พ.ย.62 ตำบลเกาะพลับพลา อ.เมือง จ.ราชบุรี

ทำเนียบภูมปิ ัญญำท้องถิ่น เดือนพฤศจิกำยน 2562 กศน.ตำบลเกำะพลับพลำ ศนู ย์กำรศึกษำนอกระบบและกำรศึกษำตำมอธั ยำศัยอำเภอเมืองรำชบุรี สำนักงำนส่งเสริมกำรศกึ ษำนอกระบบและกำรศึกษำตำมอธั ยำศัยจงั หวดั รำชบุรี สำนกั งำนปลดั กระทรวงศึกษำธิกำร กระทรวงศกึ ษำธิกำร

คำนำ ด้วย กศน.ตำบลเกำะพลับพลำ ได้ดำเนินกำรจัดทำภูมิปัญญำในท้องถ่ิน ให้กับประชำชนในพื้นที่ตำบล เกำะพลบั พลำ เพ่อื เพิ่มพนู ควำมร้แู ละทักษะในกำรดำเนินชวี ติ แบบพอเพยี ง สำมำรถเรียนรู้และฝึกฝนได้ ทง้ั กำรศึกษำ ดว้ ยตนเอง และกำรไดร้ ับกำรถ่ำยทอดจำกผอู้ ่นื กำรนำภูมปิ ญั ญำมำเผยแพร่ เพือ่ ให้ประชำชนในพ้นื ทไี่ ด้นำไปใช้และ เรียนรู้เพื่อเพ่ิมอำชีพ ประสบกำรณ์ให้กับตนเองและครอบครัวให้มีกำรพัฒนำอย่ำงต่อเน่ืองและเกื้อกูลในกำรผลิต ซึ่งกันและกัน โดยกำรใช้ทรัพยำกรที่มีอยู่ให้เกิดประโยชน์ ไม่มีสำรพิษ เช่น ดิน น้ำ แสงแดดอย่ำงเหมำะสม เกิดประโยชน์สูงสุด มีควำมสมดุลของสภำพแวดล้อมอย่ำงต่อเนื่องและเกิดผลในกำรเพิ่มควำมอุดมสมบูรณ์ของ ทรัพยำกรธรรมชำติ กศน.ตำบลเกำะพลับพลำหวังเป็นอย่ำงย่ิงว่ำเอกสำรเล่มน้ีจะเป็นประโยชน์ต่อผู้อ่ำนและ ผปู้ ฏิบตั งิ ำนตอ่ ไป กศน.ตำบลเกำะพลับพลำ พฤศจิกำยน 2562

สำรบญั คำนำ หนำ้ สำรบัญ กศน.ตำบลเกำะพลับพลำ 1 3 - ภูมิปญั ญำ กำรกวนกำละแม 5 - ภูมปิ ญั ญำ กำรจกั สำนกระดง้ - ภมู ิปัญญำ กำรจกั สำนกระดง้ คณะผจู้ ดั ทำ

