ก.พ.63 ภูมิปัญญาท้องถิ่น ต.คุ้งกระถิน อ.เมือง จ.ราชบุรี

ทาเนยี บภูมปิ ัญญาทอ้ งถิน่ เดือน กุมภาพนั ธ์ 2563 กศน.ตาบลค้งุ กระถิน ศูนยก์ ารศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั อาเภอเมืองราชบุรี สานกั งานส่งเสรมิ การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศัยจงั หวดั ราชบรุ ี สานักงานส่งเสรมิ การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศยั สานักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ กระทรวงศึกษาธิการ

คานา กศน.ตาบลคุ้งกระถิน ได้ดาเนินการจัดทาข้อมูลภูมิปัญญาในท้องถ่ิน ของชุมชนตาบลคุ้งกระถิน เพื่อใช้เป็นแหล่งเรียนรู้ เป็นแบบอย่างท่ีดี และเผยแพร่ ให้ประชาชนในพ้ืนท่ีได้นาไปใช้เพ่ิมพูนความรู้และ เป็นทกั ษะในการดาเนนิ ชวี ิต สามารถเรียนรู้และฝึกฝนได้ด้วยตนเองจากแหล่งเรียนรู้ที่อยู่ใกล้ตัว ให้เกิดความรู้ และประสบการณ์จรงิ มเี จตคติทีด่ ตี อ่ ชุมชน เห็นคณุ ค่าของแหลง่ เรียนรู้ ภูมิปัญญาท้องถ่ิน เกิดความรักท้องถ่ิน และความรู้ในการอนุรักษ์ส่ิงท่ีมีคุณค่าในท้องถิ่น ท่ีเกิดจากการสั่งสมหรือสืบทอดกันมา ใช้ดาเนินวิถีชีวิต ที่ประสบผลสาเร็จมาในอดีต ส่งเสริมมิตรภาพความสัมพันธ์ระหว่าคนในชุมชน อยู่ร่วมกับธรรมชาติและ ส่งิ แวดลอ้ มไดอ้ ยา่ งผสมกลมกลนื สร้างความคดิ เกดิ อาชพี ใหม่สู่ความเป็นสากล หวังว่าเอกสารนี้จะมีประโยชน์ ต่อผู้อา่ นและผปู้ ฏิบัตงิ านตอ่ ไป กศน.ตาบลคุ้งกระถิน กมุ ภาพันธ์ 2563

สารบญั หนา้ คานา 1 สารบัญ 3 5 กศน.ตาบลคงุ้ กระถนิ - ภูมปิ ัญญา เกษตรอนิ ทรีย์ “ครึง่ ไรค่ ลายจน” - ภูมปิ ญั ญา การปลูกมะนาวไร้ดนิ - ภมู ปิ ัญญา เศรษฐกจิ พอเพียง คณะผู้จดั ทา

1 แบบบนั ทึกชดุ ขอ้ มูลคลังปัญญา - ภมู ปิ ญั ญาท้องถิน่ ตาบลคุ้งกระถนิ อาเภอเมือง จงั หวดั ราชบุรี ช่อื ภมู ิปัญญา : เกษตรอนิ ทรีย์ “ครึ่งไร่คลายจน” ช่อื นายณัฐพงษ์ นามสกลุ บรรเทงิ วันเดือนปเี กิด 26 กันยายน 2534 ทีอ่ ยู่ปัจจบุ ัน (ที่สามารถติดตอ่ ได้) บ้านเลขที่ 126/14 หมู่ท่ี 5 ตาบล คุ้งกระถิน อาเภอ เมอื ง จังหวัด ราชบรุ ี รหสั ไปรษณีย์ 70000 โทรศัพท์ 093-5582690 พกิ ดั ทางภมู ิศาสตร์ คา่ X : 13.4993 ค่า Y : 99.8696 ความเปน็ มาของบุคคลคลังปัญญา นายณัฐพงษ์ บรรเทิง (ครูจัมพ์) อายุ 28 ปี อาชีพรับราชการครู เดิมเป็นชาวดาเนินสะดวก มารดารับราชการครู หลังวัยเกษียณก็เป็นเกษตรกร ครูจัมพ์จึงเติบโตมากับการทาเกษตรของบิดา มารดา หลังจบการศกึ ษาได้บรรจุเปน็ ข้าราชการครู มคี รอบครัวและได้ย้ายมาอยู่ตาบลคุ้งกระถิน โดยท่ีพาบิดา มารดา มาอยดู่ ว้ ย ความทีเ่ ป็นครอบครัวเกษตรกร มีความคิดอยากทาเกษตร จึงใช้พ้ืนท่ีบริเวณบ้านตนเอง เพื่อเร่ิมทา เกษตรโดยเร่ิมจากไปศึกษาดูงานตามสถานที่ต่างๆ ศึกษาค้นคว้าจากหนังสือ จากภูมิปัญญาชาวบ้าน หรือหา ขอ้ มลู จากอนิ เตอร์เน็ตและนาความรู้กลับมาใช้พัฒนาตนเอง ใช้เวลาว่างจากการทางาน พลิกฟ้ืนผืนดินท่ีมีอยู่ ประมาณครึ่งไร่ สว่ นใหญ่เปน็ ดินลกู รัง ไม่เหมาะสมทจ่ี ะทาการเกษตรที่อยู่รอบๆ บริเวณบ้านให้กลายเป็นพ้ืนท่ี ที่มปี ระโยชน์ ดว้ ยการทาการเกษตรผสมผสานปลกู พชื ผัก ไม้ผลนานาชนิด ผกั ตา่ งๆ เน้นรูปแบบเกษตรอินทรีย์ จะนามาบริโภคในครัวเรือน สว่ นที่เหลอื นาไปแบง่ ขายใหก้ ับเพ่ือนบา้ น สร้างรายได้พอสมควร จุดเด่นของภูมปิ ัญญาท้องถ่ิน

