PAGEV DERGİ 157. SAYI

Akıllı su şişesi Tek bir su şişesi 200 litre kadar suyu en sert darbelere ve en aşırı Uzun bir yürüyüş sırasında süzebildiğinden genellikle seyahat şartlara karşı kesin koruma sağlar. su sorunu nasıl en iyi şekilde boyunca yeterli oluyor. Yani basit bir kılıftan daha fazlası. çözülebilir? Yanınıza bir sürü şişe Meraklı maceracılar Gelen bir aramayı cevaplamak alamazsınız, suyu çekilmiş su da ne Eski köye yeni adet gibi gelebilir, için su geçirmez fermuarının yazık ki henüz icat edilmedi! Yakın ama artık çok az maceracı yolda açılması gereken bir kutu. Bu zamana kadar en iyi çözüm doğada dış dünyayla bağlantısını kesiyor. kadar çok koruma karşılığında toplanan suyu kaynatmaktı. Bu, Burada tek sorun, akıllı telefon ve ufak bir fedakârlık. Son olarak, öncesinde hazırlık gerektiren uzun tabletlerin nemli, tozlu ortamlara ve kullanıcıların acil bir durumda ve zor bir süreçtir. Ama artık 0,1- 0,3 özellikle darbelere karşı aşırı hassas arama yapabilmeleri için çok farklı mikron (mikrometre) gözenekleriyle olmaları. Bu nedenle bu cihazların şarj aletleri mevcut. Organik güneş bu boyutları aşan her şeyi süzen en iyi şekilde korunmaları gerekiyor. pilleri sayesinde artık cihazları polimer filtreli su şişeleri var. Bazı Silikon kılıflar eğlenceli olmalarına sadece birkaç saat içinde şarj filtreler sadece mekanik, diğerleri ise karşın şiddetli darbelere karşı pek etmek mümkün. kimyasallar, aktif kömür ve gümüş de etkili değil. Neyse ki ilk defa parçacıkları kullanarak neredeyse Reaktif Koruma Teknolojisinde (RPT) bakterilerin tamamını yok edebiliyor. kullanılan bir polimer kompozit bu Nispeten hızlı bu işlem sayesinde soruna çözüm oldu. Adı, bileşimi kullanıcılar susuzluklarını anında hakkında fazla bir ipucu vermese giderebilir. Neredeyse her yerden de silikondan ve Kevlar tipi bir suyu süzebilecek kabiliyetteki bu kumaştan yapıldığını biliyoruz Darbe şişler son derece kullanışlı. Bir diğer anında sertleşerek ortaya çıkan önemli avantajları ise filtresinin enerjinin %90’ını emen polimer, yeniden kullanılabilir olması. PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 157 101

Kanada plastik firmaları “toksik” sınıflandırmaya karşı Kanada’da, tüm plastik mamul ürünlerinin, Kanada Çevre Koruma Yasası’nda (CEPA) bulunan toksik maddeler listesine alınmasına karşı tepkiler artıyor Kanada’nın plastik desteklenemeyeceğini öne Ancak Ek 1 listesine alınıp somut sektöründeki firmaları, süren grup, plastiklerin kullanım olmayan tek başlık “tüm plastik hükümetin Mayıs ayında güvenliği bakımından tüm federal mamul ürünler”. RPUC bu durumu aldığı plastik karşıtı karara tepkili. düzenlemelere uygun olduğunu “federal hükümetin yetkisini ciddi Karara göre, “tüm plastik mamul hatırlatıyor. olarak aşması” olarak nitelendirip ürünleri” ülkenin insan sağlığı ve CEPA Ek 1’e alınan maddelerin bu hamleyle döngüsel ekonomiye çevre koruma ile ilgili şemsiye çevreye ve biyoçeşitliliğe ve/veya geçişe büyük darbe vurulduğunu yasası olan Kanada Çevre Koruma insan sağlığına zararlı oldukları öne sürmekte. Koalisyona göre, Yasası’nda (CEPA) bulunan toksik değerlendirilmekte. Hukukçular, “Karşımızdaki mesele plastiğin maddeler listesine (Ek 1) alınmasını listeye “tüm plastik mamul ürünler” toksik olması değil, insan ön görüyor. Yeni kurulan Sorumlu gibi geniş bir başlık eklenmesinin, davranışlarından, atık yönetimi Plastik Kullanımı Koalisyonu plastik pipet ya da teneke kutu ve geri dönüşümdeki sistem (RPUC), karara karşı Kanada halkası gibi tek kullanımlık açıklarından ötürü tüketici sonrası Federal Mahkemesi’ne başvuruda ürünleri yasaklama sürecini plastiğin çevreye karışması”. bulundu. Tasarının bilimsel olarak kolaylaştırabileceğini savunuyor. 102 PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 157

PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 157 103

Gierlowski: Polimerler çevre politikamızla uyumlu Decathlon Plastik ve Kompozit göre en iyi malzemeyi belirlemek yapıyoruz. Bizim için prototip, Teknik Direktörü Mathieu olan malzeme mühendisleri, mevcut 3B basımla üretilmiş bir model Gierlowski, polimerlerin endüstriyel süreçlere göre fizibiliteyi değildir! Kesinlikle daha uzun ve çevreyle uyumlu olduğuna dikkat değerlendiren üretim mühendisleri pahalı bir süreçtir, ancak bir ürünü çekerek konuya ilişkin sorulara yanıt ve prototip uzmanları yer alıyor. sanayileştirdiğimizde, kullanıcının verdi: Ürünlerin geliştirilmesinden ve beklentilerini mükemmel şekilde optimizasyonundan sorumluyuz. karşılayacağından emin oluruz. Decathlon ünlü bir marka ama yine de Decathlon’un hedefi hem yeni Vücut geliştirme için bir tutamak birkaç kelimeyle tanıtır mısınız? başlayanlar hem de deneyimli spor örneğini ele alalım: tek malzemeden Decathlon, 1970’lerin ortalarında tutkunları için yüksek performanslı, basit bir 3B baskı ile yapılan kurulmuş, spor ve aktivite konforlu ürünler üretmektir. Bunun prototiple, nesnenin dengeli olup ürünlerinde uzmanlaşmış bir için doğru malzemelerin ve üretim olmadığı, ele gelip gelmediği, Fransız perakende zinciridir. Şu yöntemlerinin seçilmesi de gerekir. yeterince tepki verip vermeyeceğini, anda yaklaşık 60 ülkede faaliyet Bu ürünleri tasarlayan firmayla ses çıkarmayacağını vb. anlamak gösteriyor. Onu rakiplerinden yakın çalıştığımız ve enjeksiyon zordur. ayıran şey 1980’lerden beri sattığı kalıp makineleriyle donanımlı bir ürünlerin büyük bir bölümünü kendi fabrikamız olduğu için şanslıyız. Decathlon’da yenilik politikası nedir? tasarlamasıdır. Bakın burası çok önemli. Prototipleme için kullanıyor musunuz? Ürünlerimizin nasıl kullanılacağını Teknik Direktör sıfatıyla, bu ürünlerin Evet ama “prototip” terimini böyle sürekli düşünüyoruz. Kullanıcıları yaratılmasına bizzat katıldığınızı tahmin bir araçla ilgili kullanmanın çok da spor yaparken çok gözlemliyoruz. ediyoruz. isabetli olmadığını düşünüyorum. Bunun için spor yapılan tüm yerleri Öyle mi? Bir ürün geliştirirken, sanayileşme geziyor ve kullanıcıların ihtiyaçlarını Evet ve bölümümün varlık nedeni aşamasında kullanmayı anlamaya çalışıyoruz. Örnek olarak neredeyse tümüyle bu! Ekibimizde, düşündüğümüz malzemeleri ünlü Easybreath dalış gözlüğümüzü görevi özelliklerine ve maliyetine kullanarak prototiplerimizi ele alalım. 104 PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 157

