิ มและจริยธรรมทีเ่ ปน ตวั กาํ หนดพฤติกรรมของแตละบุคคล จะเปน คา นิยมและจริยธรรมที่เกิด ประโยชนต อ ตนเอง สงั คม และการพฒั นาตนเอง เพ่อื ยกระดับความคิดสตปิ ญญา รวมทั้งการเสียสละตอ สังคม ประเทศชาติ 1. ตัวกาํ หนดพฤติกรรมของแตละบคุ คล เพ่ือขจัดความขัดแยง 1) เปน ผูมีความอดทนอดกลั้น เพ่ือเผชิญกับปญหาตา ง ๆ อยางมีสติ ไมแ สดงออกทาง อารมณ มีจติ ใจสงบเยือกเย็น 2) เปน ผมู จี ิตใจกวางขวาง เปด ใจยอมรับความเห็นของผูอื่นดว ยใจเปนกลาง ไมคิดวาตนเองอยู เหนอื ผูอน่ื 2. คานยิ มและจริยธรรมทีเ่ ปนตวั กาํ หนดพฤติกรรมของแตละบุคคล เพอื่ การอยรู ว มกนั อยางสันตสิ ุข 1) มีความเสียสละ เปนผูใหด วยใจท่ีบรสิ ุทธิ์ โดยไมห วังผลตอบแทน 2) มคี วามรัก ความสามคั คี เปนท่ีต้งั ยอมรับในเหตผุ ลของการอยรู ว มกันในสงั คมอยา งมคี วามสุข

ห น า | 61 เรือ่ งท่ี 7 การปอ งกนั และแกไ ขปญหาพฤตกิ รรมตามคานิยมทีไ่ มพ ึงประสงคของสังคมไทย คา นิยมของสังคมไทยทไ่ี มพ ึ่งประสงค ควรไดรับการแกไ ข ปรับปรงุ พฒั นา เพราะเปนอุปสรรคทีส่ ําคัญ ตอ ความมั่นคงของตนเอง ครอบครวั ชมุ ชน สังคม ตัวอยางที่สําคัญคือ 1. ความเปน ผูกลา ไดกลาเสียในทางทผ่ี ดิ เชน นิสัยของนักพนันเร่ิมตั้งแตเด็ก เยาวชน คือ การพนัน ฟตุ บอล กฬี าตาง ๆ (การเลนหวย การพนนั ตาง ๆ ) ทําใหห มดตัว และไมม านะในการประกอบอาชีพท่ีสจุ ริต 2. ความเปน ผูใจกวางรักษาหนา ตา โดยไมคํานึงถึงฐานะตนเอง ตัวอยา ง เมื่อครอบครัวมีงานบวช แตง งาน งานศพ จะไปกูเ งินหรือนําเงินท่ีเก็บหอมรอมริบมาใชในการเลี้ยงดูอยางสุรุยสุรา ย จนมีครอบครัว ลูกโตเขาโรงเรยี นยงั ใชเงินคนื คา แตงงานยังไมหมด 3. การชว ยเหลือพวกพอง โดยไมค ํานงึ ถงึ ความถูกตอง ตัวอยา ง เม่ือเพ่ือน พ่ี นอ ง มีเรื่องกับใครพรอ มที่ จะยกพวกไปตอสู โดยไมค ํานึงถึงเหตผุ ล ความถูกตอ งในวิธีการแกป ญหา ตัวอยาง การยกพวกตีกันของวัยรุน และของกลมุ พวกนักเลงตา ง ๆ 4. เมือ่ เกดิ ปญหาชอบใชค ําวา ไมเปน ไร ไมค ิดหาการแกไ ขปญหาอยา งจริงจัง สงผลใหปญหายังคง เปน ปญ หาตอ ไป ปญหาท่ีเกิดข้ึนไมไ ดร บั การแกไข 5. ชอบความสนุกสนาน ด่ืมเหลา เฮฮาไมข ยันขันแข็งในการประกอบอาชีพ สง ผลใหเกิดความ ประมาทในชวี ิต จะเหน็ เทศกาลปใหม สงกรานต มีคนเสียชีวติ จาํ นวนมาก เพราะความประมาท 6. ยกยองผมู ฐี านะ การปองกนั และแกไ ขปญหาพฤติกรรมตามคานยิ มท่ีไมพ ึงประสงคในสังคมไทย คือ 1. คานิยมที่ดงี าม ควรไดรับการปลูกฝง ต้ังแตยังเปน เด็ก ในครอบครัว ชุมชน โรงเรียน สถานศึกษา รวมท้งั ในสังคมไทย 2. ผูใหญในสังคมไทยทุกฐานะท่ีสําคัญ คือ ผูท ่ีอยูในบทบาทเปนผูนํา จะตอ งประพฤติตนเปน แบบอยางทดี่ ี 3. สงั คมไทย จะตองยกยองใหเ กยี รติผทู ปี่ ระพฤติปฏิบตั ิตามคานยิ มทีด่ ีงาม ไมย กยอ งผูมีอํานาจมีเงนิ แตเปน ผูท ี่ประพฤตติ ามคา นิยมท่ีดงี ามของไทย 4. ส่ือ จะตอ งรวมกันรณรงคใหคนไทยมีคา นิยมท่ีดีงาม ไมสนับสนุนเผยแพรส่ิงที่ไมดี เพราะสื่อมี อทิ ธพิ ลตอสังคมไทยโดยเฉพาะเด็กและเยาวชน 5. อยา ปลอยใหปญ หาความเส่อื มทรามที่เกิดจากการประพฤติตามคานิยมที่ไมด ีผานไป เพราะเห็น เปน เร่อื งเล็ก ๆ ควรเรง ชวยกันหาทางแกไ ข ดวยการถอื เปน หนาทีข่ องทกุ คน 6. องคก รท้ังภาครัฐและเอกชน สนับสนุนใหเ กิดชมรม สมาคม ในระดับทอ งถ่ินตา ง ๆ ที่เปนสังคม แหงการเรยี นรู เพอื่ ใหส งั คมชมุ ชนเปนสงั คมทอ่ี ดุ มดวยปญ ญา ซึง่ จะเปนพืน้ ฐานที่สง ผลใหส ังคมไทยแข็งแกรง ตอไป 

ห น า | 62 กิจกรรมท่ี1 ใหผ เู รยี นคน ควาวฒั นธรรม ประเพณี คา นิยมของประเทศตา ง ๆ ในโลก มาคนละ 1 ประเทศ แลวนํามาแลกเปล่ยี นเรียนรกู ัน กจิ กรรมท2ี่ ใหผ เู รยี นนํากรณตี วั อยา งปญหาทเ่ี กยี่ วขอ งกบั วัฒนธรรม ประเพณี คา นิยมท่ีเกิดข้นึ กับประเทศตา ง ๆ ในโลกมาแลกเปล่ียนเรยี นรกู นั กจิ กรรมท3ี่ ใหผเู รยี นศกึ ษาตัวอยางแนวทางทป่ี ระเทศตาง ๆ อนรุ กั ษวัฒนธรรมตามประเพณแี ละคานยิ มทด่ี ี ของตนไวไ ด เชน ประเทศภูฏาน

ห น า | 63 บทท่ี 3 รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย สาระสาํ คญั รฐั ธรรมนูญแหงราชอาณาจกั รไทย เปน กฎหมายสงู สดุ ในการปกครองประเทศไทย นับแตป ระเทศไทย มีการเปลีย่ นแปลงการปกครองจากระบอบสมบรู ณาญาสิทธิราชย เม่ือป พ.ศ. 2475 มาจนถึงปจจุบัน (2553) ประเทศไทยใชร ฐั ธรรมนญู ฉบับที่ 18 ซึ่งประชาชนชาวไทยทุกคนควรตองมีความรู ค วามเขาใจ หลักการ เจตนารมณ ตลอดจนสาระสาํ คัญของรัฐธรรมนูญอยา งถองแท เพ่ือจะไดปฏิบัติหนาท่ีตามท่ีรัฐธรรมนูญกําหนดไวไ ดอยา ง ถกู ตอง ผลการเรยี นรทู ่คี าดหวงั 1. มีความรู ความเขา ใจ ความเปน มาของรฐั ธรรมนญู 2. บอกหลกั เกณฑสําคญั ของรฐั ธรรมนญู แหงราชอาณาจักรไทยได 3. บอกสาระสําคัญของรฐั ธรรมนญู ฉบับปจจุบนั ทีเ่ กี่ยวขอ งกบั ตวั เองได 4. มีความรู ความเขาใจ เกีย่ วกับบทหนาท่ขี ององคกรตามรฐั ธรรมนญู ขอบขา ยเนอื้ หา เรือ่ งท่ี 1 ความเปน มาและสาเหตุของการเปลย่ี นแปลงรฐั ธรรมนญู เรื่องที่ 2 สาระสําคญั ของรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย เรือ่ งที 3 บทบาทหนาท่ขี ององคก รตามรฐั ธรรมนูญ เรอ่ื งท่ี 4 บทบญั ญตั ขิ องรัฐธรรมนูญท่มี ีผลตอการเปลี่ยนแปลงทางสงั คม และสงผลตอฐานะของประเทศในสังคมโลก เร่อื งท่ี 5 หนา ที่พลเมืองตามรฐั ธรรมนูญและกฎหมายอนื่

ห น า | 64 เร่ืองที่ 1 ความเปนมาการเปล่ยี นแปลงรฐั ธรรมนูญ รัฐธรรมนญู หมายถงึ กฎหมายสูงสดุ ในการปกครองประเทศ วาดวยการจัดระเบียบการปกครอง ประเทศ รัฐธรรมนูญแหง ราชอาณาจักรไทย ฉบับแรกเกิดจากการเปล่ียนแปลงการปกครองระบอบ สมบรู ณาญาสิทธิราชย เปนการปกครองระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยเ ปน ประมุข เร่ิมเม่ือ วันท่ี 24 มิถนุ ายน 2475 โดยกลุม บุคคลท่เี รยี กตนเองวา “คณะราษฎร” ประกอบดวย พลเรือนและทหาร มนี โยบายการปกครองทเ่ี ห็นแกประโยชนของประชาชน ขณะน้ัน พระบาทสมเด็จพระปกเกลา เจาอยูหัว ทรงปกครองประเทศ ทรงประทับอยูทพ่ี ระราชวงั ไกลกงั วล จงั หวัดประจวบคีรีขันธ ไดเห็นประโยชนส ขุ ของ ราษฎรเปนสาํ คญั จงึ สละอํานาจของพระองค และพระราชทานรัฐธรรมนูญฉบับช่ัวคราว ประกาศใชครั้งแรก เม่ือวันท่ี 27 มิถุนายน 2475 เรียกวา “รัฐธรรมนูญการปกครองแผนดินสยามชั่วคราว พุทธศักราช 2475” ตอมา เมอื่ วันที่ 10 ธนั วาคม พ.ศ. 2475 จึงไดมกี ารประกาศใช “รฐั ธรรมนูญแหงราชอาณาจักรสยาม พทุ ธศกั ราช 2475” หลังการเปลี่ยนแปลงการปกครองและประกาศใชร ัฐธรรมนูญฉบับแรก เม่ือปพุทธศักราช 2475 จนถงึ ปจ จบุ นั (พ.ศ. 2553) มกี ารยกเลกิ และประกาศใชรัฐธรรมนญู ไปแลว รวม 18 ฉบบั ดังนี้ ฉบบั ที่ 1 :พระราชบญั ญตั ิธรรมนญู การปกครองแผน ดินสยามชัว่ คราว พุทธศักราช 2475 (ราชกจิ จานเุ บกษา เลม 49 หนา 116 วนั ที่ 27 มิถนุ ายน 2475) ฉบับท่ี 2 :รฐั ธรรมนูญแหงราชอาณาจกั รสยาม พทุ ธศักราช 2475 (ราชกิจจานเุ บกษา เลม 49 หนา 529 วันที่ 10 ธันวาคม 2475) ฉบับท่ี 3 :รฐั ธรรมนูญแหงราชอาณาจกั รไทย พุทธศกั ราช 2489 (ราชกจิ จานุเบกษา เลม 63 หนา 30 วนั ท่ี 3 พฤษภาคม 2489) ฉบับท่ี 4 :รฐั ธรรมนูญแหงราชอาณาจกั รไทย (ฉบับชว่ั คราว) พทุ ธศักราช 2490 (ราชกจิ จานุเบกษา เลม 64 ตอนท่ี 53 วันที่ 9 พฤษภาคม 2490) ฉบับที่ 5 :รฐั ธรรมนูญแหงราชอาณาจกั รไทย พุทธศักราช 2492 (ราชกิจจานเุ บกษา เลม 66 ตอนที่ 17 วันที่ 23 มนี าคม 2492) แกไขเพิ่มเตมิ พทุ ธศักราช 2495 ฉบับท่ี 6 :รฐั ธรรมนญู แหง ราชอาณาจักรไทย พทุ ธศกั ราช 2475 (ราชกจิ จานุเบกษา เลม 69 ตอนท่ี 15 วนั ท่ี 8 มนี าคม 2475) ฉบับท่ี 7 :รัฐธรรมนญู แหงราชอาณาจกั รไทย พทุ ธศักราช 2502 (ราชกจิ จานเุ บกษา เลม 76 ตอนที่ 17 วันที่ 28 มกราคม 2502) ฉบับที่ 8 :ธรรมนูญการปกครองราชอาณาจกั ร พทุ ธศกั ราช 2511 (ราชกิจจานุเบกษา เลม 85 ตอนพิเศษ วันที่ 20 มถิ ุนายน 2511) ฉบับท่ี 9 :ธรรมนญู การปกครองราชอาณาจักร พุทธศักราช 2515 (ราชกิจจานเุ บกษา เลม 89 ตอนที่ 192 วนั ท่ี 15 ธนั วาคม 2515)

ห น า | 65 ฉบบั ท่ี 10 : รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พทุ ธศักราช 2517 (ราชกจิ จานเุ บกษา เลม 92 ตอนที่ 14 วันท่ี 23 มกราคม 2518) ฉบบั ท่ี 11 : รฐั ธรรมนญู แหง ราชอาณาจกั รไทย พทุ ธศกั ราช 2519 (ราชกิจจานเุ บกษา เลม 93 ตอนที่ 135 (ฉบับพิเศษ) วนั ท่ี 22 ตุลาคม 2519) ฉบับที่ 12 : ธรรมนูญการปกครองราชอาณาจกั รไทย พุทธศักราช 2520 (ราชกิจจานุเบกษา เลม 95 ตอนท่ี 111 วนั ท่ี 9 พฤศจิกายน 2520) ฉบบั ที่ 13 : รฐั ธรรมนญู แหง ราชอาณาจักรไทย พทุ ธศกั ราช 2521 (ราชกิจจานเุ บกษา เลม 95 ตอนท่ี 146 (ฉบับพเิ ศษ) วันท่ี 22 ธนั วาคม 2521) ฉบบั ท่ี 14 : ธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2534 (ราชกจิ จานเุ บกษา เลม 108 ตอนที่ 40 วันที่ 1 มนี าคม 2534) ฉบบั ท่ี 15 : รัฐธรรมนูญแหง ราชอาณาจกั รไทย พทุ ธศกั ราช 2534 (ราชกจิ จานเุ บกษา เลม 108 ตอนท่ี 216 วนั ที่ 9 ธันวาคม 2534) ฉบับที่ 16 : รฐั ธรรมนญู แหง ราชอาณาจกั รไทย พทุ ธศักราช 2540 (ราชกิจจานเุ บกษา เลม 114 ตอนที่ 55ก วนั ท่ี 11 ตลุ าคม 2540 ) ฉบบั ท่ี 17 : รฐั ธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย (ฉบับชวั่ คราว) พุทธศักราช 2549 (ราชกิจจานเุ บกษา เลม 123 ตอนท่ี 102ก วนั ที่ 1 ตลุ าคม 2549) ฉบบั ท่ี 18 : รัฐธรรมนญู แหง ราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2550 (ราชกจิ จานุเบกษา เลม 124 ตอนท่ี 47ก วนั ที่ 24 สิงหาคม 2550) การยกเลิกและประกาศใชรัฐธรรมนูญแตล ะคร้ัง สว นใหญเปนผลมาจากการปฏิวัติรัฐประหาร ซึ่งสามารถสรุปเหตผุ ลของการเปลี่ยนแปลงรฐั ธรรมนูญ ไดด งั น้ี 1. กลมุ ผูนาํ ซงึ่ มอี าํ นาจทางการเมอื งในขณะน้นั เหน็ วา หลักการและวธิ กี ารของรัฐธรรมนูญฉบับท่ี ใชอ ยูน ้ันไมเหมาะสม จึงลมเลกิ และประกาศใชรัฐธรรมนญู ใหม 2. กลุมผนู ําซ่ึงมอี ํานาจทางการเมอื งแตกแยกกนั เอง จงึ มกี ารลม เลิกรัฐธรรมนูญฉบับที่ใชอยู เพ่ือ ใชฉบับใหมท ่ีสามารถตอบสนองความพอใจของกลุมตนได 3. ภาวะเศรษฐกจิ การเมอื ง สภาพทางสงั คม และสถานการณข องประเทศในขณะน้นั ทาํ ใหตอ งมี การเปลย่ี นแปลงแกไ ขรฐั ธรรมนญู ใหเหมาะสม