1. สร้างแหลง่ เรียนรู้ด้านเศรษฐกิจพอเพียงในชมุ ชน 2. สร้างโอกาสและทางเลือกให้เกิดการเรียนรู้ในรูปแบบทห่ี ลากหลาย วัตถดุ ิบทใี่ ชป้ ระโยชนใ์ นผลติ ภณั ฑ์ท่เี กิดจากภมู ปิ ญั ญา ซึ่งพ้ืนท่อี ื่นไม่มี การเกษตรในแบบครึง่ ไร่คลายจน จะให้ความสาคญั กับการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและระบบ นิเวศการเกษตร โดยเฉพาะอย่างยิ่งการฟื้นฟูความอุดมสมบูรณ์ของดิน การรักษาแหล่งน้าให้สะอาด ท้ังนี้ จะหลีกเล่ียงการใช้สารเคมีกาจัดศัตรูพืชและปุ๋ยเคมี เน่ืองจากสารเคมีการเกษตรเหล่าน้ี มีผลกระทบต่อกลไก และกระบวนการของระบบนิเวศ ผสมผสานกับหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง ความพอประมาณ ความ มีเหตผุ ล และการมีภูมิคมุ้ กนั ทดี่ ี การรจู้ กั ประยกุ ต์ใชส้ ่ิงของเหลอื ใช้ตา่ งๆ รายละเอยี ดของภูมปิ ัญญาท้องถน่ิ “ครึ่งไรคลายจน” by ครูจัมพ์ แหล่งเรียนรู้ในชุมชน เป็นสวนสาธิตการทาเกษตรโดยใช้หลัก เกษตรทฤษฎีใหม่ ผสมผสานกับเกษตรอินทรีย์ และหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงขององค์พระบาทสมเด็จ พระเจา้ อยูห่ วั รชั กาลท่ี 9 มาปรับใช้ใหเ้ หมาะสมกับสภาพพ้ืนที่การเกษตรของตนเอง มีฐานเรียนรู้ การเลี้ยงไก่ เลีย้ งเป็ด เล้ยี งปลา ปยุ๋ ไส้เดือน เพาะเห็ด ปลกู พืชผักสวนครวั และเป็นสถานทศ่ี กึ ษาดงู าน รูปแบบและลักษณะการถา่ ยทอด การประชาสมั พนั ธ์ เผยแพร่ภูมิปัญญาท้องถน่ิ 2  ยังไม่เคยมีการเผยแพร่ / ใชเ้ ฉพาะบุคคล / เคยเผยแพร่เฉพาะในชมุ ชน  มีการเผยแพร่ผา่ นสอื่ มวลชนและสื่ออืน่ อย่างแพรห่ ลาย  มีการดูงานจากบุคคลภายนอก จานวน...............ครงั้ จานวน.................คน  มกี ารนาไปใช้ ในพืน้ ที่.............คน นอกพ้นื ท่ี..................คน  อืน่ ๆ (ระบ)ุ ลักษณะของภูมิปัญญาท้องถ่ิน การพฒั นาตอ่ ยอดภมู ิปัญญาให้เป็นนวตั กรรม คณุ ค่า (มลู คา่ ) และ ความ ภาคภูมิใจ  ภูมิปญั ญาท้องถ่ิน / นวัตกรรมทคี่ ดิ ค้นขน้ึ มาใหม่  ภมู ิปัญญาท้องถ่นิ ดั้งเดิมได้รับการถ่ายทอดมาจาก  ภมู ปิ ญั ญาท้องถิน่ ท่ีได้พฒั นาและต่อยอด แบบเดมิ คือ การบรรยายให้ความรู้ การพัฒนาต่อยอด คือ การนาเทคโนโลยมี าใช้ในการนาเสนอความรู้ รปู ภาพเจ้าของภูมปิ ญั ญา