1 แบบสำรวจทำเนียบภูมิปัญญำทอ้ งถน่ิ ตำบลเกำะพลบั พลำ อำเภอเมือง จังหวดั รำชบรุ ี ชอ่ื ภูมิปัญญำ กำรกวนกำละแม ชอื่ นำงมำลี นำมสกุล พวงพันธ์งำม วนั เดอื นปีเกดิ 24 เมษำยน 2507 ที่อยปู่ จั จุบนั (ท่ีสำมำรถตดิ ต่อได้) บ้ำนเลขที่ 54/1 หมู่ที่ 12 ตำบล/แขวง เกำะพลับพลำ อำเภอ/เขต เมือง จังหวดั รำชบุรี รหสั ไปรษณีย์ 70000 โทรศัพท์ 0814338382 โทรสำร..........................Line ID 0814338382 E-mail address : …………………………………………………..Facebook…………………………………….. พิกัดทำงภูมิศำสตร์ ค่ำ X : 13.58920 คำ่ Y : 99.73170 ควำมเปน็ มำของบุคคลคลังปัญญำ คุณมำลี พวงพันธ์งำม ตำบลเกำะพลบั พลำ อำเภอเมือง จังหวัดรำชบุรี มีควำมเชีย่ วชำญในกำรกวนกำละแม สูตรโบรำณ โดยได้รับกำรถ่ำยทอดภูมิปัญญำจำกบรรพบุรุษสืบทอดกันมำจนมำถึงปัจจุบัน คุณมำลี พวงพันธ์งำม กำรต่อยอดกำละแม สูตรโบรำณท่ีมีควำมเหนียว หวำน มัน ต่อมำได้มีกำรพัฒนำรสชำติจำกเดิมเพ่ิมอีก 1 สูตร เพ่ือตอบสนองควำมต้องกำรของผู้บริโภค และได้มีกำรรวมกลุ่มกันขึ้นมำในหมู่บ้ำน เนื่องจำกอยำกจะรักษำควำมรู้ ภมู ปิ ัญญำน้ไี ว้ใหค้ งอยูต่ อ่ ไป จุดเดน่ ของภมู ิปัญญำท้องถิ่น กำละแมน้ันเป็นกำละแมโบรำณแต่เป็นสูตรที่คณุ มำลี พวงพันธง์ ำม และกลมุ่ ได้คิดค้นสว่ นผสมทพี่ อเหมำะ มรี สชำตหิ วำน มนั อร่อย เปน็ ที่นิยมของผู้ทีบ่ รโิ ภคไม่หวำนจนเกนิ ไป กวำ่ จะได้กำละแมมำแตล่ ะกระทะนนั้ ตอ้ งใช้ เวลำ 6-9 ช่ัวโมงในกำรกวน กว่ำจะกวนขำ้ วให้เหนยี วจนกลำยเป็นกำละแมท่ีหอม หวำน มัน อร่อยแบบน้ีไดต้ ้องใส่ใจ ในกำรกวนกำละแมซึ่งมีคุณค่ำมำก รูปแบบและลกั ษณะกำรถ่ำยทอด กำรประชำสมั พนั ธ์ เผยแพรภ่ ูมปิ ัญญำทอ้ งถิ่น  ยงั ไม่เคยมีกำรเผยแพร่/ใช้เฉพำะบุคคล  เคยเผยแพรเ่ ฉพำะในชุมชน  มกี ำรเผยแพร่ผำ่ นส่อื มวลชนและสอ่ื อ่ืนอยำ่ งแพร่หลำย  มกี ำรดูงำนจำกบุคคลภำยนอก จำนวน..........12.......คร้ัง จำนวน.....500.........คน  มกี ำรนำไปใช้ ในพน้ื ที่.....................คน นอกพ้นื ที่..................คน  อน่ื ๆ (ระบุ)

2 ลักษณะของภมู ิปญั ญำท้องถ่ิน กำรพฒั นำตอ่ ยอดภมู ิปญั ญำให้เปน็ นวตั กรรม คุณคำ่ (มลู คำ่ ) และควำมภำคภูมใิ จ  ภูมปิ ญั ญำท้องถิ่น/นวตั กรรมท่คี ิดคน้ ขน้ึ มำใหม่  ภูมิปัญญำท้องถ่นิ ด้งั เดิมไดร้ บั กำรถำ่ ยทอดมำจำก บรรพบรุ ุษ สืบทอดต่อกนั มำจนถึงร่นุ คณุ มำลี พวงพันธ์งำม  ภูมปิ ญั ญำทอ้ งถิ่นท่ีไดพ้ ัฒนำและตอ่ ยอด แบบเดิม คอื แบบเดมิ เปน็ กำละแมที่มีควำม หวำน มัน นุ่มอรอ่ ย กำรพัฒนำต่อยอด คอื กำรพัฒนำตอ่ ยอดเพิ่มควำม มัน ลดควำมหวำน นุม่ ใสง่ ำเพิ่มควำมอร่อย ถำ่ ยภำพบคุ คล นำงมำลี พวงพนั ธ์งำม เจำ้ ของภูมปิ ัญญำ กำรกวนกำละแม กำรรวมกลมุ่ กันกวนกำละแมของชมุ ชนบ้ำนหว้ ยจำปำ