ห น า | 66 เรอื่ งที่ 2 สาระสาํ คัญของรฐั ธรรมนญู แหง ราชอาณาจกั รไทย รัฐธรรมนูญแหง ราชอาณาจักรไทย เปนกฎหมายสูงสุดของประเทศ ที่รูปแบบของรัฐ รูปแบบการ ปกครองและการบริหารประเทศ บทบัญญัติของกฎหมายหรือขอบังคับใดขัดหรือแยงตอ บทบัญญัติใน รฐั ธรรมนูญ บทบญั ญัตินน้ั เปน อนั ใชบ ังคับมไิ ด และไมวากรณีใด ๆ หากปรากฏวา ผูใดใชกาํ ลังประทษุ ราย เพ่อื ลม ลางหรือเปลย่ี นแปลงรฐั ธรรมนญู ผนู ้ันกระทําความผิดฐานเปนกบฏตอประเทศชาติ มีโทษถึงประหาร ชีวิตหรอื จาํ คกุ ตลอดชีวิต รฐั ธรรมนญู แหง ราชอาณาจักรไทย โดยท่วั ไปจะบญั ญัตหิ ลักการสําคัญของรัฐธรรมนูญ ไวดังนี้ 1. รูปแบบของรัฐ ประเทศไทยเปนราชอาณาจักรอันหนึ่งอันเดียวจะแบง แยกมิได คําวา ราชอาณาจักร หมายความวา ประเทศไทย เปนประเทศที่มีพระมหากษัตริยท รงเปนประมุข และคําวา อันหนึ่งอันเดยี วจะแบงแยกมิได หมายความวา ประเทศไทยเปน รัฐเดี่ยวหรือเอกรัฐ มีรัฐบาลเปนศูนยกลาง มีอํานาจบริหารประเทศไดทัง้ ภายในและภายนอกประเทศเพียงรฐั บาลเดียว 2. รปู แบบการปกครอง ประเทศไทยมีรูปแบบการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมพี ระมหา- กษัตรยิ ท รงเปนประมุข เปนการยืนยันวา ประเทศไทยมีการปกครองในระบอบประชาธิปไตยที่มีรากฐาน มาจากประชาชน มงุ คมุ ครองสิทธเิ สรภี าพของประชาชน โดยมพี ระมหากษัตรยิ ท รงเปน ประมขุ 3. อํานาจอธปิ ไตยของรฐั รัฐธรรมนญู กาํ หนดอํานาจอธิปไตยของประเทศไทย ไว 3 ประการ ไดแ ก 1) อํานาจนติ ิบัญญตั ิ คอื อํานาจในการออกกฎหมาย 2) อํานาจบรหิ าร คือ อาํ นาจในการบริหาร การปกครองประเทศ 3) อาํ นาจตุลาการ คอื อาํ นาจในการพิจารณาตัดสนิ คดใี นศาล ทง้ั 3 อาํ นาจนเี้ ปน อํานาจของปวงชนชาวไทย คือ เปนของชนชาวไทยทุกคน โดยมีพระมหา- กษัตริยผูทรงเปน ประมขุ ทรงใชอ ํานาจนติ ิบัญญตั ผิ านทางรัฐสภา ใชอ ํานาจบริหารผานทางคณะรัฐมนตรี และใชอาํ นาจตลุ าการผานทางศาล 4. สิทธเิ สรีภาพของชนชาวไทย รัฐธรรมนูญคํานึงถึงสิทธิเสรีภาพของบุคคล ซ่ึงเปนชนชาวไทย โดยคาํ นงึ ถึงวา ชนชาวไทยเปน มนษุ ยทม่ี ศี กั ดิศ์ รี หรอื กลา ววา ชนชาวไทย มีศักด์ิศรีแหงความเปนมนุษย หา ม ปฏบิ ัติตอมนุษยเยี่ยงทาสหรอื สตั ว นอกจากนีท้ กุ คนยอ มมีสิทธเิ สรภี าพในรางกาย ในครอบครัว มีสิทธิไดร ับ การศึกษาข้ันพ้ืนฐานตามท่ีกฎหมายกําหนด โดยไมเ สียคาใชจ า ย ทุกคนจะไดรับการคุม ครองสิทธิใน คดีอาญาสทิ ธิไดรบั การใหบ รกิ ารสาธารณสขุ ท่ไี ดมาตรฐาน มีเสรีภาพในการสอ่ื สารโดยเสรี มีเสรภี าพในการ เสนอขา วสาร และเสรภี าพในทางวิชาการ เปนตน 5. หนา ท่ีของชนชาวไทย เมื่อรฐั ธรรมนญู กาํ หนดใชส ทิ ธเิ สรภี าพแหงชนชาวไทยแลว ก็จะกําหนด หนา ทข่ี องชนชาวไทยใหไ วดวย โดยกําหนดใหทุกคนมีหนาที่ตอ งปฏิบัติตามกฎหมาย มีหนาที่รักษาไวซ ่ึง ชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย และการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปน ประมขุ มีหนา ทตี่ อ งปอ งกันประเทศ รกั ษาผลประโยชนข องชาติ และปฏบิ ตั ติ ามกฎหมายมหี นาท่ีตอ งไปใช สทิ ธเิ ลอื กต้งั ตามทีก่ ฎหมายกาํ หนด มีหนาทตี่ องเสียภาษีอากร มหี นาท่ีตอ งพิทักษ ปกปอง และสืบสานศิลปะ- วฒั นธรรมของชาติภูมปิ ญญาทอ งถิน่ อนรุ ักษท รพั ยากรธรรมชาติและสิง่ แวดลอ ม เปนตน

ห น า | 67 6. นโยบายพ้ืนฐานของรัฐ รัฐธรรมนูญ จะกําหนดใหรัฐบาลหรือผูบ ริหารประเทศ ตองแถลง นโยบายตอรัฐสภาวา รัฐมีนโยบายในการบริหารประเทศอยา งไร ในเรื่องเก่ียวกับดานความมั่นคงของรัฐ ดานการบริหารราชการแผน ดนิ ดานการศึกษา ศาสนาและวฒั นธรรม ดานการตา งประเทศ ดานเศรษฐกิจ ดานทรัพยากรและสง่ิ แวดลอม ดา นวทิ ยาศาสตร ทรพั ยส ินทางปญ ญา และพลงั งาน ดา นการมสี วนรวมของ ประชาชน เปน ตน 7. ระบบรัฐสภา รฐั สภา ทาํ หนา ที่เปนฝายนิตบิ ัญญตั ิ รฐั ธรรมนูญจะกําหนดใหส มาชิกผูแ ทนราษฎร และสมาชกิ วฒุ ิสภามจี าํ นวนก่คี น และท่มี าของสมาชกิ ดงั กลา ววธิ กี ารไดมาอยา งไร 8. คณะรฐั มนตรี ซึง่ ทําหนา ที่เปน ฝา ยบริหาร คือ รฐั บาลจะมีรัฐมนตรีจํานวนเทาใด และมีวิธีการ ไดมาอยา งไร 9. ศาล ซ่ึงทําหนาที่เปน ฝา ยตุลาการ เปน องคก รพิจารณาพิพากษาอรรถคดี ตอ งดําเนินไปดวย ความยุตธิ รรม มศี าลอะไรบา ง พรอ มกําหนดหนา ทอ่ี าํ นาจศาลไวโดยชดั แจง 10. องคก รอสิ ระตามรัฐธรรมนูญ เปน องคกรทม่ี ีวัตถปุ ระสงค เ พ่ือตรวจสอบการใชอ ํานาจรัฐของ เจา หนา ทรี่ ฐั วา ถกู ตอ ง เปน ธรรมหรอื ไม รวมทง้ั อํานาจในการถอดถอนเจา หนา ทร่ี ัฐออกจากตาํ แหนงดวย 11. การปกครองสว นทองถ่นิ เปนการใชอํานาจแกองคกรปกครองสวนทอ งถ่ินใหมีอิสระในการ ปกครองตนเองตามเจตนารมณข องประชาชนในทอ งถิ่น และสงเสริมใหอ งคกรปกครองสว นทองถ่ินเปน หนว ยงานหลักในการจัดทาํ บริการสาธารณะ มสี วนรว มในการตัดสนิ ใจ แกป ญหาในพน้ื ท่ี 12. การแกไ ขเพิ่มเติมรัฐธรรมนญู รฐั ธรรมนญู เมอื่ ประกาศใชบ ังคับแลว ยอ มมกี ารแกไขเพมิ่ เติม ไดตามที่รัฐธรรมนูญบัญญัติไว กลา วคือ จะระบุใหอํานาจแกค ณะบุคคล โดยเฉพาะท่ีสามารถย่ืนญัตติ ขอแกไ ขเพิ่มเติมรัฐธรรมนูญได เวน มีขอ หามบางประการ จะทําการแกไ ขเพ่ิมเติมมิได คือ จะขอแกไ ขการ ปกครองในระบอบประชาธปิ ไตยอันมพี ระมหากษตั ริยท รงเปน ประมุข หรือเปลี่ยนแปลงรูปแบบของรัฐท้ัง 2 ประการนีจ้ ะกระทาํ มไิ ด สาระสําคญั ของรฐั ธรรมนูญแตละฉบับ นอกจากหลักการทเ่ี ปนสาระสําคัญรว มของรัฐธรรมนญู ดังทกี่ ลา วมาแลว รัฐธรรมนูญทั้ง 18 ฉบับ ยงั มเี อกลักษณเ ฉพาะซ่ึงเปน สาระสาํ คัญแตกตา งกนั ไปโดยสรปุ ได ดังนี้ 1. พระราชบัญญัติรัฐธรรมนญู การปกครองแผน ดนิ สยามช่ัวคราว พทุ ธศกั ราช 2475 เปนรัฐธรรมนูญฉบับแรก สาระสําคัญ คือ ประเทศไทยตองปกครองแบบประชาธิปไตย โดยมี พระมหากษัตริยท รงเปน ประมุข อํานาจอธิปไตยหรืออํานาจสูงสุดในการปกครองประเทศเปน ของ ประชาชน รัฐธรรมนูญฉบบั นี้ กําหนดใหมีสภาเดียว คือ สภาผูแ ทนราษฎร มีอํานาจกวา งมาก คือ พิจารณา รางกฎหมาย ดูแลควบคุมการบริหารประเทศ มีอํานาจแตง ตั้งและถอดถอนคณะกรรมการราษฎร (คณะรัฐมนตรี) ฯลฯ และมีอํานาจวินิจฉัยคดี ซ่ึงพระมหากษัตริยเ ปนผูตองหา ซึ่งศาลธรรมดาไมมีสิทธ์ิ รับฟองได

ห น า | 68 2. รัฐธรรมนูญแหง ราชอาณาจักรสยาม พทุ ธศักราช 2475 ประกาศใช 10 ธันวาคม พทุ ธศักราช 2475 มีหลกั การสําคัญแตกตา งจากฉบบั ท่ี 1 อันเปนฉบบั ชั่วคราว ดังน้ี 1) ยกยอ งฐานะพระมหากษัตริยใหส ูงขึ้น โดยบัญญัติวา ใหท รงอยูใ นฐานะอันเปน ท่ีเคารพ สกั การะผใู ดจะลวงละเมิดหรอื ฟอ งรอ งมไิ ด ใหองคพระมหากษตั รยิ แ ละพระบรมวงศานุวงศ ต้ังแตหมอมเจา ขึ้นไป อยใู นฐานะเปน กลางทางการเมือง คอื ไมตอ งรบั ผดิ ทางการเมือง 2) สภานิติบัญญตั ิ (สภาผูแทนราษฎร) ไมม ีอํานาจปลดพนักงานประจํา มีอาํ นาจออกกฎหมาย มอี าํ นาจควบคมุ คณะรัฐมนตรีในการบริหารราชการแผนดิน (แตฝายบริหารก็มีอํานาจท่ีจะยุบสภาผูแทน ราษฎรได) 3) ฝา ยบรหิ าร ซงึ่ เดิมเรียกวา “คณะกรรมการราษฎร” เปลี่ยนเปน “คณะรฐั มนตรี” คณะรัฐมนตรีนี้ พระมหากษัตริยท รงแตงต้ัง มีจํานวนอยา งนอ ย 14 คนแตไ มเกิน 24 คน และในจํานวน 14 คน ตอ งเปน สมาชิก สภาผูแ ทนราษฎร รัฐธรรมนูญฉบับนมี้ ีอายกุ ารใชยาวนานที่สุด คือ ประมาณ 15 ป 3. รฐั ธรรมนญู แหงราชอาณาจกั รไทย พทุ ธศกั ราช 2489 ประกาศใช 9 พฤษภาคม พุทธศักราช 2489 ยังคงยึดหลักการรัฐธรรมนูญ พุทธศักราช 2475 เปนหลกั โดยตอ งการใหม กี ารปกครองในระบอบประชาธิปไตยมากย่ิงข้ึน มสี าระสาํ คญั ดงั นี้ 1) กําหนดใหมสี ภา 2 สภา คือ สภาผูแทนฯ กับ วุฒิสภา (เดิมเรียกวา พฤฒิสภา) ใหส มาชิก สภาผูแทนมาจากการเลอื กต้งั โดยตรง สวนสมาชกิ สภามาจากการเลือกตง้ั โดยออม 2) มบี ทบัญญัติแยกขา ราชการประจํากับขา ราชการการเมืองออกจากกันเปนฉบับแรก และ กําหนดวานายกรัฐมนตรรี ฐั มนตรี สมาชกิ รฐั มนตรี ดํารงตําแหนงขา ราชการประจําใด ๆ มไิ ด 3) อนุญาตใหม ีการจดั ตง้ั พรรคการเมอื งไดเ ปนคร้ังแรก (เดิมมีเพียงพรรคเดียว คือ คณะราษฎร) รัฐธรรมนูญน้ถี ูกยกเลิกโดยคณะรฐั ประหาร เม่อื 8 พฤศจกิ ายน พทุ ธศักราช 2490 มอี ายุการใชเ พยี ง 18 เดอื น 4. รฐั ธรรมนญู แหงราชอาณาจักรไทย (ฉบับชั่วคราว พทุ ธศักราช 2490) ประกาศใช 9 พฤศจิกายน 2490 เหตุผลประกาศใช คือ ฉบับเดิมท่ีถูกยกเลิก ไมส ามารถ แกปญ หาเศรษฐกิจและสงั คมได สาระสาํ คัญ คือ 1) มีสภา 2 สภา เชน เดมิ คือ สภาผรู าษฎรและวุฒสิ ภา 2) อํานาจหนา ทว่ี ฒุ ิสมาชิกมีมากขน้ึ คือ นอกจากยับยั้งรางกฎหมายแลว ยังมีอํานาจใหค วาม ไววางใจหรือไมไ วว างใจฝา ยบริหารได 3) เพม่ิ เตมิ ใหมอี ภริ ฐั มนตรี 5 คนเปนผบู ริหารราชการในพระองค และถวายคําปรึกษาแดพระมหา- กษตั ริย แตไ มม ีอาํ นาจบริหารราชการแผน ดนิ 5. รฐั ธรรมนญู แหงราชอาณาจกั รไทย พทุ ธศักราช 2492 ประกาศใช 3 มีนาคม 2492 ฉบับน้ี ผูร า งใหค วามคาดหวังวาเปน ฉบับที่ดี มั่นคง และเปน ประชาธิปไตยมาก เพราะไดวางหลักประกันสิทธิเสรีภาพของประชาชนไวกวา งขวาง และปองกันการใช อาํ นาจของรฐั ตอ การละเมิดสทิ ธเิ สรภี าพของประชาชนไวดว ย สว นสภาใหม ีสภา 2 สภา เชนเดิม ฉบับน้ีใชได 2 ปเศษ กถ็ ูกยกเลิก โดยคณะรัฐประหาร เม่อื 29 พฤศจิกายน 2494

