พ.ย.62 ต.หน้าเมือง อ.เมือง จ.ราชบุรี

ทำเนยี บภูมิปัญญำทอ้ งถน่ิ เดือนพฤศจิกำยน 2562 กศน.ตำบลหนำ้ เมือง ศูนยก์ ำรศึกษำนอกระบบและกำรศกึ ษำตำมอัธยำศัยอำเภอเมืองรำชบุรี สำนกั งำนส่งเสริมกำรศึกษำนอกระบบและกำรศึกษำตำมอธั ยำศยั จังหวัดรำชบุรี สำนกั งำนปลัดกระทรวงศกึ ษำธิกำร กระทรวงศึกษำธกิ ำร

คำนำ ด้วย กศน.ตำบลหน้ำเมือง ได้ดำเนินกำรจัดทำภูมิปัญญำในท้องถ่ิน ให้กับประชำชนในพื้นที่ ตำบลหน้ำเมือง เพ่ือเพ่ิมพูนควำมรู้และทักษะในกำรดำเนินชีวิตแบบพอเพียง สำมำรถเรียนรู้และฝึกฝน ได้ท้ังจำกกำรศึกษำด้วยตนเอง และได้รับกำรถ่ำยทอดจำกผู้อ่ืน กำรนำภูมิปัญญำมำเผยแพรเ่ พื่อให้ประชำชน ในพื้นที่ได้นำไปใชแ้ ละเรียนรูเ้ พือ่ เพมิ่ อำชพี และประสบกำรณใ์ ห้กับตนเองและครอบครวั ให้มกี ำรเจรญิ เติบโต อย่ำงต่อเนื่องและเกื้อกูลในกำรผลิตซึ่งกันและกัน โดยกำรใชท้ รัพยำกรท่ีมีอยู่ให้เกิดประโยชน์และไม่มีสำรพิษ เชน่ ดิน น้ำ แสงแดดอย่ำงเหมำะสม เกิดประโยชน์สูงสุด มีควำมสมดุล ของสภำพแวดลอ้ มอย่ำงตอ่ เนื่อง และ เกิดผลในกำรเพิ่มพูนควำมอุดมสมบูรณ์ของทรัพยำกรธรรมชำติด้วย กศน.ตำบลหน้ำเมอื ง หวังว่ำเอกสำรเล่มนี้ คงมปี ระโยชน์ต่อผูอ้ ่ำนและผปู้ ฏิบัตงิ ำนตอ่ ไป กศน.ตำบลหน้ำเมอื ง พฤศจกิ ำยน 2562

สำรบญั คำนำ หนำ้ สำรบัญ 1 3 กศน.ตำบลหนำ้ เมอื ง 5 - ภมู ิปัญญำ ละครชำตรี : นำงสำววรสิ รำ พมุ ทอง - ภมู ิปัญญำ กำรทำบำยศรี : นำยปรชี ำ ล้ีกจิ เจรญิ ผล - ภูมิปัญญำ กำรแปรรปู ผ้ำขำวม้ำ : นำยอำทร คงคำ คณะผ้จู ัดทำ