นายณัฐพงศ์ บรรเทิง หอ้ งอบรมให้ความรู้ ศึกษาเรยี นรู้ “ครึ่งไร่คลายจน” พ้นื ท่ดี งู านแปลงเกษตร 3 แบบบนั ทกึ ชุดขอ้ มลู คลงั ปญั ญา - ภมู ิปัญญาท้องถ่นิ ตาบลค้งุ กระถนิ อาเภอเมือง จงั หวัดราชบรุ ี ชื่อภูมปิ ัญญา : การปลกู มะนาวไร้ดนิ ช่อื นายมงคล นามสกลุ จันทองจนี วนั เดอื นปเี กิด 17 กมุ ภาพันธ์ 2499 ท่อี ยู่ปจั จบุ นั (ทีส่ ามารถติดตอ่ ได้) บา้ นเลขที่ 31 หมู่ที่ 7 ตาบล คุ้งกระถิน อาเภอ เมือง จังหวดั ราชบุรี รหัสไปรษณยี ์ 70000 โทรศัพท์ 086 - 8026429 พิกดั ทางภูมิศาสตร์ คา่ X : 13.4786 ค่า Y : 99.8747 ความเป็นมาของบุคคลคลังปัญญา

นายมงคล จันทองจีน อายุ 64 ปี ประกอบอาชีพทาการเกษตร และเป็นหมอดินประจาตาบล คุ้งกระถิน เดิมเป็นผู้ใหญ่บ้าน ปัจจุบันเป็นสมาชิก อบต.ได้เข้ารับการอบรมเกี่ยวกับทางการเกษตรหลาย หลักสูตร นาความรู้กลับมาทดลองปลูกมะนาวในรองซีเมนต์ โดยไม่ใช้ดินจนประสบผลสาเร็จ ขยายผลต่อให้ ผู้สนใจเข้ามาศึกษาหาความรู้ท่ีบ้านของตน โดยทาน้าหมักชีวภาพ ไม่ใช้สารเคมี ให้คาปรึกษา แนะนา แก้ปัญหาเรือ่ งดนิ จดุ เด่นของภูมิปัญญาท้องถนิ่ 1. เปน็ ผ้นู าชมุ ชน มเี ครือข่ายความรดู้ า้ นการเกษตรหลากหลาย 2. ทดลองความรู้ดว้ ยตนเอง จนประสบความสาเร็จ 3. ใช้ทีบ่ า้ นพกั เป็นแหลง่ เรยี นรู้ สามารถเขา้ เรียนรไู้ ดต้ ามต้องการ วตั ถดุ บิ ท่ใี ช้ประโยชนใ์ นผลิตภณั ฑ์ทเ่ี กดิ จากภูมิปัญญา ซง่ึ พ้ืนที่อ่ืนไมม่ ี บ้านที่อยู่อาศัย อยู่ติดริมน้าคลองแควอ้อม จะนาผักตบชวาที่เป็นปัญหากีดขวางทางน้าซ่ึงผ่าน หน้าบ้าน นาขนึ้ มาใช้ประโยชน์รว่ มกับกากมะพรา้ ว รายละเอียดของภูมิปญั ญาทอ้ งถ่ิน อาชีพหลักคือทาสวน รับซ้ือผลผลิตและจาหน่าย โดยบุตรบริหารจัดการด้านการตลาด ใช้เวลา หลังจากงานในสวน ตอนกิ่งมะนาวจาหน่าย การปลูกมะนาวในรองซีเมนต์ไร้ดิน จะสามารถควบคุมปัญหา สารพษิ ตกคา้ งที่มีอย่ใู นดิน และบงั คบั ใหอ้ อกผลผลติ ไดต้ ามต้องการ รปู แบบและลกั ษณะการถา่ ยทอด การประชาสัมพันธ์ เผยแพรภ่ ูมปิ ัญญาท้องถ่นิ  ยงั ไมเ่ คยมีการเผยแพร่/ ใชเ้ ฉพาะบุคคล  เคยเผยแพร่เฉพาะในชุมชน  มีการเผยแพรผ่ ่านสือ่ มวลชนและสอื่ อ่ืนอย่างแพร่หลาย  มกี ารดงู านจากบุคคลภายนอก จานวน................คร้งั จานวน.................คน  มีการนาไปใช้ ในพ้นื ท.่ี ..............คน นอกพื้นที.่ ............คน  อืน่ ๆ (ระบ)ุ 4 ลกั ษณะของภูมิปญั ญาท้องถิ่น การพฒั นาต่อยอดภมู ปิ ญั ญาให้เป็นนวัตกรรม คุณคา่ (มลู คา่ ) และ ความภาคภมู ใิ จ  ภมู ิปัญญาทอ้ งถิ่น /นวตั กรรมท่ีคิดคน้ ข้ึนมาใหม่  ภูมปิ ญั ญาทอ้ งถิ่นดง้ั เดมิ ไดร้ บั การถ่ายทอดมาจาก