Kullanımı çok kolay, hareketi Esas olarak poliamidden yapılıyor. Geri dönüştürülmüş plastikler bu engellemeyen, nefes almayı Aynı tekniği yarı kristal poliamid stratejiye dahil mi? kolaylaştıran bir maske tasarlamaya ve kısmen aromatik kopoliamid Nerede geri dönüştürülmüş çalıştık. Ana fikir, bu etkinliği bileşimine dayalı bir yay tasarlamak polimer kullanabiliyorsak kullanırız. mümkün olduğunca çok kişiye için de kullandık. Şu anda sayası İlkelerimizden biri budur. Bize geri erişilebilir kılmaktı. 2 saniyede ve tabanı tek parça olan bir dönüştürülmüş polimerler tedarik kurulup indirilebilen çadır, deniz dibi krampon üzerinde çalışıyoruz. eden belirli geri dönüşümcülerle çok gözlem şamandırası, 3 tekerlekli Henüz piyasada değil, bu yüzden yakın ilişkilerimiz var. Bunları analiz scooter ve daha pek çok şeyden de bileşiminde hangi polimerlerin ediyoruz ve güvenilir olduğunu bahsedebilirim kullanıldığını şimdilik açıklayamam. düşünüyorsak kullanıyoruz. Bununla Bence büyük ses getirecek, birlikte, plastik ve kompozit bir Tüm bu nesneler plastikten yapılmış. çünkü futbol ayakkabılarının en ürünün yaşam döngüsü analizinde Artık standart olarak bu malzeme zayıf noktası, sıklıkla tabanlarının ortaya çıkacak tek iyileştirme fırsatı kullanılıyor gibi görünmekte. Bunun açılmasıdır. geri dönüştürülmüş polimerlerde nedenleri nelerdir? değildir. Genel kural olarak, bir Her şeyden önce, kendi içinde Polimer üreticileriyle ürünün ekolojik etkisinin %40’ının büyük bir çeşitlilik var! Plastiklerin yakın bir ilişkiniz var mı? malzeme, %40’ının enerji ve %20 ve kompozitlerin yelpazesi en hafif Evet, en azından yürüttüğümüz ’sinin nakliye dahil geri kalanı tabirle muazzam genişliktedir. teknoloji incelemeleri açısından. bağlantılı olduğu kabul edilir. Bu üç Her polimerin kendine has Polimer ve kompozit alanı çok unsur üzerinde küresel ama aynı özellikleri ve dolayısıyla farklı dinamik ve her şey sürekli gelişiyor. zamanda somut bir şekilde hareket bir performansı vardır. Sert Polimer üreticileri buna dikkat etmeye çalışıyoruz. darbelere, aşırı sıcağa ve soğuğa ettiğimizi biliyorlar ve bu nedenle dayanabilen inanılmaz özelliklere plastiklerinin gelişimi hakkında bizi Bitkisel bazlı plastikler hakkında ne sahip hiper-teknik polimerlerden, bilgilendiriyorlar. düşünüyorsunuz? hemen her kullanıma uygun Ayrıca birkaç yıldır Yine çok basit ve pragmatik temel polimerlere kadar çeşitlilik hepsinin polimerlerinin geri düşünüyoruz. Yetiştirilmesinin gösterirler. Bir ürünü yaratmak dönüştürülebilirliğini/geri gıda tarımıyla rekabet etmemesi için doğru malzemeyi seçmek dönüşümünü vurguladıklarını koşuluyla karşı değiliz. Geçenlerde üzere bir seçim matrisi kullanırız. da belirtmek isterim. İşlerin bize başvuran bir sanayici, Matris esasen, malzemenin değişmekte olduğu ve polimer kullanılmış kızartma yağından beklenen performansını, maliyetini, üreticilerinin kimyasal veya mekanik monomerik bir bileşen çıkarmayı dayanıklılığını ve sürdürülebilirliğini geri dönüşüm dahil olmak üzere başarmıştı. Bu sonuçta bir biyo- hesaba katan bir oran yenilikçi çözümler aradıkları açıktır. plastiktir ve testler yaparak ya da hesaplamamızı sağlar. Polimerler diğer yollarla keşfetmemiz gereken genellikle birinci sırada gelir. Bu bağlamda çevre politikanız nedir? ilginç bir yoldur. Çevre politikamız bugün tüm kaygı En çok hangi ürünlerle gurur ve kararlarımızın merkezinde yer duyuyorsunuz? almaktadır. Örneğin, ürünlerimizin Tahmin edebileceğiniz gibi, çok dayanıklılığına büyük önem var! İlk olarak, polimerlerin neler veriyoruz. Yoğun kullanılsa bile başarabileceğinin mükemmel dayanıklı olacak ürünler geliştirmeye örneği olarak Easybreath maske çalışıyoruz. var: yanları mükemmel sızdırmazlık Bunun bir örneği hokey sopasıdır. sağlayıp yüze tam oturması için Bir hokey sopası genellikle yarım silikondan yapılmıştır, çerçeve sezon dayanır. Daha dayanıklı polipropilendir ve gerek şnorkel hatta onarımı mümkün bir sopa gerek de cam kısmı polikarbonattan geliştirmek için çalışıyoruz. Aynı yapılmıştır. Elbette bu maske bir şekilde bisiklet kadrolarımızda ömür simge haline geldi ama Boost 300 boyu garanti veriyoruz ve bunu kayaklarımızdan da bahsetmek başka ürünleri kapsayacak şekilde istiyorum. Dünyada enjeksiyon genişletmeyi düşünmeye başladık. tekniğini kullanarak kayak üretmeyi Son olarak, ambalaj kullanımımızı başaran ilk şirketiz. da azaltmak istiyoruz. PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 157 105

