บทที่ 3 การผลิตสารชีวภาพ

สารชีวภาพเพอ่ื การเกษตร หน่วยที่ 3 การผลติ สารชีวภาพ นายสันติ สุริยะ

ปจั จบุ ันการผลิตปยุ๋ น้าชวี ภาพหรอื นา้ สกัดชวี ภาพมีบทบาททีส่ า้ คญั ยงิ่ ตอ่ ระบบการเกษตรของประเทศไทยเรา จะเป็นเพราะวา่ ประชาชน ผ้บู รโิ ภคได้หนั มาสนใจเกี่ยวกับสุขภาพอนามยั ของตนเองมากขนึ เน่อื งมาจากผลติ ผลทางการเกษตรที่ผลติ ออกมาสผู่ บู้ รโิ ภคจะต้องปลอด สารพษิ ไมม่ สี ารเคมีใด ๆ ตกคา้ ง ผลติ ภณั ฑช์ นดิ ท่ีวา่ นีคอื ผกั อินทรยี ์ หรอื ผกั ทีไ่ ม่ใช้สารเคมีปอ้ งกนั ก้าจดั โรคและศตั รพู ืช ซ่ึงเปน็ ผักที่ไมม่ สี ารเคมี ตกค้างและปลอดสารพิษ ในการผลิตผักอินทรียห์ รอื ผกั ท่ีไมใ่ ชส้ ารเคมี ป้องกันกา้ จัดโรคและศตั รูพืช ปุ๋ยน้าชวี ภาพหรอื นา้ สกัดชีวภาพ จะเป็น ปจั จยั หลักทส่ี ้าคญั ในการผลติ ป๋ยุ น้าชีวภาพหรือนา้ สกัดชีวภาพ ( Bio-fertilizer or Bio-extracts ) คือปุ๋ยอินทรยี ช์ นดิ หน่ึงทเี่ กดิ จากกระบวนการหมกั ด้วยซากพืชซากสัตว์ โดยมีเชอื จุลินทรียเ์ ป็นตัวช่วยย่อยสลาย ปุย๋ นา้ ชวี ภาพหรือน้าสกัดชวี ภาพ ที่ได้จากการหมกั ดองจะประกอบไปด้วยจุลนิ ทรยี ์และสารอนิ ทรยี ์ หลากหลายชนดิ เปน็ ป๋ยุ เสริมใหแ้ ก่พืชเพือ่ เสรมิ ธาตุอาหารใหก้ ับพืช ในขณะทพ่ี ชื กา้ ลังเจรญิ เติบโตนา้ สกดั ชวี ภาพจะใหท้ ังธาตอุ าหารและเพิ่ม ปริมาณจุลนิ ทรยี ์ท่เี ป็นประโยชน์ตอ่ พชื วสั ดเุ หลือใช้ (Waste materials) หมายถึง เศษวสั ดทุ ่เี หลอื ใช้จาก การทา้ การเกษตรหรอื วสั ดุเหลอื ใชจ้ ากการแปรสภาพผลติ ผลทาง การเกษตรทังพืชและสตั ว์ แลว้ นา้ มาผลิตเปน็ ปุ๋ยนา้ ชีวภาพหรอื น้าสกัด

ชีวภาพ เชน่ ซากพืชพวกซังขา้ วโพด ขีตะกรนั จากหม้อตม้ ในการผลติ นา้ ตาล กากอ้อย กากมนั ส้าปะหลังจากโรงงานผลติ แปง้ มันสา้ ปะหลัง ฟางข้าว กากถั่วเหลอื ง ถวั่ เขียว เศษพืช เศษผกั หรอื ผลิตผลทาง การเกษตรท่ีไม่ใช้ รวมทงั ใบไม้ เศษหญา้ หรือวชั พืชตา่ ง ๆ ซากสตั วท์ กุ ชนดิ พวกหอย ปู ปลา หรือสนุ ัข แมว เป็นต้น วัตถุประสงคข์ องการผลิต การผลติ ปยุ๋ น้าชวี ภาพหรอื นา้ สกดั ชวี ภาพจากวัสดุเหลอื ใช้ทาง การเกษตร มีวัตถุประสงคด์ ังตอ่ ไปนี 1. เพ่ือใช้เปน็ ปจั จัยการผลติ พืชเกษตรอินทรีย์ ทดแทนปุ๋ยเคมหี รอื ป๋ยุ วิทยาศาสตร์ และสารเคมีป้องกันก้าจดั โรคและแมลงศตั รูพชื 2. เพอื่ งดหรอื ลดลดอัตราการใชป้ ุ๋ยเคมหี รือปุ๋ยวิทยาศาสตร์ และ สารเคมีป้องกันก้าจัดโรคและแมลงศตั รพู ืชกบั พืชทกุ ชนดิ ในฟาร์ม 3. เพื่อลดตน้ ทนุ การผลติ โดยใชป้ ๋ยุ อินทรยี ์ชวี ภาพ ปุ๋ยน้าชวี ภาพหรือนา้ สกัดชวี ภาพทดแทนปยุ๋ เคมหี รือปุ๋ยวิทยาศาสตร์ และสารเคมีปอ้ งกัน ก้าจดั โรคและแมลงศตั รูพชื 4. เพ่อื เสริมสร้างสภาวะท่ดี ีตอ่ ส่ิงแวดลอ้ มให้ปราศจากมลพิษทังในดิน นา้ และอากาศ

ประโยชนท์ ีค่ าดว่าจะได้รับ 1. สภาวะแวดลอ้ มและความอุดมสมบรู ณข์ องดิน น้า อากาศ ใน ฟาร์มดขี นึ เมอ่ื มีการใชน้ า้ สกดั ชวี ภาพหรือปุย๋ น้าชวี ภาพ 2. สามารถงดหรือลดอตั ราการใชป้ ยุ๋ เคมหี รอื ปยุ๋ วทิ ยาศาสตร์ และ สารเคมีป้องกันก้าจดั โรคและแมลงศตั รพู ชื ในฟาร์มได้ 3. สามารถประหยัดเงนิ งบประมาณในการจัดซอื ป๋ยุ เคมีหรอื ปยุ๋ วิทยาศาสตร์ และสารเคมีทใ่ี ช้ป้องกนั ก้าจดั โรคและแมลงศัตรพู ืชท่ี น้ามาใช้ในกิจการของฟารม์ ได้ 4. สามารถทา้ ให้สุขภาพอนามยั ของผูผ้ ลติ และผบู้ รโิ ภคผลติ ภัณฑ์ ปลอดสารพิษ เม่ือใช้ปุ๋ยน้าชวี ภาพหรอื น้าสกดั ชีวภาพทดแทนปยุ๋ เคมีหรือ ปุ๋ยวทิ ยาศาสตร์ และสารเคมีปอ้ งกันกา้ จดั โรคและแมลงศัตรพู ชื อปุ กรณท์ ่ใี ช้ในการผลติ วสั ดุอุปกรณท์ ใ่ี ช้ในการผลิตน้าสกัดชีวภาพหรือป๋ยุ นา้ ชวี ภาพ มีดงั นี 1. วัสดุเหลือใช้ทางการเกษตร หรอื ซากหอย ปู ปลา หรอื สตั ว์ท่ตี าย แล้วอื่น ๆ 2. ถงั พลาสตกิ แบบมฝี าปิดทา้ ถังหมัก และถังพลาสติกสา้ หรบั ผสม

