ธ.ค.62 ภูมิปัญญาท้องถิ่น ต.ท่าราบ อ.เมือง จ.ราชบุรี

ทำเนยี บภูมปิ ญั ญำท้องถ่ิน เดอื น ธนั วำคม 2562 \\ กศน.ตำบลท่ำรำบ ศูนย์กำรศกึ ษำนอกระบบและกำรศึกษำตำมอธั ยำศยั อำเภอเมอื งรำชบรุ ี สำนักงำนส่งเสรมิ กำรศกึ ษำนอกระบบและกำรศึกษำตำมอธั ยำศยั จังหวดั รำชบรุ ี สำนกั งำนส่งเสริมกำรศึกษำนอกระบบและกำรศกึ ษำตำมอัธยำศัย สำนักงำนปลดั กระทรวงศึกษำธกิ ำร กระทรวงศกึ ษำธิกำร

คำนำ ด้วย กศน.ตำบลท่ำรำบ ได้ดำเนินกำรจัดทำภูมิปัญญำในท้องถิ่น ให้กับประชำชนในพ้ืนที่ ตำบลท่ำรำบ เพ่ือเพ่ิมพูนควำมรู้และทักษะในกำรดำเนินชีวิตแบบพอเพียง สำมำรถเรียนรู้และฝึกฝน ได้ทั้งจำกกำรศึกษำด้วยตนเอง และได้รับกำรถ่ำยทอดจำกผู้อ่ืน กำรนำภูมิปัญญำมำเผยแพร่เพ่ือให้ ประชำชนในพื้นทไ่ี ดน้ ำไปใชแ้ ละเรียนรเู้ พอื่ เพิม่ อำชีพ และประสบกำรณ์ให้กบั ตนเองและครอบครวั ใหม้ ีกำร เจริญเติบโตอย่ำงต่อเนอื่ งและเก้ือกูลในกำรผลติ ซ่ึงกันและกัน โดยกำรใช้ทรัพยำกรที่มีอยู่ให้เกิดประโยชน์ ของพืชสมุนไพรจำกธรรมชำติปรำศจำกสำรพิษ เช่น ไพล ขมน้ิ สมนุ ไพรพน้ื บ้ำนชนิดต่ำงๆอย่ำงเหมำะสม เกิดประโยชน์สูงสดุ เพ่ือควำมสมดุล ของสภำพแวดลอ้ มอย่ำงต่อเนื่อง และเกิดผลในกำรเพมิ่ พูนควำมอุดม สมบูรณ์ของทรัพยำกรธรรมชำติด้วย กศน.ตำบลท่ำรำบ หวังว่ำเอกสำรเล่มน้ีคงมีประโยชน์ต่อผู้อ่ำนและ ผ้ปู ฏิบัตงิ ำนต่อไป กศน.ตำบลทำ่ รำบ ธันวำคม 2562

สำรบญั หนำ้ คำนำ 1 สำรบัญ .. กศน.ตำบลทำ่ รำบ .. - ภูมปิ ญั ญำ กำรแปรรูปสมุนไพรเป็นยำ : คุณป้ำประภำ ยำประดิษฐ์ - ภูมปิ ญั ญำ ...................................................................... - ภูมปิ ญั ญำ ...................................................................... คณะผู้จดั ทำ หมำยเหตุ : หนำ้ นคี้ อื ตวั อยำ่ งเพียง 1 ภมู ิปัญญำ แตค่ รูตอ้ งดำเนนิ กำรใหค้ รบ 3 ภูมิปัญญำต่อ 1 เดอื น

