ม.ค.63 ภูมิปัญญาท้องถิ่น ต.พงสวาย อ.เมือง จ.ราชบุรี

1

2 คานา ปราชญช์ าวบา้ น หรือนักคิดท้องถ่นิ หรือครภู มู ปิ ัญญาไทยแล้วแตจ่ ะเรียกกนั จะมีมากมายในหลาย ด้านแล้วแตง่ านทีท่ า่ นปฏบิ ตั จิ นบงั เกดิ ผล ไมว่ า่ จะเรียกอะไรกต็ ามคุณสมบตั ิของผูท้ ่ีเป็นปราชญช์ าวบา้ น คือ 1. คนเหลา่ นม้ี ีธรรมะอยใู่ นใจทกุ ทา่ น เป็นธรรมะของความรักความเมตตา ความอยากช่วยคน เป็นธรรมะโดยการปฏบิ ัติ 2. คนเหลา่ นคี้ ดิ ทาสรปุ บทเรียน แลว้ นามาเป็นความรู้ให้คนเห็นไดอ้ ย่างชดั เจน มที ง้ั วิชาการและ ภาคปฏิบตั ิใหเ้ หน็ 3. คนเหลา่ นม้ี คี วามรกั ความเป็นปราชญ์ไม่ไดอ้ ยูท่ ่ีความฉลาดของปัญญาที่เกิดจากการกระทา แตเ่ กดิ จากความรกั ทม่ี ีธรรมะเปน็ แรงบันดาลใจให้แบ่งปนั แก่ผู้อ่นื 4. คนเหลา่ นี้เปน็ รม่ โพธิ์ รม่ ไทร การแผภ่ มู ิปญั ญาท่เี กิดจากการทาจรงิ และความรักแผ่นดินท่ีมี ลูกหลาน มปี ่า มชี มุ ชน มีเมอื ง ดังนัน้ สรปุ ไดว้ า่ ปราชญช์ าวบา้ นน้นั เป็นผทู้ ่มี วี ิถชี ีวิตท่ีผูกพนั กบั ธรรมชาติ มีความคิดเข้าระบบชอบ คน้ หาความจรงิ ชา่ งสงั เกตและนาสิง่ ที่พบเห็นมาเรยี นร้โู ดยการปฏิบตั จิ รงิ สามารถสรปุ เป็นบทเรียนได้ ดังเช่น ปราชญ์ชาวบา้ น ดา้ นการเกษตร ซง่ึ มีอยู่ทั่วไปในทกุ ภาคของประเทศ ทง้ั นี้ ศูนย์การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยอาเภอเมืองราชบุรี ได้เล็งเห็นถึง ความสาคัญของผู้ที่ทาคณุ ประโยชน์ เสียสละ และปฏิบตั ติ นเปน็ แบบอย่างทด่ี ีต่อคนในชุมชนอาเภอเมืองราชบุรี จงึ ได้จัดทาทาเนยี บภูมิปัญญาท้องถ่นิ ขน้ึ เพอ่ื ยกยอ่ ง และเผยแพรใ่ หช้ นรุ่นหลังได้ถือเป็นแบบอย่ างท่ีดีในการ ดารงชีวติ ต่อไป กศน.ตาบลพงสวาย

สารบัญ 3 คานา หน้า สารบญั 1 กศน.ตาบลพงสวาย 3 - การปลกู ผักสารพษิ 5 - ผลติ ภณั ฑส์ มนุ ไพรพนื้ บา้ น - การทอพรมเชด็ เท้า