3 แบบสำรวจทำเนียบภมู ิปญั ญำท้องถิน่ ตำบลเกำะพลับพลำ อำเภอเมอื ง จังหวดั รำชบุรี ชอื่ ภมู ปิ ัญญำ กำรป้ันลำยไทย ช่ือ นำยสำเรงิ นำมสกุล พวงพนั ธ์งำม วันเดือนปเี กิด 27 มถิ นุ ำยน 2507 ท่อี ยปู่ จั จบุ นั (ที่สำมำรถตดิ ต่อได้) บำ้ นเลขที่ 54/1 หมู่ที่ 12 ตำบล/แขวง เกำะพลบั พลำ อำเภอ/เขต เมือง จังหวัด รำชบุรี รหสั ไปรษณยี ์ 70000 โทรศพั ท์ 0819810827 โทรสำร..........................Line ID 0819810827 E-mail address : …………………………………………………..Facebook…………………………………….. พิกัดทำงภมู ิศำสตร์ ค่ำ X : 13.58920 คำ่ Y : 99.73170 ควำมเป็นมำของบคุ คลคลังปญั ญำ คณุ สำเรงิ พวงพนั ธ์งำม ตำบลเกำะพลับพลำ อำเภอเมือง จงั หวัดรำชบุรี มคี วำมเชี่ยวชำญในกำรปนั้ ลำยไทย เพื่อนำไปติดช่อฟ้ำ ประตู หน้ำต่ำง ฯลฯ ของโบสถ์ด้วยลำยไทยต่ำง ๆ เช่นลำยกนก ลำยดอกไม้ เป็นต้น โดยได้รับ กำรถ่ำยทอดภูมิปัญญำจำกบรรพบุรุษสืบทอดกันมำจนมำถึงปัจจุบัน คุณสำเริง พวงพันธ์งำม กำรต่อยอดพัฒนำ ลวดลำยให้มำควำมอ่อนช้อยขึ้นตำมลักษณะตัวของโบสถ์แต่ละที่ เพื่อให้เกิดควำมอ่อนช้อยงดงำม และได้ทำเร่ือยมำ จนถึงปัจจุบนั เปน็ กำรสรำ้ งรำยได้ และรักษำควำมรู้ภมู ปิ ัญญำไว้ใหค้ งอยตู่ อ่ ไป จุดเด่นของภมู ปิ ัญญำท้องถ่ิน กำรป้ันลำยไทย เป็นงำนนท่ีละเอียดต้องใช้ทักษะ ควำมรู้ ควำมชำนำญในกำรป้ัน ผู้ทป่ี ั้นลำยไทยต้องมใี จรัก ควำมอุตสำหะและใส่ใจในงำนทำ ทำให้ผลงำนออกมำอ่อนช้อยสวยงำมมีคุณค่ำเหมำะสมท่ีจะอนุรักษ์ให้เป็นมร ดก ของไทยสบื ไป รูปแบบและลกั ษณะกำรถ่ำยทอด กำรประชำสมั พันธ์ เผยแพรภ่ ูมิปญั ญำท้องถ่ิน  ยังไม่เคยมีกำรเผยแพร่/ใชเ้ ฉพำะบุคคล  เคยเผยแพรเ่ ฉพำะในชมุ ชน  มีกำรเผยแพร่ผำ่ นส่ือมวลชนและส่อื อนื่ อย่ำงแพรห่ ลำย  มกี ำรดูงำนจำกบุคคลภำยนอก จำนวน.....................ครง้ั จำนวน.......................คน  มีกำรนำไปใช้ ในพ้ืนท่ี.....................คน นอกพน้ื ที.่ .................คน  อนื่ ๆ (ระบ)ุ