แบบบันทึกชดุ ข้อมูลคลงั ปญั ญำ-ภมู ปิ ัญญำท้องถ่นิ ตำบลท่ำรำบ อำเภอเมือง จงั หวดั รำชบุรี ช่อื ภมู ิปญั ญำ : กำรแปรรปู สมนุ ไพรพ้ืนบำ้ น (กำรทำยำหมอ่ งไพลสมุ นไพรพ้นื บ้ำน) ชือ่ นำงประภำ นำมสกุล ยำประดิษฐ์ วนั เดอื นปีเกิด : 6 กรกฎำคม พ.ศ. 2492 ทอี่ ยู่ปัจจบุ ัน (ที่สำมำรถติดต่อได)้ : บำ้ นเลขที่ 20 หมู่ท่ี 2 ตำบลทำ่ รำบ อำเภอ/เขต เมอื งรำชบรุ ี จงั หวดั รำชบุรี รหัสไปรษณยี ์ 70000 โทรศัพท์ : Line ID : ไมมี E-mail Address : - Facebook : คณุ ประภำ ยำประดษิ ฐ์ ควำมเป็นมำของบุคคลคลงั ปญั ญำ คุณป้ำประภำ ยำประดิษฐ์ คือผู้ท่ีเรียนรู้ด้ำนสมุนไพรพ้ืนบ้ำนและกำรศึกษำหลักปรัชญำของ เศรษฐกิจพอเพียงและเกษตรทฤษฏีใหม่ เน่ืองจำกครอบครัวมีอำชีพด้ำนเกษตรกรรมและปลูกพืชสมุนไพร พ้ืนบ้ำนเพ่ือใช้ในกำรรักษำโรคภัยไข้เจ็บต่ำงๆจำกสมุนไพรพื้นบ้ำนที่ส่งต่อมำยังรุ่นสู่รุ่น โดยได้ศึกษำใช้ สมุนไพรพ้ืนบ้ำนและต่อยอด ปลูกพืชสมุนไพรพื้นบ้ำนและทำกำรเกษตรสมุนไพรพื้นบ้ำนแบบท่ัวไปแบบ เล็กๆในเน้ือที่ของตัวเอง ตำมฤดู และต้องคอย รำคำจำกพ่อคำ้ คนกลำง รำยไดจ้ ำกพืชสมุนไพร และผลผลิต เป็นรำยปี ซ่ึงไม่พอกับคำ่ ใช้จ่ำยทีต่ อ้ งมีทุกวนั ประกอบกับ คณุ ปำ้ ประภำ ยำประดิษฐ์ ได้เป็นผู้นำผสู้ งู อำยุ ของตำบล มีควำมสนใจเก่ียวกบั กำรพฒั นำ กำรรักษำโรคภัยไข้เจ็บจำกสมนุ ไพรเพื่อเป็นทำงเลอื กของชมุ ชน อยำ่ งยง่ั ยนื ได้ศึกษำหำควำมรู้เกย่ี วกบั กำรศึกษำกำรแปรรูปสมุนไพรพื้นบ้ำนจำกตำรำ โดยมกี ำรพัฒนำจำก พน้ื ท่ีของตนเองเพ่อื ปลูกและแปรรูปสมุนไพรเชน่ ยำหม่องสมุนไพรใช้แก้ปวดเหมื่อย นำ้ มันเหลอื งจำกขม้ิน ประยุกต์กับกับกำรนำควำมรู้ท่ีได้จำกหน่วยงำนรัฐมำประยุกต์ใช้ในกำรพัฒนำเพื่อเป็นสมุนไพรรักษำ ทำงเลอื กชองชมุ ชน จุดเดน่ ของภูมปิ ญั ญำท้องถิ่น - เป็นสถำนที่ถ่ำยทอดควำมรู้ - เป็นแหล่งฝกึ ทดลองทำงำนดำ้ นสมุนไพรและกลมุ่ สมุนไพรเพอ่ื สูงอำยุ วัตถดุ ิบทใ่ี ชป้ ระโยชน์ในผลติ ภัณฑท์ ี่เกดิ จำกภูมปิ ญั ญำ ซง่ึ พ้นื ทีอ่ ่นื ไม่มี - กำรใชท้ ดลองปลุกสมุนไพรในแปลงทดลอง - กำรแปรปู สมุนไพรรูปแบบต่ำงๆ - กำรประยุกต์องค์ควำมรู้ต่ำงๆงำนต่ำงๆเขำ้ กลุ่มผู้สูงอำยุ เช่น กำรทำไม้เท้ำสำหรับผู้สูงอำยุ จำกทอ่ พีวซี ี รำยละเอียดของภูมปิ ญั ญำทอ้ งถิน่ - รูปแบบในกำรถ่ำยทอดควำมรู้ ด้ำนกำรศึกษำดูงำน ด้ำนกำรอบรมให้ควำมรู้ ฝึกปฏิบัติ ในพืน้ ทจ่ี ริงประโยชน์ท่ีไดจ้ ำกภูมิปญั ญำคอื สำมำรถนำไปปฏิบตั จิ ริงได้ รปู แบบและลกั ษณะกำรถ่ำยทอด กำรประชำสัมพนั ธ์ เผยแพร่ภมู ปิ ัญญำท้องถน่ิ ยังไม่เคยมีกำรเผยแพร/่ ใช้เฉพำะบุคคล เคยเผยแพรเ่ ฉพำะในชุมชน มกี ำรเผยแพร่ผ่ำนส่ือมวลชนและส่ืออ่นื อยำ่ งแพรห่ ลำย