ห น า | 69 6. รฐั ธรรมนญู แหง ราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2475 แกไขเพ่ิมเตมิ พ.ศ. 2495 เหตุผลทค่ี ณะประหารนาํ รัฐธรรมนญู ฉบบั น้มี าใช คอื เห็นวาเหมาะสมกบั สถานการณบา นเมือง ชวงน้นั วิธีการนํามาใช ประกาศใชรัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2475 (ฉบับที่ 2) กอน พรอ มตั้งคณะกรรมการ แกไ ขปรบั ปรงุ ไปดว ย เมอ่ื เสรจ็ แลวจงึ นํามาประกาศใช เมอื่ 8 ตุลาคม 2495 สาระสําคัญ เหมือนฉบับเดิมทุกประการ แตไดแ กไ ขเพิ่มเติมเร่ืองสําคัญ คือ กําหนดวิธีลด จาํ นวนสมาชิกวฒุ ิสภา วันที่ 16 กนั ยายน 2500 จอมพล สฤษด์ิ ธนะรชั ต ไดทํารฐั ประหาร แตยังคงใชร ัฐธรรมนูญฉบับน้ี โดยแตง ต้ังรัฐมนตรีช่ัวคราวและวุฒิสภาขึ้นมาใหม พรอมทั้งประกาศใหมีการเลือกตั้งสมาชิกสภาผูแ ทน ราษฎรใหม วนั ที่ 20 ตลุ าคม 2501 คณะรฐั ประหารชุดเดิม ไดป ระกาศยกเลิกรฐั ธรรมนญู ฉบับนี้ 7. ธรรมนญู การปกครองราชอาณาจกั ร พุทธศกั ราช 2502 ประกาศใช 28 มกราคม 2502 ฉบบั นี้ คณะรฐั ประหารประกาศใชเปน รฐั ธรรมนญู การปกครอง ช่ัวคราว มีเพียง 20 มาตรา สาระสําคัญ คือ ฝา ยบริหารหรือคณะรัฐมนตรีมีอํานาจมากข้ึน โดยเฉพาะนายกรัฐมนตรีมี อํานาจเดด็ ขาด ตามมาตรา 17 ดวย การขอมติคณะรัฐมนตรีในการใชอํานาจส่ังการหรือการกระทําใด ๆ ก็ไดทเ่ี ห็นวาเปนประโยชนต อความมนั่ คง ความสงบของประเทศชาติ และราชบลั ลงั ก รฐั ธรรมนญู ฉบบั นี้ ไมใหส ิทธิเสรีภาพประชาชนในการมีสว นรวมในการปกครอง รวมเวลาท่ีใช อยูถ งึ 9 ปเศษ จึงมีการประกาศรฐั ธรรมนูญฉบับถาวร 8. รฐั ธรรมนญู แหงราชอาณาจักรไทย พุทธศกั ราช 2511 ประกาศใช 20 มิถุนายน 2511 เปนฉบับท่ี 2 ที่รางโดยสภารางรัฐธรรมนูญ (ซ่ึงแตง ตั้งโดย หัวหนาคณะปฏิวตั )ิ ใชเ วลารา งนานทส่ี ดุ คอื กวา 9 ป ส้นิ เปลืองคาใชจ า ยถึง 100 ลานบาท สาระสําคัญมี ดงั นี้ 1) ใหม รี ฐั สภา 2 สภา วุฒิสภามีอํานาจมากกวา เดิม คือ เดิมมีอํานาจยับยั้งรา งกฎหมายผา น สภาผูแทนราษฎร ยงั มอี าํ นาจเพ่มิ เตมิ คอื สามารถควบคุมฝายบรหิ ารเทา เทียมสภาผูแ ทนราษฎร 2) มิใหน ายกรัฐมนตรี หรอื รัฐมนตรี เปนสมาชิกรัฐสภา สภาผูแ ทนฯ จึงไมม ีบทบาทพอท่ีจะ ทําลายเสถียรภาพของรฐั บาล และเรยี กรองตาํ แหนง รฐั มนตรี รฐั ธรรมนญู ฉบบั น้ีใชไดประมาณ 3 ป ก็ถูกยกเลิก เพราะมกี ารรัฐประหารโดยกลุมบุคคลท่ี มสี วนรา ง และประกาศใชร ฐั ธรรมนญู ฉบับนี้ เมื่อ 17 พฤศจกิ ายน 2514 9. ธรรมนญู การปกครองราชอาณาจักร พทุ ธศกั ราช 2515 ประกาศใช 15 ธนั วาคม 2515 ผูประกาศใช คือ รฐั บาลจอมพล ถนอม กติ ิขจร ผูท าํ รัฐประหาร สาระสําคัญ คือ ใชส ภานิติบัญญัติแหงชาติมาจากการแตง ตั้งมีหนา ท่ีออกกฎหมายและอนุมัติราง รัฐธรรมนญู ทคี่ ณะรัฐมนตรเี สนอไปใหพิจารณาภายใน 3 ป และมสี ทิ ธิตงั้ กระทูถามรัฐมนตรีได แตไมม ีสิทธิ เปดอภิปรายไมไ ววางใจสาระสําคัญอน่ื ๆ ยังคงเหมอื นกับรัฐธรรมนูญการปกครอง พ.ศ. 2505 โดยเฉพาะ มาตรา 17 ซง่ึ เนน อํานาจสงู สุดเดด็ ขาดของนายกรัฐมนตรี

ห น า | 70 รัฐธรรมนญู ฉบับน้ี ประกาศใชไดเพยี งปเศษ นิสิต นักศึกษา และประชาชนก็ไดรวมพลังเรียกรอง ใหมีการประกาศใชร ัฐธรรมนญู ฉบบั ใหมโดยเร็ว วันท่ี 14 ตุลาคม 2516 รัฐบาลชดุ จอมพล ถนอม กิตติขจร จึงออกไป นายสัญญา ธรรมศกั ด์ิ ไดร บั การแตง ต้งั ใหเปน นายกรัฐมนตรี และยังใชรัฐธรรมนูญฉบับนี้ และ ประกาศใชร ัฐธรรมนญู ฉบับ พ.ศ. 2517 10. รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศกั ราช 2517 ประกาศใช 7 ตุลาคม 2517 เปน ฉบับที่มีความเปนประชาธิปไตยมากกวาทุกฉบับท่ีใชมา มี สาระสําคัญ ดงั น้ี 1) มีรัฐสภา 2 สภา คือ สภาผูแ ทนและสภาวุฒิสภา สภาผูแทนมาจากการเลือกต้ัง วุฒิสภา มาจากการแตงต้งั และมีอาํ นาจนอ ยกวาวฒุ สิ ภา ตามบทบัญญัติรัฐธรรมนญู ฉบับกอน ๆ 2) การสืบราชสมบัติ ในกรณไี มม ีพระราชโอรส รัฐสภาอาจใหค วามเหน็ ชอบในการใหพระราชธิดา สบื สันตติวงศไ ด 3) หลกั การดําเนนิ งานทางการเมอื งใหเปน ไปโดยระบบพรรค ผูแทนราษฎรตอ งมีสังกัดพรรค การเมือง มใิ หส มาชกิ รัฐสภาทําการคา หรอื กิจการใดท่อี าจทําใหรัฐเสียประโยชน 4) นายกรัฐมนตรตี อ งมาจากสมาชิกสภาผูแทนราษฎร รฐั มนตรีตอ งเปน สมาชิกสภาอยา งนอ ย ครงึ่ ป รัฐมนตรตี อ งไมเ ปน ขา ราชการประจาํ หรือพนักงานรฐั วสิ าหกจิ และทาํ การคามิได 5) ใหประชาชนมีบทบาทในการปกครองทอ งถ่นิ ของตนเองตามระบอบประชาธปิ ไตย 6) มบี ทบัญญตั ปิ ระกนั สิทธิ เสรภี าพ ของประชาชนหลายประการ รัฐธรรมนูญน้ีใชไ ดเ พียง 2 ป ก็ถูกคณะปฏริ ูปการปกครอง ประกาศยกเลกิ เมื่อ 6 ตุลาคม 2519 11. รฐั ธรรมนญู แหง ราชอาณาจักรไทย พทุ ธศกั ราช 2519 คณะปฎิรูปการปกครองประกาศใชเม่ือ 22 ตุลาคม 2519 มีโครงสรา งการปกครองคลา ย รัฐธรรมนญู การปกครอง พ.ศ. 2502 และ พ.ศ. 2515 คือ ใหมีรัฐสภารัฐสภาเดียว แตเรียกชื่อวา “สภาปฎิรูป การปกครองแผนดนิ ” มสี มาชิกจากการแตง ตัง้ ไมมอี าํ นาจควบคุมคณะรัฐมนตรหี รือฝายบริหาร นายกรัฐมนตรี มีอํานาจเด็ดขาดในการบริหารตามมาตรา 21 (เหมือนมาตรา 17 ของธรรมนูญการปกครอง พ.ศ. 2502 และ พ.ศ. 2515) รฐั ธรรมนูญน้ียกเลกิ เมอื่ มีการปฏวิ ตั ิเกิดขน้ึ เมือ่ 20 ตลุ าคม 2520 12. ธรรมนญู การปกครองราชอาณาจกั รไทย พุทธศกั ราช 2520 คณะรัฐประหารประกาศใช เมื่อ 11 พฤศจิกายน 2520 มีโครงสรา งการปกครองคลา ยธรรมนูญ การปกครองและรัฐธรรมนญู พ.ศ. 2502 2515 2519 เพิ่มเติมสาระสําคญั คือ กําหนดใหมีสภานโยบาย แหงชาติ ประกอบดว ย บุคคลของคณะรัฐประหาร ทําหนา ที่กําหนดนโยบายแหง รัฐ ควบคุมฝา ยบริหาร แตงต้ังถอดถอนนายกรัฐมนตรี ใหความเห็นชอบเก่ียวกับการใชอํานาจเด็ดขาดของนายกรัฐมนตรี และมี อาํ นาจแตงต้งั สมาชิกสภานิตบิ ญั ญตั ิ รฐั ธรรมนญู ถูกยกเลิกและมกี ารประกาศใชรัฐธรรมนญู แหงอาณาจกั รไทย พ.ศ. 2521

ห น า | 71 13. รฐั ธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2521 ประกาศใช 22 ธันวาคม 2521 รัฐธรรมนูญฉบับนี้ รางโดยสภานิติบัญญัติแหงชาติ มีสาระสําคัญ คอื 1) โครงสรางการปกครองกาํ หนด ดงั นี้ 2) รฐั สภามี 2 สภา คอื สภาผแู ทน และวฒุ สิ ภา สภาผูแทนมาจากการเลือกต้ัง วุฒิสภามาจาก การแตงต้งั และอํานาจไมเ กนิ 3 ใน 4 ของสมาชิกสภาผแู ทน 3) ไมกาํ หนดวา คณะรัฐมนตรีจะตอ งมาจากรัฐสภา แตจ ะตองแถลงนโยบายแกร ัฐสภา เม่ือเขา มาบริหารแผนดิน และมีบทเฉพาะกาล ใหน ายกรฐั มนตรี มีอํานาจสั่งการหรือการกระทําการใด ๆ ไดเ ด็ดขาด จนกวา คณะรฐั มนตรไี ดรบั การจดั ตงั้ จะเขาปฏิบตั งิ าน 4) การเลือกต้งั 4 ปแรก ตั้งแตเร่ิมประกาศใชร ัฐธรรมนญู ฉบบั น้ี ใหมกี ารเลือกตง้ั แบบแบงเขต ผเู ขารบั การเลอื กต้งั จะสังกดั พรรคการเมอื งหรือไมก็ได หลังครบ 4 ปแ ลว ใหถอื เขตจังหวดั เปนเขตการเลือกต้ัง เวน แตก รงุ เทพมหานครใหแ บง เปน 3 เขต และผสู มัครเขารับการเลอื กตั้งจะตอ งสังกัดพรรคการเมอื ง 14. ธรรมนญู การปกครองราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2534 (ฉบับ ร.ส.ช.) ร.ส.ช. หรือ คณะรกั ษาความสงบเรยี บรอ ยแหงชาติ ไดประกาศใชธ รรมนูญฯ ฉบับนี้ขึ้นเม่ือ 1 มีนาคม พ.ศ. 2534 กําหนดใหม ีสภานิติบัญญัติแหงชาติสภาเดียว มีหนา ท่ีรา งรัฐธรรมนูญและพิจารณารา ง และรัฐมนตรี ตามที่นายกรฐั มนตรี กราบบังคมทลู เพอ่ื บรหิ ารราชการแผนดิน 15. รัฐธรรมนญู แหงราชอาณาจกั รไทย พทุ ธศักราช 2534 แกไ ขเพิ่มเติมฉบับที่ 6 พ.ศ. 2539 นับเปน ฉบับท่ี 15 ประกาศใช 9 ธันวาคม 2534 มีสาระสาํ คญั เพ่มิ เตมิ ดงั นี้ 1) พระมหากษัตริย ทรงเลือกและแตง ตั้งผูท รงคุณวุฒิ เปน ประธานองคมนตรี 1 คน และ องคมนตรีอ่นื อกี ไมเกนิ 18 คน ประกอบเปนองคมนตรี 2) รฐั สภา ประกอบดวยสภาผูแ ทน และวุฒิสภา สภาผูแ ทน ประกอบดวยสมาชิก 393 คน สมาชิกวุฒิสภามี 260 คน ประธานสภาผแู ทนเปน ประธานรัฐสภา