3. นา้ ตาล สามารถใช้นา้ ตาลไดท้ กุ ชนดิ ถา้ เป็นกากน้าตาลไดย้ งิ่ ดี เพราะ มีราคาถกู และมี ธาตอุ าหารอืน่ ๆ ของจลุ ินทรยี ์ 4. อุปกรณ์ในการทา้ ถงั หมัก เช่น ใบเลื่อย ก็อกวาวลเ์ ปดิ ปิดแบบพลาสติก เกลยี วใน เกลียวนอก กาว และยางในรถจักรยายนต์ทไ่ี ม่ใช้แลว้ 5. มีด และขวานสา้ หรบั สับหรือทุบให้แตกละเอยี ด เขียง 6. กระสอบป๋ยุ พลาสติก หรือกระดาษแข็ง ใชส้ ้าหรบั รองวัสดุเหลอื ใช้ 7. กระดาษกาว สีเมจิ ส้าหรับจดบันทกึ ชื่อชนิดของน้าสกดั ชีวภาพ และ วัน เดอื น ปี ทีผ่ ลติ กระบวนการผลติ การผลิตนา้ สกดั ชีวภาพ (Bioextract Production) น้าสกดั ชวี ภาพ (Bioextract : BE) คือนา้ ทไ่ี ดจ้ ากการหมักดองพืช ประเภทอวบนา้ เช่น พืชผกั หรือผลไม้ หมกั ดองด้วยนา้ ตาลในสภาพท่ีไร้ อากาศ น้าทไ่ี ดป้ ระกอบดว้ ยจุลินทรยี ์และสารอินทรียห์ ลายชนิดทีเ่ ป็น ประโยชน์ (กรมส่งเสรมิ การเกษตร, 2543) นา้ สกัดชวี ภาพบางแห่ง เรียกวา่ สารสกัดชวี ภาพ หรอื ปุ๋ยน้าชีวภาพ (Biofertilizer) คือ ปุ๋ย อนิ ทรยี ช์ นดิ หนง่ึ ทเ่ี กิดจากกระบวนการหมัก

ดว้ ยซากพืชซากสัตว์ในนา้ โดยมีเชือจุลนิ ทรียเ์ ปน็ ตัวชว่ ยย่อยสลาย น้า สกดั ชวี ภาพทผี่ ลิตขนึ มาเพอ่ื ทางการเกษตร ใชส้ า้ หรบั เร่งการเจรญิ เติบโต ของพืช โดยเรง่ การตดิ ดอกออกผล เร่งใหผ้ ลใหญ่ ผลดก ใชข้ บั ไล่แมลง และใชเ้ ร่งความหวานใหแ้ ก่พชื (ชมรมเพ่ือนเกษตรกร, 2544) ในขณะท่ี พชื ก้าลงั เจริญเตบิ โตน้าสกดั ชวี ภาพหรือปุ๋ยนา้ ชวี ภาพจะให้ทงั ธาตุอาหาร และเพมิ่ ปรมิ าณจุลนิ ทรียท์ เี่ ปน็ ประโยชนต์ อ่ พืช (สมเกยี รติ, 2543) แนวคดิ ในการท้าน้าหมกั ชีวภาพหรอื นา้ สกัดชีวภาพของเกษตรกรอ้าเภออู่ ทอง จังหวัดสุพรรณบุรี คือ การนา้ เอาพชื ที่มีกลน่ิ ฉนุ แมลงไมช่ อบ มาใช้ ในการไลแ่ มลง พืชท่ีมรี สขม ซึ่งหนอนไมช่ อบ มาใชป้ ้องกันกา้ จัดหนอน พชื ที่มรี สฝาด เชอื โรคพวกเชอื ราไม่ชอบกน็ า้ มาใชใ้ นการป้องกันก้าจดั โรค พืช นอกจากนียงั น้าวัชพชื มาผสมกบั พืชทร่ี บั ประทานได้นานาชนิด เพอื่ นา้ มาผลิตเป็นนา้ สกัดชีวภาพและปุ๋ยหมกั แห้งชวี ภาพ ซ่งึ มีคณุ สมบัติใน การปรบั ปรงุ บ้ารุงดิน ทา้ ให้พืชเจริญเติบโตได้ดีพร้อมกับเป็นสารปอ้ งกัน ก้าจดั ศตั รูพชื ทไ่ี มก่ อ่ ให้เกดิ ปญั หามลภาวะ และสารพิษตกคา้ งอีกด้วย นอกจากนเี กษตรกรอ้าเภออ่ทู อง จังหวัดสุพรรณบุรียังไดผ้ ลิตนา้ สกัด ชีวภาพจากเศษผักและวัสดเุ หลือใชต้ ่าง ๆ ในทอ้ งถน่ิ รวมทังสิน 4 สตู ร (สมบรู ณ์, 2544) ปจั จบุ ันจะเห็นไดว้ ่าหลายหน่วยงานทงั ภาครัฐและ เอกชนได้หนั มาสนใจเก่ยี วกับเกษตรธรรมชาติมากขนึ ทังนีเน่ืองจากว่าใน อดีตชว่ งทีผ่ า่ นมากวา่ 50 ปี การพัฒนาด้านการเกษตรถกู เน้นการใช้ ปัจจยั การผลติ ภายนอก เช่น ปุ๋ยเคมี และสารเคมปี อ้ งกันก้าจัดแมลง

ศตั รูพืช ซง่ึ สิ่งเหล่านีก่อใหเ้ กิดปัญหาทางด้านสขุ ภาพอนามยั ของ เกษตรกรและผูบ้ รโิ ภค ปญั หาสภาพดนิ เส่อื มโทรม ปญั หาสิง่ แวดล้อม และปัญหาเรอ่ื งโรคและแมลงศตั รพู ชื ทรี่ ะบาดมากย่งิ ขึน จากปัญหา ดังกลา่ วโดยเฉพาะผลกระทบจากสารเคมีที่มตี ่อสุขภาพอนามยั และ สิง่ แวดล้อม ทา้ ให้เกษตรกรหลาย ๆ คนเริม่ หนั มาทบทวนบทบาทใน แนวทางของตนเอง เกษตรกรจงึ ไดม้ ีการศึกษาวิธกี ารผลิตปุย๋ นา้ ชีวภาพ หรือนา้ สกัดชวี ภาพเพือ่ ทดแทนและลดตน้ ทุนการผลติ ลง จากการลดเลกิ ละการใช้ปุ๋ยเคมีและสารเคมที ี่ใชป้ ้องกันกา้ จดั ศตั รูพืชมาใช้ปุ๋ยน้าชวี ภาพ หรอื น้าสกดั ชวี ภาพแทน จะเห็นได้วา่ ในการผลติ ปยุ๋ นา้ ชีวภาพหรอื น้าสกดั ชวี ภาพแตล่ ะแห่งหรือแต่ละทอ้ งที่มีสตู รแตกตา่ งกนั และกระบวนการ ผลิตกแ็ ตกต่างกันดว้ ย โดยเฉพาะในกลุ่มของเกษตรกรตามแนวทฤษฎี ใหม่ หรอื กลุ่มเกษตรกรต่าง ๆ ตลอดจนชมรมเกษตรตา่ ง ๆ ท่ผี ลติ ปยุ๋ น้า ชวี ภาพหรอื น้าสกัดชวี ภาพขึนมามมี ากมายหลายสตู รหลายวธิ ี และใน กรณขี องสถานวี จิ ัยเกษตรเขตชลประทาน ศนู ย์วิจัยเพื่อเพ่ิมผลผลติ ทาง เกษตร คณะเกษตรศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยเชียงใหม่ มเี ศษวสั ดเุ หลอื ใชท้ าง การเกษตรท่สี ามารถนา้ มาผลิตเปน็ ปุ๋ยนา้ ชวี ภาพหรอื นา้ สกัดชีวภาพเปน็ จา้ นวนมาก เช่น พวกเศษผักตา่ ง ๆ ไม้ผล พชื สวน พืชไร่ รวมทังเศษ วัชพืช ในการผลิตนา้ สกดั ชวี ภาพหรอื ปุ๋ยนา้ ชวี ภาพจา้ เปน็ ต้องอาศัยใช้ เศษวสั ดุท่เี หลือใช้ทางการเกษตรพวกนี ทังนเี พราะเปน็ วัสดุทม่ี กี ารยอ่ ย สลายได้รวดเร็ว และทผี่ ่านมา