Başatlı tesislerine Tomra imzası Başatlı, yeniden yapılandırdığı PET Geri Dönüşüm Tesisi’ni yine TOMRA teknolojileri ile güçlendiriyor Başatlı, yeni tesis açıklamada bulunan Başatlı daha fazla anlaşıldı ve bu yapılandırmasında yine Fabrika Müdürü Ömer Faruk da özellikle geri dönüşüm TOMRA optik ayıklama İbrahimağaoğlu; “Başatlı konusunda duyarlılığın artmasına makineleriyle yaptığı teknoloji olarak Metal Profil ve PET Geri sebep oldu. Depozito sistemi yatırımı sayesinde hem PET Dönüşüm operasyonlarımızı ile birlikte de geri dönüşüm için çapak ürün kalitesini hem de aynı tesisi içinde sürdürüyorduk. tüm bireyler sorumluluk almaya üretim kapasitesini arttırmayı Yeni yatırımlarımız ve yönleneceğini düşünüyoruz. Bu hedefliyor. 1953 yılında yapılandırmamız doğrultusunda yönelim, piyasadaki dinamikleri Kayseri’de kurulan Başatlı, aynı kompleks içinde yeni bir derinden etkileyecek ve geri Kocaeli’nde kurulu tesisinde ek tesis ile PET Geri Dönüşüm dönüştürülmüş malzeme “Sıfır Atık Politikası” ilkesi faaliyetlerimizi geliştiriyoruz. kalitelerinin yükselmesine ile PET ve plastik ambalaj Böylece sektörün en önemli sebep olacak. Bu değişim malzemeleri son teknolojiyi konularından olan şişeden ve dönüşüme ayak uyduran kullanılarak geri dönüştürüyor. şişeye uygun PET granül üretimi firmalar ise yüksek bir Şeffaf, yeşil ve mix PET için altyapımızı da hazırlamış ivme ile ilerleyecek. Başatlı çapakları üreten Başatlı, 2019 olduk. Mevcut 5 adet TOMRA olarak bu gelişimleri de göz yılından bu yana TOMRA optik ayıklama makinemiz ile önünde bulundurarak TOMRA optik ayıklama makineleri ile yeni alımını gerçekleştirdiğimiz makinelerine yaptığımız operasyonlarını sürdürüyor. 3 TOMRA ünitemizi, yeni PET yeni yatırımlarımız ile bu PET Geri Dönüşüm alanında Geri Dönüşüm tesisimizde yıl kapasitemizi iki katına yatırımlarını arttıran Başatlı, konumlandıracağız. 2022 yılı çıkartıyoruz. Bu nedenle özellikle yeniden yapılandırdığı tesisi başından itibaren bu tesisimiz, çapak ayıklama tarafında için ek olarak bir adet TOMRA aktif olarak üretime başlayacak” mevcut iki makinemize iki adet AUTOSORT® şişe ayıklama diye belirtti. TOMRA INNOSORT FLAKE ve iki adet INNOSORT FLAKE Ömer Faruk İbrahimağaoğlu; ayıklama makinesi ilave etme çapak ayıklama makinesinin “TOMRA makinelerimizden kararı aldık” dedi. alımını gerçekleştirdi. Yeni performans ve verimliliğinden Başatlı tesislerinde geri makinelerinin kurulumu ardından oldukça memnunuz. İlk defa dönüştürülen PET çapakların 2022 yılının başında aktif olarak alımını gerçekleştirdiğimiz yaklaşık yüzde 80’i ihraç ediliyor çalışmaya başlayacak tesiste, TOMRA INNOSORT FLAKE ve ihraç edildiği ülkelerde PET çapak üretim kapasitesinin makinelerimizi, mevcut TOMRA genellikle levha üretiminde ve ve ürün kalitesinin arttırılması AUTOSORT FLAKE ayıklama yüksek kaliteli geri dönüşüm hedefleniyor. ünitelerimizi kapasite olarak PET çapak kullanılan üretimlerde Başatlı, 14.000 m2 açık ve desteklemek, özellikle renkli ve değerlendiriliyor. Yıllık 30.000 10.000 m2 kapalı alana sahip opak malzemelere odaklanmak ton üretim kapasitesine sahip tesisinde şişe ayırma bölümünde üzere tercih ettik. Bu makineleri Başatlı, 2,5 ton/saat üretim 3 adet AUTOSORT, çapak iki hattımıza INNOSORT FLAKE kapasitesinden 5 ton/saat ayıklama bölümünde 2 adet ve AUTOSORT FLAKE şeklinde PET çapak üretimine gelişimi TOMRA AUTOSORT® FLAKE dizilim gerçekleştireceğiz” hedefliyor. olmak üzere toplam beş TOMRA şeklinde ekledi. Üretim süreçleri ile ilgili optik ayıklama makinesinin bilgi veren Ömer Faruk avantajları ile faaliyetlerine TÜRKİYE’DE GERİ DÖNÜŞÜME İbrahimağaoğlu; “Tesisimizde devam ediyordu. Yeni tesis YATIRIM ZAMANI gerek yurtiçi ve gerekse yapılandırması ile kapasite Son yıllarda Türkiye’de geri yurtdışından temin ettiğimiz artırımına giden Başatlı, ek dönüşüm sektörünün yükseliş balyalarımız açılıyor ve olarak TOMRA AUTOSORT® dönemi yaşadığını belirten hatta dozajlanıyor. Öncelikle ve iki adet INNOSORT FLAKE Ömer Faruk İbrahimağaoğlu; içerisindeki yabancı malzemeler makinelerini de teslim aldı. “Pandemi döneminde dünyamızı ayıklanıyor. Yeni tesis yatırımları ile ilgili ve çevremizi korumanın önemi 106 PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 157

Sonrasında şişeler üzerindeki TOMRA makineleri ile yüzde Çapak ayıklama uygulamaları etiketler alınıp bir ön yıkama 99’luk saflık sağlayabildiğimiz için sundukları AUTOSORT işleminden geçiriliyor. Ön için bu gelişmiş ayıklama FLAKE ve INNOSORT FLAKE yıkama sonrası şişeler, TOMRA çözümlerini tercih ediyoruz. ile ilgili bilgi veren Serkan optik ayıklama makinelerinden Daha yüksek kapasite, daha Orhan; “AUTOSORT® FLAKE, geçirilerek şişe formunda yüksek verimlilik ve daha düşük şişeden şişeye geri dönüşüm renklerine ve cinslerine göre kayıp oranları elde etmek uygulamaları gibi en yüksek ayıklanıyor. Kırma yıkama üzere sensör tabanlı ayıklama kalite talepleri ve daha düşük hattında istenilen kaliteye performansımızı sürekli kirlilik seviyelerine sahip atık ulaştırıldıktan sonra belli geliştirmeye odaklanıyoruz” akışları ile çalışan üst düzey işlemlerden geçerek çapak dedi. polimer çapak ayıklama formunu alıyor. Çapak formunu TOMRA Sorting Geri Dönüşüm makinemiz. Daha fazla alan PET şişeler, önce TOMRA Türkiye ve Orta Doğu Satış̧ kirlenmiş çapak fraksiyonlarını INNOSORT FLAKE daha sonra Müdürü Serkan Orhan ise; ayıklamak ve saflaştırmak için TOMRA AUTOSORT FLAKE “Çapak ayıklama, şişe geliştirilen INNOSORT FLAKE çapak ayıklama makinelerinden ayıklama sürecinin en son makinemiz ise daha esnek bir geçerek içerisinde en son adımı olarak giriş malzemesinin mekanik kuruluma sahip. Aynı kalan renk, polimer ve metal parçalanması, elenmesi, zamanda, PE ve PP’yi ayırmak safsızlıklar ayıklanarak en yıkanması ve kurutulması için PO’ya özgü bir sensörle yüksek kalitede hammadde işlemlerinin ardından de mevcut. PO çapakları, olarak satışa hazır hale gerçekleştiriyor. INNOSORT diğer polimerlerden daha getiriliyor” şeklinde açıkladı. FLAKE’in sunduğu yükseltilmiş yüksek düzeyde kirliliğe sahip TOMRA makinelerinin çok hızlı performans sayesinde, TOMRA ve renkler karışabiliyıor. Tüm bir şekilde yüksek kapasitede Recycling birbirine mükemmel bunların yanı sıra INNOSORT yüksek kaliteli ürüne bağlı makineleri ile PET ve FLAKE, metal sensör dışında ulaşılmasını sağladığını belirten poliolefinler (PO) için hem şişe AUTOSORT FLAKE ile aynı İbrahimağaoğlu; “TOMRA’nın hem de çapak ayıklamasını sensör konfigürasyonuna optik ayıklama makinelerini içeren tamamen optik bir sahip” diye belirtti. kullanarak atık plastiklerden en ayıklama hattı sunabiliyor. iyi hammaddeyi üretebiliyoruz. AUTOSORT malzemenin ön PET çapaklarımızın ihracat ayıklaması için kullanılırken, hacmindeki talepleri göz INNOSORT FLAKE ve önünde bulundurarak kalite ve AUTOSORT FLAKE çapak kalite kontrolde çok hassas bir ayıklaması için kullanılıyor” üretim sürecini yönetiyoruz. dedi. PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 157 107