ห น า | 72 3) นายกรัฐมนตรี ตองเปน สมาชิกสภาผแู ทน 4) การผเู ลอื กตง้ั ใชก ารเลือกตง้ั แบบแบงเขตและรวมเขต 16. รัฐธรรมนญู แหงราชอาณาจักรไทย พทุ ธศักราช 2540 ประกาศใชเ มอ่ื วนั ท่ี 11 ตลุ าคม 2540 มคี วามยาวถึง 336 มาตรา ยาวกวารัฐธรรมนูญทุกฉบับที่ เคยประกาศใชใ นประเทศไทย หลังเปลี่ยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชยม าเปน ระบอบประชาธิปไตย ในวันท่ี 24 มิถุนายน 2475 และเน่ืองจากประชาชนทั่วไปกวา 800,000 คน มีสว นรวม โดยตรงและโดยออมในการยกรา งรฐั ธรรมนูญฉบบั นี้ จึงทําใหรัฐธรรมนูญฉบับน้ีคุม ครองสิทธิเสรีภาพของ พลเมืองไทยไวมากกวา ของนกั การเมอื งเหมือนในสมยั เรยี น ดว ยเหตุนจี้ งึ มกั นิยมเรยี ก รัฐธรรมนูญฉบบั ปจจบุ นั วาเปน “รฐั ธรรมนูญฉบบั ประชาชน” 17. รฐั ธรรมนญู แหง ราชอาณาจักรไทย (ฉบับช่วั คราว) พุทธศกั ราช 2549 ประกาศใชในวันที่ 1 ตุลาคม 2549 มี 39 มาตรา เปน รัฐธรรมนูญฉบับช่ัวคราวท่ีหัวหนา คณะปฏิรูปการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุข เปน ผูร ับสนอง พระบรมราชโองการ หลังจากท่ไี ดกระทําการรัฐประหารเปนผลสําเร็จ เม่ือวันท่ี 19 กันยายน พ.ศ. 2549 โดยแตงต้ังทีมงานนักกฎหมาย เพ่ือรา งรัฐธรรมนญู ฉบบั ชว่ั คราว และไดม กี ารตงั้ หนว ยงานในการดําเนนิ งาน ดงั นี้ 1) สภานติ บิ ัญญตั ิแหง ชาติ ทาํ หนาที่แทนรฐั สภาผูแ ทนราษฎร และวุฒิสภา มีสมาชิกจํานวน ไมเ กนิ 250 คน 2) คณะตุลาการรัฐธรรมนญู ทําหนา ทแ่ี ทนศาลรฐั ธรรมนญู 3) สภารางรัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2550/สมชั ชาแหง ชาติของประเทศไทย ทําหนาทรี่ า งรฐั ธรรมนูญ ฉบบั ถาวร พ.ศ. 2550 4) คณะกรรมการตรวจสอบการกระทําท่ีกอใหเ กิดความเสียหายตอรัฐ ทําหนา ที่ตรวจสอบ ทรพั ยส นิ อดตี คณะรัฐมนตรีในรัฐบาลที่ผานมา 18. รัฐธรรมนญู แหงราชอาณาจักรไทย พุทธศกั ราช 2550 ประกาศใชตั้งแตวันที่ 24 สิงหาคม พ.ศ. 2550 เปน ฉบับท่ีมีการจัดทํารางรัฐธรรมนูญ โดย สภารา งรฐั ธรรมนูญจาํ นวน 100 คน ตามรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย (ฉบบั ช่ัวคราว) พุทธศักราช 2549 มาตรา 25 ถึงมาตรา 31 และสภารางรัฐธรรมนูญ ไดแ ตงตั้งคณะกรรมาธิการยกรา งรัฐธรรมนูญ จํานวน 35 คน ทําการยกรางแลว สง รา งรัฐธรรมนูญใหสมาชิกสภารา งรัฐธรรมนูญและองคกรซ่ึงเปนคณะบุคคล พิจารณาและเสนอความเห็น รวม 12 คณะ หลงั จากนั้นไดนํารางรฐั ธรรมนูญดงั กลาว เผยแพรใหประชาชน ทราบ แลวนําเสนอรา งรัฐธรรมนูญตอ สภารา งรัฐธรรมนูญ เพื่อพิจารณาใหค วามเห็นชอบรางท้ังฉบับ เรยี งเปนรายมาตรา เมื่อสภารางรัฐธรรมนูญพจิ ารณาใหความเห็นชอบแลว จึงมีการเผยแพรต อประชาชน เพื่อทราบทั้งฉบับ และจัดใหประชาชนผูม ีสิทธิเลือกต้ังออกเสียงประชามติวา จะใหความเห็นชอบหรือ ไมเห็นชอบรางรฐั ธรรมนญู ทั้งฉบับ พรอ มกันท้ังประเทศ เม่อื วันอาทิตย ที่ 19 สงิ หาคม 2550 ระหวา งเวลา 08.00 ถึง 16.00 นาฬิกา ซึ่งเปน การออกเสียงประชามติครงั้ แรกในประวัติศาสตรการเมืองไทย การออกเสียง ประชามตขิ องประชาชนผมู ีสิทธเิ ลือกตั้งทั้งประเทศ จาํ นวน 45,092,955 คนมาใชส ิทธิออกเสียงประชามติ จํานวน 25,978,954 คน คิดเปน รอยละ 57.61 ผลการออกเสียงประชามติยอมรับ 14,727,306 เสียง คิดเปน รอยละ 56.69 ไมย อมรบั 10,747,441 เสียงคดิ เปนรอยละ 41.37 มีบัตรเสียและอ่ืน ๆ จํานวน 504,120 ฉบับ คดิ เปน รอยละ 1.94 ผลการออกประชามติของประชาชนทั่วราชอาณาจักรยอมรับรางรัฐธรรมนูญฉบับน้ี

ห น า | 73 ประธานสภานิติบัญญัติแหงชาติไดน ํารางรัฐธรรมนูญขึ้นทูลเกลา ทูลกระหมอมถวายแดพ ระบาทสมเด็จ- พระปรมนิ ทรมหาภมู ิพลอดุลยเดช ทรงลงพระปรมาภไิ ธย เมอ่ื วันท่ี 24 สิงหาคม 2550 จากการปฏิบัติดังกลา วจึงเปนประวัติศาสตรช าติไทยวาไดม อบสิทธิและอํานาจใหประชาชน ชาวไทยใหม ีการออกเสยี งลงประชามตวิ าจะยอมรับหรือไมยอมรับรางรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย เปนครง้ั แรกของประเทศไทย รัฐธรรมนญู แหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2550 มีผลบังคับใชเมื่อวันท่ี 24 สิงหาคม 2550 มีสาระสําคญั ท่ีแกไขเพิม่ เติมไปจากรฐั ธรรมนูญ 2540 หลายประเด็นดังน้ี 1. รัฐสภา ประกอบดวย สภาผูแ ทนราษฎรและวุฒิสภา ทั้งหมด 630 คน คือ สมาชิกสภาผูแ ทนราษฎร จํานวน 480 คน สมาชิกวุฒิสภา จํานวน 150 คน สภาผูแทนราษฎร ประกอบดวยสมาชิก (สมาชิกสภา ผูแ ทนราษฎร หรือ ส.ส.) จํานวน 480 คน ไดมาจากการเลือกต้ังแบบแบงเขตเลือกต้ัง จํานวน 400 คน การ เลือกตง้ั แบบสดั สวน จํานวน 80 คน อายุของสภาผูแทนราษฎรมกี ําหนดคราวละ 4 ป นบั ตัง้ แตก ารเลอื กต้งั วุฒสิ ภา ประกอบดว ย สมาชิก (สมาชิกวฒุ ิสภา หรือ ส.ว.) จาํ นวน 150 คน ไดม าจากการเลือกตั้งในแตล ะ จังหวดั จังหวดั ละ 1 คน จํานวน 76 คน (รวมกรุงเทพมหานคร) การสรรหาจํานวน 74 คน (จํานวน ส.ว. ทงั้ หมดหักดว ย ส.ว. ท่ีมาจากการเลอื กตัง้ ) สมาชกิ ภาพของสมาชกิ วุฒสิ ภา (ส.ว.) ท่มี าจากการเลอื กต้ัง เรม่ิ ตงั้ แต วันที่มีการเลือกตั้งสมาชิกวุฒิสภา สมาชิกภาพของสมาชิกวุฒิสภาที่มาจากการสรรหา เร่ิมต้ังแตวันที่ คณะกรรมการการเลือกต้ังประกาศผลสรรหาสมาชิกภาพของวุฒิสภา (ส.ว.) มีกําหนดวาระคราวละ 6 ป นับแตว ันเลือกต้ัง หรือวนั ทค่ี ณะกรรมการการเลอื กต้งั ประกาศผลการสรรหาแลว แตก รณี สมาชิกวุฒิสภา (ส.ว.) จะดํารงตาํ แหนง ตดิ ตอ กันเกนิ หนึง่ วาระไมไ ด 2. คณะรัฐมนตรี คณะรัฐมนตรี (ครม.) ประกอบดวย นายกรัฐมนตรีคนหน่ึง และรัฐมนตรีอ่ืนอีกไมเกิน 35 คน มีหนาทบี่ รหิ ารราชการแผน ดินตามหลักความรับผิดชอบรวมกัน ผูท ี่จะดํารงตําแหนงนายกรัฐมนตรี (ตาม รัฐธรรมนูญแหง ราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2550) ตองเปน สมาชิกสภาผูแ ทนราษฎร (ส.ส.) นายกรัฐมนตรี จะดํารงตําแหนง ติดตอกนั เกินกวา 8 ปไมได นายกรัฐมนตรีและคณะรัฐมนตรีตอ งมีอายุไมต ํ่ากวา 35 ป ตอง สําเร็จการศกึ ษาไมต ่ํากวา ปริญญาตรหี รอื เทียบเทา 3. องคก รตามรัฐธรรมนญู ประกอบดวย 1) องคก รอสิ ระตามรัฐธรรมนูญมี 4 องคกร ไดแ ก (1) คณะกรรมการการเลอื กตัง้ (2) ผตู รวจราชการแผนดนิ (3) คณะกรรมการปองกนั และปราบปรามการทจุ ริตแหง ชาติ (ป.ป.ช) (4) คณะกรรมการตรวจเงนิ แผนดิน (คตง.) 2) องคกรอนื่ ตามรัฐธรรมนญู มี 3 องคก ร ไดแก (1) องคกรอยั การ (2) คณะกรรมการสิทธมิ นษุ ยชนแหง ชาติ (3) สภาทป่ี รกึ ษาเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาติ

ห น า | 74 4. หลักการอน่ื ๆ ตามรัฐธรรมนญู พ.ศ. 2550 1) การเสนอรางกฎหมายโดยประชาชน ประชาชนผูมสี ิทธเิ ลือกตั้ง จํานวน 10,000 คน (เดิม กําหนดไว 50,000 คน) มีสทิ ธิเขา ชื่อเสนอรา งพระราชบัญญตั ติ อ ประธานสภา 2) การเสนอถอดถอนนักการเมืองโดยประชาชน ประชาชนผูมีสิทธิในการเลือกตั้ง จํานวน 20,000 คน (เดิมกาํ หนดไว 50,000 คน) มสี ทิ ธเิ ขา ชือ่ เสนอตอ ประธานวุฒสิ ภา เพื่อใหวุฒสิ ภาเร่ิมกระบวนการ ถอดถอนนักการเมือง 3) จรยิ ธรรมของผูด าํ รงตาํ แหนงทางการเมอื งและเจาหนา ท่ีของรัฐ รัฐธรรมนูญ 2550 เปน รฐั ธรรมนูญฉบับแรกท่บี ัญญตั เิ รอื่ งจรยิ ธรรมไว 4) การตรวจสอบทรพั ยส นิ ผูดาํ รงตาํ แหนงทางการเมือง ตอ งยื่นบญั ชีแสดงรายการทรัพยสิน และหนสี้ นิ ของตนคสู มรสและบุตรทีย่ ังไมบ รรลุนิติภาวะ เปน ตน เรื่องที่ 3 บทบาทหนา ที่ขององคกรตามรฐั ธรรมนูญและการตรวจสอบ การใชอาํ นาจรัฐ แมวาประเทศไทยจะมีรัฐธรรมนูญ เปน กฎหมายสูงสุดในการปกครองประเทศมาตั้งแต ป พ.ศ. 2475 ในทางปฏบิ ัตผิ ูบ ริหารประเทศท้ังฝา ยการเมอื งและฝา ยประจาํ นั้น จะมอี าํ นาจอยา งมากมาย และกวา งขวางมากหลายครั้ง ประชาชนมีความคลางแคลงใจในพฤติกรรมของผูบ ริหารประเทศ ท้ังฝาย การเมืองและฝา ยประจําวานาจะเปน ไป เพ่ือประโยชนต นหรือพวกพองมากกวา เพื่อผลประโยชนข อง ประเทศ ก็ไมส ามารถดาํ เนินการตรวจสอบใด ๆ ได จนกระทัง่ เมอื่ มกี ารประกาศใชร ัฐธรรมนญู แหงราชอาณาจักรไทย พทุ ธศักราช 2540 ซึง่ ไดรเิ รม่ิ ให มีการควบคมุ อํานาจรัฐโดยบัญญัตไิ วใ น หมวดที่ 10 การตรวจสอบการใชอํานาจรัฐ มาตรา 291 – มาตรา 311 ซึ่งไดกลาวถงึ เร่อื ง 1. การแสดงบญั ชรี ายการทรัพยสนิ หนสี้ นิ 2. คณะกรรมการปอ งกันและปราบปรามการทจุ รติ แหงชาติ 3. การถอดถอนจากตาํ แหนง 4. การดําเนนิ คดีอาญากบั ผดู ํารงตาํ แหนงทางการเมอื ง นอกจากการกลาวถึงเรอ่ื ง การตรวจสอบการใชอํานาจรฐั แลว ยังไดมีการจดั ต้งั องคก ารอสิ ระขึน้ มา เพื่อทําหนาท่ีใดหนาที่หนึ่งโดยตรง เชน คณะกรรมการปองกันและปราบปรามการทุจริตแหง ชาติ คณะกรรมการการเลอื กตั้ง แตย ังมไิ ดก ลาวถึงองคกรอิสระตามรัฐธรรมนูญหรือองคกรตามรัฐธรรมนูญไว อยางชดั เจน ดังนั้น เมื่อกลา วถึง “องคก รตามรัฐธรรมนูญ” หรือ “องคกรอิสระตามรัฐธรรมนูญ”ใน รัฐธรรมนูญแหง ราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540 จึงยังมีความเขา ใจท่ีไมตรงกันวา หมายถึง องคก รใดบา ง โดยคําวา “องคกรอิสระตามรัฐธรรมนูญ” น้ัน ไมมีบัญญัติไวในรัฐธรรมนูญ แตเปนคําที่ใชเ รียกรวม ๆ ถึงองคกรท่ีรัฐธรรมนูญแหง ราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540 บัญญัติใหม ีขึ้น เพื่อทําหนา ที่ในหนา ท่ีใด หนาท่ีหน่ึงโดยเฉพาะ เชน คณะกรรมการการเลือกต้ัง หรือ กกต. ทําหนา ที่ในการจัดการการเลือกตั้ง