ในสถานีวิจัยฯ ได้ทา้ การศกึ ษาโดยใช้เศษผกั คะนา้ เศษผักบรอ็ คโคลี เศษ ผักสลดั และเศษผักพวกกะหลา่้ รวมทงั พวกดอก เช่น ดอกดาวเรือง โดย น้าเอาสว่ นที่ไมใ่ ช้จากการถูกตัดทิงทังลา้ ต้นและราก หรือส่วนของใบหรอื ดอกมาทา้ การหมัก โดยมีขันตอนการผลิตดงั ตอ่ ไปนี 1. นา้ เศษวสั ดุเหลอื ใชท้ างการเกษตร (เชน่ เศษผกั ต่าง ๆ ดงั ที่ได้กลา่ ว มา) มาล้างท้าความสะอาด โดยเลือกเอาแตส่ ่วนท่ดี ี ๆ ส่วนทเ่ี ป็นโรคและ แมลงศัตรพู ชื ใหน้ า้ ไปเผาทา้ ลาย 2. สับหรอื ห่ันเศษวสั ดดุ ว้ ยมีด เพอื่ ใหม้ ีขนาดที่เลก็ ลง 3. น้ามาช่ังนา้ หนัก ใชอ้ ตั ราส่วน เศษวัสดุ : นา้ ตาลหรอื กากน้าตาล = 3 : 1 กิโลกรมั 4. นา้ มาผสมกบั นา้ ตาลหรอื กากนา้ ออ้ ยป่นหรอื กากนา้ ตาลคลกุ เคล้า ใหเ้ ข้ากันในถังผสมใหท้ กุ สว่ นของเศษวสั ดพุ ืชสมั ผัสกับน้าตาลหรอื กากน้าตาล โดยแบ่งน้าตาลหรอื กากน้าตาลไว้ส่วนหน่งึ เพ่อื โรยปิดทับหนา้ 5. บรรจลุ งในภาชนะถังหมัก (ใชถ้ ังพลาสตกิ เทา่ นนั ) โดยไม่ใช้มอื หรอื วสั ดุใด ๆ กดทบั 6. ใช้นา้ ตาลหรือกากนา้ อ้อยป่นหรือกากน้าตาลที่แบ่งไว้โรยปดิ ทบั หนา้ ของเศษวสั ดุพชื

7. ปิดฝาภาชนะถังหมักแลว้ ท้าการบนั ทึกขอ้ มลู เช่น ชอ่ื พชื วัน เดือน ปี ท่ีเร่มิ หมัก ตดิ ตรงบริเวณถังหมักเพ่อื ง่ายตอ่ การวิเคราะห์ 8. เกบ็ ภาชนะถังหมักไว้ในที่รม่ กรณีที่เศษวัสดเุ หลอื ใช้เป็นจ้าพวกสัตว์ เช่น หอย ปู ปลา หรอื สตั ว์อ่นื ๆ กระบวนการผลติ คล้าย ๆ กนั คอื 1. น้าซากสัตว์มาล้างทา้ ความสะอาด 2. สบั ทบุ หรอื หัน่ ใหม้ ขี นาดทีเ่ ลก็ ลง 3. นา้ มาชงั่ น้าหนกั ใหไ้ ดอ้ ตั ราส่วน เศษวสั ดสุ ตั ว์ : นา้ ตาลหรือ กากนา้ ตาล = 1 หรอื 2 : 1 กิโลกรัม 4. น้ามาผสมกบั นา้ ตาลหรอื กากน้าอ้อยป่นหรือกากนา้ ตาลคลุกเคลา้ ให้เข้ากันในถังผสมให้ทกุ สว่ นของเศษวสั ดสุ ตั ว์สมั ผัสกับนา้ ตาลหรอื กากน้าตาล โดยแบ่ง นา้ ตาลหรือกากนา้ ตาลไวส้ ่วนหน่งึ เพอ่ื โรยปิดทับ หน้า 5. บรรจุลงในภาชนะถังหมัก (ใช้ถังพลาสติกเทา่ นนั ) โดยไม่ใชม้ ือหรือ วสั ดใุ ด ๆ กดทับ 6. ใช้นา้ ตาลหรอื กากน้าอ้อยป่นหรอื กากน้าตาลท่ีแบง่ ไว้โรยปดิ ทบั หนา้ ของเศษวัสดุสัตว์

7. ปดิ ฝาภาชนะถังหมกั แลว้ ทา้ การบันทกึ ข้อมลู เชน่ ชือ่ ชนิดของสัตว์ วนั เดือน ปี ทีเ่ รม่ิ หมัก ติดตรงบริเวณถังหมักเพ่อื งา่ ยต่อการวเิ คราะห์ 8. เก็บภาชนะถังหมักไว้ในทร่ี ม่ กรณที ่ีเศษวัสดพุ ชื เป็นพวกสมนุ ไพร เช่น ขงิ ขา่ ตะไคร้ ยาสบู สะเดา หญา้ สาบเสอื ไพร หางไหล ขมิน หรือพชื สมุนไพรอื่น ๆ กระบวนการผลิต มดี ังต่อไปนี 1. ล้างท้าความสะอาด 2. สบั ห่ัน หรอื ทบุ ให้แตกละเอียด 3. น้ามาผสมกบั น้าสะอาดหรอื เหล้าขาว 35 ดกี รี หรอื แอลกอฮอล์ใน ภาชนะถงั พลาสติกคนคลุกเคล้าให้เข้ากัน ใชน้ ้าสะอาดหรือเหลา้ ขาว 35 ดีกรี หรือแอลกอฮอล์ใส่ใหท้ ว่ มวัสดพุ ชื สมุนไพร 4. ปดิ ภาชนะถังหมัก แล้วทา้ การบันทกึ ขอ้ มลู เช่น ชอื่ พืช ชนดิ ของ สารละลายที่น้ามาหมกั หรือสกัด วนั เดือน ปีท่ีเริ่มหมกั 5. เก็บภาชนะถังหมักไว้ในทร่ี ่ม วธิ กี ารทา้ หรือผลิตจะตา่ งจากการท้านา้ สกัดชีวภาพหรือป๋ยุ น้าชวี ภาพดงั ท่ี ไดก้ ล่าวมา เพียงแต่วา่ ใชน้ า้ น้าส้มสายชู สรุ า (เหล้าขาว 35 ดีกรี) หรอื แอลกอฮอล์แทนกากนา้ ตาล ในกระบวนการผลติ นีจะไมม่ ีนา้ ตาลหรือ

กากนา้ ตาลเข้ามาเกยี่ วข้อง ส่วนใหญส่ ูตรนีเราพืชทีม่ ีฤทธิ์ทางยา เช่น สมนุ ไพร ได้แก่ ใบสะเดา ตะไครห้ อม ฟา้ ทลายโจร วา่ นหางจรเข้ ขงิ ข่า ผกากรอง ยี่โถ บอระเพ็ด ละหงุ่ มะรุม ว่านนา้ สาบเสอื ขมนิ ชัน พรกิ / พริกไทย ดอกดาวเรอื ง ดปี ลี กระเทียม ไพล หนอนตายหยาก ใบหรือ เมล็ดน้อยหนา่ หางไหลหรอื โลต่ นิ และยาสูบ เป็นตน้ น้ามาทบุ หรอื ต้าให้ แตกใสน่ ้า, น้าสม้ สายช,ู สุรา 35 ดีกรี หรือแอลกอฮอล์ ใหท้ ่วม หมักทิงไว้ 1 คืน เพอื่ สกดั เอาสารจากสมุนไพรแล้วน้าไปกรองเอาแต่น้าสกัด อาจใช้ แอลกอฮอล์, สุรา 35 ดีกรี หรอื น้าสม้ สายชูเปน็ ท้าละลายในการสกดั สาร คือ สามารถเกบ็ ไว้ได้นานกวา่ การใชน้ ้าเป็นตวั ท้าละลาย แตไ่ ม่จ้าเป็น เนอ่ื งจากวา่ การน้าไปใชก้ บั พืชได้ทนั ทีถงึ จะมปี ระสทิ ธภิ าพ วิธกี ารน้าไปใชผ้ สมกับนา้ สะอาด ในอัตราสว่ น 1 : 200-500 สว่ น ทา้ การ ฉีดพ่นตน้ พืชให้เปยี กทว่ั ควรฉีดพ่นหลงั ตน้ พืชเร่มิ งอกก่อนที่โรคและ แมลงศัตรพู ชื จะมารบกวน ควรทา้ การฉีดพ่นในตอนเชา้ หรือหลงั ฝนตก และใหอ้ ยา่ งสม่้าเสมอ เพื่อปอ้ งกันหรอื ไล่แมลงศัตรูพืชไมใ่ หม้ ารบกวน ผลของการผลติ นา้ สกดั ชวี ภาพหรอื ป๋ยุ น้าชีวภาพ เม่ือทา้ การหมักเศษผกั หรือเศษวสั ดพุ ืชไปได้ประมาณ 2-3 วัน จุลินทรีย์ จะเร่ิมทา้ งานแลว้ ท้าการย่อยสลายเศษวัสดพุ ชื เหล่านัน ภายในภาชนะถัง หมักผิวดา้ นบนของเศษวัสดพุ ชื จะเริ่มมเี ส้นใยของเชือจลุ ินทรีย์สีขาว เกิดขึนมากมายและมกี ลิน่ หอมอมเปรียว ในขณะทก่ี ารยอ่ ยสลายของวสั ดุ