 ภมู ิปัญญาท้องถน่ิ ที่ได้พัฒนาและต่อยอด แบบเดมิ คือ ปลกู มะนาวโดยใชด้ ิน การพฒั นาต่อยอด คือ ปลกู มะนาวในรองไรด้ ิน รูปภาพเจ้าของภูมปิ ัญญา นายมงคล จนั ทองจีน ผู้นาอาชีพก้าวหนา้ 5 แหล่งเรียนรู้งานพฒั นาทแี่ดบินบบนั ทึกชุดขอ้ มูลคลงั ปญั ญา - ภูมิปัญญาท้องมถะิน่นาวในรองซเี มนต์ไรด้ ิน

ตาบลคงุ้ กระถิน อาเภอเมือง จังหวดั ราชบรุ ี ช่ือภมู ปิ ัญญา : ช่ือ นางศุจนิ ธรา นามสกลุ ผอบพลอย วนั เดอื นปีเกดิ 7 พฤศจกิ ายน 2509 ท่ีอยู่ปัจจุบนั (ทสี่ ามารถติดต่อได)้ บ้านเลขท่ี 71/12 หมู่ท่ี 5 ตาบล คุ้งกระถิน อาเภอ เมอื ง จังหวดั ราชบรุ ี รหัสไปรษณีย์ 70000 โทรศพั ท์ 089-8066993 พกิ ดั ทางภมู ศิ าสตร์ คา่ X : 13.4912 คา่ Y : 99.8635 ความเปน็ มาของบคุ คลคลังปัญญา นางศุจินธรา ผอบพลอย อายุ 54 ปี อาชีพทาสวน สามีรับราชการทหาร จบการศึกษา ม.ปลาย ฐานะทางสังคมเป็นประธาน อสม.ของ ม.5 เป็นภูมิปัญญาท่ีสั่งสมความรู้ด้วยตนเอง ดาเนินชีวิตตามแนวทาง เศรษฐกิจพอเพียง แนะนาเพ่ือนบ้านให้ใช้ชีวิตแบบพอเพียง เป็นแกนนาในการเข้าเรียนรู้ตามหลักปรัชญาของ เศรษฐกจิ พอเพยี ง ตามแหล่งเรียนรตู้ า่ งๆ เช่น 1. “โครงการ 1 ไร่ แกจ้ น” ทจี่ ังหวัดทหารบกราชบรุ ี 2. โครงการศกึ ษาวิธีการฟ้นื ฟทู ่ีดินเสอ่ื มโทรมเขาชะงุ้มอนั เนื่องมาจากพระราชดาริ อ.โพธาราม 3. ศูนยส์ ่งเสรมิ พัฒนาและถา่ ยทอดเทคโนโลยกี ารใชไ้ ม้ขนาดเล็กและของปุาจงั หวัดราชบรุ ี (เขาบนิ ) 4. ศูนยก์ สกิ รรมธรรมชาติราชบรุ ี ตาบลอ่างหิน อาเภอปากท่อ จังหวดั ราชบุรี 5. ศูนย์ฝกึ และพัฒนาอาชพี เกษตรกรรมวัดญาณสังวรารามวรมหาวิหาร อันเนอ่ื งมาจากพระราชดาริ ตาบลห้วยใหญ่ อาเภอบางละมงุ จังหวัดชลบรุ ี 6. โครงการชัง่ หวั มันตามพระราชดาหริ อาเภอท่ายาง จงั หวัดเพชรบุรี 7. กลุ่มวสิ าหกจิ ชุมชนบา้ นเชิงสะพาน ตาบลเจดียห์ ัก อาเภอเมอื ง จังหวดั ราชบุรี 8. ศูนยป์ ราชญช์ าวบา้ น บา้ นเหลา่ มะละกอ ตาบลทงุ่ หลวง อาเภอปากท่อ ราชบุรี 9. “ครง่ึ ไร่ คลายจน” ตาบลคุ้งกระถนิ อาเภอเมอื ง จงั หวดั ราชบรุ ี จดุ เดน่ ของภูมิปัญญาทอ้ งถ่นิ 1. เปน็ ผู้ทม่ี จี ติ อาสา จติ สาธารณะ ชอบช่วยเหลือสงั คม 2. เปน็ ผทู้ ใี่ ฝุเรียนรู้ และปฏบิ ัตจิ ริง วัตถดุ ิบที่ใชป้ ระโยชน์ในผลิตภณั ฑ์ท่ีเกดิ จากภมู ิปญั ญา ซ่ึงพน้ื ที่อ่นื ไมม่ ี พื้นท่ีอยู่อาศัย มีแหล่งน้าไหลผ่าน ใช้พ้ืนท่ีว่าง ปลูกพืชทุกอย่างที่กินได้ กินทุกอย่างที่ปลูก โดยแบ่ง พ้ืนที่เพาะปลูกพืชผักสวนครัว การเพาะเห็ด การเลี้ยงเป็ด การเล้ียงไก่ เป็นการลดรายจ่าย และมีรายได้เสริม