İş ve yaşamda mutlu olabilme sanatı MAKALE İş ve yaşamınızda mutlu musunuz? -Lübnan’ın en zengin adamı Eymen Gece yattığınızda başınızı yastığa Bistani… Beyrut’u en iyi gören noktada, AHMET AYDIN huzurla koyabiliyor musunuz? Yoksa şehre hakim bir tepede kendisine AYDIN PLASTİK hayatta karşınıza çıkan sorunlar sizi görkemli mezar yaptı ve oraya GENEL MÜDÜRÜ dünyadan soğuttu mu? Mutluluk gömülmeyi vasiyet etti. ve huzur kavramları kişiden kişiye Fakat İlahi kader farklı tecelli etti, özel değişse de evrensel bir takım ortak uçağı denize düştü. Milyonlara mal olan değerlerle tüm insanlar mutlu olabiliyor aramalar sonunda uçağı bulundu ama ya da üzülebiliyorlar. İnsanoğlunun, cesedine ulaşılamadı, denizin dibinde duygularından beslenen ve dış balıklara yem oldu. dünyaya yansıdığında “etik kurallar” -Lord Teshlid İngiltere’nin en zengin bütünü olarak gözlemlenen, bizim adamlarındandı. Zaman zaman devlete kültürümüzde ise “ahlak” şeklinde bile borç veriyordu. Malikanesinde tanımlanan “insanca yaşama sanatı” oldukça büyük ve korunaklı odasını aslında mutlu olabilmenin belki de en servet kasası olarak kullanıyordu. kestirme yoludur. Bugün en çok ihtiyaç Bir gün hazinesine girdi ve yanlışlıkla duyduğumuz şey de bu sanırım. Çünkü odanın kapısını üstüne kapattı. Odası ego, bencillik tavan yapmış vaziyette. çok özel inşa edildiği için ne kadar Güzelliğin, yakışıklılığın, zenginliğin, bağırıp çağırdıysa fayda etmedi, kibrin, malın mülkün, makam-mevkinin duyan olmadı. Günler sonra cesedi para etmediği unutuluyor. Yeryüzünde bulunan Lord, bir şekilde parmağını kasılarak gezip, “Küçük dağları ben kesmiş ve kanıyla şu cümleyi yazmıştı: yarattım!” egosuna sahip olanlar, “Dünyanın en zengin insanı, açlıktan ve insanları aşağılamaya çalışıyor. Ancak susuzluktan ölüyor!” kibirlenenlerin hepsi sonuçta hüsranla İbret almak isteyene müthiş mesajlar tanışıyor. var... Oysa ibretlik hayatlar ve ölümler Bir diğer kibir abidesi, Libya’yı 42 yıl çok fazla. Nedense kimse bunlara boyunca yöneten, saraylarda yaşayıp çok da kafa yormak istemiyor. Ya da gittiği her yere özel çadırını taşıyıp gerçeklerle yüzleşmek istemiyor. Birkaç saltanat süren ve sonra bir kanalizasyon misalle ne demek istediğimizi ortaya kanalında, zelil bir şekilde linç edilerek koyalım mı? öldürülen Kaddafi oldu. Dünya hayatı kısa, halbuki onlar saltanatlarının uzun olacağını sandılar. Dünya hayatında mal ve servetin herşeyi çözdüğünü sananlara duyurulur! Sadece ibret dolu ölümlerden ders çıkarın yeter gerisi yalan gerçek olan ise ölüm. İş ve yaşamı etik kurallar çerçevesinde sanat tadında yaşayanlara ne mutlu. Hayatında kimseye haksızlık yapmamaya, kimseden nefret etmemeye, kimseyi yaralamamaya, incitmemeye, kimseden kendisini üstün görmemeye özen gösterenlere selam olsun… 108 PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 157

PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 157 109

TÜRKTAY atık sektöründe yankı uyandırdı Atık yönetimi ve geri dönüşüm konusunda gelişme sağlanması, politika belirlenmesi ve yönlendirici olunmasına katkı sağlamak amacıyla 2010 yılından bu yana düzenlenen TÜRKTAY’ın 11’incisi düzenlendi Sağlıkta, Savunmada, HER 2 KİŞİDEN BİRİ ÇEVRECİ OLMALI Bugün ki nesil bu konuda çok Sanayide Eğitimde, 10. TÜRKTAY’ın hemen ardından hassas. Bu konuda daha çok duyarlı Ekonomide, Enerjide Ulusal tüm dünyayı etkisi altına alan; olmak zorundayız. Türkiye’de her iki Atık Yönetim Stratejisi Sıfır Atık” büyük kayıplara ve üzüntülere kişiden birini çevreci yapmazsak bu ana teması ve TAYRAŞ’ın ana sebep olan pandemi sürecinin konuda ne yazık ki başarılı olamayız sponsorluğunda düzenlenen etkisi altında olduğumuza, Covid- demişti. 11. TÜRKTAY, devletin önemli 19’un birbirimize ne kadar bağlı Sayın Birpınar’ın bu sözlerinin isimlerini ağırladı. T.C. Çevre olduğumuzu, birbirimize ne kadar üzerinden 8 yıl geçti. 8 yıldan sonra ve Şehircilik Bakan Yardımcısı ihtiyaç duyduğumuzu gösterirken; Türkiye’de atık yönetiminde hatırı Prof. Dr. Mehmet Emin Birpınar, çoğumuzun hayatında da köklü sayılır ilerlemeler kaydedildi; çevre AK Parti Trabzon Milletvekili değişikliklere neden olduğunu ifade kanunu büyük bir konsensüsle iki kez ve Çevre Komisyonu Başkanı eden 11. TÜRTKAY Platformu değişti. GEKAP uygulaması hayata Muhammet Balta, Ankara Yürütme Kurulu Başkanı Erdoğan geçirildi ve çevre ajansı kuruldu. Sanayi Odası Başkanı Nurettin Şahin, sözlerine, Çevre ve Şehircilik Değerli katılımcılar, atık yönetimi iyi Özdebir ve milletvekillerinin yanı Bakan Yardımcısı Mehmet Emin orkestrasyon gerektirir mottosuyla sıra çok sayıda akademisyen, Birpınar’ın 2013 yılında yaptığı bir 12 yıldır pek çok kurum ve kuruluşu STK temsilcileri ve sektörle ilgili konuşmadan atıf yaparak devam bir araya getiriyoruz. TÜRKTAY’da kuruluşların temsilcileri katıldı. Öte etti. Erdoğan Şahin, “Bakan 12 yıldır etkin bir atık yönetiminin yandan T.C. Çevre ve Şehircilik Yardımcımız Mehmet Emin Birpınar, Türkiye için stratejik önemini Bakanlığı, T.C. Ticaret Bakanlığı, biz kirletmeyeceğiz. Gelişeceğiz, vurgulayarak pek çok çalışmanın T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, büyüyeceğiz. Dünyanın en iyi 10 hayata geçirilmesine katkıda T.C. Millî Eğitim Bakanlığı, T.C. ekonomisinden biri olacağız. Bunu bulunmaya çalıştık. 11. TÜRKTAY’da Millî Savunma Bakanlığı, T.C. yaparken de toprağımıza, suyumuza da atık yönetimini ilgilendiren; atık Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, ve havamıza sahip çıkacağız. ithalatı ve ihracatının etki alanları, atık T.C. Aile Çalışma ve Sosyal Biz sürdürülebilir kalkınmayı yönetimine stratejik gözle bakmanın Politikalar Bakanlığı, T.C. Tarım ve başarırken gelecek nesillere nefes önemi, atık yönetiminde yeni Orman Bakanlığı ve T.C. İçişleri alabilecekleri hava, kullanabilecekleri politikaların Türkiye’de yaratacağı Bakanlığı’nın uzman isimleri ve içebilecekleri su ile verim etki, çevresel maruziyetlerin sağlık TÜRKTAY’a katılım gösterdi. alabilecekleri toprak bırakmak üzerindeki etkileri gibi pek çok önemli mecburiyetindeyiz. konuyu mercek altına alacağız” dedi. 110 PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 157