พชื หรือเศษพืชผักเกิดขึน จะมีสารละลายออกมาจากเศษพืชผัก ซง่ึ เป็นสี น้าตาลคล้า (ลักษณะของสขี องปุ๋ยนา้ ชวี ภาพหรอื น้าสกดั ชีวภาพขนึ กับ เศษพชื ผักและนา้ ตาลทนี่ ้ามาหมกั เช่น มะเขือเทศ ผกั กาด หรอื กะหล่า้ น้าตาลทรายแดง นา้ อ้อยป่น หรอื กากนา้ ตาล) กล่มุ เสน้ ใยของ เชือจลุ นิ ทรยี ์จะหายไปเมอ่ื ทา้ การหมักไดป้ ระมาณ 7-10 วัน การยอ่ ย สลายของเศษพืชยงั คงด้าเนินต่อไปอกี ประมาณ 14-25 วนั (จ้านวนวัน ขนึ อยู่กับชนดิ ของเศษวัสดุเหลือใช้หรือเศษพชื ผกั ) เศษวสั ดุหรือเศษ พชื ผักจะยอ่ ยสลายกลายเป็นปุ๋ยน้าชวี ภาพหรือน้าสกัดชวี ภาพก็สามารถ น้าไปใช้ได้ กอ่ นนา้ ไปใชต้ ้องให้ปรมิ าณน้าตาลหรอื กากน้าตาลไมต่ กค้าง ในปุย๋ น้าชวี ภาพหรอื นา้ สกดั ชวี ภาพเพราะน้าตาลหรือกากน้าตาลเปน็ ตวั การท้าใหก้ ่อโรคในพืช เชน่ ราด้า ปรมิ าณปุ๋ยนา้ ชวี ภาพหรอื นา้ สกดั ชีวภาพที่ได้จากการหมกั จะมากหรอื นอ้ ยขึนอยูก่ ับชนดิ ของพชื ผัก ผลไม้ที่ ใช้หมกั ซึง่ จะมีนา้ อยู่ประมาณ 95-98 เปอรเ์ ซ็นต์ สีของปยุ๋ นา้ ชีวภาพ หรอื น้าสกดั ชีวภาพกข็ นึ อยู่กับชนิดของพชื และ นา้ ตาลท่ีใชห้ มกั ถา้ เป็นนา้ ตาลฟอกขาวก็จะเป็นสีออ่ น ถ้าเป็นกากน้าตาล ปุ๋ยนา้ ชีวภาพหรือนา้ สกดั ชวี ภาพทผี่ ลิตได้จะเป็นสนี า้ ตาลแก่ จากนัน นา้ มากรองแลว้ บรรจลุ งในภาชนะถังแกลลอนหรอื ขวดพลาสตกิ เพื่อเก็บไว้ ใช้ตอ่ ไป ปยุ๋ น้าชวี ภาพหรอื น้าสกัดชีวภาพทีห่ มักสมบรู ณ์แลว้ จะมกี ลิ่น หอมออกเปรยี ว ๆ และมีกล่นิ แอลกอฮอลบ์ า้ ง ถ้าชิมดูจะมีรสเปรยี ว

การเก็บรักษานา้ สกดั ชีวภาพหรอื ปยุ๋ นา้ ชีวภาพ เมอื่ ท้าการเก็บบรรจลุ งในภาชนะเรยี บรอ้ ยแลว้ ควรเก็บไว้ในท่รี ม่ แล้ว คลายเกลยี วฝาท่ปี ิดภาชนะนนั ๆ เพราะในขณะทีเ่ ราเก็บกอ่ นน้าไปใช้นัน กระบวนการย่อยสลายภายในสารละลายหรอื นา้ สกัดชวี ภาพหรือปุ๋ยน้า ชีวภาพนันยงั ด้าเนินการอยทู่ ้าให้เกิดกา๊ ซภายใน ถา้ เราปดิ ภาชนะ เช่น ขวดพลาสติกจะพอง และไม่ควรเกบ็ ไว้นาน ควรน้าไปใช้ทนั ที ประสทิ ธภิ าพของนา้ สกัดชีวภาพหรือปุ๋ยน้าชีวภาพที่ผลิตไดจ้ ะมี ประสทิ ธภิ าพมากกว่าการเก็บไว้นาน ๆ แต่ถ้าต้องการเก็บไวน้ าน ๆ ควรปดิ ฝาภาชนะบรรจุให้สนิทจะสามารถเก็บไว้ได้หลาย ๆ เดอื นได้ ภาชนะบรรจนุ นั จะตอ้ งเป็นพวกขวดแกว้ เชน่ ขวดแม่โขงที่ใช้แลว้ ไม่ควร ใช้ภาชนะบรรจุทเี่ ปน็ โลหะ ทงั นเี พราะนา้ สกดั ชีวภาพหรือปุย๋ นา้ ชวี ภาพท่ี ผลติ ไดส้ ่วนใหญ่จะมสี ภาพเปน็ กรด ซึ่งสามารถทา้ ใหภ้ าชนะบรรจกุ ดั กรอ่ นได้ การใชน้ ้าสกดั ชีวภาพหรือปุ๋ยนา้ ชีวภาพ 1. น้ามาผสมกบั นา้ สะอาดตามอัตราส่วนท่เี หมาะสม (1 ส่วนตอ่ น้าสะอาด 500-1000 สว่ น) แล้วราดลงตรงโคนต้นของพชื ส้าหรบั ผักอายสุ ัน เชน่ ผกั ทั่วไป หรอื ผกั บ้งุ ใชร้ าดที่โคนตน้ ทุก ๆ 7 วัน ในอตั ราส่วน 1 ต่อ 1000 สว่ นไมผ้ ลใชเ้ ดือนละ 1 ครงั ในอัตราส่วน 1 ต่อ 500 เนื่องจากนา้ สกัด ชวี ภาพหรือปยุ๋ น้าชวี ภาพมสี ารประกอบต่าง ๆ ทเ่ี ขม้ ข้นและมจี ุลินทรีย์ที่