มีกำรดูงำนจำกบคุ คลภำยนอก จำนวน .......ครั้ง จำนวน............คน มกี ำรนำไปใช้ อนื่ ๆ (ระบ)ุ ลักษณะของภูมิปัญญำท้องถ่ิน กำรพัฒนำต่อยอดภูมิปัญญำให้เป็นนวัตกรรม คุณค่ำ (มูลค่ำ) และ ควำมภำคภมู ใิ จ ภูมิปัญญำทอ้ งถ่ิน/นวัตกรรมท่คี ิดคน้ ขน้ึ มำใหม่ ภูมิปัญญำทอ้ งถ่นิ ดงั้ เดมิ ได้รบั กำรถำ่ ยทอดมำจำก ภูมปิ ัญญำท้องถิ่นท่ีได้พฒั นำและต่อยอด แบบเดิมคือ กำรปลูกมะนำวแบบไม่มีกำรนำเศษใบไม้หรือหญ้ำรองก้นหลุม และไม่มีกำรวัด ระยะห่ำงทีเ่ หมำะสมกบั กำรเจริญเติบโตของตน้ กำรพัฒนำต่อยอดคือ กำรเตรียมหลมุ ปลูกต้นมะนำว ควรขุดหลมุ ให้มีขนำดกว้ำง ยำว และลึก ประมำณ 80 เซนติเมตร หำเศษใบไม้ใบหญ้ำหรือเศษฟำงเก่ำๆ ผุๆเป่ือยๆใส่รองก้นหลุม อัดให้แน่นหนำ ประมำณ 20 เซนตเิ มตร เพ่ือให้ชว่ ยซบั นำ้ ท่ีรดลงไปเกบ็ ไว้ ให้มีควำมชุม่ ช้นื แกร่ ำกมะนำว ชนั้ ถดั ขน้ึ มำใสป่ ุ๋ย คอกหนำประมำณ 15 เซนติเมตร อำจใส่ปุ๋ย 20-10-20 ประมำณ 2 ช้อนแกงผสมลงไปด้วย เพ่อื เป็นแหล่ง ธำตอุ ำหำรแก่รำก ก่ิงต้นพันธ์ุท่ีใช้ควรผ่ำนกำรนำไปชำในกระบะเพำะชำ หรือลงถงุ ชำ ระยะหนึ่ง ประมำณ 2-3 สัปดำห์ หลังตัดก่ิงตอนที่ออกรำกดี จะช่วยลดอัตรำกำรตำยหลังปลูกลงได้มำกกว่ำกำรตัดกิ่งตอน มำปลูก ก่อนท่ีจะวำงก่ิงพนั ธุล์ งในหลุม ต้องกรดี ถุงพลำสติกออกแลว้ จึงวำงกิ่งให้อยู่ตรงกลำงหลมุ กำรปลูก ควรจัดรำกให้แผ่ออกไปโดยรอบในลักษณะไม่หักพับ เม่ือวำงกิ่งต้นลงหลุมแล้วค่อยๆ โรยดินกลบไปจนมิด ควรกลบให้ดินนูนสูงขึ้น เพื่อป้องกันกำรแช่ขังของน้ำในปำกหลุม และกดดินรอบต้นให้แน่นพอสมควร แล้วรดน้ำเพ่ือใหเ้ มด็ ดินกระชับรำก ควรปักไมห้ ลกั ผูกยึดลำต้น เพอ่ื ป้องกันกำรโยกคลอน ควรปลูกตอนต้น ฤดูฝน ฉะนั้น ในช่วงเดือนกุมภำพันธ์ถงึ เมษำยนผู้ปลูกจะต้องปรับพื้นท่ีให้เรยี บ หรือทำเป็นคันร่องนูนแบบ หลงั เตำ่ เพ่ือไม่ให้น้ำขงั ในชว่ งฝนตกชกุ และชว่ ยระบำยนำ้ ออกไดโ้ ดยเร็ว

รปู ภำพเจ้ำของภูมิปัญญำ (นำงประภำ ยำประดษิ ฐ์ (เจำ้ ของภูมิปัญญำ รปู ภำพภูมิปัญญำ \\



ทป่ี รกึ ษำ คณะผูจ้ ดั ทำ นำงศิรเิ พญ็ สงั ขบรู ณ์ ผอ.กศน.อำเภอเมืองรำชบุรี นำงสำวจรี นันท์ คงมั่น คร.ู ค.ศ.1 ร่ำง/เรียบเรียงและจัดพิมพ์ ครู กศน.ตำบลทำ่ รำบ นำยชัยวฒั น์ อนิ ชนื่

(ปกหลงั )

(ปกหลงั )