4 แบบบนั ทึกชดุ ขอ้ มูลคลงั ปัญญา-ภูมิปัญญาทอ้ งถิน่ ตาบลพงสวาย อาเภอเมอื งราชบรุ ี จังหวัดราชบรุ ี ช่ือภมู ิปญั ญา การปลกู ผกั สารพษิ ขอ้ มูลพน้ื ฐาน รายบคุ คล เจา้ ของภูมปิ ญั ญาทอ้ งถน่ิ /บุคคลคลังปัญญา ชื่อ นายทองสขุ แสนศกึ เดอื นปีเกดิ 6 กรกฎาคม พ.ศ. 2498 ท่อี ย่ปู ัจจบุ ัน (ทสี่ ามารถตดิ ตอ่ ได)้ บ้านเลขที่ 11/3 หมทู่ ี่ 4 ตาบลพงสวาย อาเภอเมอื งราชบรุ ี จังหวัด ราชบรุ ี รหัสไปรษณีย์ 70000 โทรศัพท์ 098-0687724 โทรสาร - Line ID 098-0687724 E-mail address - Facebook ปสู่ ขุ ความเปน็ มาของภูมปิ ญั ญา เนื่องจากคุณทองสุข แสนศึก ฝกึ อบรมความรู้ด้านการเกษตร ดังนัน้ เมื่อจบการศกึ ษาจึงได้เร่ิมที่จะทา การเกษตร การปลกู ผกั ในท่ดี นิ ของตนเพ่อื เป็นการต่อยอดในการเรียนของตนเอง จากนั้นได้รับการแต่งตั้งเป็น ภมู ปิ ัญญาท้องถิ่น หมทู่ ี่ 3 ตาบลพงสวาย จึงไดพ้ ัฒนาต่อโดยเอาความรู้ในด้านเกษตรท่ีเรียนมา นามาพัฒนา ใหค้ วามรกู้ ับคนในชุมชน โดยจุดเริ่มต้น เลง็ เห็นว่า ในชมุ ชนตาบลพงสวายนัน้ มีเกษตรกร ทปี่ ลูกผักเป็นจานวน มาก จึงได้คิดทจ่ี ะรวมกลุ่มเกษตรกรผูป้ ลกู ผักปลอดสารพษิ และเริ่มถ่ายทอดความรู้ทไี่ ด้เรียนมาและความรู้ที่ ไดร้ ับมาจากบรรพบุรษุ คือภมู ปิ ัญญาในการใชเ้ กษตรอนิ ทรยี ์ ในการปลูกผกั การทาปุ๋ยใชเ้ อง จดุ เด่นของภูมิปัญญา การปลกู ผกั ปลอดสารพิษ เปน็ เกษตรกรรมดาเนนิ ชวี ิตตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงดาเนินการ เกษตรสีเขยี วหรือเกษตรย่ังยนื นบั เป็นส่วนสาคัญของเศรษฐกจิ สเี ขียวอยา่ งหลกี เล่ียงไม่ได้เน่ืองจากภาคเกษตร ท้ังในระดับชาตแิ ละนานาชาติเป็นภาคการผลติ สาคัญทน่ี อกจากสร้างการจ้างงานและอาชีพให้คนจานวนมาก รวมท้ังเป็นภาคทส่ี ร้างรายไดใ้ ห้กบั ประชากรผู้มสี ถานะยากจนโดยเฉพาะในประเทศกาลังพัฒนา โดยเกษตรสี เขยี วครอบคลมุ ไปถึงการผลิตและบริโภคสินค้าอาหาร พืช และผลิตภัณฑ์จาก ผักปลอดสารพิษ โดยใช้ กระบวนการผลติ ท่ีปกปอ้ งและส่งเสรมิ สภาพแวดล้อม สุขภาพ ชุมชน และสวัสดิการแรงงาน และสวัสดิการปศุ สตั ว์ โดยรูปแบบการผลิตและบริโภคนี้จะไม่ส่งผลต่อศักยภาพการผลิตและบริโภคสินค้าของผู้คนและ สภาพแวดลอ้ มในอนาคต

5 ภาพถ่ายบุคคล ภมู ิปญั ญา การปลูกผักปลอดสารพษิ นายทองสขุ แสนศึก ผลผลิตของการปลูกผกั ปลอดสารพษิ การเลย้ี งเปด็ ไข่ ดาเนินชีวติ ตามหลกั ปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี ง ดาเนนิ การเกษตรสเี ขยี วหรือเกษตรยัง่ ยืน