4 ลกั ษณะของภูมิปญั ญำทอ้ งถ่ิน กำรพัฒนำต่อยอดภูมิปัญญำให้เป็นนวัตกรรม คณุ ค่ำ (มูลค่ำ) และควำมภำคภูมใิ จ  ภูมิปัญญำทอ้ งถิ่น/นวัตกรรมทีค่ ิดค้นข้นึ มำใหม่  ภมู ปิ ัญญำทอ้ งถน่ิ ดงั้ เดมิ ไดร้ ับกำรถำ่ ยทอดมำจำก บรรพบุรษุ สืบทอดตอ่ กนั มำจนถงึ ร่นุ คุณสำเริง พวงพันธง์ ำม  ภูมิปญั ญำทอ้ งถิ่นทไ่ี ดพ้ ัฒนำและตอ่ ยอด แบบเดมิ คือ แบบเดมิ กำรป้ันลำยไทย กำรพฒั นำตอ่ ยอด คือกำรพัฒนำต่อยอด พัฒนำให้มีควำมละเอยี ด ออ่ นช้อย สวยงำม ประณีต หลำกหลำย ตำมควำมต้องกำรของผจู้ ้ำง รูปภำพเจ้ำของภูมปิ ัญญำ นำยสำเรงิ พวงพนั ธง์ ำม ถำ่ ยภำพผลงำนกำรป้ันลำยไทย

5 แบบสำรวจทำเนียบภมู ปิ ัญญำทอ้ งถน่ิ ตำบลเกำะพลบั พลำ อำเภอเมือง จงั หวัดรำชบุรี ช่ือภมู ปิ ัญญำ กำรจกั สำนกระด้ง ชื่อ นำงศรนี วล นำมสกุล งำมเปรำะ วนั เดอื นปีเกิด 12 มถิ นุ ำยน 2504 ท่ีอย่ปู จั จบุ ัน (ทส่ี ำมำรถติดต่อได้) บำ้ นเลขท่ี 54/2 หมทู่ ่ี 12 ตำบล/แขวง เกำะพลับพลำ อำเภอ/เขต เมอื ง จังหวัด รำชบรุ ี รหัสไปรษณีย์ 70000 โทรศพั ท์ 0870349511 โทรสำร..........................Line ID 0870349511 E-mail address : …………………………………………………..Facebook…………………………………….. พกิ ัดทำงภมู ศิ ำสตร์ ค่ำ X : 13.58920 ค่ำ Y : 99.73170 ควำมเป็นมำของบคุ คลคลงั ปัญญำ กำรจักสำนจำกไม้ไผ่มีทำกันมำตั้งแต่สมัยปู่ ย่ำ ตำ ยำย โดยอำศัยไม้ไผ่ที่ขึ้นอยู่ท่ัวไปในป่ำเมืองไทยซ่ึงมีอยู่ ประมำณ 100 ชนิด แต่ทนี่ ยิ มนำมำจกั สำนกนั ไดแ้ ก่ไมไ้ ผใ่ หญ่ ทค่ี นนยิ มนำมำปลูกไว้รอบ ๆบ้ำนหรือหมู่บำ้ น เพื่อใช้ หน่อเป็นอำหำรและใช้ลำต้นมำดัดแปลงทำเครื่องใช้ต่ำง ๆ ที่จำเป็นภำยในครอบครัว เช่น ตะกร้ำ ชะลอม กระด้ง ตะแกรง ลอบ ไซ เป็นต้น เคร่ืองใช้ต่ำง ๆ ที่กล่ำวมำข้ำงต้นในสมัยก่อนนิยมทำใช้กันเองภำยในครอบครัว ตำมควำม จำเป็นของแต่ละท้องถิ่นและกำรจักสำนแต่ละอย่ำงมีกรรมวิธีที่แตกต่ำงกัน ยำกบ้ำงง่ำยบ้ำง แต่ละคนจึงมีควำมถนัด ในกำรทำไม่เหมือนกนั จึงได้เกิดมกี ำรผลิตเพ่ือแลกเปลี่ยนกันขนึ้ พอมำช่วงหลัง ๆ ไม้ไผ่หำยำกขึ้นและคนมีงำนอ่นื ทำ ทม่ี ีรำยไดด้ ีกว่ำก็หันไปทำงำนอยำ่ งอ่ืนแทนจึงยังคงเหลืออยู่เพยี งบำงคนหรือบำงกลมุ่ เท่ำนั้นท่ีมีควำมถนดั ทำงจักสำน เป็นพิเศษ ดังนั้น คุณศรีนวล งำมเปรำะ ได้นำควำมรู้จำกบรรพบุรุษ ปู่ ย่ำ ตำ ยำย ที่ได้สอนมำยึดอำชีพทำงกำรจัก สำนมำทำในช่วงเวลำว่ำง ตอนเย็นหรือกลำงคืนที่กลับ จำกไร่นำแล้ว เพ่ือหำรำยได้มำจุนเจือครอบครัวอีกทำง หน่งึ และต้องกำรอนรุ ักษภ์ มู ิปญั ญำนี้ไวใ้ ห้ลูกหลำนได้สบื ทอดต่อไป จุดเด่นของภมู ปิ ัญญำท้องถ่ิน กำรจักสำนจำกไม้ไผ่สำมำรถ นำมำดัดแปลงทำเคร่ืองใชไ้ ด้หลำยอย่ำง ดังทีก่ ล่ำวมำแลว้ ชำวบำ้ นที่นยิ ม นำเอำไมไ้ ผ่มำจักสำนก็เพรำะวำ่ ไม้ไผห่ ำงำ่ ย ไม้ไผ่แปรรปู ได้งำ่ ยมีควำมเหนยี วสำมำรถจักเหลำ แตง่ ไดห้ ลำย ขนำด งำ่ ยแก่กำรตัด แต่ง งำ่ ยต่อกำรนำมำประกอบกันเป็นรูปทรงตำมท่ีต้องกำร สำมำรถจักสำนนำมำใช้ประโยชน์ ในชีวิตประจำวันได้ วตั ถุดบิ ทใี่ ช้ประโยชนใ์ นผลิตภัณฑท์ ่เี กดิ จำกภมู ิปัญญำ ซึ่งพื้นทอ่ี ื่นไม่มีได้แก่ - ไม่ไผ่ - เชอื ก - หวำย