ใช้เวลาว่างให้เกิดประโยชน์ ได้ออกกาลังกาย ให้ชีวิตได้อยู่กับโลกสีเขียว ธรรมชาติและส่ิงแวดล้อมที่ดี ทาให้ เกิดการพฒั นาคณุ ภาพชวี ิตของตนเอง รายละเอยี ดของภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถิ่น นาความรู้ด้านเศรษฐกิจพอเพียงท่ีได้ศึกษา มาใช้ในชีวิตประจาวัน เช่น ทาน้ายาล้างจาน ทาน้าหมัก ชีวภาพ ไม่ใช้สารเคมี ใช้ธรรมชาติดูแลกนั เอง เปน็ แบบอย่างที่ดีในชมุ ชน 6 รูปแบบและลกั ษณะการถา่ ยทอด การประชาสัมพนั ธ์ เผยแพร่ภูมปิ ญั ญาท้องถน่ิ  ยังไมเ่ คยมีการเผยแพร่/ ใชเ้ ฉพาะบคุ คล  เคยเผยแพร่เฉพาะในชมุ ชน  มกี ารเผยแพร่ผา่ นส่อื มวลชนและสือ่ อนื่ อยา่ งแพรห่ ลาย  มีการดูงานจากบุคคลภายนอก จานวน.....................ครัง้ จานวน.......................คน  มกี ารนาไปใช้ ในพื้นท่ี.....................คน นอกพื้นที่..................คน  อนื่ ๆ (ระบ)ุ ลกั ษณะของภมู ิปญั ญาท้องถิ่น การพฒั นาต่อยอดภมู ิปัญญาให้เปน็ นวัตกรรม คุณคา่ (มลู คา่ ) และ ความภาคภูมิใจ  ภมู ปิ ัญญาท้องถิ่น/นวัตกรรมท่คี ิดคน้ ขึน้ มาใหม่  ภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถิ่นดั้งเดิมไดร้ ับการถ่ายทอดมาจาก  ภูมิปัญญาท้องถน่ิ ทไ่ี ดพ้ ัฒนาและตอ่ ยอด แบบเดมิ คือ เรียนรูจ้ ากบรรพบุรษุ การพฒั นาต่อยอด คือ เรียนรู้จากแหลง่ เรียนรู้ และสื่อทางเทคโนโลยี รปู ภาพเจ้าของภมู ปิ ัญญา นางศจุ นิ ธรา ผอบพลอย

เพาะเห็ดโคนน้อย แปลงผักสวนครวั คณะผ้จู ดั ทา ท่ีปรกึ ษา นางศิริเพ็ญ สังขบรู ณ์ ผู้อานวยการ กศน.อาเภอเมืองราชบรุ ี นางวไิ ลวรรณ สนุ ทรปี ระสทิ ธิ์ ครชู านาญการพิเศษ นางสาวอญั ชลี ภูวพานิช ครูชานาญการพิเศษ นางสาวจีรนนั ท์ คงม่ัน ครูชานาญการ นางสาวธนพร อย่เู ยน็ ครชู านาญการ นางสาวสมุ ารี พลจนั ทร์ บรรณารักษ์ปฏิบตั ิการ นางงามตา แสงอไุ ร ครูอาสาสมัครนอกโรงเรยี น ผพู้ มิ พ์และเรยี บเรยี งขอ้ มลู ครู กศน.ตาบลคุ้งกระถนิ นางสายใจ ธรรมประกิต