แบบบนั ทกึ ชดุ ข้อมูลคลังปัญญำ-ภูมิปญั ญำท้องถน่ิ ตำบลหนำ้ เมือง อำเภอเมอื งรำชบุรี จงั หวัดรำชบุรี ชอ่ื ภูมิปัญญำ : ละครชำตรี ชื่อ นำงสำววริศรำ นำมสกุล พุ่มทอง ท่ีอยู่ปัจจุบัน (ที่สำมำรถติดต่อได้) : บ้ำนเลขที่ 158 ตำบลหน้ำเมือง อำเภอเมืองรำชบุรี จังหวัด รำชบุรี รหสั ไปรษณีย์ 70000 โทรศพั ท์ : - ควำมเป็นมำของบุคคลคลังปญั ญำ รับช่วงต่อกำรทำละครชำตรีมำจำกรนุ่ พ่อ แม่ ปู่ ย่ำ ตำ ยำย ภมู ิลำเนำเดิมอยู่ที่ จ.เพชรบรุ ี และย้ำย ตำมครอบครัวมำอยู่ จ.รำชบุรี ครอบครัวเป็นแสดงละครชำตรี จึงโตมำกับกำรแสดงละครชำตรีและสืบทอด กำรทำละครชำตรีจำกครอบครัวและต้องกำรออนรุ ักษ์ละครชำตรีให้คงอยู่ ซ่ึงได้ทำละครชำตรีมำประมำณ 20 ปี กำรแสดงละครชำตรีมีทั้ง กำรรำอยำ่ งเดียว หรือเปน็ ละคร กำรคิดค่ำใชจ้ ่ำยในกำรแสดง จะดูก่อนว่ำตอ้ งไป แสดงที่ไหน ระยะทำงเท่ำไหร่ ในตำบล แสดงท่ีวัดช่องลม รำอย่ำงเดียว รำคำอยู่ท่ีประมำณ 3,500 บำท นักแสดง จำนวน 5 คน ละครชำตรีจะมี 5 ยอด 7 ยอด จะทำกำรแสดงต้ังแต่เช้ำ – เย็น แสดงเป็นละครท้ัง เรื่อง จะอย่ทู ร่ี ำคำ 4,500 บำท หำกเปน็ ตำ่ งจังหวัดจะคิดรำคำตำมระยะทำงท่ีต้องเดนิ ทำงไปแสดง จดุ เดน่ ของภมู ปิ ัญญำท้องถิ่น - กำรแตง่ กำยท่สี วยงำม กำรแสดงมีหลำกหลำยอำรมณ์ ทัง้ สนกุ สนำน โศกเศรำ้ มีกำรสอดแทรก ข้อคิดและคติสอนใจ ชุดของนักแสดงปักด้วยมือ ซึ่งเรียนรู้วิธีกำรปักชุดเพ่ือใช้ในกำรแสดงละครชำตรีมำจำก พ่อแม่ วตั ถดุ บิ ทีใ่ ชป้ ระโยชน์ในผลิตภัณฑท์ ่ีเกดิ จำกภมู ิปญั ญำ ซ่งึ พ้ืนทอ่ี น่ื ไม่มี - รำยละเอยี ดของภมู ิปญั ญำท้องถ่นิ - รปู แบบในกำรถ่ำยทอดควำมรู้ ด้ำนกำรอบรมให้ควำมรู้ ฝึกปฏบิ ัติ ในพ้ืนท่ีจริงประโยชน์ที่ได้จำก ภมู ปิ ญั ญำคอื สำมำรถนำไปปฏิบัตจิ ริงได้ รปู แบบและลกั ษณะกำรถำ่ ยทอด กำรประชำสมั พนั ธ์ เผยแพรภ่ ูมปิ ัญญำท้องถิน่  ยงั ไมเ่ คยมกี ำรเผยแพร/่ ใชเ้ ฉพำะบคุ คล  เคยเผยแพร่เฉพำะในชมุ ชน  มกี ำรเผยแพร่ผำ่ นสอ่ื มวลชนและสือ่ อน่ื อยำ่ งแพรห่ ลำย  มีกำรดงู ำนจำกบุคคลภำยนอก จำนวน .......ครงั้ จำนวน............คน  มีกำรนำไปใช้  อ่นื ๆ (ระบุ)

ลักษณะของภูมิปัญญำท้องถิ่น กำรพัฒนำต่อยอดภูมิปัญญำให้เป็นนวัตกรรม คุณค่ำ (มูลค่ำ) และ ควำม ภำคภูมิใจ  ภูมิปัญญำทอ้ งถนิ่ /นวัตกรรมท่คี ิดค้นขึ้นมำใหม่  ภมู ปิ ญั ญำทอ้ งถิน่ ดั้งเดิมไดร้ ับกำรถ่ำยทอดมำจำก - กำรแสดงละครสมัยก่อน จะแสดงตำมเน้ือเรื่องในเรื่องน้ันๆไม่ได้มีกำรดัดแปลงเน้ือเรื่อง ยังคงเป็นเคำ้ โครงเดิมจำกเร่อื งนั้นๆ บทบำททไี่ ด้รับเป็นไปตำมตวั ละครในเรือ่ งน้นั ๆ  ภมู ิปญั ญำทอ้ งถ่นิ ทไ่ี ด้พฒั นำและตอ่ ยอด แบบเดิมคอื กำรแสดงละครชำตรี แบบเดิม คือแสดงตำมบทบำท ตำมทอ้ งเร่ืองนั้นๆท่ีทำกำร แสดง ตำมเค้ำโครงเร่ืองเดมิ ของเรอื่ งนัน้ ๆ เคร่ืองแตง่ กำยมีควำมประณตี สวยงำมและปักด้วยมอื ทุกช้นิ กำร แสดงละครสมัยกอ่ น จะแสดงตำมเน้ือเร่ืองในเร่ืองนน้ั ๆไม่ไดม้ ีกำรดดั แปลงเนอ้ื เรื่องยงั คงเปน็ เค้ำโครงเดิมจำก เรื่องน้นั ๆ บทบำทท่ีไดร้ ับเปน็ ไปตำมตวั ละครในเรื่องน้นั ๆ กำรพัฒนำต่อยอดคือ ปัจจบุ นั มมี ีกำรปรับเปลีย่ นกำรแสดงให้มีควำมหลำยหลำยมำกข้ึน แต่ยังคง เค้ำโครงเรื่องเดมิ และมคี ติสอนใจ เครือ่ งแต่งกำยยงั คงเป็นแบบเดิมไม่มกี ำรเปล่ียนแปลง ใช้มอื ในกำรปักชดุ ให้ มคี วำมประณตี และสวยงำม