ห น า | 75 คณะกรรมการปองกันและปราบปรามการทุจริตแหงชาติ หรอื คณะกรรมการ ป.ป.ช. ทําหนาท่ีในการปองกัน และปราบปรามการทจุ รติ และประพฤติมิชอบ เปนตน สวนคาํ วา “องคกรตามรัฐธรรมนูญ” มีที่ใชในมาตรา 266 ซึ่งบัญญัติวา “ในกรณีท่ีองคก รตา ง ๆ ตามรัฐธรรมนูญมปี ญหาเกยี่ วกับอาํ นาจหนา ท่ี ใหองคก รน้ันหรอื ประธานรัฐสภาเสนอเร่ือง พรอมความเห็น ตอศาลรัฐธรรมนญู เพื่อพจิ ารณาวินิจฉัย” ซง่ึ ตามคําวนิ จิ ฉยั ของศาลรฐั ธรรมนูญ ไดใ หค วามหมายโดยสรุป ของคําวา “องคก รตามรัฐธรรมนูญ” วา หมายถึง องคก รท่ีรัฐธรรมนูญกําหนดใหม ีข้ึนและมอบหมาย อาํ นาจหนาที่ไวใ นรัฐธรรมนูญ เชน วฒุ สิ ภา คณะกรรมการการเลอื กต้ัง ศาลยุตธิ รรม เปน ตน จนกระทงั่ เม่อื มกี ารประกาศใช รัฐธรรมนูญแหง ราชอาณาจกั รไทย พุทธศกั ราช 2550 ไดทาํ ใหเ รื่อง ดงั กลา วมีความชัดเจนข้ึน โดยกาํ หนดใหมีหมวดทวี่ า ดว ยองคก รตามรัฐธรรมนูญไวในหมวด 11 มาตรา 299 – มาตรา 258 โดยแยกเปน 2 สวน รวม 7 องคกร คอื สว นที่ 1 องคก รอสิ ระตามรฐั ธรรมนูญ จํานวน 4 องคกร ประกอบดว ย 1) คณะกรรมการการเลอื กตงั้ 2) ผตู รวจการแผนดิน 3) คณะกรรมการปอ งกนั และปราบปรามการทุจรติ แหง ชาติ 4) คณะกรรมการตรวจเงินแผนดิน สว นท่ี 2 องคก รอ่นื ตามรฐั ธรรมนูญ จาํ นวน 3 องคก ร ประกอบดวย 1) องคกรอัยการ 2) คณะกรรมการสทิ ธิมนษุ ยชนแหงชาติ 3) สภาทปี่ รกึ ษาเศรษฐกิจและสงั คมแหง ชาติ บทบาทหนา ทข่ี ององคก รอสิ ระตามรัฐธรรมนูญ องคก รอิสระตามรัฐธรรมนูญแหง ราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2550 มีอํานาจหนาที่ ดังนี้ 1. คณะกรรมการการเลอื กตง้ั (กกต.) ประกอบดว ย ประธานกรรมการ 1 คน กรรมการอ่ืนอีก 4 คน ซึง่ พระมหากษัตริยทรงแตงตงั้ ตามคําแนะนําของวฒุ ิสภา คัดเลอื กจากผมู คี วามเปนกลางทางการเมือง และ มคี วามซ่ือสัตยส ุจริต มีวาระการดํารงตําแหนง 7 ป นับตั้งแตวันที่พระมหากษัตริยท รงแตงต้ัง และดํารง ตําแหนงไดเ พียงวาระเดียว โดยประธานวฒุ ิสภา เปน ผลู งนามรบั สนองพระบรมราชโองการ คณะกรรมการการเลือกตั้ง มีอาํ นาจหนา ทดี่ ังนี้ 1) ออกประกาศหรอื วางระเบยี บกาํ หนดการท้ังหลายอนั จาํ เปนแกการปฏิบัติตามกฎหมาย 2) วางระเบียบเกี่ยวกับขอ หามในการปฏิบัติหนา ท่ีของคณะรัฐมนตรีและรัฐมนตรีขณะอยูใน ตําแหนง เพ่ือปฏิบัติหนา ที่โดยคํานึงถึงการรักษาประโยชนข องรัฐ และคํานึงถึงความสุจริต เที่ยงธรรม ความเสมอภาค และโอกาสทดั เทยี มกันในการเลือกต้ัง 3) กาํ หนดมาตรการและการควบคมุ การบรจิ าคเงินใหแ กพ รรคการเมือง การสนับสนุนทางการเงิน โดยรฐั การใชจา ยเงินของพรรคการเมอื งและผสู มคั รรบั เลอื กต้ัง รวมทั้ง การตรวจสอบบญั ชีทางการเงนิ ของ พรรคการเมืองโดยเปดเผย และการควบคุมการจายหรือรับเงิน เพอื่ ประโยชนในการลงคะแนนเลือกต้งั 4) มีคําสั่งใหขาราชการ พนักงาน หรือลูกจางของหนวยราชการ หนวยงานของรัฐ รัฐวิสาหกิจ หรือราชการสวนทองถนิ่ หรอื เจาหนา ท่อี นื่ ของรฐั ปฏบิ ตั ิการทัง้ หลายอันจาํ เปนตามกฎหมาย 5) สบื สวน สอบสวน เพอ่ื หาขอ เทจ็ จริง และวินิจฉยั ชข้ี าดปญ หาหรอื ขอ โตแยงท่เี กิดขึ้นตามกฎหมาย

ห น า | 76 6) สั่งใหม กี ารเลอื กต้งั ใหมห รอื ออกเสียงประชามติใหมใ นหนว ยเลอื กต้ังใดหนว ยเลือกตั้งหนึ่งหรือ ทุกหนวยเลอื กตัง้ เมือ่ มหี ลกั ฐานอนั ควรเช่อื ไดว าการเลือกตง้ั หรือการออกเสียงประชามติในหนวยเลือกต้ัง น้ัน ๆ มไิ ดเ ปนไปโดยสุจริตและเทีย่ งธรรม 7) ประกาศผลการเลอื กตั้ง ผลการสรรหา และผลการออกเสียงประชามติ 8) สงเสรมิ และสนบั หรอื ประสานงานกับหนวยราชการ หนว ยงานของรัฐ รัฐวิสาหกจิ หรือราชการ สวนทองถนิ่ หรอื สนับสนุนองคกรเอกชน ในการใหการศึกษาแกป ระชาชน เก่ียวกับการปกครองระบอบ ประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยท รงเปน ประมุข และสงเสรมิ การมีสวนรว มทางการเมอื งของประชาชน 9) ดาํ เนินการอนื่ ตามท่ีกฎหมายบัญญตั ใิ นการปฏบิ ตั ิหนาที่ คณะกรรมการการเลอื กต้ัง มีอํานาจเรยี กเอกสาร หรือหลักฐานทเ่ี กี่ยวของจากบุคคลใด หรือเรียก บุคคลใดมาใหถ อ ยคํา ตลอดจนใหพ นักงานอัยการ พนักงานสอบสวนหนวยราชการ หนวยงานของรัฐ รฐั วิสาหกจิ หรือราชการสว นทองถิน่ ได 2. ผตู รวจการแผนดิน เปน คณะบุคคลจํานวน 3 คน ซึ่งพระมหากษัตริย ทรงแตง ตั้งตามคําแนะนํา ของวุฒิสภา จากผูซึ่งเปนที่ยอมรับนับถือของประชาชน มีความรอบรู และมีประสบการณในการบริหาร ราชการแผนดนิ วสิ าหกิจ หรือกิจกรรมอันเปน ประโยชนร วมกันของสาธารณะ และมีความซ่ือสัตยส ุจริต มวี าระการดาํ รงตาํ แหนง 6 ป นบั แตวันที่พระมหากษตั รยิ ทรงแตง ต้ัง และใหดาํ รงตําแหนงไดเพียงวาระเดยี ว โดยประธานวุฒิสภาเปน ผลู งนามรบั สนองพระบรมราชโองการ และใหม สี าํ นักงานผูตรวจการแผน ดิน เปน หนวยงานอสิ ระในการบรหิ ารงานบคุ คล การงบประมาณ การดําเนนิ การอืน่ ตามทก่ี ฎหมายบญั ญตั ิ ผตู รวจการแผน ดนิ มอี ํานาจหนาทดี่ งั นี้ 1) พิจารณาและสอบสวนหาขอเท็จจรงิ ตามคาํ รอ งเรียนในกรณี (1) การไมป ฏิบัตติ ามกฎหมาย หรือปฏิบตั ินอกเหนอื อาํ นาจหนาท่ตี ามกฎหมายของขา ราชการ พนกั งาน หรือลกู จา งของหนวยราชการ หนว ยงานของรัฐ หรือรฐั วสิ าหกิจ หรือราชการสวนทอ งถิ่น (2) การปฏบิ ตั ิหรอื ละเลยไมปฏิบัติหนา ที่ของขาราชการ พนักงาน หรือลูกจางของหนวยงาน ราชการหนวยงานของรัฐ หรอื รฐั วิสาหกิจ หรอื ราชการสวนทองถิ่น ทก่ี อ ใหเกดิ ความเสยี หายแกผ ูร องเรียน หรือประชาชนโดยเปน ธรรม ไมว าการนั้นจะชอบหรอื ไมชอบดวยอํานาจหนา ที่กต็ าม (3) การตรวจสอบการละเลยการปฏิบัติหนา ท่ีหรือปฏิบัติหนาท่ีโดยไมช อบดว ยกฎหมายของ องคก รตามรัฐธรรมนูญ และองคก รในกระบวนการยุตธิ รรม ท้งั นี้ ไมรวมถึงการพิจารณาพิพากษาอรรถคดี ของศาล (4) กรณอี ืน่ ตามท่กี ฎหมายบัญญัติ 2) ดาํ เนินการเก่ียวกบั จรยิ ธรรมของผูดาํ รงตาํ แหนงทางการเมืองและเจา หนา ท่ีของรัฐ 3) ติดตาม ประเมินผล และจัดทําขอ เสนอแนะในการปฏิบัติตามรัฐธรรมนูญ รวมตลอดถึง ขอพจิ ารณา เพอื่ แกไ ขเพิ่มเตมิ รฐั ธรรมนญู ในกรณีทเ่ี ห็นวา จําเปน 4) รายงานผลการตรวจสอบและผลการปฏิบัติหนา ที่ พรอ มขอสังเกตตอ คณะรัฐมนตรี สภาผูแ ทน ราษฎร และวุฒสิ ภา ทุกป การใชอ ํานาจหนา ที่ตาม 1) (1) (2) และ (3) ใหผตู รวจการแผน ดินดําเนินการ เม่ือมีการรอ งเรียน เวนแตเ ปน กรณที ผี่ ตู รวจการแผน ดินเห็นวา การกระทาํ ดังกลาวมีผลกระทบตอความเสียหายของประชาชน สวนรวม หรือเพื่อคุมครองประโยชนส าธารณะ ผูต รวจการแผนดินอาจพิจารณาและสอบสวนโดยไมมี การรองเรยี นได

ห น า | 77 3. คณะกรรมการการปองกันและปราบปรามการทุจริตแหง ชาติ (ป.ป.ช.) เปนองคกรอิสระท่ี ประกอบไปดว ยประธานสภา 1 คน และกรรมการอื่นอกี 2 คน ซ่ึงมีพระมหากษัตรยิ ท รงแตงตั้งตามคําแนะนําของ วฒุ สิ ภา กรรมการปอ งกนั และปราบปรามการทุจรติ แหง ชาติ ตอ งเปน ผมู คี วามซ่ือสัตยสุจริต เปนที่ประจกั ษ มวี าระการดาํ รงตาํ แหนง 9 ป นับตงั้ แตพ ระมหากษัตริยทรงแตง ต้งั และใหด าํ รงตาํ แหนง ไดเพียงวาระเดียว โดยมปี ระธานวฒุ ิสภาเปนผลู งนามรับสนองพระบรมราชโองการ ใหม ีสํานักงานที่เปน อิสระในการบริหาร งานบคุ คล การงบประมาณ และการดําเนินการอืน่ ทั้งน้ตี ามกฎหมายบญั ญตั ิ คณะกรรมการปองกันและปราบปรามการทุจริตแหง ชาติ มีอาํ นาจหนาที่ ดงั น้ี 1) ไตส วนขอเท็จจริงและสรุปสํานวน พรอมทั้งทําความเห็นเกี่ยวกับการถอดถอนออกจาก ตําแหนง เสนอตอ วุฒสิ ภา 2) ไตสวนขอเทจ็ จริงและสรปุ สํานวน พรอมทั้งทําความเห็นเก่ียวกับการดําเนินคดีอาญาของ ผดู าํ รงตําแหนง ทางการเมือง สง ไปยังยังศาลฎกี า แผนกคดอี าญาของผูดํารงตาํ แหนงทางการเมอื ง 3) ไตสวนและวินิจฉยั วาเจาหนาที่ของรฐั ตัง้ แตผบู ริหารระดับสงู หรือขาราชการ ซึ่งดํารงตง้ั แต ผูอํานวยการหรอื เทยี บเทา ข้นึ ไปรํ่ารวยผิดปกติ กระทาํ ความผิดฐานทจุ ริตตอหนา ที่หรือกระทําความผิดตอ ตาํ แหนง หนาที่ราชการ หรือความผดิ ตอตาํ แหนง หนา ทีใ่ นการยุตธิ รรม รวมทั้ง ดําเนินการกับเจาหนา ท่ีของรัฐ หรอื ขาราชการในระดับตา่ํ กวา ที่รวมกระทาํ ความผิดกบั ผดู ํารงตําแหนง ดังกลาว หรือกับผูดํารงตาํ แหนงทาง การเมือง หรือท่ีกระทําความผิดในลักษณะที่คณะกรรมการปองกันและปราบปรามการทุจริตแหง ชาติ เหน็ ควรดาํ เนินการดว ย ทงั้ นี้ ตามพระราชบญั ญตั ปิ ระกอบรัฐธรรมนูญวา ดว ยการปอ งกันและปราบปราม การทจุ รติ 4) ตรวจสอบความถูกตอ งและความมีอยูจ ริง รวมทั้งความเปล่ียนแปลงของทรัพยส ินและ หนี้สินของผดู าํ รงตําแหนง 5) กํากับ ดแู ล คณุ ธรรมและจรยิ ธรรมของผดู าํ รงตําแหนงทางการเมือง 6) รายงานผลการตรวจสอบและผลการปฏบิ ตั ิหนาที่ พรอ มขอสังเกตตอคณะรัฐมนตรี สภาผูแ ทน- ราษฎร และวุฒสิ ภาทกุ ป ท้ังนี้ ใหป ระกาศรายงานดังกลาวในราชกิจจานุเบกษา และเปดเผยตอสาธารณะดว ย 7) ดําเนินการอ่ืนตามที่กฎหมายบญั ญตั ิ 4. คณะกรรมการตรวจเงนิ แผน ดิน (คตง.) การตรวจเงินแผนดิน ใหกระทาํ โดยคณะกรรมการตรวจเงินแผนดินที่เปนอิสระและเปนกลาง ประกอบดว ยประธานกรรมการ 1 คน และกรรมการการอน่ื อกี 6 คน ซ่งึ พระมหากษัตรยิ ทรงแตง ตั้งจากผมู ี ความชํานาญและประสบการณด านการตรวจเงนิ แผน ดนิ การบญั ชี การตรวจสอบภายใน การเงินการคลัง และดา นอน่ื มีวาระการดํารงตําแหนง 6 ป นับต้งั แตว ันท่ีพระมหากษัตริยทรงแตง ต้ัง และใหดํารงตําแหนง ได เพยี งวาระเดียว โดยประธานวฒุ ิสภาเปน ผลู งนามรับสนองพระบรมราชโองการ แตงต้ังประธานกรรมการ การตรวจเงนิ แผน ดิน และผูวา การตรวจเงนิ แผน ดนิ และใหมีสํานกั งานการตรวจเงินแผน ดินเปนหนวยงานที่ เปน อิสระในการบริหารบคุ คล การงบประมาณ และการดาํ เนนิ การอื่น ๆ ตามกฎหมายบัญญัติ คณะกรรมการตรวจเงินแผน ดนิ มอี ํานาจหนาที่ ดงั น้ี 1. กําหนดหลักเกณฑมาตรฐานเกีย่ วกบั การตรวจเงนิ แผนดิน 2. ใหค ําปรกึ ษา แนะนาํ และเสนอแนะ ใหม ีการแกไ ขขอ บกพรองเกีย่ วกบั การตรวจเงินแผน ดิน