6 แบบบนั ทึกชุดขอ้ มูลคลังปัญญา-ภูมปิ ัญญาทอ้ งถ่ิน ตาบลพงสวาย อาเภอเมืองราชบรุ ี จังหวัดราชบรุ ี ชื่อภมู ิปัญญา ผลติ ภณั ฑ์สมุนไพรพน้ื บา้ น ข้อมลู พื้นฐาน รายบุคคล เจา้ ของภูมปิ ญั ญาทอ้ งถิน่ /บคุ คลคลังปัญญา ชื่อ นางสมพร นามสกลุ แสนศกึ วนั เดือนปเี กดิ 15 มิถนุ ายน พ.ศ. 2505 ทอ่ี ยปู่ ัจจบุ นั บา้ นเลขที่ 11/3 หมู่ที่ 4 ตาบล พงสวาย อาเภอเมอื งราชบุรี จังหวัด ราชบุรี รหสั ไปรษณยี ์ 70000 โทรศพั ท์ 092-452-2534 โทรสาร ..-.. .Line ID 092-452-2534 E-mail address - Facebook แหม่มยา่ นาง ความเปน็ มาของภมู ปิ ัญญา เน่อื งจากคณุ สมพร ทองสุข เป็นผู้มีองค์ความรู้ด้านสมุนไพรเป็นพ้ืนฐานอยู่แล้ว โดยแต่เดิมได้ ประกอบอาชพี เกษตรกร การปลกู พืช ผกั สวนครัว สมนุ ไพร จนมีความรูท้ ี่เก่ียวกับสมุนไพรพื้นบ้าน และวิธีการ ทาส่งิ ตา่ งๆเช่น การทาลูกประคบไพร การทาสมนุ ไพรขดั ผวิ จากบรรพบรุ ษุ โดยนาวตั ถุดิบสมนุ ไพรจากพื้นบ้าน มีม่ อี ย่ใู นชมุ ชน ซง่ึ เป็นภูมปิ ญั ญาของคนบารณและไดถ้ ่ายทอดมายงั รุน่ สู่รนุ่ จนทาให้มคี วามชานาญต่อมาก็ได้ เรม่ิ ถ่ายทอดองคค์ วามรู้ ทมี่ ีใหก้ ับคนในชมุ ชน และเรมิ่ ทาลูกประคบเพื่อจาหน่าย เป็นเวลาหลายปี ออกขาย ตามงานของชุมชน จนปัจจบุ ันมียอดจาหน่ายจนไมส่ ามารถทาไดท้ นั เพราะเน่อื งจากกระบวนการผลิตนั้นยังเน้น กระบวนการจากธรรมชาติ จนทาให้ท้ังคนในชุมชนและผู้ที่สนใจ เข้ามาเรียนรู้และสั่งซื้อผลิตภัณฑ์อย่าง ต่อเนอื่ ง จดุ เด่นของภูมิปญั ญา เปน็ ผมู้ อี งค์ความรดู้ า้ นสมุนไพร อย่างแท้จริงทง้ั ในด้าน การปลูก การดแู ล การแปรรูป รวมถงึ สรรพคุณทางยา ของสมนุ ไพรแตล่ ะชนดิ โดยผลติ ภัณฑ์นี้ ได้จากการนาสมนุ ไพรหลายชนดิ มาหอ่ ในผา้ ขาวรวมกนั ทาเป็นรูปทรง กลมคล้ายนา้ เตา้ ใช้เชือกมัดปากใหแ้ นน่ แลว้ นาไปน่งึ ใหร้ ้อน ใช้ประคบบริเวณท่ีปวดหรอื เคล็ดขัดยอกเพ่อื บรรเทาอาการปวดเมือ่ ย ลดการเกร็งและอักเสบของกล้ามเนอื้ เกิดจากภูมปิ ัญญาของหมอพื้นบา้ นท่ไี ด้ใช้ฤทธิ์ ยาสมนุ ไพรผสมความร้อนกระตนุ้ การไหลเวยี นของโลหิตลดอาการบวมของเอน็ ข้อตอ่ ชว่ ยใหเ้ นอื้ เยือ่ พงั ผดื คลายตัว ลดการตดิ ขัดของขอ้ ต่อบริเวณที่ประคบ ปจั จบุ ันลูกประคบเปน็ ผลติ ภัณฑท์ ี่หลายชุมชนให้ความสาคัญ ลกู ประคบประกอบดว้ ยสมุนไพรหลัก ได้แก่ ไพล ขมนิ้ ชัน ตะไคร้ และสมุนไพรประกอบอน่ื ๆ เชน่ ผิวมะกรดู ใบ มะขาม ใบสม้ ปอ่ ย เกลอื และการบูร สมุนไพรเหลา่ น้ีใช้ไดท้ งั้ สดและแห้ง ไพล มสี รรพคณุ แก้ปวดเมอื่ ย เคล็ด ขัดยอกลดการอักเสบ ขมน้ิ ชนั ชว่ ยลดอาการอกั เสบ แกโ้ รคผวิ หนงั ผิวมะกรูด มีนา้ มนั หอมระเหย แก้ลม วงิ เวียน และมกี ารบูร ตะไคร้ เปน็ สมุนไพรแต่งกล่ินทท่ี าให้ลูกประคบมีกลน่ิ หอม ปจั จุบนั มีการพฒั นาทาลูก