มีประโยชนอ์ ย่เู ป็นจา้ นวนมาก เมื่อน้าไปใช้ประโยชนจ์ ึงต้องใชใ้ นอัตราท่ี เจอื จางมาก ๆ ดงั นนั การใชจ้ ึงตอ้ งระวงั มาก ถ้าเขม้ ขน้ เกินไปพชื จะชะงัก การเจรญิ เติบโต ใบพชื จะมสี ่วนเหลอื ง ถา้ ใชใ้ นอัตราทีพ่ อเหมาะพืชก็จะ แสดงสภาพเขยี วสด ใบเป็นมัน ต้นพชื ท่ีชะงกั การเจริญเติบโตจากการโดน ฉดี พ่นปุ๋ยนา้ หมกั หรือน้าสกดั ชวี ภาพในปรมิ าณที่มาก ให้ทา้ การฉีดพน่ หรือราดด้วยนา้ ทสี่ ะอาด ตาของพชื ทพี่ กั อยจู่ ะขยายตัวแตกเป็นใบภายใน เวลา 1 สัปดาห์ ดังนันการใช้จงึ ควรใช้อตั ราเจอื จางมากเป็นเกณฑ์ 2. การฉีดพ่นทางใบ ใช้ผสมน้าสะอาดตามอัตราส่วนทเ่ี หมาะสมแลว้ บรรจุ ลงในถังพน่ (พืชผกั สวนครวั พืชไร่ ไมย้ ืนต้น ให้ทางใบ 20 - 40 ซีซตี อ่ น้า 20 ลิตร ทกุ ๆ 5 - 7 วัน ควบคกู่ ับให้ทางราก 30 - 50 ซีซตี ่อนา้ 20 ลิตร ทกุ 15 - 20 วัน) อตั ราส่วนทใ่ี ช้ขนึ กบั ชนดิ ของน้าสกัดชีวภาพหรือปุ๋ยน้า ชีวภาพ ซึง่ มีความเข้มข้นทแี่ ตกต่างกัน อาจจะใชป้ ุ๋ยนา้ หมักสมนุ ไพรจาก พวกพชื สมุนไพรท้าการฉีดพน่ สลบั ดว้ ยกไ็ ด้ เช่น สารสกดั จากสะเดา ท้า การฉดี พน่ ทางใบ กิง่ ก้านของต้นพชื เปน็ การขบั ไล่แมลงศตั รพู ชื ทม่ี า รบกวนพืชได้ดี เช่น ถา้ เป็นเพลยี แป้ง ฉดี พน่ 3-4 ครงั แล้วปลอ่ ยทิงไวอ้ ีก 7 วัน พน่ อีก 2-3 ครัง เพลียแป้งจะตายสนทิ และจะรว่ งลงตกพืน 3. การใช้อดั ลงไปในดิน โดยใช้หัวอดั ตอ่ กับถงั พ่นบนรถไถเดนิ ตาม วธิ กี าร นจี ะช่วยให้ปุ๋ยน้าชวี ภาพหรือน้าสกดั ชีวภาพไปสบู่ รเิ วณรากของพืชและ แรงอัดจะชว่ ยให้ดนิ โปรง่ ขึน และในการเตรยี มหลมุ ปลูกพืชพวกไมผ้ ล ให้

ใช้ปุ๋ยน้าชวี ภาพหรอื น้าสกดั ชวี ภาพประมาณ 30-50 ซีซตี ่อน้าสะอาด 20 ลิตร ผสมกับกบั ปยุ๋ หมกั หรอื ป๋ยุ คอกใสร่ องก้นหลมุ ประมาณ 3-5 กโิ ลกรมั ตอ่ หลมุ 4. นา้ สกัดชีวภาพหรือปุย๋ น้าชวี ภาพเจือจางใชแ้ ชเ่ มล็ดพชื กอ่ นนา้ ไปเพาะ กลา้ นา้ สกัดชวี ภาพจะสามารถกระตนุ้ การงอกของเมล็ดไดด้ ี เมล็ดพชื ที่ ผลติ ขนึ มาขายตามทอ้ งตลาดมักจะอย่ใู นสภาพการเลยี งดูอย่างอุดม สมบรู ณ์ เมลด็ ที่ได้มาจงึ มกั อ่อนแอ ไม่เคยประสบความเครยี ด ความผัน แปรตามสภาพอากาศตามธรรมชาติ ดังนันการนา้ เมลด็ ท่ีจะปลูกมาแชใ่ น น้าสกดั ชวี ภาพหรอื ปุ๋ยนา้ ชวี ภาพในอตั ราส่วน 1 ต่อนา้ สะอาด 500 ถงึ 1 ตอ่ น้าสะอาด 1000 ถา้ เมลด็ มีเปลอื กหุ้มบางก็แช่เพียง 4-5 ชว่ั โมง สว่ น ถ้าเมล็ดพืชมเี ปลอื กหมุ้ หนาก็ทา้ การแชน่ านขึน เม่ือนา้ เมลด็ พชื ไปหวา่ น จะชว่ ยใหเ้ มลด็ งอกเรว็ ขนึ และจะไดต้ ้นกลา้ ทแ่ี ขง็ แรงสมบรู ณ์ การใชน้ า้ สกัดชีวภาพหรอื ปุ๋ยนา้ ชวี ภาพ ควรใช้รว่ มกบั ปุ๋ยอินทรยี ์ชนิดอืน่ ๆ เช่น ปุ๋ยหมกั โดยใช้ปยุ๋ หมกั คลุกเคลา้ ลงในดินขณะเตรียมดนิ ปลูก แลว้ ใช้นา้ สกัดชวี ภาพหรอื ปยุ๋ นา้ ชวี ภาพเสรมิ ธาตุอาหารใหแ้ ก่พืชในขณะทพ่ี ืช กา้ ลงั เจริญเติบโต ข้อสังเกตในการใช้น้าสกัดชีวภาพหรอื ปุ๋ยน้าชีวภาพ นา้ สกัดชวี ภาพหรือปยุ๋ นา้ ชวี ภาพทีใ่ ชท้ างการเกษตร จะมีอยดู่ ว้ ยกนั 3 สูตร หรอื 3 ประเภท คือ

1. สูตรทั่วไป ใชส้ ้าหรับเรง่ การเจรญิ เตบิ โตแกพ่ ืช 2. สูตรฮอรโ์ มน ใช้สา้ หรบั เรง่ การออกดอกออกผลของพชื 3. สตู รสมุนไพร ใชส้ ้าหรบั ขบั ไล่ ปอ้ งกัน และกา้ จัดโรคและแมลง ศตั รพู ชื ในการใชแ้ ตล่ ะสตู รจะใช้ในแต่ละชว่ งเวลาของการเจริญเติบโตของ เช่น สตู รฮอร์โมนจะน้าไปใช้ในช่วงทพี่ ืชกา้ ลังจะออกดอกออกผล และสตู ร สมนุ ไพรจะใช้เฉพาะปอ้ งกนั ก้าจัดโรคและแมลงศตั รูพืชเทา่ นัน เพราะฉะนันในการใช้จะมีขอ้ จา้ กัด โดยเฉพาะสตู รทัว่ ไปสามารถน้ามา ผสมกบั สตู รฮอรโ์ มนได้ในการนา้ ไปฉีดพน่ หรอื ราดลงดิน สว่ นสูตร สมุนไพรควรใช้ต่างหาก ไมค่ วรน้ามาผสมกับสูตรทว่ั ไปหรือสูตรฮอรโ์ มน เพราะในสูตรสมนุ ไพรจะมสี ารออกฤทธฆ์ิ ่าเชอื จลุ นิ ทรยี ์ สิง่ ทีเ่ ราตอ้ งการ ในสูตรทัว่ ไปและสตู รฮอรโ์ มนนัน นอกจากธาตอุ าหารของพชื แล้วเรายงั ต้องการกลุม่ จลุ ินทรียท์ ี่มีประโยชน์ในนา้ สกัดชีวภาพหรอื ปุ๋ยนา้ ชวี ภาพ ถา้ หากน้ามาผสมและใช้รว่ มกับสตู รสมุนไพรจลุ นิ ทรยี ท์ ่ีมีประโยชนก์ จ็ ะ โดนทา้ ลาย จุลินทรยี ์ที่มีอยูใ่ นนา้ สกดั ชวี ภาพหรอื ปุ๋ยนา้ ชวี ภาพจะมี ประโยชนต์ อนทีเ่ วลาเราน้าไปฉดี พน่ พืชหรอื ราดลงในดิน จลุ นิ ทรียพ์ วกนี จะทา้ ใหด้ นิ โปร่ง ร่วยซยุ และจะไปกา้ จดั จุลนิ ทรยี ท์ ไี่ ม่มปี ระโยชนใ์ นดิน และบนต้นพชื คือ จุลินทรียก์ อ่ โรค นอกจากนนั จลุ ินทรีย์ทม่ี อี ย่ใู นน้าสกดั ชีวภาพหรอื ปุ๋ยนา้ ชีวภาพยงั จะไปก้าจดั จุลนิ ทรีย์ทีไ่ มม่ ปี ระโยชน์