ห น า | 78 3. แตง ตัง้ คณะกรรมการวนิ ยั ทางการเงนิ และการคลงั ทเ่ี ปนอสิ ระ ทําหนาทีว่ ินจิ ฉยั การดาํ เนนิ การท่ี เกี่ยวกับวินัยทางการเงิน การคลัง และการงบประมาณ และใหค ดีท่ีพิพาทเก่ียวกับคําวินิจฉัยของ คณะกรรมการวินัยทางการเงินการคลงั ในเรือ่ งดงั กลา ว เปน คดีทอี่ ยใู นอํานาจของศาลปกครอง ใหผ ูวา การตรวจเงินแผน ดนิ มีอํานาจหนา ทเ่ี กีย่ วกับการตรวจเงนิ แผน ดินท่เี ปนอสิ ระและเปน กลาง จากบทบาทหนา ทขี่ ององคก รอสิ ระ 4 องคกร จะพบวา การตรวจสอบการใชอํานาจรัฐตามรฐั ธรรมนูญ พุทธศักราช 2550 มีกระบวนการและมาตรการตรวจสอบนักการเมือง ตงั้ แตก ารเขา สูอาํ นาจโดยคณะกรรมการ การเลือกตั้ง กระบวนการใชอํานาจรัฐโดยคณะกรรมการปองกันและปราบปรามการทุจริตแหง ชาติ คณะกรรมการตรวจเงินแผนดิน และผูตรวจการแผน ดิน ท่ีคอยสอดสองและตรวจสอบการใชอํานาจรัฐตาม กฎหมายอยา งเครง ครดั ในสภาพตามเปนจริงในปจ จุบัน จะเห็นไดวากลไกลทางกฎหมายและองคกรอิสระไม สามารถหยุดย้ัง แกไ ขปญหาทุจริตคอรร ัปช่ันของนักการเมืองได นอกจากการสง เสริมใหม ีกระบวนการ ตรวจสอบการดําเนินของภาครัฐ โดยประชาชนที่มีความเขมแข็งเขา มามีสวนรว มในการตรวจสอบอยา ง จรงิ จงั ตอไป บทบาทหนาท่ขี ององคก รอ่นื ตามรฐั ธรรมนญู 1 องคกรอัยการ มีหนว ยธุรกิจท่ีเปน อิสระในการบริหารงานบุคคล การงบประมาณ และการ ดําเนินการอ่ืน โดยมีอัยการสูงสุด เปน ผูบังคับบัญชาการ มีพนักงานอัยการ ทําหนาที่ตามที่บัญญัติใน รัฐธรรมนูญและตามกฎหมายทีเ่ กีย่ วของ พนกั งานอยั การมอี สิ ระในการพิจารณาส่งั ทําคดี และการปฏบิ ตั หิ นา ท่ีใหเปน ไปโดยเท่ียงธรรม 2. คณะกรรมการสิทธมิ นุษยชนแหง ชาติ ประกอบดวย ประธานกรรมาการ 1 คน กรรมการอื่นอีก 10 คน ซึ่งมีพระมหากษัตริยท รงแตงต้ังตามคําแนะนําของวุฒิสภา จากผูมีความรูหรือประสบการณด านการ คุมครองสิทธเิ สรีภาพของประชาชน มีวาระการดํารงตําแหนง 6 ป นับต้ังแตว ันท่ีพระมหากษัตริยทรงแตง ต้ัง และใหดํารงตาํ แหนงไดเพียงวาระเดยี ว โดยประธานวฒุ สิ ภาเปนผลู งนามรบั สนองพระบรมราชโองการ คณะกรรมการสิทธมิ นุษยชนแหง ชาติ มอี ํานาจหนา ท่ี ดงั น้ี 1) ตรวจสอบและรายงานการกระทํา หรอื การละเลยการกระทํา อนั เปนการละเมดิ สิทธิมนุษยชน หรือไมเ ปนไปตามพนั ธกรณีระหวา งประเทศ เกีย่ วกับสิทธิมนุษยชนที่ประเทศไทย ภาคี และเสนอมาตรการแกไ ข ท่เี หมาะสมตอ บคุ คลหรือหนวยงานท่ีกระทาํ หรอื ละเลยการกระทําดังกลาว เพ่อื ดําเนินการในกรณีที่ปรากฏวา ไมม ีการดาํ เนินการตามทีเ่ สนอใหร ายงานตอ รัฐสภา เพ่ือดาํ เนนิ การตอ ไป 2) เสนอเร่ืองพรอ มดว ยความเห็นตอศาลรัฐธรรมนูญ ในกรณีท่ีเห็นชอบตามท่ีมีผูร องเรียน วาบทบัญญตั ิแหง กฎหมายใดกระทบตอสทิ ธิมนุษยชนและมปี ญ หาเก่ียวกบั ความชอบดว ยรัฐธรรมนูญ ท้ังน้ี ตามพระราชบัญญตั ิประกอบรัฐธรรมนญู วาดวยวิธพี จิ ารณาของศาลรฐั ธรรมนูญ 3) เสนอเร่อื งพรอมดวยความเห็นตอ ศาลปกครองในกรณีที่เห็นชอบตามที่มีผูร อ งเรียนวากฎ คําสั่ง หรอื การกระทําอน่ื ใดในทางปกครอง กระทบตอสิทธิมนุษยชนและมีปญ หาเกี่ยวกับความชอบดวย รฐั ธรรมนูญหรือกฎหมาย ทงั้ นี้ ตามพระราชบัญญัติจัดตงั้ ศาลปกครองและวิธพี จิ ารณาคดีปกครอง 4) ฟองคดีตอศาลยุติธรรมแทนผูเสียหาย เม่ือไดร ับการรอ งขอจากผูเ สียหายและเปน กรณีที่ เหน็ สมควร เพื่อแกไ ขปญ หาการละเมดิ สทิ ธิมนุษยชนเปน สว นรวม ท้ังน้ี ตามที่กฎหมายบัญญตั ิ 5) เสนอแนะนโยบายและขอเสนอในการปรบั ปรงุ กฎหมาย ตอรัฐสภาหรือคณะรัฐมนตรี เพื่อ สงเสรมิ และคมุ ครองสิทธมิ นุษยชน

ห น า | 79 6) สงเสรมิ การศึกษา การวิจัย และการเผยแพรค วามรดู านสิทธมิ นุษยชน 7) สงเสรมิ ความรว มมือและการประสานงานระหวางหนวยราชการ องคกรเอกชน และองค การอืน่ ในดานสทิ ธิมนษุ ยชน 8) จัดทํารายงานประจําป เ พ่ือประเมินสถานการณดานสิทธิมนุษยชนภายในประเทศ และ เสนอตอรัฐสภา 9) อํานาจหนาทอี่ ่ืนตามท่ีกฎหมายบัญญัติ ในการปฏิบตั ิหนาท่ี คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติ ตอ งคํานึงถึงผลประโยชนสว นรวม ของชาติและประชาชน ประกอบดวย คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหง ชาติ มีอํานาจเรียกเอกสารหรือ หลักฐานที่เกย่ี วขอ งจากบุคคลใดหรอื เรยี กบคุ คลใดมาใหถอยคํา รวมทั้งมีอํานาจอ่ืน เพ่ือประโยชนในการ ปฏิบตั ิหนาที่ ท้ังนีต้ ามท่ีกฎหมายบัญญัติ 3. สภาท่ีปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ มีหนา ที่ใหค ําปรึกษาและขอ เสนอแนะตอ คณะรัฐมนตรีในปญหาตาง ๆ ท่ีเก่ียวกับเศรษฐกิจและสังคม รวมถึงกฎหมายท่ีเก่ียวขอ ง มีสํานักงานเปน หนวยงานที่เปน อิสระ ในการบริหารงานบุคคล การงบประมาณ และการดําเนินการอื่น ตามที่กฎหมาย บญั ญัติ จากบทบาทหนาท่ขี ององคกรตามรัฐธรรมนญู ทงั้ 2 ประเภท พบความแตกตางของบทบาทหนา ที่ ขององคก รอืน่ ตามรัฐธรรมนญู และองคกรอสิ ระตามรัฐธรรมนูญ คือ การท่รี ฐั ธรรมนูญกําหนดใหองคก รอิสระ ตามรฐั ธรรมนูญ สามารถเสนอรางกฎหมายไดตามมาตรา 139 องคก รอิสระตามรฐั ธรรมนูญ สามารถเสนอ รา งพระราชบัญญตั ปิ ระกอบรัฐธรรมนูญ ซ่ึงประธานองคก รนั้น เปน ผูร ักษาการตามมาตรา 182 สามารถ เสนอรางพระราชบัญญตั เิ กย่ี วกบั การจัดองคกร และรา งพระราชบัญญัตทิ ีป่ ระธานองคกรนน้ั เปนผูร กั ษาไดด ว ย สวนองคกรอนื่ ตามรฐั ธรรมนญู ไมมบี ทบญั ญัตใิ นลกั ษณะดงั กลา ว เรอื่ งท่ี 4 บทบัญญตั ขิ องรฐั ธรรมนูญท่มี ผี ลตอการเปล่ยี นแปลงทางสังคม และมผี ลตอ ฐานะของประเทศไทยในสงั คมโลก รูปแบบการเมืองการปกครองของไทย ต้ังแตสมยั สุโขทัย จนถึงปพุทธศักราช 2475 เปนการปกครอง ในระบอบสมบรู ณาญาสิทธิราช กฎหมายท่ีใชเ ปนหลกั ในการปกครองมีท่ีมาจากกลุมผูป กครอง คือ ทหาร และกลุม ขุนนาง สว นประชาชนเปนแคไพรธรรมดา หรือ ทาสที่ตอ งทําตามคําส่ังของกลุมผูปกครอง เทานัน้ ซง่ึ เปนทม่ี าของระบบอุปถมั ภ ความอยตุ ธิ รรมตาง ๆ ทเ่ี กิดข้ึน เกิดจากบุคคลท่ีเปนกลุม ผูปกครอง ในชวงเวลานัน้ ไมม รี ะบบทีจ่ ะตรวจสอบหรือถวงดุลอํานาจกับคณะผูปกครองได จากรูปแบบการปกครอง ดังกลา ว เมื่อมชี าวตะวันตกเดินทางเขามายังประเทศไทย จึงมองวา ไทยเปนบา นปาเมืองเถื่อน (อนารยชน) โดยเฉพาะอยา งย่งิ เมอื่ ชาวตะวนั ตกทเี่ ดนิ เขา มาประเทศไทยสมยั รชั กาลที่ 4 เขามาทาํ หนังสือสัญญาพระราช- ไมตรีกบั ประเทศไทย หนงั สือสญั ญาทท่ี าํ ขึน้ มานัน้ ไดย อมใหฝ รัง่ มีสิทธสิ ภาพนอกอาณาเขต คือ ยอมใหฝ ร่ัง ต้งั ศาลขนึ้ เรยี กวา “ศาลกงสลุ ” ข้นึ พิจารณาคดคี วามของคนในบงั คับของตนได อันเปนการไมย อมอยูใ ตบังคับ บัญชาของกฎหมายไทย ทัง้ นี้ เนอ่ื งมาจากวาฝรั่งถือวา กฎหมายและวธิ ีพิจารณาความของประเทศไทยยัง ไมม ีระเบียบแบบแผนดีพอ การทีฝ่ รงั่ ตา งประเทศมีศาลกงสุล พิจารณาคดคี วามของคนในบังคับของตนนั้น ทําใหประเทศไทยมีความยุงยากทางการปกครองเกดิ ขึน้ อยเู สมอ แมภ ายหลงั ในสมยั รัชกาลที่ 5 ที่ไดยอมเสยี

ห น า | 80 ดินแดนบางสว น เพอื่ แลกกับการสทิ ธิสภาพนอกเขตไทย (สยามประเทศในเวลานัน้ ) ในสายตาชาวโลกกย็ ังเปน บานปา เมืองเถื่อน แมวา จะมีการประกาศใหเลกิ ทาสในรัชกาลท่ี 5 เมือ่ ปพ ุทธศักราช 2448 สภาพสังคมไทยก็ยังไมม ี ความเปลยี่ นแปลงมากนกั เพราะประชาชนยังติดขอ งอยูก ับความเคยชินในการมีคนปกปองคุม ครองและ ยังไมม ีการจัดการศึกษาใหแ กป ระชาชนเปน ระบบ จนกระทั่งสมัยรัชกาลท่ี 7 เม่ือกระแสนิยมตะวันตกหลั่งไหล เขา มา มีการสงนักเรียนไทยไปศึกษายังตา งประเทศจํานวนมาก กลุมนักศึกษาเหลา นี้ เม่ือสําเร็จ การศกึ ษากไ็ ดน ํามาส่ิงทพี่ บเหน็ และองคความรูในเร่ือง การเมอื งการปกครองแบบตะวันตก กลบั เขา มาดว ย และพยายามทีจ่ ะพัฒนาประเทศไทยใหพน จากคาํ วา บานปา เมืองเถอื่ น ในหลาย ๆ ดาน หนึ่งในการเปล่ียนแปลง ประเทศ คอื เรื่องการปฏิรูปการปกครองโดยการยดึ อํานาจของคณะราษฎร เม่อื ป พุทธศกั ราช 2475 (หลัง การเลิกทาส 27 ป) จากระบอบสมบูรณาญาสทิ ธริ าชมาเปนการปกครองระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหา- กษตั รยิ ท รงเปนประมุข มกี ารประกาศใชร ฐั ธรรมนญู ครัง้ แรกในสยามประเทศ โดยถือวารัฐธรรมนูญ เปน กฎหมาย สูงสดุ ในการปกครองประเทศ กฎหมายอนื่ จะขัดหรอื แยง มิได หลกั การสาํ คัญย่ิงในรัฐธรรมนูญ คือ อํานาจ สูงสุดของประเทศ เปน ของราษฎรท้ังหลาย พระมหากษัตริยทรงเปนประมุขของประเทศภายใต รัฐธรรมนญู การประกาศใชร ัฐธรรมนูญ มไิ ดท าํ ใหสภาพสงั คมไทยเกิดการเปล่ียนแปลงแบบถอนรากถอนโคน เพราะกลุมผูน ําทางความคิดสว นใหญเปนผูท ่ีไดรับทุนไปศึกษาตอตา งประเทศ ประชาชนสว นใหญข อง ประเทศยังไดร บั การศึกษานอย จนกระท่ังเมอ่ื มีการสงเสริมใหประชาชนไดรับการศึกษาสูงข้ึน ประชาชน กลุม นี้จึงไดเรม่ิ ตระหนักถึงสถานภาพ บทบาทหนา ทส่ี ิทธแิ ละเสรีภาพทตี่ นเองพึงไดรับจากรฐั บทบัญญัตใิ นรฐั ธรรมนญู ทถ่ี ือวามีผลตอการเปล่ียนแปลงของสภาพสังคมไทย ไดแ ก 1. การรบั รองสิทธขิ องชายและหญงิ วามีสทิ ธิเทาเทยี มกนั 2. ความเสมอภาคในการบังคับใชก ฎหมายกับทกุ บุคคล : บุคคลยอมเสมอกัน ในกฎหมายและไดรับ ความคุมครองตามกฎหมายเทาเทยี มกัน 3. ทมี่ าของรัฐบาล 4. การตรวจสอบการใชอาํ นาจรฐั 5. สิทธิและเสรีภาพของชนชาวไทย ทัง้ ท่เี ปน สทิ ธิและเสรภี าพสว นบุคคล เชน สิทธแิ ละเสรีภาพในชีวิตและรางกายของบุคคล การจับและคุมขัง การคน ตวั บุคคล หรอื การกระทําใดอนั กระทบตอสิทธิและเสรีภาพ ตามวรรคหนึ่ง จะกระทํามิได เวน แตม ี เหตุตามท่ีกฎหมายบัญญัติ การเขา ไปในเคหสถาน โดยปราศจากการความยินยอมของผูครอบครอง เสรีภาพในการเดินทาง และเสรภี าพในการเลือกถิน่ ทอ่ี ยภู ายในราชอาณาจกั ร เสรีภาพในการส่ือสารถึงกัน โดยทางท่ชี อบดว ยเสรภี าพบริบูรณในการนับถือศาสนา สิทธใิ นกระบวนการยุตธิ รรม เสรภี าพในการแสดงความคดิ เห็นของบุคคลและสื่อมวลชน สทิ ธเิ สรีภาพในการศกึ ษา สทิ ธกิ ารไดรับบริการสาธารณสุขและสวัสดิการจากรฐั เสรภี าพในการชุมชนและการสมาคม ความเปลี่ยนแปลงทางสังคม ท่ีเปนผลจากการมีรัฐธรรมนูญบัญญัติไว จึงเปนหลักประกันท่ี ประชาชนจะตอ งไดรับการคุมครองและดูแลจากรัฐ และมผี ลตอการกระตุน ใหป ระชาชนเกิดความตื่นตัวใน