แบบบันทึกชดุ ขอ้ มลู คลงั ปญั ญำ-ภมู ิปญั ญำท้องถนิ่ ตำบลหนำ้ เมือง อำเภอเมืองรำชบุรี จังหวัดรำชบุรี ชอื่ ภมู ปิ ญั ญำ : กำรทำบำยศรี ช่ือ นำยปรีชำ นำมสกลุ ล้ีกจิ เจริญผล ที่อยู่ปัจจุบัน (ท่ีสำมำรถติดต่อได้) : บ้ำนเลขที่ 57/4 ตำบลหน้ำเมือง อำเภอเมืองรำชบุรี จังหวัด รำชบุรี รหสั ไปรษณยี ์ 70000 โทรศพั ท์ : 086-4198265 ควำมเป็นมำของบคุ คลคลงั ปญั ญำ พิธีบำยศรีสู่ขวัญ บำงคร้ังเรียกว่ำ พิธีบำยศรี,พิธีสู่ขวัญ เป็นประเพณีอย่ำงหน่ึงของคนไทยและคน ลำวท่ีสืบทอดกันมำช้ำนำน ซ่ึงก่อนทำพิธีจะต้องจัดทำพำนบำยศรีเพื่อใช้ในพิธี ทำจำกใบตองและดอกไม้สด บำยศรีเริ่มต้นใช้ในงำนพิธี บูชำครู และดัดแปลงมำเป็นพำนขอขมำ โดยได้รับกำรสืบทอดและศึกษำกำรทำ บำยศรีมำจำกครอบครัวต้ังแต่เด็กๆ ที่บ้ำนได้ทำบำยศรีเพ่ือบูชำครู จึงมีควำมคุ้นชินในกำรทำบำยศรีต้ังแต่ เด็กๆ แล้วจงึ นำมำพฒั นำรูปแบบบำยศรีเป็นแบบต่ำงๆ จุดเดน่ ของภูมปิ ญั ญำท้องถ่ิน - มีควำมสวยงำน เป็นงำนฝีมือท่ีต้องใช้ควำมประณีตในกำรทำ สำมำรถทำได้หลำกหลำยรูปแบบ จำกสมัยก่อนท่ีทำจำกใบตอง ปัจจุบันมีกำรพัฒนำ มกี ำรนำวัสดุอื่นๆมำใช้ในกำรทำบำยศรี เช่น ริบบ้ินสีตำ่ งๆ มำช่วยทำให้มีสีสันและมีควำมโดดเด่น มีกำรใช้ดอกไม้ (ดอกพุด)พลำสติก แทนดอกพุดสด ซึ่งจะเก็บได้นำน กวำ่ วัตถดุ บิ ที่ใชป้ ระโยชน์ในผลิตภัณฑ์ที่เกิดจำกภูมปิ ัญญำ ซ่ึงพื้นท่อี น่ื ไม่มี - รำยละเอยี ดของภมู ปิ ัญญำทอ้ งถ่นิ - รปู แบบในกำรถ่ำยทอดควำมรู้ ด้ำนกำรอบรมให้ควำมรู้ ฝึกปฏิบัติ ในพ้ืนท่ีจริงประโยชน์ท่ีได้จำก ภูมิปญั ญำคอื สำมำรถนำไปปฏบิ ัติจริงได้ รูปแบบและลักษณะกำรถำ่ ยทอด กำรประชำสมั พนั ธ์ เผยแพร่ภูมิปัญญำทอ้ งถิน่  ยังไม่เคยมีกำรเผยแพร่/ใชเ้ ฉพำะบุคคล  เคยเผยแพรเ่ ฉพำะในชุมชน  มกี ำรเผยแพร่ผ่ำนส่ือมวลชนและสอื่ อื่นอย่ำงแพร่หลำย  มีกำรดงู ำนจำกบุคคลภำยนอก จำนวน .......ครง้ั จำนวน............คน  มีกำรนำไปใช้  อน่ื ๆ (ระบุ)