(จุลินทรยี ท์ ท่ี ้าให้เกิดการเน่าและมีกลิน่ เหมน็ ) ในฟาร์มของเกษตรกรได้ อีกดว้ ย เช่น ฟารม์ สกุ ร หรอื ฟารม์ ไก่ที่ส่งกล่นิ เหม็นเป็นมลพิษทางอากาศ ประโยชนข์ องนา้ สกดั ชวี ภาพหรอื ป๋ยุ นา้ ชวี ภาพ ในน้าสกดั ชวี ภาพหรือปยุ๋ น้าชวี ภาพประกอบด้วยสารอินทรยี ช์ นิดตา่ ง ๆ เชน่ เอนไซม์ ฮอร์โมนและธาตุอาหารต่าง ๆ มีทงั ธาตุอาหารหลักและธาตุ อาหารรองทพี่ ืชต้องการนา้ ไปใช้ในการเจริญเตบิ โต เอนไซม์บางชนิดจะ ทา้ หน้าทย่ี อ่ ยสลายอินทรยี ์วตั ถใุ หเ้ ป็นสารอินทรยี ์เป็นอาหารของ จุลินทรยี ์เองและเป็นอาหารของต้นพชื ฮอรโ์ มนหลายชนดิ ท่จี ลุ นิ ทรยี ์ สรา้ งขนึ กเ็ ป็นประโยชนต์ อ่ พชื ถ้าใหใ้ นปริมาณเล็กน้อย แตจ่ ะมีโทษถ้าให้ ในปรมิ าณที่เขม้ ข้นมากเกินไป เพราะฉะนนั ในการใช้น้าสกดั ชวี ภาพหรอื ป๋ยุ น้าชีวภาพในพชื จ้าเป็นตอ้ งให้ในอัตราเจอื จาง สารอนิ ทรีย์บางชนิดที่ จุลนิ ทรยี ส์ ร้างขึนเป็นสารทีเ่ พ่มิ ความต้านทานแกโ่ รคและแมลงศัตรูพชื และทนทานตอ่ สภาพแวดล้อมทเี่ ปลยี่ นแปลงอย่างกระทันหนั น้าสกัด ชีวภาพหรือปยุ๋ น้าชวี ภาพสามารถใช้แทนเปน็ สารเร่งการทา้ ปุย๋ หมัก โดย ใช้ในอตั รา 75-100 ซซี ีต่อนา้ 20 ลิตร พรมลงบนวัสดุท่ีทา้ ปุ๋ยหมัก ในการ ก้าจดั น้าเสีย ใชใ้ นอัตรา 75-100 ซีซตี ่อนา้ 20 ลติ ร ฉดี หรอื สาดใสท่ ่ัว บรเิ วณน้าเสยี หรือในคอกปศุสตั ว์ เพื่อก้าจัดนา้ เสียและกา้ จัดกลิน่ เหมน็ และใชใ้ นการกา้ จดั วัชพืช (หญ้า) โดยใช้น้าสกดั ชวี ภาพหรือปุ๋ยนา้ ชีวภาพ ในอตั ราส่วน 80-100 เปอร์เซ็นต์ ราดตรงบริเวณทต่ี ้องการก้าจัดวัชพชื

ประโยชน์หลักโดยท่ัว ๆ ไปของน้าสกดั ชีวภาพหรอื ปุย๋ นา้ ชีวภาพ การผลติ ปุ๋ยนา้ ชีวภาพหรอื นา้ สกัดชวี ภาพจากวสั ดเุ หลอื ใชท้ าง การเกษตรหรือซากพืชทเ่ี หลอื ใช้ในไร่นา เศษซากวัสดทุ างการเกษตรที่ เหลอื ทงิ จากโรงงานอตุ สาหกรรมเกษตร เศษขยะมูลฝอยจากครวั เรือน ตลอดจนเศษวัชพชื ตา่ ง ๆ ที่ถกู ขวา้ งทงิ หรือทา้ ลายใหส้ ูญเสียไป โดยมิได้ กอ่ ใหเ้ กดิ ประโยชนแ์ ต่ประการใด ดงั นนั การท่ีไดเ้ อาอนิ ทรียส์ ารเหลา่ นีมา หมนุ เวยี นใช้ในการทา้ เปน็ ปยุ๋ น้าชีวภาพหรอื น้าสกดั ชวี ภาพก็จะเปน็ การ ชว่ ยลดความสญู เสยี เงินตราทต่ี ้องสงั่ ซือปยุ๋ เคมีหรอื ปยุ๋ วิทยาศาสตร์หรือ สารเคมีปอ้ งกันก้าจดั โรคและแมลงศัตรูพืชจากต่างประเทศได้ปลี ะหลาย หมน่ื ลา้ นบาท เพราะเราสามารถป๋ยุ อนิ ทรียป์ ยุ๋ น้าชีวภาพหรอื นา้ สกดั ชีวภาพที่ผลิตได้ทดแทนปุ๋ยเคมหี รือปุ๋ยวิทยาศาสตร์และสารเคมปี อ้ งกนั ก้าจัดโรคและแมลงศตั รพู ชื ไดส้ ว่ นหน่ึง การผลิตปยุ๋ อินทรยี น์ า้ ชวี ภาพหรอื นา้ สกัดชีวภาพยงั ถอื ไดว้ า่ เปน็ การช่วยกา้ จดั เศษขยะมูลฝอย ช่วยลด ปญั หาทางดา้ นสง่ิ แวดลอ้ มทเ่ี ปน็ พษิ เพราะปัจจุบันประเทศไทยเราก้าลัง ประสบปญั หามลภาวะพิษเป็นอย่างมาก ไมว่ า่ จะเป็นการทงิ สง่ิ ปฎิกลุ ของ เสยี และเศษขยะมลู ฝอยทงั จากโรงงานอุตสาหกรรม และบา้ นเรือนทอี่ ยู่ อาศัยของชุมชนลงในแม่น้าลา้ คลอง อย่างไรก็ตามประโยชนข์ องปุ๋ย อนิ ทรยี น์ ้าชวี ภาพหรอื นา้ สกดั ชีวภาพนนั สามารถกลา่ วโดยสรปุ ได้ ดงั ต่อไปนี