7 ประคบ ใหม้ ขี นาดเล็กลงและผสมสว่ นผสมของสมนุ ไพร เชน่ ทานาคา เพอื่ ใช้ประคบใบหน้าเปน็ การทาสปา ใบหน้าทาใหเ้ ลือดลมหมนุ เวียนดขี ึ้น ทาใหผ้ ิวหนา้ ขาดและเนียนนุ่มมาก เหมาะกับการใชไ้ ด้ทกุ เพศ ทกุ วัย ภาพถ่ายบุคคล และอปุ กรณ/์ เครื่องมือ/สิ่งท่ีประดษิ ฐ์ (ชิ้นงานหรือผลงาน) ภมู ิปัญญาการแปรรูป สมนุ ไพรพ้ืนบ้าน นางอทุ ยั พูลเกษม

8 การนาสมุนไพรหลายชนิดมาหอ่ ในผา้ ขาวรวมกนั ทาเปน็ รูปทรงกลมคลา้ ยน้าเต้า ใช้เชอื กมดั ปากใหแ้ น่น แลว้ นาไปนึ่งใหร้ อ้ น ใช้ประคบบริเวณท่ปี วดหรือเคลด็ ขัดยอกเพอื่ บรรเทาอาการปวดเมอื่ ย ลูกประคบประกอบด้วยสมุนไพรหลัก ได้แก่ ไพล ขม้ินชัน ตะไคร้ และสมนุ ไพรประกอบอ่นื ๆ เช่น ผิวมะกรูดใบ มะขาม ใบส้มปอ่ ย เกลอื และการบูร สมุนไพรเหลา่ นใ้ี ช้ได้ท้ังสดและแหง้ ไพล มสี รรพคุณแก้ปวดเมอื่ ย เคล็ด ขัดยอกลดการอกั เสบ ขมิน้ ชันชว่ ยลดอาการอักเสบ แก้โรคผิวหนงั ผิวมะกรูด มนี ้ามันหอมระเหย แก้ลม วิงเวยี น และมีการบูร ตะไคร้ เปน็ สมนุ ไพรแต่งกล่นิ ท่ที าใหล้ ูกประคบมีกลน่ิ หอม ปจั จุบนั มีการพัฒนาทาลกู ประคบ ใหม้ ีขนาดเล็กลงและผสมส่วนผสมของสมนุ ไพร น้ายา่ นาง