“Değiştirmemiz Gereken bir ekonomi. Her metanın ömrü oluşan metan gazının atmosferi daha Alışkanlıklarımız, kısaltılsın. Ampullerin bile ömrü çok ısıttığını göreceğiz.” Yöntemlerimiz ve Hedeflerimiz Var” kısaltılsın. Tüketim toplumu haline “Değişen İklime Uyum Sağlamak T.C. Çevre ve Şehircilik Bakan gelsek. Özellikle son dönemde Zorundayız” Yardımcısı Prof. Dr. Mehmet Emin iklim değişikliği gibi problemlerden Artan tüketimin beraberinde atık Birpınar ise konuşmasına Recycling sonra döngüsel ekonomiye dağları doğurduğunu işaret eden Industry dergisi ile ilgili görüşlerini geçiş başladı. Al kullan ömrünü Bakan Yardımcısı Birpınar, “Havamız aktararak başladı. Mehmet Emin tamamladıktan sonra geri dönüştür suyumuz kirlendi. Atmosferimiz son Birpınar: “TÜRKTAY deyince bize yeniden kullana geçildi. İkincisi de 800.000 yıldır görmediği düzeyde bir yön gösteren sektörün nabzını bir vahşi kalkınma modeli vardı. Bu sera gazı yoğunluğu ile tanıştı. Bu tutan Recycling dergisi geliyor. harlı makinelerin bulunması, fosil durum dünyamızın ateşini yükseltti. Şanslısınız birçok sektörün yayın yakıtların bulunması, doğal gazın Beraberinde daha çok yağış, seller, organı yok. Onun için Türkay bulunmasıyla başlayan; doğaya kasırgalar, tayfunlar görüldü. Her Bey’e huzurlarınızda teşekkür saygısı olmayan bir kalkınma modeli geçen gün de bunların artışına etmek istiyorum. Yıllardır özveriyle benimsendi. Bu kalkınma modeli tanık oluyoruz. İklim değişikliği bütün ekonomik sıkıntılara rağmen başarılı oldu. Ama bunun da doğru meselesini ben yıllardır anlatıyorum. sektörün sıkıntılarını dile getiren bir olmadığı onun yerine sürdürülebilir İnsanlar iklimde ne değişsin ki yayını kesintisiz olarak yürütüyor. bir model gerekiyor. Doğa dostu kendi kendine değişir diyorlardı Atık sektörüyle ilgili de bir sürü bir model. İki motto var; döngüsel sonra sakal bıraktım inansınlar toplantıya öncülük ediyor. Şahsım ekonomi ve sürdürülebilir kalkınma. diye ama yine inanmadılar. Şimdi ve bakanlığım adına özverili İkisini beraber yürütmememiz yaşayarak görmeye başladık. Orman çalışmalarından dolayı kendisine lazım. Suyun, havanın ve atıkların yangınlarıyla, müsilajla, sellerle, teşekkür etmek istiyorum.” dedi. yönetimi ve biyolojik çeşitliliğin taşkınlarla görmeye devam ediyoruz. Son birkaç yıldır Türkiye’de korunmasını içeriyor. Özellikle bu Ama kriz yönetmeye devam çevre yönetimi alanında devrim iki meseleyi unutmamamız lazım. ediyoruz. Biz risk yönetmezsek niteliğinde sayılacak çalışmalara Bu işi ana hedefinden sapmadan kriz yönetmeye devam ederiz. Kriz imza atıldığını belirten Bakan yapmamız lazım. Sürdürülebilir yönetirsek bin lira risk yönetirsek bir Yardımcısı Birpınar, “Bu çalışmaların kalkınmanın hedefleri var Bozulan lira harcarız. Buna dünyadaki hiçbir arkasında koordinasyon, bilime iklimin düzeltilmesi ile ilgili yapılan ekonomi yetmeyecektir. Bu sadece saygı, doğaya sevgi, hayvanlara ve çalışmalar var. Biz geri dönüşümü bizim meselemiz değil, küresel bir ormanlara merhamet vardı. Bütün bu başaramazsak atıkları bir yerlere mesele… Değişen iklime uyum çalışmalarda mesai saatlerinin dışına götürüp depoladığımız atıklardan sağlamak zorundayız.” diye konuştu. taşan fedakârlık vardı. Ekip çalışması vardı. Emeği ve katkısı olan herkese bir kez daha buradan teşekkür ederim.” cümlelerini kullanarak ekip ruhuna dikkati çekti. Birpınar, sözlerine şöyle devam etti: “Ben bugün burada sizlere sayılar vererek şunu yaptık, bunu yaptık demek istemiyorum; ben bugün burada ağırlıklı olarak neler yapmak istediğimizi konuşmak istiyorum. Değişime, dönüşüme neden ihtiyaç duyduğumuzu sizlerle paylaşmak istiyorum, fakat önce ana hatlarıyla yapılan çalışmaların bazılarından bahsedeceğim. Özellikle de son 20-25 yılda dünyamızda büyük bir dönüşüm yaşandı. Değişime ve dönüşüme neden ihtiyacımızın olduğunu da sizinle paylaşmak istiyorum; bugün dünyada iki ana temel mesele var. Birincisi reel ekonomi var; yıllardır vahşi kapitalizmin dayattığı PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 157 111