ห น า | 81 การพทิ กั ษสทิ ธิของตนเอง รวมท้ังการปฏิบัติตนท่ีจะไมไปละเมิดตอ สิทธิของผูอื่น ความเปล่ียนแปลงทาง สงั คมทีเ่ ปน ผลจากการมรี ฐั ธรรมนูญท่ีเหน็ ไดอยา งเปนรูปธรรม ไดแก 1. ความต่ืนตัวในภาคประชาชนท่ีจะเขามามีสว นรว มในการบริหารจัดการประเทศ โดยการต้ัง พรรคการเมือง การเปนสมาชิกพรรคการเมือง 2. เกดิ การรวมตวั ของกลุม บคุ คลต้งั เปน มูลนิธิ เพือ่ ปกปองดูแลสิทธขิ องประชาชนตามรัฐธรรมนูญ เชน มลู นธิ ิคุมครองผูบ ริโภค มูลนธิ ิคมุ ครองสทิ ธิสตรี 3. การรวมตวั ของกลมุ บคุ คลในอาชพี เดยี วกนั เพ่ือเรียกรองความเปนธรรม 4. มีระบบยุติธรรม ท่ีพิจารณาตัดสินคดีความจากเอกสาร พยาน หลักฐาน มีระบบการไตส วน สืบสวน สอบสวน และยกเลิกวิธีการลงโทษในทางทารณุ กรรม เพื่อใหรบั สารภาพ 5. ประชาชนไดร บั บรกิ ารในสงิ่ ทเี่ ปน ปจ จัยพน้ื ฐานของการดาํ รงชวี ิต ไดแ ก บริการการศึกษา บริการ การรกั ษาพยาบาล ความเปล่ยี นแปลงที่เกิดข้ึนในสังคมไทยดังกลาว มีผลใหป ระเทศไทยไดร ับการยอมรับในสายตา ชาวโลกมากขนึ้ วามไิ ดมีความเปน บา นปาเมอื งเถ่อื น โดยชาวตางชาติไดใหก ารยอมรับในกฎหมายไทย เรอ่ื งที่ 5 หนาทพี่ ลเมอื งตามรฐั ธรรมนญู และกฎหมายอ่ืน การอยรู ว มกัน เปนสังคมของมนษุ ยตัง้ แตสองคนขึน้ ไป ยอมมีความขัดแยง กนั ในบางโอกาส เพราะ แตล ะบุคคลยอ มมคี วามปรารถนาท่ีแตกตางกนั อันนําไปสูความขัดแยง และทะเลาะวิวาทกันได ทุกสังคม จงึ ตองวางกฎ กติกาในการอยูรว มกัน เพื่อเปน ขอตกลงกลางในการอยูรว มกันวา สิ่งใดทําได สิ่งใดทําไมไ ด หากฝาฝนจะมีโทษอยางไร เม่ือสังคมมีขนาดใหญข ึ้นเปนระดับประเทศท่ีมีประชากรรวมกันหลายลานคน ผูปกครองก็จําเปน ตองวางกฎข้ึน ซงึ่ เรยี กกันวา “กฎหมาย” เพอ่ื เปนขอตกลงในการอยรู วมกันของคนทง้ั ประเทศ เมือ่ ประเทศไทยเปล่ียนแปลงเปนการปกครองแบบประชาธปิ ไตย เมอื่ ป พ.ศ. 2475 และกําหนดให รฐั ธรรมนญู เปน กฎหมายสูงสุดในการปกครองประเทศ โดยกฎหมายอน่ื จะขดั หรอื แยง มไิ ด รัฐธรรมนูญใน ยุคแรก ๆ แมว า จะเกิดจากการยกรา งของคณะบุคคลเพียงไมก ่ีคน แตก็เปนพัฒนาการทางกฎหมายท่ี คาํ นึงถงึ ความมัน่ คงของชาติ สถานภาพ บทบาท สิทธิ เสรีภาพและหนาท่ีของประชาชนในระดับแตกตางกัน ออกไป และมกี ารพฒั นาการในการเปดโอกาสใหประชาชนเขา มามีสว นรว มในการยกรางรัฐธรรมนูญมากข้ึน ต้งั แตรัฐธรรมนญู ป 2540 เปนตน มา ซง่ึ เราจะพบวามกี ารระบุถงึ หนา ท่ี สทิ ธแิ ละเสรีของประชาชนมากข้ึน การจะเขาใจหนา ท่ีสิทธิและเสรีภาพของตนเองท่ีมีในสังคมไดนั้น จะตองทําความเขาใจกับ ความหมายของ “สถานภาพ บทบาทหนาท่ี สทิ ธิ และเสรีภาพ” ดว ย เพราะสถานภาพ เปน ตน ทางของ การกําหนดบทบาทหนาท่ี สทิ ธิ และเสรีภาพของบุคคลในสงั คม สถานภาพ บทบาท สิทธิเสรีภาพและหนา ที่ มีความเก่ียวขอ งเชื่อมโยงสัมพันธกัน กลา วคือ สถานภาพเปน ตัวกําหนดบทบาท สิทธิ เสรีภาพและหนา ท่ีของบุคคล เราจะเขาใจและสามารถเชื่อมโยง สถานภาพ บทบาทหนาที่ สทิ ธิ และเสรภี าพ ไดต อเมื่อเรามีความเขา ใจในความหมายของแตล ะคํา ซ่ึงเรา จะเร่มิ ทาํ ความเขาใจความหมายของแตละคาํ ดังนี้

ห น า | 82 ความหมาย สถานภาพ หมายถึง ตําแหนงท่ีบุคคลไดรับจากการเปน สมาชิกของสังคม ในบุคคลคนเดียวกัน อาจจะมหี ลายสถานภาพได เชน นายสมชาย เปนคนไทย อาชีพรับราชการครู เปนศิษยเกามหาวิทยาลัย- รามคาํ แหง ไดแก 1. สถานภาพท่ีไดจากถิ่นที่อยู ท่ีถือกําเนิด ก็จะไดส ัญชาติของประเทศท่ีเกิด เชน คนไทย คนญ่ีปุน คนอังกฤษ คนจนี เปนตน 2. สถานภาพทีไ่ ดม าโดยกําเนิด เชน ปู ยา ตา ยาย พอ แม ลงุ ปา นา อา พ่ี นอง ลูกหลาน เปน ตน 3. สถานภาพทไ่ี ดม าจากการศึกษา เชน ศษิ ยเ กา กศน. ศษิ ยเ กาโรงเรียนสตรวี ิทยา 4. สถานภาพทีไ่ ดม าจากการประกอบอาชีพหรือการกระทํา เชน ครู หมอ พอคา นายกรัฐมนตรี พระ นักบวช นกั โทษ เปน ตน 5. สถานภาพทไี่ ดจ ากการสมรส เชน สามี ภรรยา พอ หมา ย แมหมาย เปน ตน บทบาทหนา ท่ี หมายถงึ การทาํ หนา ที่ หรอื พฤตกิ รรมท่ีเปน ภาระรับผิดชอบตามสถานภาพท่ีไดร ับ เชน สถานภาพเปนครู เปนทนายความ เปนตน เห็นไดว า สถานภาพและบทบาทหนาที่ มีความเกี่ยวขอ ง สัมพันธ โดยสถานภาพเปนตัวกาํ หนดบทบาทหนาที่บุคคลนั้น ๆ ย่ิงบุคคลท่ีมีหลายสถานภาพ ก็ย่ิงมีบทบาท หนาทีม่ ากตามไปดว ย นอกจากสถานภาพ บทบาทหนา ท่ี ซึ่งเปนภาระหนาท่ีและความรับผิดชอบแลว แตละบุคคลยังได รบั สิทธแิ ละเสรีภาพตามสถานภาพ และบทบาทหนาท่ีเหลา นนั้ ในการอยใู นสงั คมน้นั ๆ ดว ย สทิ ธิ หมายถงึ อํานาจหรือผลประโยชนของบุคคลทมี่ ีกฎหมายใหค มุ ครอง โดยบุคคลอ่ืนจะตองให ความเคารพ จะละเมิดลว งเกนิ หรือกระทาํ การใด ๆ อันกอใหเ กดิ การกระทบกระเทอื นตอ สิทธิของบุคคลไมไ ด เชน สิทธิเลือกต้ัง สิทธิในการรับความคุม ครองจากรัฐ สิทธิในการไดรับบริการสาธารณะจากรัฐ ตามท่ี กฎหมายกาํ หนด เสรีภาพ หมายถงึ ความมอี ิสระในการกระทาํ ของบุคคล ซึง่ กระทําน้ันจะตอ งขัดตอกฎหมาย เชน เสรภี าพในการนบั ถือศาสนา เสรีภาพในการเดนิ ทาง เสรีภาพในการประกอบสัมมาชีพ เสรีภาพในการพูด การเขียนที่ไมละเมิดสิทธิ และเสรภี าพของบคุ คลอน่ื หนา ท่ีของพลเมืองตามรัฐธรรมนูญ รัฐธรรมนูญ ฉบบั ปพ ทุ ธศักราช 2550 ไดกําหนดหนา ที่ของชนชาวไทยไวใ นหมวดที่ 4 มาตรา 70 ถงึ มาตรา 74 ดังนี้ 1. บคุ คลมหี นา ทีพ่ ทิ กั ษไวซ ่งึ ชาติ ศาสนา พระมหากษตั ริย และการปกครองระบอบประชาธิปไตย อันมีพระมหากษตั ริยเปนประมขุ ตามรฐั ธรรมนญู น้ี (มาตรา 70) 2. บุคคลมีหนาที่ปอ งกันประเทศ รักษาผลประโยชนของชาติ และปฏิบตั ติ ามกฎหมาย (มาตรา 71) 3. บุคคลมหี นา ที่ไปใชสิทธิเลือกต้งั (มาตรา 72) 4. บุคคลมีหนา ที่รับราชการทหาร ชวยเหลือในการปองกัน และบรรเทาภัยพิบัติสาธารณะ เสียภาษี อากร ชว ยเหลือราชการ รับการศกึ ษาอบรม พิทักษ ปองกนั และสืบสานศิลปวฒั นธรรมของชาติ และภูมปิ ญญา ทอ งถนิ่ และอนรุ กั ษท รัพยากรธรรมชาติและสงิ่ แวดลอม ท้ังน้ตี ามทกี่ ฎหมายบญั ญัติ (มาตรา 73)

ห น า | 83 5. บคุ คลผเู ปนขา ราชการ พนักงาน หรอื ลูกจางของหนว ยงานราชการ หนว ยงานของรัฐ รัฐวิสาหกิจ หรอื เจา หนาทอ่ี ่นื ของรัฐ มีหนา ท่ีดําเนินการใหเ ปนไปตามกฎหมาย เพื่อรักษาประโยชนส วนรวม อํานวย ความสะดวก และใหบรกิ ารแกประชาชนตามหลกั ธรรมมาภบิ าลของการบรหิ ารกิจการบานเมอื งทด่ี ี บคุ คลท่ีมีสถานภาพเปนคนไทย จึงตองที่หนาที่รับผิดชอบตามที่กําหนดไวใ นรัฐธรรมนูญรวมทั้ง สนบั สนุนสง เสริมใหผ อู ่ืน ๆ ปฏบิ ัตติ นตามหนาท่ที กี่ ําหนดไวในรฐั ธรรมนญู และกฎหมายอ่ืน ๆ ดวย ทําอยา งไร เราจงึ จะสนับสนุน สง เสรมิ ใหผูอ่ืน ๆ ปฏบิ ัติหนาท่ีตามกําหนดไวในรัฐธรรมนูญ รวมทั้งกฎหมายอ่นื ๆ ของ ประเทศดว ย แนวทางในการสนับสนุนสง เสริมใหผ ูอ ่ืน ๆ ปฏิบัติหนา ที่ตามกําหนดไวใ นรัฐธรรมนูญ รวมท้ัง กฎหมายอนื่ ๆ มีดงั น้ี 1. ประพฤติ ปฏิบัตติ น ตามหนาทที่ ่กี ําหนดไวในรัฐธรรมนูญรวมทง้ั กฎหมายอืน่ ๆ เพ่ือใหเ ปน แบบอยาง ท่ีดีแกบุคคลในครอบครัวและชุมชนท่ีตนเองอาศัยอยูใ หเปน วิถีชีวิต ซึ่งจะมีอิทธิพลตอบุคคลใกลชิดใหม ี ความคลอ ยตามในการประพฤตปิ ฏิบตั ิ 2. เผยแพรค วามรู อบรม สง่ั สอน สนทนาแลกเปลีย่ นกับบคุ คลอ่นื ในกาลอนั ควรดวย โดยคํานึงถึง วัย ระดับความรขู องบคุ คลทส่ี นทนาดวยความเคารพ และใหเ กียรตใิ นศกั ดิ์ศรีของความเปนมนุษยด วย 3. สนบั สนนุ ช่ืนชม ใหกาํ ลงั ใจ ผทู ่ปี ฏบิ ัติตนตามหนา ที่ทก่ี ําหนดไวในรฐั ธรรมนญู รวมทัง้ กฎหมาย อ่ืน ๆ ดว ย

ห น า | 84 เรือ่ งท่ี 6 หลักอํานาจอธิปไตย หลกั ความเสมอภาค หลักนติ ริ ฐั และนติ ธิ รรม หลักเหตุผล หลกั การประนปี ระนอม และหลกั การยอมรับความคดิ เห็นตา ง เพ่ือการอยูรว มกัน อยา งสนั ติ สามคั คี ปรองดอง สมานฉันท การเมอื ง การปกครองระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตรยิ ทรงเปนประมขุ 1. ความหมายของประชาธปิ ไตย คาํ วา “ประชาธิปไตย” มาจากภาษาองั กฤษคาํ วา “democracy” มีท่มี าจากภาษากรีก คาํ วา “demos”ทแี่ ปลวา ประชาชน กบั คาํ วา “kratos” ทแี่ ปลวา อํานาจ พระเจาวรวงศเธอ พระองคเจาวรรณไวทยากร กรมหมื่นนราธิปพงศประพันธ ไดทรงนําคําวา “ปรฺชา” ในภาษาสันสกฤต ท่ีแปลวา ลูกสาว ลูกชายคนทั้งหลาย มาสนธิกับ คําวา “อธิปเตยฺย” ในภาษาบาลีท่ี แปลวา ความเปนใหญ ดังน้ัน ประชาธิปไตย จึงหมายถึง ระบอบการปกครองท่ีถือมติปวงชนเปนใหญ การถือเสียงขางมากเปนใหญ (พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554) ประชาธิปไตยน้นั ครอบคลุมทัง้ 3 มิติใหญ ๆ ดงั น้ี 1.1 ประชาธปิ ไตยในมติ ิที่เปนอุดมการณทางการเมอื งการปกครอง 1.2 ประชาธิปไตยในมติ ิทเ่ี ปน ระบอบการเมืองการปกครอง 1.3 ประชาธิปไตยในมติ ทิ ่เี ปนวัฒนธรรมหรอื วิถชี ีวติ ประชาธปิ ไตย [ปรฺ ะชาทิปะไต, ปรฺ ะชาทิบปะไต] น. ระบอบการปกครองท่ีถอื มตปิ วงชนเปนใหญ, การถือเสยี งขา งมากเปน ใหญ. (ส. ปรฺ ชา + ป. อธิปเตยยฺ ). พระเจาวรวงศเ ธอ พระองคเจาวรรณไวทยากร กรมหมืน่ นราธิปพงศป ระพันธ คนสวนใหญมักเช่ือตาม ๆ กันวา อับราฮัม ลินคอลน ประธานาธิบดีคนท่ี 16 ของสหรัฐอเมริกา ไดใหคํานิยามไววา ประชาธปิ ไตย คอื การปกครองของประชาชน โดยประชาชน และเพื่อประชาชน แทที่จริง อบั ราฮมั ลนิ คอลน ไมไ ดใหคํานิยามดังกลา ว เพียงแตไ ดก ลา วสนุ ทรพจนที่เมอื งเก็ตตสี เบอรก หลังสงคราม