ลักษณะของภูมิปัญญำท้องถ่ิน กำรพัฒนำต่อยอดภูมิปัญญำให้เป็นนวัตกรรม คุณค่ำ (มูลค่ำ) และ ควำม ภำคภูมิใจ  ภมู ิปัญญำท้องถิน่ /นวัตกรรมทค่ี ิดค้นขึน้ มำใหม่  ภมู ิปญั ญำทอ้ งถิ่นดงั้ เดิมได้รบั กำรถำ่ ยทอดมำจำก - กำรทำบำยศรี ได้รับกำรถ่ำยทอดมำจำกครอบครัวและญำติ จำกสมัยก่อน บำยศรีทำมำ จำกใบตองอย่ำงเดียว ใบตองที่นิยมมำใช้คือใบตองกล้วยตำนี เพรำะสำมำรถเก็บไว้ได้นำน และใช้ดอกไม้สด ดอกพุด มำทำบำยศรี ปัจจบุ ันได้มีกำรปรบั ปรุงพัฒนำกำรทำบำยศรี โดยกำรนำรบิ บิ้นสีตำ่ งๆมำใช้ประกอบให้ เกดิ สีสนั ที่สวยงำม มกี ำรใชด้ อกไม้ (ดอกพดุ ) พลำสตกิ มำแทนดอกไม้สด ซึ่งจะเก็บไว้ไดน้ ำนกวำ่  ภูมปิ ัญญำท้องถิน่ ท่ีได้พัฒนำและตอ่ ยอด แบบเดิมคอื แบบเดมิ ใชใ้ บตองกลว้ ยตำนใี นกำรทำบำยศรีอย่ำงเดียวและใช้ดอกไม้สดในกำร ตกแตง่ บำยศรี กำรพฒั นำต่อยอดคือ มกี ำรพัฒนำตอ่ ยอดจำกแบบเดมิ คือ มีกำรนำใบลำน ใบตำลออ่ น มำใช้ แทนใบตอง ดอกไมท้ ีใ่ ช้ในกำรตกแต่งบำยศรี ใชด้ อกไม้พลำสตกิ เนื่องจำกสำมำรถเก็บไดน้ ำน และมีกำรทำ เป็นบำยศรแี ห้ง โดยใช้ผ้ำออแกนซ่ำสเี ขยี วมำแทนใบตอง และใช้กระดำษเอ 4 มำชว่ ยในกำรมว้ นบำยศรี

แบบบนั ทึกชุดข้อมูลคลังปญั ญำ-ภูมปิ ญั ญำทอ้ งถนิ่ ตำบลหนำ้ เมือง อำเภอเมอื งรำชบรุ ี จงั หวัดรำชบุรี ช่ือภมู ปิ ญั ญำ : กำรแปรรูปผำ้ ขำวม้ำ ชอ่ื นำยอำทร นำมสกุล คงคำ ท่ีอยู่ปัจจุบัน (ท่ีสำมำรถติดต่อได้) : บ้ำนเลขท่ี 256/67 ตำบลหน้ำเมือง อำเภอเมืองรำชบุรี จังหวัด รำชบรุ ี รหัสไปรษณีย์ 70000 โทรศัพท์ : - ควำมเป็นมำของบคุ คลคลงั ปญั ญำ ผ้ำขำวม้ำในสมัยก่อน ในครอบครัวจะใช้ผ้ำขำวม้ำในกำรนำมำนุ่งเป็นผ้ำถุง ไว้ใช้อำบน้ำหรือสวมใส่ เพ่ือไปทำบุญเท่ำนั้น ซึ่งในสมัยก่อนครอบครัวเคยรับจ้ำงทอผ้ำขำวม้ำ รุ่นต่อไปจึงเห็นว่ำ ควรจะนำผ้ำขำวม้ำ มำใช้ประโยชน์อย่ำงอ่ืนได้อีก จึงได้มีควำมคิดท่ีจะนำผ้ำขำวม้ำมำแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ต่ำงๆท่ีมีควำม หลำกหลำยขึ้น เช่น กระเป๋ำ เสื้อ กำงเกง เป็นต้น ซึ่งสำมำรถใช้ประโยชน์ได้หลำยอย่ำงและใช้ใน ชวี ิตประจำวนั ไดท้ ุกวัน ทุกเทศกำล จุดเดน่ ของภมู ิปัญญำทอ้ งถน่ิ - เปน็ ผ้ำทอพื้นบำ้ นที่เป็นเอกลักษณ์ สีสนั สวยงำม สำมำรถพฒั นำเป็นรปู แบบตำ่ งๆได้หลำกหลำยกว่ำ วัตถดุ บิ ทีใ่ ชป้ ระโยชน์ในผลิตภัณฑ์ที่เกิดจำกภมู ิปญั ญำ ซ่งึ พ้ืนที่อื่นไมม่ ี - รำยละเอยี ดของภูมิปัญญำทอ้ งถน่ิ - รูปแบบในกำรถ่ำยทอดควำมรู้ ด้ำนกำรอบรมให้ควำมรู้ ฝึกปฏิบัติ ในพ้ืนท่ีจริงประโยชน์ที่ได้จำก ภมู ปิ ัญญำคอื สำมำรถนำไปปฏิบัติจรงิ ได้ รปู แบบและลกั ษณะกำรถ่ำยทอด กำรประชำสมั พนั ธ์ เผยแพรภ่ มู ิปัญญำทอ้ งถ่ิน  ยงั ไมเ่ คยมีกำรเผยแพร/่ ใชเ้ ฉพำะบคุ คล  เคยเผยแพรเ่ ฉพำะในชมุ ชน  มีกำรเผยแพรผ่ ำ่ นสื่อมวลชนและสอื่ อ่ืนอยำ่ งแพรห่ ลำย  มีกำรดงู ำนจำกบคุ คลภำยนอก จำนวน ....4...คร้ัง จำนวน.....50 - 150.......คน  มีกำรนำไปใช้  อื่นๆ (ระบ)ุ