9 แบบบนั ทกึ ชดุ ข้อมลู คลังปัญญา-ภมู ปิ ัญญาท้องถ่นิ ตาบลพงสวาย อาเภอเมอื งราชบรุ ี จังหวัดราชบรุ ี ชือ่ ภมู ปิ ญั ญา การทอพรมเช็ดเท้า ข้อมูลพื้นฐาน รายบคุ คล เจา้ ของภูมิปญั ญาทอ้ งถน่ิ /บุคคลคลงั ปัญญา ชื่อ นางประนอม นามสกลุ แช่มบริสุทธ์ิ วันเดือนปเี กดิ 24 เมษายน พ.ศ. 2496 ทอี่ ยูป่ ัจจบุ ัน บ้านเลขที่ 396/18 หม่ทู ่ี 9 ตาบล พงสวาย อาเภอเมอื งราชบรุ ี จงั หวดั ราชบรุ ี รหสั ไปรษณีย์ 70000 โทรศพั ท์ 0892012075 โทรสาร ..-.. .Line ID 0892012075 E-mail address - Facebook ประนอม ความเปน็ มาของภูมิปญั ญา เน่ืองจากคุณประนอม แช่มบรสิ ทุ ธ์ิ เป็นผมู้ ีองคค์ วามรู้ดา้ นการทอพรมเช็ดเท้า เปน็ ผลงานทีรเิ รม่ิ การทอพรมเชด็ เทา้ มาตง้ั แต่ปี 2553 จนถึงปัจจบุ ันเปน็ เวลา เกอื บ 10ปี ซึ่งเป็นทรี่ ู้จักของคนในจังหวดั ราชบุรี ซ่ึงทามาจากเศษผ้าที่เหลือจากการทาตุ๊กตา เพราะจงั หวดั ราชบุรี ในอาเภอโพธาราม จะมีกลมุ่ ชาวบ้านทาต๊กุ ตา เป็นจานวนมาก และเปน็ นาเศษผา้ ท่ีทุกคนคิดวา่ ไม่มีประโยชน์ท้งิ ไวใ้ นชมุ น เปน็ นขยะท่ีทไี่ มม่ ีค่า จึงเป็นทมี่ า ของการทอพรมเชด็ เท้าด้วยมอื จากเศษผา้ ตา่ งๆ ถา้ ตอ้ งการพรมเช็ดเทา้ ทด่ี ี มีคุณภาพ ทนทาน ทามาจากเศษ จุดเดน่ ของภมู ิปญั ญา เปน็ ผลิตภัณฑ์ทคี่ ิดตามจินตนาการของผู้ทอ การวางลวดลาย การเลอื กสีเศษผา้ ที่ทอดว้ ยมอื ทีละเสน้ ออกมา เป็นพรมเชด็ เทา้ ทส่ี วยงาม มีความทนทาน มีคุณภาพ มหี ลายขนาด เลก็ ใหญ่ตามตอ้ งการ ดูแลว้ อาจจะไร้ คณุ ค่าแตเ่ ปน็ ผลติ ภณั ฑท์ ีต่ ้อใชท้ ุกบา้ น ทุกสถานท่ี ราคาถกู ประหยัดทนทาน สรา้ งรายไดท้ ่ีดงี ามให้กบั คนใน ครอบครัว ใหเ้ วลาว่างๆในการทอพรมเชด็ เท้า เป็นไดท้ ้งั อาชีพเสรมิ และอาชพี หลัก ลงทนุ ้อยมเี พียง ก่ี กับเศษ ผา้ เทา่ น้ัน ผลิตภัณฑ์พรมเช็ดเทา้ ใชว้ ตั ถดุ ิบหลกั คอื เศษผ้าทเ่ี ป็นผ้าขนสตั ว์ ผา้ ยืด ท่ีเหลือจากการทาตกุ๊ ตาทมี่ ี สสี นั สวยงาม ก่ี เชอื กไนล่อนขนาดเล็ก เปน็ วัตถดุ ิบอีกหนึ่งอย่าที่พ้ืนทอ่ี นื่ ไมม่ ีเพราะเปน็ ภูมิปัญญาชาวบา้ นจรงิ ๆ ทค่ี ดิ ค้นการทากี่ ทาจากไมเ้ น้อื แขง็ ที่นั่งกบั พ้ืน ขนาดพอเหนาะทีส่ ามารถเคลอื่ นยา้ ยไปไหนมาไหนได้สะดวก ราคาไมแ่ พง

10 ภาพถ่ายบุคคล และอุปกรณ/์ เคร่อื งมือ/ส่ิงที่ประดษิ ฐ์ (ชิ้นงานหรือผลงาน) ภูมปิ ญั ญาการทอพรมเช็ดเท้า นางประนอม แช่มบริสทุ ธิ์

11 คณะผจู้ ดั ทา ทปี่ รึกษา ผู้อานวยการ กศน.อาเภอเมืองราชบรุ ี นางศริ ิเพ็ญ สงั ข์บรู ณ์ ผรู้ บั ผดิ ชอบโครงการ/กจิ กรรม ครูอาสาสมัคร นางงามตา แสงอุไร ผู้เรียบเรยี งและเขยี นรายงาน/พมิ พ์จัดหน้าจัดภาพประกอบ นางบญุ เพญ็ จานแกว้ ครู กศน.ตาบลพงสวาย