1. ประโยชน์ทางดา้ นการปรบั ปรงุ ดิน ปุย๋ อินทรีย์นา้ ชีวภาพหรอื น้า สกัดชีวภาพสามารถปรับปรุงบ้ารงุ ดินใหอ้ ยูใ่ นสภาพทเี่ หมาะสมตอ่ การ เจรญิ เตบิ โตของพชื ได้เปน็ ระยะเวลาอนั ยาวนาน การใสป่ ยุ๋ อินทรียน์ ้า ชวี ภาพหรอื น้าสกัดชวี ภาพลงไปในดนิ นอกจากจะชว่ ยบา้ รงุ ดินแลว้ ยงั ให้ ดินมคี วามอดุ มสมบรู ณ์ไดเ้ ป็นอย่างดีอกี ดว้ ยและยังก่อใหเ้ กิดผลดใี นการ ปรบั ปรงุ คณุ สมบัตทิ างกายภาพของดินไดด้ ีขนึ คือ ช่วยทา้ ให้อนภุ าคของ เมด็ ดินจับตวั กันเปน็ ก้อน ทา้ ให้ดินมีโครงสรา้ งทีด่ ี ซงึ่ จะท้าใหด้ ินมกี ารชะ ล้างการพังทลายของดินไดน้ อ้ ยลง ทังนเี มอื่ มีฝนตกลงมาจะซมึ ผ่านลงไป ในเนือดนิ ไดง้ า่ ยและสงู การเกดิ น้าไหลบา่ บนผิวดินจงึ มีนอ้ ย ทา้ ให้ดนิ เกดิ การชะลา้ งพงั ทลายนอ้ ยลงไปดว้ ย นอกจากนนั ยงั ชว่ ยใหด้ นิ อมุ้ นา้ ไว้ เพื่อใหพ้ ืชใช้ประโยชนไ์ ดม้ ากยงิ่ ขึน โดยเก็บนา้ ไวใ้ ห้พชื ได้ใช้เปน็ ระยะเวลายาวนานขึน จึงมผี ลทา้ ให้พชื สามารถทนแล้งได้ดีในช่วงฝนทิง ชว่ งเป็นเวลานาน และในขณะเดียวกนั กช็ ว่ ยบ้ารงุ ความอุดมสมบรู ณ์และ คณุ สมบัติทางเคมขี องดินใหด้ ยี ่ิงขนึ ปยุ๋ อินทรยี ์น้าชีวภาพหรอื นา้ สกดั ชวี ภาพจะชว่ ยเพื่มธาตุอาหารหลกั และจุลธาตุอื่น ๆ ใหแ้ ก่พืช ซึ่งมีธาตุ อาหารแก่เกือบทกุ ตัว โดยท่วั ไปแลว้ ป๋ยุ น้าชีวภาพหรอื นา้ สกัดชวี ภาพจะมีปรมิ าณธาตุ อาหารหลักของพืชที่สา้ คญั เชน่ มธี าตไุ นโตรเจน โปแตสเซียม และ ฟอสฟอรัส ปริมาณธาตอุ าหารดังกลา่ วจะมมี ากหรอื นอ้ ยก็ขึนอย่กู ับชนดิ ของเศษวสั ดเุ หลอื ใชท้ างการเกษตรหรอื เศษพืชท่ีนา้ มาผลติ และถงึ แม้วา่

ป๋ยุ น้าชวี ภาพหรอื น้าสกัดชวี ภาพจะมีธาตอุ าหารเหล่านนี ้อยกวา่ ปุ๋ยเคมี หรอื ปุย๋ วิทยาศาสตร์ แตม่ ขี ้อดีกว่าตรงทน่ี อกจากมีธาตอุ าหารหลักดังที่ได้ กล่าวมายงั มีธาตอุ าหารพืชชนดิ อ่นื ๆ อีกมากมาย เช่น แคลเซียม แมกนเี ซียม กา้ มะถนั เหล็ก สังกะสี แมงกานีส โบรอน ทองแดง และ โมลบิ ดนี ัม เป็นตน้ (สมเกยี รติ และคณะ, 2545) ซ่ึงปกติแลว้ ป๋ยุ เคมีหรอื ปยุ๋ วิทยาศาสตรน์ นั จะไม่มีหรือมเี พยี งบางธาตุเทา่ นนั ในความเป็นจริง แล้วแร่ธาตเุ หลา่ นกี ็มีความส้าคัญต่อการเจรญิ เติบโตของพืชไม่แพ้ธาตุ อาหารหลกั เลย เพยี งแต่วา่ ตน้ พืชต้องการในปรมิ าณทน่ี อ้ ยกวา่ เทา่ นันเอง นอกจากนนั ยังช่วยทา้ ให้กจิ กรรมของจุลนิ ทรียใ์ นดนิ เกดิ ไดม้ ากขนึ 2. ประโยชนท์ างดา้ นการปรบั ปรุงสภาพสิง่ แวดลอ้ ม ดงั ทไี่ ดก้ ล่าวมา ในข้างต้นว่าการผลติ ปุ๋ยน้าชวี ภาพหรือนา้ สกดั ชวี ภาพนันจะเปน็ การชว่ ย กา้ จัดเศษขยะมลู ฝอยตา่ ง ๆ ทา้ ใหบ้ า้ นเรือนหรือท่อี ยู่อาศยั สะอาดถกู หลกั อนามัย ซ่ึงถือว่าเปน็ การก้าจัดแหล่งเพาะพนั ธ์ุและแหลง่ สะสมของ เชือโรคได้เป็นอย่างดอี ีกทางหน่งึ การก้าจดั เศษวัสดดุ ้วยการนา้ มาท้าเปน็ ปุย๋ นา้ ชีวภาพหรอื นา้ สกัดชีวภาพนนั เปน็ วิธีการท่ีดีและถกู ตอ้ งมากทส่ี ุด เพราะหากมีการก้าจัดด้วยวิธกี ารท่ผี ดิ และด้วยความไมร่ ้เู ทา่ ถงึ การณแ์ ล้ว อาจก่อให้เกิดปัญหามลภาวะเป็นพิษมากขนึ ทา้ ให้เกดิ ความเสยี หายแก่ ชวี ติ และทรพั ยส์ ินทงั ของตนเองและผู้อน่ื รวมการน้าป๋ยุ น้าชีวภาพหรอื น้าสกัดชวี ภาพไปใช้ใน

การปรบั ปรุงสภาพสงิ่ แวดล้อมให้ดีขึน เช่น ตามคคู ลองท่เี กิดการเนา่ เหม็น โดยเฉพาะคลองแม่ขา่ หรอื คูเมอื งเชยี งใหม่ 3. ประโยชนท์ างดา้ นเศรษฐกจิ การทเ่ี กษตรกรไดร้ จู้ ักการท้าป๋ยุ นา้ ชวี ภาพหรือนา้ สกดั ชวี ภาพขึนมาใชใ้ นการปรับปรงุ บ้ารงุ ดินของตนเอง เกษตรกรสามารถลดปริมาณการใชป้ ยุ๋ เคมีหรือปยุ๋ วิทยาศาสตรท์ มี่ รี าคา แพงอยู่ขณะนีลงได้ นบั ว่าเป็นการประหยดั คา่ ใช้จา่ ยได้เป็นอย่างดี เพราะ การใสป่ ๋ยุ น้าชวี ภาพหรอื น้าสกัดชีวภาพให้แก่พืชทีป่ ลกู เป็นลดต้นทุนการ ผลติ และช่วยเพ่มิ ผลผลิตทางการเกษตร ทา้ ใหเ้ กษตรกรมรี ายไดเ้ พม่ิ มาก ขึน อาจกล่าวไดว้ า่ การทา้ ปยุ๋ นา้ ชีวภาพหรอื นา้ สกดั ชีวภาพเปน็ การใช้ เศษขยะหรือเศษวัสดุเหลือใชท้ างการเกษตรทไ่ี มม่ รี าคาค่างวดอะไรให้ กลายมาเปน็ สิ่งทมี่ ีประโยชน์อยา่ งมหาศาลอีกครงั หน่งึ ซง่ึ ในปัจจุบนั นีก็ได้ มีการผลิตปุย๋ น้าชวี ภาพหรือน้าสกดั ชวี ภาพเพอื่ การค้ากันอยา่ งแพรห่ ลาย ตวั อยา่ งป๋ยุ น้าชีวภาพหรอื นา้ สกดั ชีวภาพ 1. สตู รทว่ั ไป พชื ทกุ ชนิด 3 สว่ น น้าตาลหรือกากน้าตาล 1 ส่วน โดย น้าหนกั เชน่ สตู รน้าสกัดผักคะนา้ , สตู รนา้ สกดั ผกั กาด, สูตรนา้ สกดั ผกั รวม, สตู รน้าสกัดผักบุ้ง, สูตรนา้ สกัดผกั โขม, สูตรนา้ สกดั โสนอัฟรกิ า เปน็ ต้น