ห น า | 85 กลางเมอื งระหวางมลรฐั ทางเหนือกบั มลรัฐทางใต เม่ือ ค.ศ. 1863 ตอนหนงึ่ วา “....การปกครองของประชาชน โดยประชาชน จะไมสูญสลายไปจากโลกน้ี” ( “…and that government of the people, by the people and for the people shall not perish from the earth.”) อบั ราฮมั ลนิ คอลน ประธานาธิบดีคนที่ 16 ของสหรฐั อเมริกา สนุ ทรพจนของอับราฮัม ลินคอลน ประธานาธิบดีคนท่ี 16 ของสหรัฐอเมรกิ า ถงึ แมว า คําวา “ประชาธิปไตย คอื การปกครองของประชาชน โดยประชาชน และเพ่ือประชาชน” จะฟง ดูดี แตค วามหมายทีต่ รงที่สดุ ของประชาธปิ ไตย ก็คือ การปกครองโดยประชาชนคนไทยจํานวนมาก เม่ือพูดถึงประชาธิปไตย ก็มักจะนึกถึงรัฐธรรมนูญ เปนตนวา ถาใหนักเรียน นักศึกษา ทํารายงาน เรอื่ ง ประชาธิปไตย โดยกําหนดวา หนาปกรายงานใหม ีรูปภาพดว ย คดิ วานักเรยี น นกั ศึกษาสวนใหญ จะใส รปู อะไร เชือ่ วา สวนใหญจะใสรูปรฐั ธรรมนญู ไวด วย

ห น า | 86 นี่อาจเปนภาพสะทอนวา คนไทยจํานวนมาก เมื่อพูดถึงประชาธิปไตย ก็มักจะนึกถึง รฐั ธรรมนูญ หรืออาจไปถึงขั้นท่ีวารัฐธรรมนูญเทากับประชาธิปไตย ซึ่งไมเปนความจริง ยกตัวอยาง เชน สาธารณรัฐประชาชนจีน และสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนเกาหลี (เกาหลีเหนือ) ที่ปกครองดวย ระบอบเผด็จการ ก็มรี ฐั ธรรมนูญ รัฐธรรมนูญของสาธารณรฐั ประชาชนจนี สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนเกาหลี(เกาหลเี หนือ)กม็ ีรฐั ธรรมนญู ท้ังนี้เพราะทุกประเทศ ไมวาปกครองดวยระบอบประชาธิปไตยหรือเผด็จการ ก็ลวนตองมี รัฐธรรมนญู ทกุ ประเทศ รฐั ธรรมนญู หาไดเปนสญั ลักษณของประชาธปิ ไตยแตอยา งใดไม คนจํานวนไมนอ ยเชื่อวา ระบอบการเมืองการปกครอง สามารถแบงออกไดเปน 2 ระบอบใหญ คือ ประชาธิปไตยกับสงั คมนยิ ม แตทีจ่ รงิ แลว หากแบง ระบอบการเมอื งการปกครอง โดยถือเอาจํานวนผูมี อาํ นาจสงู สดุ เปน เกณฑ จะสามารถแบงระบอบการเมอื งการปกครองออกเปน 2 ระบอบใหญ ๆ คอื 1) ระบอบเผดจ็ การ (dictatorial regime) คือ ระบอบการเมอื งการปกครองทค่ี นสวนนอย หรือคนเดยี ว เปนเจา ของอาํ นาจสงู สดุ ในการปกครองประเทศ ปจจบุ ันนป้ี ระเทศทป่ี กครองดว ยระบอบเผด็จการ เชน สาธารณรัฐประชาชนจนี ราชอาณาจักรซาอุดิอารเบีย เนการาบรูไนดารุสซาลาม สาธารณรัฐคิวบา สาธารณรฐั แคเมรนู สาธารณรัฐสงั คมนิยมเวยี ดนาม สาธารณรฐั เบลารุส สาธารณรัฐชาด เปนตน (ขอ มูล ณ วันท่ี 1 สงิ หาคม พ.ศ. 2557 หลังจากน้ีอาจมกี ารเปล่ยี นแปลงได)

ห น า | 87 2) ระบอบประชาธปิ ไตย (democratic regime) คือ ระบอบการเมือง การปกครองท่คี นสว นใหญ หรอื ทกุ คนเปน เจาของอํานาจสูงสุดในการปกครองประเทศ เชน สหราชอาณาจักร สหรัฐอเมริกา สาธารณรัฐ- ฝรั่งเศส สหพันธสาธารณรัฐเยอรมนี สาธารณรัฐเกาหลี (เกาหลีใต) ญี่ปุน ราชอาณาจักรเนเธอรแลนด เครือรัฐออสเตรเลยี เปนตน (ขอ มูล ณ วันท่ี 1 สงิ หาคม พ.ศ.2557 หลงั จากน้อี าจมีการเปล่ยี นแปลงได) สรุปไดวา ระบอบการเมอื งการปกครอง สามารถแบง ออกไดเปน 2 ระบอบใหญ ๆ คอื เผด็จการ กบั ประชาธปิ ไตย สวนระบบเศรษฐกจิ แบงออกไดเปน 2 ระบบใหญ ๆ คือ ทนุ นิยมกบั สังคมนยิ ม 2. ความเปนมาของประชาธปิ ไตย รัฐที่ปกครองดว ยระบอบประชาธปิ ไตยทเี่ กา แกท ่สี ดุ ในโลก เทาที่มีหลักฐานท่ีนาเช่ือถือ ก็คือ นครรฐั เอเธนส ซึ่งเปนท่ตี ัง้ ของกรุงเอเธนส สาธารณรฐั กรซี ในปจจุบนั เม่ือราว 500 ปก อ นคริสตกาล แตตอมา ไดล มสลายไป เนอื่ งจากนครรฐั เอเธนสแ พสงครามเพโลโพนเี ซยี นแกนครรัฐสปารตา แผนทีแ่ สดงทตี่ ง้ั นครรฐั เอเธนสในทวีปยโุ รป ค.ศ. 1215 พระเจา จอหนที่ 1 ข้ึนภาษตี ามอาํ เภอใจ ทําใหข นุ นางและราษฎรชาวองั กฤษไมพอใจ จงึ รว มมือกันลวงพระองคไ ปลาสัตว แลวบงั คบั ใหทรงลงนามใน “มหากฎบัตร” (Magna Carta) เพ่ือจํากัด พระราชอาํ นาจของพระมหากษัตรยิ  ค.ศ. 1628 และ ค.ศ. 1688 พระมหากษตั รยิ พระองคตอ ๆ มาจําตอง ทรงลงนามในกฎหมายสาํ คญั ๆ นับเปน เหตกุ ารณสําคัญกอนท่ีสหราชอาณาจักร จะเปนประชาธิปไตยใน ปจ จุบนั ค.ศ. 1776 สหรัฐอเมริกาประกาศเปนประเทศเอกราช หลงั ทําสงครามชนะสหราชอาณาจกั ร กไ็ ดนาํ เอาประชาธิปไตยมาใชใ นสหรฐั อเมรกิ าดวย ค.ศ. 1789 เกิดการปฏิวัติครั้งใหญในฝร่ังเศส ชาวฝรั่งเศสลุกฮือขึ้นตอตานอํานาจของ พระเจาหลยุ สท่ี 16 มีการสถาปนาสาธารณรัฐ (ประเทศที่ประมุขเปนสามัญชนไมใชกษัตริย) ไมใชทําให ประชาชนมีอํานาจมากข้ึน แมภายหลังฝร่ังเศสจะกลับไปปกครองแบบสมบูรณาญาสิทธิราชยอีก แตก็ นับวาเปน เหตุการณสาํ คัญบนเสน ทางประชาธปิ ไตยของฝรง่ั เศส ตอ มาหลายประเทศในโลกก็ปฏวิ ัติและเปลยี่ นแปลงไปเปนประชาธิปไตยมากขนึ้ เรอ่ื ย ๆ

ห น า | 88 ความเปนมาของประชาธปิ ไตยของไทย พ.ศ. 2427 (ร.ศ. 113) พระวรวงศเ ธอ พระองคเจาปฤษฎางค และขาราชการ ทําหนังสือกราบ บงั คมทลู ฯ พระบาทสมเด็จพระจลุ จอมเกลาเจา อยูหวั ขอใหทรงเปล่ยี นแปลงการปกครองจากสมบูรณาญาสิทธิราชย ไปเปนแบบประชาธิปไตย แตพ ระองคไ มท รงยินยอม โดยทรงใหเ หตุผลวา ราษฎรสว นใหญย งั ไมพรอ ม พระวรวงศเ ธอ พระองคเจา ปฤษฎางค พ.ศ. 2454 กบฏ ร.ศ. 130 คณะทหารกลมุ หนึ่งนาํ โดยรอยเอก ขุนทวยหาญพทิ กั ษ (เหล็ง ศรจี ันทร) วางแผนและเตรียมการจะยึดอํานาจการปกครองจากพระบาทสมเด็จพระมงกฎุ เกลา เจา อยูหวั แตถูกจับได เสยี กอน คณะกบฏ ร.ศ.130 นําโดยรอยเอก ขุนทวยหาญพิทักษ (แถวหนาคนทส่ี องจากซา ย)

ห น า | 89 พ.ศ. 2475 การเปลยี่ นแปลงการปกครองโดยคณะราษฎร นาํ โดยพนั เอก พระยาพหลพลพยุหเสนา เปลี่ยนแปลงการปกครองจากสมบูรณาญาสิทธิราชยไปเปนแบบประชาธิปไตยไดสําเร็จ แมภายหลังจะมี การรัฐประหารและปกครองแบบเผด็จการอีกหลายคร้ัง แตก็นับไดวา เปนเหตุการณสําคัญของการพัฒนา ประชาธปิ ไตยของไทย คณะราษฎรฝา ยทหารบก นาํ โดยพันเอกพระยาพหลพลพยุหเสนา (คนทห่ี า จากซายแถวกลาง) 3. หลกั การสาํ คญั ของประชาธิปไตย หลกั การของประชาธิปไตยแตกตา งกนั ไปตามการทัศนะของนักวิชาการแตละทาน ในท่ีน้ีขอ กําหนดหลักการของประชาธปิ ไตยเฉพาะที่สาํ คญั ๆ ดังน้ี 3.1 หลกั อํานาจอธปิ ไตยของปวงชน (popular sovereignty) ดงั ท่ีกลา วมาแลว วา ประชาธปิ ไตย หมายถงึ ระบอบการปกครองท่ถี อื มติปวงชนเปนใหญ การถือเสยี งขา งมากเปน ใหญ เพราะประชาธิปไตยตั้งอยูบ นหลักปรัชญามนษุ ยนิยมท่ีเช่ือวา มนุษยมีคุณคา มีศักดิ์ศรี มีคุณภาพ สามารถที่จะปกครองกันเองได ไมควรท่ีจะใหอํานาจสูงสุดในการปกครองประเทศ ไปอยทู ่ีใครคนเดียว หรอื กลมุ คนสวนนอ ยกลุม เดยี ว หากแตควรทจี่ ะใหประชาชนทกุ คนมีสว นในการกาํ หนด ความเปนไปของสังคมและประเทศชาตริ วมกนั คงเปน ไปไมไดท่ีจะใหทุกคนมีความคิดเห็นเหมือนกันหมด ทุกคน หากกลุมหนึ่งมีความคิดเห็นอยางหนึ่ง แตอีกกลุมหนึ่งมีความคิดเห็นอีกอยางหนึ่ง บางครั้งการ กาํ หนดความเปนไปของสังคมและประเทศชาตจิ าํ เปน ตอ งเลือกท่จี ะปฏบิ ตั ิอยา งใดอยางหนึ่งเทานั้น ดังนั้น สังคมและประเทศทเี่ ปน ประชาธปิ ไตย จงึ ตองใหสมาชิกทุกคนในสังคมลงมติ เพือ่ ใหท ราบความคิดเหน็ ของ คนสวนใหญ และนํามาใชเปนแนวทางในการกําหนดความเปนไปของสงั คมและประเทศชาติ อยางไรก็ดี สมาชิกในสงั คมประชาธปิ ไตย จาํ เปน ตองเขาใจวา ฝายทีเ่ ปน เสยี งขางมาก ไมควร ใชค วามเปนเสยี งขางมาก ละเมิดสิทธแิ ละเสรภี าพขนั้ พ้นื ฐานของฝา ยเสยี งขางนอ ย ดงั ทีเ่ รยี กวา “ปกครองโดย เสยี งขา งมาก และเคารพสิทธิของเสียงขา งนอย (majority rule and minority rights)” เชน ฝา ยเสยี งขางมาก ไมพงึ ใชม ติ เพอื่ จัดสรรงบประมาณใหแกพื้นท่ีของพวกตน โดยไมคํานึงถึงความจําเปนของคนสวนนอยท่ี ไดรับความเดอื ดรอ น

ห น า | 90 และเม่ือตองปกครองดวยเสียงขางมาก ตองยอมรับวา เสียงขางมาก อาจจะบอกไดถึง ความคดิ เห็นหรอื ความตองการของคนสว นใหญในสังคมเทานั้น แตอาจจะไมสามารถตัดสินความจริงและ ความถูกตอ งได ดงั เชน เมอ่ื ประมาณหารอยปกอน คนเกือบท้ังโลกนบั พนั ลานคน เช่ือวาโลกเปนศูนยกลาง ของจักรวาล มเี พียงนโิ คลัส โคเปอรนคิ ัส และกาลเิ ลโอ กาลเิ ลอี เทานน้ั ที่บอกวา ดวงอาทิตยเ ปนศูนยกลาง ของจกั รวาล แมเสียงขา งมากจะลงมตใิ หโลกเปนศนู ยก ลางของจักรวาล แตความจริงกห็ าไดเปน ไปตามเสียง ขางมากดวย แลวอะไรที่จะทําใหเสียงขางมาก เปนเสียงขางมากแหงความจริงและความถูกตอง ก็คือ การศกึ ษา นนั่ เอง ดังนั้น ประชาธปิ ไตยจะสําเร็จผลดวยดีนั้น จําเปนตองพัฒนาคุณภาพประชาชนอยางมี ประสิทธิภาพดว ย 3.2 หลกั สทิ ธิและเสรภี าพ (right and liberty) พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554 ระบวุ า สิทธิ หมายถงึ อํานาจอันชอบธรรม เชน บุคคลมีสิทธิและหนาที่ตามรัฐธรรมนูญ เขามีสิทธิในท่ีดินแปลงน้ี หรืออํานาจท่ีกฎหมายรับรองให กระทําการใด ๆ โดยสุจริตไดอยางอสิ ระ แตต อ งไมกระทบกระเทอื นถึงสิทธิของคนอ่นื ประชาชนในระบอบเผดจ็ การนน้ั จะมีสิทธิและเสรภี าพไดอยา งจํากดั แตประชาธิปไตยที่ มีหลักการพนื้ ฐานสาํ คญั ทวี่ ามนุษยมีศกั ด์ิศรี มคี ณุ คา จงึ ใหป ระชาชนมีสทิ ธแิ ละเสรภี าพมากกวา เผด็จการมาก ท้ังนี้ ก็เพือ่ ใหป ระชาชนไดสามารถท่จี ะแสดงศกั ยภาพในการมสี วนรวมพัฒนาสังคมและประเทศชาติอยางมาก ในฐานะเจาของอํานาจสงู สุด โดยทีเ่ ผด็จการนน้ั ประชาชนสามารถมีสวนรว มไดเพียงในฐานะผูใตปกครอง เทาทผ่ี ปู กครองจะอนุญาตใหเทานน้ั หลายครงั้ คนสว นใหญม กั คิดถึงสิทธิที่จะไดสิทธิที่จะมีเพียงดานเดียว แตสิทธิในระบอบ ประชาธิปไตยนั้น ประชาชนมีสิทธิท่ีจะใหส่ิงท่ีดี ส่ิงที่มีประโยชนตอสังคมและประเทศชาติดวย ซึ่งก็คือ หนา ที่ น่ันเอง สิทธิและหนา ท่ี เปน สิง่ ทีต่ องอยคู ูกนั อยา งสมดุลเสมอ บุคคลยอมไมอาจมีสิทธ์ิได หากไมทํา หนาท่ี