“Bizler Çöpten Çöp karbon nötr kıta hedefiyle yola çıktığı “İSTAÇ, İBB’nin En Büyük Çıkartmamak İçin Birer Neferiz” ve 14 Temmuz 2021 tarihinde birkaç Üç İştirakinden Biri” 10. TÜRKTAY Yürütme tane sektörü baz alıp bazı konularda 11. TÜRKTAY’ın beşinci konferansını Kurulu Başkanı Prof. Dr. Filiz idari vergi yükü getirileceği bir ise İSTAÇ AŞ Genel Müdürü M. Karaosmanoğlu, tesislerde atığa uygulamayla karşı karşıya kaldık. Aslan Değirmenci verdi. İSTAÇ’ın değer katmak için sahada ve Hem sektörler olarak hem geri 1994 yılında kurulduğunu, İBB’nin 30 merkez ofislerde görev yapan dönüşüm olarak bilincimizin iştirak şirketinden birisi olarak atık ve mavi, beyaz ve yeşil yakalılara, atık yükselmesi gerektiği kanaatindeyim. çevre yönetimi konularında faaliyet geri dönüşüm, ileri dönüşüm tesis Yeşil mutabakat herkesi ilgilendiren gösteren bir şirket olduğunu belirten çıktılarını işleyerek piyasaya ürün bir sürecin başlangıcı. Özel sektör M. Aslan Değirmenci, “Bugün İSTAÇ, arzı yapan kuruluş çalışanlarına, perspektifinde anlatacak olursam; İstanbul’un doğu ve batı ekseninde atıktan üretilmiş yakıtları elektriği Yeşil Mutabakat şu anda G20, bir tarafı Gebze bir tarafı Çorlu kuzey tüketenlere, sonuncu ancak en G7, G8 toplantılarının gündem güney ekseninde bir tarafı Karadeniz önemlisi olarak sanayimizde maddesi. Bir yeşil dönüşüm bir tarafı Marmara denizi olmak imalat ve üretimlerinde en iyi atık iki dijital dönüşüm birbirinden üzer ehem karada hem denizde yönetimini başararak insan ve ayrılmaz bir bütün olduğu için hizmet veren yaklaşık 60 lokasyonda doğa sağlığı dostu, iklim dirençli birlikte ilerlenmesi gerektiğini yaklaşık 4600 kişiyle İstanbul halkına sürdürülebilir üretim için uğraş düşünüyorlar. Yeşil dönüşüme ayak hizmet vermeye çalışan bir kurum. verenlere selam göndererek uydurmak için dijital dönüşümle İBB’nin en büyük 3 iştirakinden biri” konuşmasına başladı. “Hepimiz, birlikte ilerlenmesi gerektiğini dedi. bizler çöpten çöp çıkartmamak için savunuyorlar. Bizim bu sürecin birer neferiz.” cümlesini kullanan dışında kaldığımız düşünülemez. Yeşil Ekonomi Fırsatları Prof. Dr. Filiz Karaosmanoğlu, Faiz oranlarımız yüksek. Atık tesisi Türkiye’nin, benimsenen atık yönetiminin 2019 ila 2021 kurmanın maliyeti yüksek olduğu değişikliklere hızla ayak uydurduğunu dönemlerini değerlendirdi… için biz ne yapacağız, dışarıdan belirten Muhammet Saraç, “En Paris İklim Anlaşması ile Yeni Bir para bulmamız lazım. AB’den veya önemli fırsatımız bu dinamik cevval Dünya Düzeni Geliyor Dünya Bankası’ndan gerekli fonları insan kaynağımızdır. Bu coşkun seli TOBB Sektörler ve Girişimcilik kullanmamız lazım.” dedi. iyi yönlendirmek gerekiyor. Genel Daire Başkanı Ahmet Saygın “Avrupa Yeşil Mutabakatıyla İlgili olarak, yenilenebilir enerjide, geri Baban, “Yeşil Dönüşüm Ekseninde Kararların Yerelle Sektör Sektör kazanım ve/veya ileri dönüşümde Atık ve Geri Dönüşüm Sektörü” Tasarlanması Gerekiyor” yepyeni iş sahaları açılacaktır. konulu bir konferans verdi. İklim Avrupa Yeşil Mutabakatı konusunda Yeşil binalar, tesisler, enerjide değişikliği yerine iklim krizi ifadesini değerlendirmelerini sunan Ahmet emtiada yeşil tarifeler, yeşil sertifika kullanmaya özen gösteren Ahmet Saygın Baban, sınırda karbon sistemleri, karbon ticareti önümüze Saygın Baban, “İklim krizinde düzenlemesi hususunda da fırsatlar açmaktadır. Atık toplama, dünya artık söylenmekten şikâyet görüşlerini örneklendirmeler yaparak taşıma, işleme, geri kazanım, etmekten uygulamaya doğru geçti. anlattı. Baban, “Örneğin demir enerji, bertaraf konularında; hizmet Baktığımızda karbon salımlarında çeliğin hurdası burada üretiliyor. üretimi, ekipman üretimi, proje, ülkeler sınır ya da idari yük getiriyor. Geçen hafta demir-çelik, metal danışmanlık vs. işleri biraz daha İşin çatısı Paris İklim Anlaşması… sac firmalarıyla bir araya geldik. uzmanlık konusu haline gelecektir. Bizim Paris İklim Anlaşması’nı şöyle On binlerce firma var. Üretip ihraç Bu alanlara yatırım yapılacaktır. görmemiz lazım; yeni bir dünya ettiği zaman bile sınırda karbon PPP artacaktır. Örneğin; karbon düzeni geliyor. Atlantik’in öteki vergisiyle karşı karşıya gelecek. yakalama teknolojilerine yatırım tarafında yeni bir büyümeyi hedef Burada bir tablomuz var. Grafikte gerekecektir, fosil yakıtlar yerine alan strateji. Burada da ilk etapta başı çimento çekiyor. Çimento yenilenebilir enerji ekipmanları, bu önlemi alan, konuları açıklayan üretirken kullandığı enerjiden dolayı ekipmanlar için nadir metallere olan Avrupa Birliği oldu. Yeşil Mutabakat en yüksek riske tabii… Mesela şuna ihtiyaç artacaktır. Bunlar ülkemizde diye hepimizin bildiği; 2050 yılında da bakmak lazım. Ülkemizi nasıl var olan kaynaklardır. Döngüsel etkileyecek diye düşünürken illeri ekonomi, ileri dönüşüm, uluslararası ve ilçeleri kaçırıyoruz. Bazı iller bazı transfer, karbon ticareti, teknolojik sektörlerde ilerde bazı sektörlerde ilerlemeye uyum, biyoçeşitliliği ise geride. Şimdi Soma’nın koruma nedeniyle yeni fırsatlar toplam istihdamına baktığımızda da açmaktadır. BloombergNEF madencilikte %47. Biz termik tarafından yayınlanan “Yeni Enerji santrallerin izinleri durduracağız Görünümü 2021” raporuna göre, desek Türkiye’yi %1 ilgilendiriyor, dünyada 2050 yılına kadar net sıfır fakat Soma’yı %50 etkileyecek. karbon emisyonu hedefine ulaşılması Avrupa Yeşil Mutabakatıyla ilgili için önümüzdeki 30 yıl içinde yeşil alınacak kararların yerelle, sektör enerji altyapısına 173 trilyon dolara sektör kararlaştırılması lazım” kadar yatırım yapılması gerekiyor. şeklinde konuştu. Buradan pay almaya çalışmamız gerekiyor.” dedi. 112 PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 157

