เครื่องมือและเทคนิคพื้นฐานสำหรับห้องปฏิบัติการทางเคมี OK

เคร่ืองมือและเทคนิคพนื้ ฐานสาหรับ ห้องปฏบิ ตั กิ ารเคมี วิชา 55073107 เคมีอาหาร (food chemistry)

ขอ้ ตกลงเบ้ืองตน้

อุปกรณ์และเคร่ืองแก้วใน ห้องปฏบิ ัตกิ ารเคมี สงิ่ ที่ควรทราบ คอื - ช่ืออปุ กรณ์และเครื่องแก้ว ไทย-องั กฤษ - หน้าท่ี/การใช้งาน - การดแู ลรักษา - ข้อควรระวงั ในการใช้

การวเิ คราะห์ทางเคมี 1. Quantitative analysis 2. Qualitative analysis เลือกใช้เคร่ืองมือให้ถกู ต้องและเหมาะสมกบั การวเิ คราะห์



What are pipettes? Pipette คือเคร่ืองมอื ใช้สาหรับวัดปริมาตร หรือ ตวงสาร ท่ีต้องการ แบ่งได้เป็ น 2 ชนิด คือ TD (to deliver);ปริมาตรท่ีปล่อย ออกมาจะเท่ากบั ท่ี เคร่ืองมอื กาหนดไว้ TC (to contain);ปริมาตรท่ปี ล่อย ออกมาจะน้อยกว่าท่ี กาหนด เพราะมีส่วนท่ีตดิ ค้างอย่ภู ายในของ pipette 1. Volumetric pipette 2. Ostwald-Folin pipette 3. Serological pipette

เทคนิคการใช้ปิ เปต 1. เลือกปิเปตให้ถกู ต้อง ตรวจดคู วามสะอาดของปิเปต และเลือกปิเปตทมี่ สี ภาพ สมบรู ณ์ ปลายไมบ่ ิ่น 2. การจบั ปิเปต ไม่ควรจบั ใกล้ปลายที่ดดู นา้ ยา เนื่องจากอาจเกิดการปนเปือ้ นได้ 

3. ตอ่ ลกู ยางกบั ปลายบนของปิเปต บบี ลมออกเลก็ น้อย กอ่ นนาไปจ่มุ นา้ ยาท่จี ะดดู สาหรับคนทถ่ี นดั มือขวา ควรใช้มือขวาถือปิเปต และถือลกู ยางด้วยมือ้้าย

การดดู นา้ ยา ไมค่ วรจ่มุ ปิเปตลงไปในนา้ ยาให้ลกึ หรือตนื ้ จนเกินไป (ระยะท่ีเหมาะสม ~ 2-3 cm) 4. ดดู นา้ ยาให้เลยขีดวดั ปริมาตรทต่ี ้องการ ~ 1 cm ระวงั อย่าให้นา้ ยาเข้าลกู ยาง ถ้า ดดู นา้ ยา เข้าลกู ยาง ควรเปลย่ี นปิเปตและลกู ยางใหมน่ า้ ยาที่ดดู เข้าลกู ยางต้องทงิ ้ ไป

5. ดงึ ลกู ยางออก ใช้ปลายนิว้ ชีป้ ิดปลายบนของปิเปต 

6. เช็ดปลายปิเปตด้วยกระดาษ้บั เพือ่ ปอ้ งกนั นา้ ยาท่ีอาจตดิ ตามผิวปิเปต ทาให้ปริมาตรที่ ต้องการเปลีย่ นไป

7. จบั ปิเปตให้ตงั้ ฉากกบั พนื ้ ยกให้ขีดอยใู่ นระดบั สายตา ปรับระดบั นา้ ยาให้ตรงขีดที่ต้องการ โดย ใช้นิว้ ชี ้กดปลายบนของปิเปต พร้อมกนั นนั้ กใ็ ช้ นิว้ หวั แมม่ ือ และนิว้ กลางหมนุ ก้านปิเปตอยา่ ง ช้าๆ เม่ือได้ระดบั ท่ีต้องการแล้ว ให้แตะ ปลายปิเปต กบั ขวดนา้ ยาเพือ่ remove หยด นา้ ยาท่ีอาจค้าง อยทู่ ี่ปลายปิเปต

การดรู ะดบั ของนา้ ยาให้ดทู ่ีระดบั ลา่ งสดุ ของ meniscus และให้อยใู่ นระดบั สายตา

8. ปลอ่ ยนา้ ยาลงในภาชนะรองรับ โดย ถือปิเปตให้ตงั้ ฉากและให้ ปลายปิเปตแตะ กบั ด้านข้าง ภาชนะ (แตต่ ้องไมจ่ มุ่ ลงไปใน นา้ ยาที่มีอย่)ู