สัตวท์ ุกชนดิ 1-2 สว่ น น้าตาลหรือกากน้าตาล 1 ส่วน โดย นา้ หนัก เช่น สตู รน้าสกัดจากปลา, หอยเชอรี่, ปู หรอื สตั ว์อ่ืน ๆ 2. สูตรฮอร์โมน พชื ทุกชนดิ เฉพาะดอกและผล 3 สว่ น กากน้าตาลหรอื นา้ ตาล 1 สว่ น โดยนา้ หนัก เชน่ สตู รนา้ สกัดฟักทอง, สตู รน้าสกดั สม้ โอ, มะละกอ , ดอกดาวเรือง, ลา้ ไย, ลินจ่ี, มะมว่ ง และดอกไม้, ผลไม้อีกมากมายหลาย สตู ร 3. สูตรสารไลแ่ มลงศตั รพู ชื พชื สมนุ ไพรทุกชนดิ และพชื ทรี่ สฝาดและรสขม เชน่ สะเดา, ยาสูบ, ขิง, ขา่ , ตะไคร้ เป็นตน้ ตวั อยา่ งสูตรฮอรโ์ มนรวม 1. มะละกอ 20 กิโลกรมั 2. ฟกั ทอง 20 กิโลกรมั 3. กลว้ ย 20 กิโลกรัม 4. ตาสัปปะรด 10 กิโลกรมั 5. น้าตาลหรอื กากนา้ ตาล 10 กิโลกรมั

หมักรวมในถังหมกั นานประมาณ 15 วนั แยกส่วนทเ่ี ปน็ นา้ สกดั ชวี ภาพไปฉดี พน่ ทางใบ สว่ นทีเ่ ป็นกากน้าไปใส่โคนตน้ พืช ตวั อยา่ งสูตรทวั่ ไป (ปลา ปู หอย หรือสตั ว์อื่น ๆ) 1. ปลา, ปู, หอย หรอื สัตวอ์ ่ืน ๆ 50-100 กิโลกรมั 2. นา้ ตาลหรอื กากนา้ ตาล 50 กโิ ลกรัม หมกั รวมในถังหมกั นานประมาณ 1 เดอื น นา้ ไปใช้ โดยใหร้ ว่ มกับ ระบบนา้ หรอื ฉีดพน่ ทางใบ 500 ซีซตี อ่ น้าสะอาด 200 ลติ ร ตวั อย่างสูตรสมนุ ไพรไล่แมลงศตั รูพืช 30 กิโลกรัม 1. กากยาฉุน (ยาสบู , ยาข่นึ ) 50 กโิ ลกรมั 2. บอระเพด็ 30 กโิ ลกรัม 3. สะเดา 20 กโิ ลกรัม 4. ตะไคร้หอม 10 กิโลกรัม 5. ใบเทียนหยด

หมกั รวมกันในถังหมัก โดยนา้ วสั ดุทงั หมดมาทบุ หรือยอ่ ยใหแ้ หลก โดยใชเ้ ครื่องบดปลาแลว้ หมกั รวมกันในถงั หมกั นานประมาณ 1 เดอื น นา้ ส่วนท่ีเป็นน้าสกดั มาพ่นเพ่ือไลแ่ มลงศตั รพู ชื ตามความจา้ เปน็ -สรปุ และข้อเสนอแนะ จะเห็นไดว้ ่าการท้าหรอื ผลิตปุ๋ยนา้ ชีวภาพหรอื น้าสกัดชวี ภาพจะมี ขนั ตอนทีไ่ มค่ อ่ ยจะยุ่งยากและประหยัดคา่ ใชจ้ ่าย หากเรากระท้าตาม ขันตอนของการผลิต การผลิตนา้ สกดั ชีวภาพหรือปุ๋ยนา้ ชวี ภาพสามารถ กระท้าได้ตังแตใ่ นระดับครวั เรอื นจนถึงระดับอุตสาหกรรม ทงั นีเพราะ เศษวัสดุดงั ทก่ี ลา่ วมาได้มตี ลอดเวลา ซึ่งเกิดจากกิจกรรมของมนุษย์และ สัตว์ เช่น เศษขยะมลู ฝอย มลู สัตว์ เศษวชั พชื ฯลฯ อย่างในกรณีสถานี วิจยั เกษตรเขตชลประทาน ศูนย์วิจยั เพอื่ เพมิ่ ผลผลิตทางเกษตร คณะ เกษตรศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ซ่งึ ได้ท้าการศึกษาทดลองผลิตและ ยงั ได้กระท้าอย่างตอ่ เน่อื งตลอดเวลา เพราะในสถานีวิจัยฯ มรี ะบบการ ปลูกพชื ตลอดปี ในการน้าเศษวสั ดุเหลือใช้ทางการเกษตรมาผลิตเปน็ นา้ สกัดชีวภาพหรือป๋ยุ น้าชวี ภาพควรมีการแยกประเภทของพชื เชน่ พชื ท่ี ยอ่ ยสลายได้งา่ ยและเรว็ และพชื ที่ย่อยสลายได้ยากและชา้ ส่วนพวกซาก สตั วก์ ็ควรมกี ารแยกประเภทเช่นเดียวกนั เชน่ เศษปลา หอย ก้งุ หรอื แม้แต่ไกห่ รอื สนุ ัขทตี่ ายแลว้ ก็สามารถน้ามาผลิตเป็นปุ๋ยนา้ ชวี ภาพหรือนา้ สกัดชวี ภาพได้ อยา่ งไรก็ตามการผลิตนา้ สกดั ชวี ภาพหรอื ปุ๋ยนา้ ชวี ภาพ

ควรคา้ นึงถงึ การประหยดั เวลาและค่าใช้จา่ ย และคิดถึงประโยชน์สงู สดุ จากประสิทธิภาพของน้าสกัดชวี ภาพหรอื ป๋ยุ นา้ ชีวภาพทผ่ี ลติ ได้ และควร ใช้วัสดุทีม่ อี ยู่ในทอ้ งถิ่นและไมจ่ า้ เป็นต้องซอื แม้กระทัง่ หวั เชอื จุลินทรยี ก์ ็ ไม่จ้าเป็นต้องซือ เพราะเราสามารถผลติ ขึนเองได้และทา้ เปน็ หัว เชือจุลนิ ทรยี ์ โดยเน้นการใชจ้ ลุ นิ ทรีย์ในท้องถนิ่ และถึงแม้วา่ เราไมไ่ ดใ้ ส่ หัวเชอื จลุ นิ ทรีย์ในครังแรกของการผลติ เพ่อื เรง่ การย่อยสลายของเศษวสั ดุ พืชกไ็ ม่เป็นไร เพราะในปยุ๋ น้าชวี ภาพหรอื น้าสกดั ชวี ภาพมีจลุ ินทรยี ์ท่ีตดิ มากบั เศษวัสดพุ ืชหรอื สตั วอ์ ยูแ่ ล้ว ซง่ึ เป็นจลุ นิ ทรีย์ทอ้ งถ่ินเพียงแตว่ ่ามี จา้ นวนน้อยกว่าเทา่ นนั เอง กระบวนการยอ่ ยสลายกย็ งั เกดิ ขึนอยู่ การใส่ หัวเชือจุลนิ ทรยี ์ทอ้ งถ่นิ ลงไปท้าใหก้ ระบวนการผลิตปยุ๋ น้าชีวภาพหรอื นา้ สกัดชีวภาพจบสนิ ไดโ้ ดยเร็วเทา่ นันเอง แต่เมอื่ เราทา้ การผลติ ปุย๋ นา้ ชวี ภาพหรอื น้าสกัดชวี ภาพในครังต่อ ๆ ไป เราก็ใชป้ ุย๋ นา้ ชีวภาพหรอื น้า สกดั ชวี ภาพที่เราผลติ ได้โดยครงั แรกน่นั แหละเป็นหวั เชือจุลนิ ทรยี ์ และ มีคณุ สมบัติเป็นหวั เชือจลุ ินทรยี ท์ อ้ งถ่นิ และเมอ่ื นา้ กลบั ไปใช้ในท้องถิน่ ที่ ผลติ ปยุ๋ นา้ ชีวภาพหรือน้าสกดั ชวี ภาพจงึ จะมี ประสทิ ธิภาพตอ่ การ เจรญิ เติบโตของพืชได้เปน็ อยา่ งดี