• Çevreyle uyumlu ekonomik mallar çalışılan bir dönemde iki yıl tekstil, kimya, ilaç, tarım, enerji, ortaya çıkar. öncesinin istatistik bilgisi ile gıda, otomotiv en öncelikli riskli • Tüm faaliyet alanlarında yeni stratejik kararlar veya yatırım sektörler, finansal riskler var. teknolojilerin gelişmesi ile küresel kararları verilemez. Doğru veri Küresel ısınmaya ve bozulmaya ve yerel ihtiyaçların daha uygun bir olmadan olmaz. Şurada iki gün sebep olanlar güçlü ve kuralları şekilde karşılanması mümkün olur. boyunca sunulan rakamlar, ilgililer koyuyorlar, bizim gibi ülkeleri • Yeni ürünlerin sahip olduğu yeni evine dönmeden eskiyecektir. dikkate almıyorlar. Sadece iddiaya işlevler sayesinde malların kullanım Hatta benim konuştuğum 15 dayalı yeşil yıkamaya maruz değeri maksimum düzeye çıkar. dakika içinde bazı rakamlar eskidi kalmayalım.” şeklinde konuştu. • Sürdürülebilir yönetim ölçütlerine bile. Burada bir iki kelime ile • Enerji ve maden kaynaklarının adaptasyon artarak işletme rekabet Avrupa Yeşil Düzeni de (Green fiyatları yükselir. gücü gelişir. Deal) anmak gerekiyor. Türkiye için • Tarımsal gıda ve tarımsal endüstri • Küçük ve orta ölçekli hizmet ve bir risk olduğu kadar, sürdürülebilir kaynaklarında yüksek fiyatlar teknik yardım firmalarının ortaya kalkınmayı hedefleyen bir gelişir. çıkmasıyla yeni iş imkânları doğar. dönüşümün aracı olarak yepyeni • Tüm alanlarda yeni teknolojilerin • Orijinal çevresel dengelerde bir fırsat olarak değerlendirilebilir. geliştirilmesi adına yüksek yatırım restorasyon sağlanır. Unsurları kararlılıkla saptanmış bir maliyetlerine olan ihtiyaç artar. • Genel kaynak verimliliği artar, enerji stratejik dönüşüm çerçevesinde; • Dayanıklı ürünlerin üretim ve diğer doğal kaynaklara olan talep emisyon azaltımını, elde maliyetleri ve pazar fiyatları azalır. edilen fonların şirketlerin yükselir. • Sürdürülebilir şehirlerde yaşam yeşil dönüşümü amacıyla • Şirket ilişkilerinde, ölçülerinde kalitesi büyük oranda artar. kullanılmasını, yenilenebilir enerji ve ürettikleri ürünlerin değerinde • Kişisel ihtiyaçlar ve çalışma ile enerji verimliliğini merkeze azalışlar ortaya çıkar. zamanındaki hareketlilik azalır, alan alternatif bir Yeşil Ekonomik • Büyük ölçekli işletmelerde kaynak verimliliği artar, yeni Dönüşüm senaryosu sayesinde genel olarak işsizlik artma eğilimi malzemelere bağlı olarak kirlilik ve gerek milli gelirde, gerekse sera gösterir. enerji yoğunluğu azalır. gazı emisyonlarında anlamlı • Küresel kişi başına düşen gelirler iyileştirmelerin sağlanabileceği miktarında azalışlar ortaya çıkar. Yeşil Ekonomi Tehditleri öngörülmektedir. Yeşil ekonomik • Hane halkının satın alma Sadece yeşil ekonomide değil, dönüşüm, emisyon azaltım gücünde azalışlar meydana gelir. tüm iktisadi faaliyetlerde en büyük hedeflerinin ulusal ekonomide • Şehirleri ve metropolleri tehditin veri eksikliği olduğunu üretim ve istihdamın artırılarak sürdürülebilir iş ve yaşam vurgulayan Muhammet Saraç, sağlanabileceğini göstermekte, alanlarına dönüştürebilme “Yanlış ve eksik veri ile planlama Türkiye’nin sürdürülebilir kalkınma maliyetleri yüksektir. ve/veya yatırım yapılamaz. Bir stratejisi arayışlarına önemli bir • Ekolojik ses getiren ve ekonomik başka tehdit de ilgili piyasada alternatif sunmaktadır. Buna avantajları olan yeni taşıma ve oturmamış bir yasal altyapı uyum için de içeride de dönüşüm ulaşım sistemlerinin üretilmesi ve daha da kötüsü denetim gerekecektir. Sınırda karbon için gereken yatırım maliyetleri eksikliğidir. Canlı, çevrim içi vergisi risk/maliyet, çimento, DÇ, yüksektir. PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 157 113

Plastik̇ hammadde piẏ asalarında unutulmaz yıl geriḋ e kalıyor MAKALE ESRA ERSÖZ DIREKTÖR- PIYASA BILGISI/İÇERIK CHEMORBIS 2020’de pandeminin piyasaları Aynı zamanda Türkiye piyasası, düzenli vurmasıyla beraber plastik tedarikçileri olan Avrupa, Amerika ve hammadde piyasaları oldukça Mısır gibi pazarlardan arzın önemli çalkantılı bir dönem yaşamıştı. Ancak, ölçüde azalmasıyla beraber dünya 2021’de de sular hiç durulmadı. Bilakis üzerinde fiyatların en çok yükseldiği artan talep karşısında derinleşen pazar haline geldi. ChemOrbis Fiyat bir navlun krizi ve bitmeyen tedarik Endeksi’ne göre; Asya, Avrupa ve Orta sorunları plastik hammadde fiyatlarında Doğu’da PVC fiyatlarının en yüksek birçok üründe tüm zamanların en olduğu yer Türkiye oldu. Bu durum yüksek seviyelerini ve tabi büyük fiyat sanayiciler için ciddi endişe oluşturdu. dalgalanmalarını da beraberinde getirdi. PP FİYATLARI 2021’DE TARİHİNİN PVC’DE REKOR FİYATLAR, EN BÜYÜK DALGALANMASINI YAŞADI YENİ NORMAL OLDU Türkiye’de ithal PP fiyatları 2021’ye hızlı PVC piyasalarında 2020’nin ikinci bir artışla başladı ve Mart ayında fiyatlar çeyreğinde başlayan artış eğilimi, tüm zamanların en yüksek seviyesini 2021’in uzun bir bölümünde devam gördü. Sadece bu 3 aylık periyotta etti. Türkiye ve Hindistan gibi önemli fiyatlar %65 artış gördükten sonra, bu pazarların aralarında bulunduğu pik seviyeyi %34’lük bir düşüş takip pek çok ana pazar arka arkaya tüm etti. Haziran ortasından itibaren fiyatlar zamanların en yüksek seviyelerini yeniden artışa geçerken, Kasım’a kadar gördü. Her ne kadar diğer polimelerde %46’lık bir artış yaşandı. ChemOrbis artışlar olduysa da, PVC’deki artış Fiyat Endeksi’ne göre, bu değişim eğilimi arzdaki darlığın kronik bir hale 2008 krizindeki durumu dahi geçti ve gelmesi nedeniyle en akut şekilde aynı yıl içerisinde görülen en büyük yaşandı. dalgalanmaya işaret etti. 114 PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 157

PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 157 115

PE FİYATLARI, PP KADAR DALGALANMADI DERİNLEŞEN NAVLUN KRİZİ, ANCAK AYPE İLE YYPE VE LAYPE ARASINDA PLASTİK HAMMADDE REKOR FARK OLUŞTU FİYATLARINDAKİ YÜKSELİŞİ KÖRÜKLEDİ Türkiye’de ithal PE fiyatları, 2021’de Navlun krizinin ilk patlak vermesi, global trende bağlı olarak arz ve lojistik 2020’nin dördüncü çeyreğinin kaynaklı artışlara sahne oldu. Lakin sonlarına doğru yaşanırken; krizin burada yaşanan artışlar ve pek tabi derinleşmesi 2021’in Şubat ayına düşüşler, polipropilende olduğu kadar denk geldi. Covid nedeniyle liman dramatik değildi. PE fiyatları 2014’ten operasyonları ciddi anlamda sekteye bu yana görülen en yüksek seviyelerine uğrarken, pandemiyle beraber geldiyse de, 2008 rekorunu egale hükümetlerin gevşettiği para edemedi. Bunun en baştaki sebebi, politikalarının neticesinde talepte Petkim’in kurulu polietilen kapasitesi ve hızlı bir artış yaşandı ve denizyolu Türkiye’nin bu üründe ithalata nispeten sevkiyatlarında konteyner kıtlığı baş daha az bağlı oluşu olarak karşımıza gösterdi. çıkıyor. Türkiye PE piyasasında bir Yalnız navlun fiyatlarındaki artışlar, diğer öne çıkan faktör, AYPE (Alçak sıradan miktarlarda değildi. 2021 Yoğunluklu PoliEtilen) fiyatlarının süresince navlun fiyatları astronomik YYPE (Yüksek Yoğunluklu PoliEtilen) seviyeleri gördü. Ağustos ve Eylül ve LAYPE (Lineer Alçak Yoğunluklu aylarında fiyatların yıllık bazdaki PoliEtilen) fiyatları ile arasındaki farkın artış miktarı %300’ü geçerek tüm tüm zamanların en yüksek seviyesine zamanların zirvesine tırmandı. çıkması oldu. AYPE fiyatları dünya Sadece talep artışı ve konteyner genelinde 2021 yılı boyunca diğer PE kıtlığı değil; aynı zamanda Mart ürünlerine kıyasla daha büyük bir artış ayında Süveyş Kanalı’na sıkışan bir gördü. Otoklav kullanan dönüşümlü geminin trafiği durdurması, Ağustos üreticilerin, AYPE maliyetine daha fazla ve Eylül aylarında noel siparişlerinin etilen vinil asetat (EVA) üretebilmesi öne çekilmesiyle artan trafiğe karşın ve EVA’nın daha yüksek kar sağlaması limanlarda malları boşaltacak kamyon nedeniyle, üretimlerinde AYPE yerine şöförü yokluğu ve ABD kıyılarını EVA’yı tercih etmesi, AYPE arzını global vuran kasırgalar da artışları körükledi. ölçekte sıkıştırdı. Bu da fiyatların daha fazla yükselmesine zemin hazırladı. 116 PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 157