ลักษณะของภูมิปัญญำท้องถ่ิน กำรพัฒนำต่อยอดภูมิปัญญำให้เป็นนวัตกรรม คุณค่ำ (มูลค่ำ) และ ควำม ภำคภมู ใิ จ  ภมู ปิ ญั ญำทอ้ งถ่ิน/นวัตกรรมทีค่ ิดค้นขึ้นมำใหม่  ภมู ปิ ญั ญำท้องถิ่นดงั้ เดมิ ไดร้ บั กำรถ่ำยทอดมำจำก - สมัยกอ่ นครอบครวั เคยรับจำ้ งทอผำ้ ขำวม้ำ รุ่นตอ่ ไปจึงเหน็ ว่ำ ควรจะนำผำ้ ขำวมำ้ มำใช้ ประโยชนอ์ ย่ำงอ่ืนได้อกี จงึ ได้มคี วำมคิดทจ่ี ะนำผำ้ ขำวม้ำมำแปรรปู เปน็ ผลิตภัณฑต์ ำ่ งๆท่ีมีควำมหลำกหลำย ข้ึน เช่น กระเปำ๋ เสือ้ กำงเกง เปน็ ตน้  ภมู ิปญั ญำท้องถิน่ ท่ีไดพ้ ัฒนำและตอ่ ยอด แบบเดิมคือ สมยั ก่อนใชผ้ ้ำขำวมำ้ ในกำรนุง่ อำบน้ำ และสวมใสเ่ ป็นผ้ำถงุ ไวใ้ ส่อยู่บ้ำนและใส่ไป ทำบญุ กำรพฒั นำตอ่ ยอดคือ มกี ำรพัฒนำต่อยอดจำกแบบเดิม คือ มีกำรนำผ้ำขำวม้ำมำแปรรูปเปน็ ผลติ ภัณฑ์ต่ำงๆท่ีมีควำมหลำยหลำยมำกขน้ึ เช่น กระเป๋ำสะพำย เสื้อ กำงเกง ท่ใี ส่โทรศัพท์ กระเปำ๋ ใสเ่ อกสำร กระเปำ๋ ใสเ่ หรียญ กระเป๋ำใส่เอกสำร ถุงผำ้ สำหรบั ใสย่ ำ เป็นตน้

คณะผู้จัดทำ ทปี่ รึกษำ ผอ.กศน.อำเภอเมอื งรำชบุรี หวั หนำ้ กลุม่ อำนวยกำร นำงศิรเิ พญ็ สังขบรู ณ์ หัวหนำ้ กลุม่ งำนแผน นำงวิไลวรรณ สนุ ทรีประสิทธิ์ หวั หนำ้ งำนกำรศึกษำต่อเน่อื ง นำงสำวอัญชลี ภูวพำนิช หวั หน้ำกลมุ่ ส่งเสรมิ ปฏิบัติกำร นำงจีรนันท์ คงมนั่ นำงสำวธนพร อยู่เย็น ร่ำง/เรียบเรยี งและจัดพิมพ์ ครู กศน.ตำบลหน้ำเมอื ง นำงสำวเสำวภำ สิงห์ลำ่