6 รูปแบบและลกั ษณะกำรถ่ำยทอด กำรประชำสัมพันธ์ เผยแพรภ่ มู ปิ ญั ญำทอ้ งถิ่น  ยงั ไม่เคยมีกำรเผยแพร/่ ใช้เฉพำะบุคคล  เคยเผยแพรเ่ ฉพำะในชุมชน  มีกำรเผยแพร่ผำ่ นส่อื มวลชนและสอ่ื อ่ืนอย่ำงแพรห่ ลำย  มีกำรดูงำนจำกบุคคลภำยนอก จำนวน.....................ครง้ั จำนวน.......................คน  มกี ำรนำไปใช้ ในพ้ืนท่ี.....................คน นอกพื้นท่ี..................คน  อน่ื ๆ (ระบุ) ลักษณะของภมู ิปัญญำท้องถ่ิน กำรพัฒนำต่อยอดภูมิปัญญำให้เป็นนวตั กรรม คณุ ค่ำ (มลู ค่ำ) และควำมภำคภูมิใจ  ภูมปิ ัญญำทอ้ งถิ่น/นวัตกรรมที่คดิ ค้นขนึ้ มำใหม่  ภูมิปญั ญำท้องถน่ิ ดั้งเดิมได้รบั กำรถำ่ ยทอดมำจำก จกั สำน ไดร้ ับกำรถำ่ ยทอดมำจำกบรรพบุรุษ เป็นอำชีพท่ีกำลงั จะสญู หำยไปจำกตำบล สำมำรถสรำ้ งเป็นอำชีพสรำ้ ง รำยได้ใหก้ บั ครอบครัวได้  ภูมิปัญญำท้องถน่ิ ที่ได้พัฒนำและตอ่ ยอด แบบเดิม คอื กำรจกั สำนประเภทเคร่ืองใช้ตำ่ งของชำวบ้ำน กำรพัฒนำต่อยอด คือ กำรพัฒนำตอ่ ยอด พัฒนำเปน็ กระด้งท่มี ีควำมละเอียดอ่อน มีลำย มีสีสัน สวยงำม รปู ภำพเจ้ำของภูมปิ ญั ญำ นำงศรีนวล งำมเปรำะ กำรสำนกระดง้

ทป่ี รึกษำ คณะผ้จู ดั ทำ นำงศริ เิ พ็ญ สงั ขบูรณ์ นำงสำวจีรนนั ท์ คงมน่ั ผอ.กศน.อำเภอเมืองรำชบุรี ครู ร่ำง/เรียบเรียงและจดั ทำ ครู กศน.ตำบลเกำะพลบั พลำ นำงกมลชนก คำพฒุ