9. แตะปลายไว้กบั ข้างภาชนะรับ นานประมาณ 2 วนิ าทีหลงั จากท่ี สารละลายไหลออกจากปิเปตหมดแล้ว 10. สาหรับปิเปตชนิดแตะเป่ า (blow-out pipette) ให้เป่ าลมเข้าไป ไล่ นา้ ยาหยดสดุ ท้ายที่ปลายปิเปต ออกมา โดยเป่ าสนั้ ๆ เพียงครัง้ เดียว

ปิเปตชนิดแตะเป่ า (blowout) สงั เกตได้จากรอยฝา้ หรือรอยขีดเป็นวงรอบโคน ซ้อนกนั สองวง ปิเปตที่ไมม่ ีสญั ลกั ษณ์ดงั กลา่ วเป็นปิเปตชนิด แตะปลอ่ ย ไม่ต้องเป่ า นา้ ยา หยดสดุ ท้าย

11. หลงั จากใช้ปิเปตแล้ว ให้ใสป่ ิเปตไว้ในท่ีแชป่ ิเปตทนั ที เพราะถ้าปลอ่ ยทิง้ ไว้ นา้ ยาที่ค้างอยจู่ ะแห้ง ทาให้ปิเปตทาความสะอาดได้ยาก และ อาจเกิดการ ปนเปือ้ นขนึ ้ ได้

เทคนิคการใช้ burette

1. ใช้ funnel ในการรินนา้ ยาลงไปในบเู ร็ต ให้เลยขีดวดั ปริมาตรที่ต้องการ ~ 1 cm - รินนา้ ยาด้วยความระมดั ระวงั ไมใ่ ห้นา้ ยาไหลล้นออกมาจากบเู ร็ต

2. เอา funnel ออก รอสกั ครู่ แล้วปรับระดบั นา้ ยาให้อยใู่ นระดบั ปริมาตรที่ต้องการ โดยไขนา้ ยาสว่ นเกินลงใน waste container ที่เตรียมไว้โดยเฉพาะ เมื่อได้ระดบั ของนา้ ยาท่ีต้องการแล้ว ให้แตะปลายบเู ร็ตกบั container เพ่ือ remove หยดนา้ ยาท่ีค้างอยทู่ ่ีปลายบเู ร็ต

3. ไขนา้ ยาตามปริมาตรที่ต้องการลงในภาชนะรับ การใช้บเู ร็ตเพ่อื ตวงนา้ ยา

4. เม่ือได้ปริมาตรที่ต้องการ ให้แตะภาชนะรับกบั ปลายบเู ร็ต เพื่อให้ได้ปริมาตร ของนา้ ยาครบถ้วน

การใช้ burette ในการไตเตรต (titration)

การใช้ volumetric flask • เป็น volumetric glassware ท่ีมีความ แมน่ ยาสงู • มีหลายขนาด แตล่ ะขนาดจะมีขีดบอก ปริมาตรขีดเดียวที่คอขวด ซง่ึ เมื่อ เตมิ นา้ หรือสารละลายถึงขีดดงั กลา่ ว จะได้ ปริมาตรท่ีกาหนดไว้ • ใช้เตรียมหรือเจือจางสารละลาย

• ใสส่ ารท่ีต้องการละลาย (อาจจะเป็น solid หรือ liquid) ลงไปใน flask • เตมิ นา้ กลน่ั ประมาณ 1/2 หรือ 2/3 ของ volumetric flask • ผสมให้เข้ากนั • เติมนา้ กลน่ั จนถึงขีดบอกปริมาตรบน flask •ผสมให้เข้ากนั (inverting) * จบั flask บริเวณที่คอและก้น ไมจ่ บั ท่ีคอท่ี เดียวเน่ืองจากอาจเกิดการเสียหายได้

การใช้ dropper • ใช้สาหรับดดู และปลอ่ ยนา้ ยาท่ีไม่ต้องการ ความแมน่ ยา (นา้ ยาจานวน 15 หยด จะมี ปริมาตรประมาณ 1 mL) • เลอื กใช้ dropper ท่ปี ลายอยใู่ นสภาพดี (ไม่บ่ิน หรือหกั ) เพอ่ื ให้การไหลและปริมาตรของหยด นา้ ยาสม่าเสมอ • การดดู ต้องระวงั ไม่ให้นา้ ยาเข้ามาในลกู ยาง เนื่องจาก จะทาให้ลกู ยางแดงเสอ่ื มสภาพหรือ เกิดการปนเปือ้ น จากสง่ิ สกปรกในลกู ยางลงสู่ นา้ ยา ถ้าเกิดกรณีดงั กลา่ ว ควรแจ้งเจ้าหน้าท่ี เพอ่ื ขอเปลยี่ นใหม่

Care and use of glasswares หลงั จากทาความสะอาดเคร่ืองแก้วแล้ว ให้ rinse ด้วยนา้ กลน่ั

Be conscientious!  