PLASTİK HAMMADDELERDE Ekim aylarında Çin ve Hindistan’da BÖLGESEL TİCARETE ODAKLANILDI baş gösteren kömür sıkışıklığının yanı Türkiye’nin Polipropilen (PP), sıra Avrupa’yı da etkisine alan yakıt Polietilen (PE) ve PVC piyasalarının, ve doğal gaz kıtlığı global ölçekte bir dünyanın en yüksek fiyatlı enerji krizine dair kaygıları pekiştirdi. pazarlarından biri haline gelmesine Akabinde gerek Nymex’te WTI vadeli rağmen, arbitraj fırsatları oluşamadı. petrolü gerekse Brent vadeli petrolü Zira ABD ve Asya gibi uzak 2014 yılından bu yana görülen en mesafelerden menşeler, rotalarını yüksek seviyelere tırmandı. oldukça kârlı hale gelen Türkiye pazarına çeviremedi. Lojistik krizi ile KUR FAKTÖRÜ ETKİLEDİ astronomik seviyelere gelen navlun Dolar/TL kurundaki büyük artış fiyatları nedeniyle plastik hammadde da 2021’in en önemli gündem piyasalarında ticaret daha yakın maddelerinden biriydi. Yıla 7 bandında mesafeli rotalara yönelip, bölgesel başlayan kur, Kasım ayının ortası olma eğilimi gösterdi. itibarıyla tarihi zirvelere tırmanarak Nitekim ChemOrbis İthalat İstatikleri de, 10 eşiğine dayandı. Türk lirasının bu 2021’in ilk üç çeyreğinde uzak mesafeli büyük değer kaybı, özellikle iç pazara tedarikçilerin listede gerilediğini teyit çalışan plastikçileri yıl boyunca olumsuz ediyor. etkiledi. ENERJİ KRİZİ VE PETROL, POLİMERLERDEKİ ‘KUSURSUZ FIRTINAYA’ EŞLİK ETTİ Petrol fiyatları 2020 yılının Nisan ayında inanılmaz bir şekilde çok kısa bir süre de olsa- eksili seviyelerden işlem gördükten sonra zaten bir toparlanmaya girmişti. 2021 yılına 55-58$/varil bandından başlayan petrol, yılı 80$/ varil seviyesinin üzerinde kapatmaya hazırlanıyor. OPEC’in pandeminin ardından üretim hızını baskılara rağmen değiştirmeme kararı, fiyatları kademeli olarak yukarı taşıdı. Ayrıca Eylül ve PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 157 117

KLORLANMIŞ POLİETİLEN (CPE) MAKALE kimyasal direnç, ozon direnci, elektrik yalıtımı ve iyi uyumluluk ERKAN İNDİBAY ve işlenebilirlik. Plastik, yapı ZİRVE POLİMER LTD ŞTİ. malzemeleri, elektrik, tıp, SATIŞ VE PAZARLAMA tarım, kauçuk, boya, MÜDÜRÜ pigmentler, gemiler, kâğıt yapımı, tekstil, Özet: Klorlu polietilenin (CPE) başlıca kullanım alanları ambalaj ve kaplamalarda ve çeşitli üretim yöntemleri geniş bir uygulama alanına sahiptir 1. GİRİŞ ve geliştirme ve kullanım beklentileri Klorlu polietilen (CPE) polimerleri, çok geniştir.CPE’ deki klor içeriği, 1950’lerin sonlarında DuPont tarafından nihai ürünün performans özelliklerinin bir çözücü kullanılarak bir çözelti belirlenmesinde önemli bir rol oynar. işleminde polietilenin (PE) basit Daha yüksek klor içeriği yağa, klorlanmasıyla geliştirildi. 1971’de Dow kimyasallara ve aleve karşı direnci Chemical Company, bulamaç prosesi artırmaya yardımcı olur, ancak son olarak bilinen daha verimli ve uygun ürünün düşük sıcaklık performansını maliyetli sulu süspansiyon klorlama düşürür. Klorlu polietilen, klorlama kullanarak Tyrin CPE’yi tanıttı. Polietilen ikame reaksiyonu yoluyla yüksek besleme stoğu toz halindedir ve nihai yoğunluklu polietilenden (HDPE) yapılan CPE ürünü toz halinde kalır. Klorlama bir polimer malzemedir. Farklı yapılara işlemi, amorf (kristal olmayan) ürünler ve kullanımlara göre klorlu polietilen, veya artık kristallik içeren ürünler reçine bazlı klorlu polietilen (CPE) ve üretmek için değiştirilebilir. CPE ‘nin elastomer bazlı klorlu polietilen (CM) genelleştirilmiş kimyasal yapısı şekil olarak ayrılabilir. Termoplastik reçineler 1’de gösterilmektedir. tek başına kullanılmalarının yanı sıra Klorlu polietilen (CPE), polietilenden polivinil klorür (PVC), polietilen (PE), (PE) klorlama yoluyla yapılan bir polipropilen (PP), polistiren (PS), ABS polimer malzemedir. Klor içeriğine, artık ve hatta poliüretan (PU) gibi reçinelerle kristalliğine ve diğer teknik özelliklerine de karıştırılabilir. Kauçuk endüstrisinde göre CPE ürünleri reçine tipi ve kauçuk CPE, yüksek performanslı, yüksek tipine ayrılabilir. Performans, polietilen kaliteli özel bir kauçuk olarak hammaddesinin moleküler ağırlığı, kullanılabilir ve ayrıca etilen-propilen üründeki klor içeriği ve moleküler yapı kauçuk (EPR), butil kauçuk (IIR), nitril ile ilgilidir. CPE’ nin moleküler yapısı kauçuk (NBR), klorosülfonatlı polietilen ( doymamış çift bağlar ve klor içeren CSM ), vb. Diğer kauçuklar kullanım için gruplara erişim içermez ve klor atomları karıştırılır. da moleküler yapıda polietilen zinciri Mevcut ticari CPE sınıfları ağırlıkça boyunca rasgele dağılır, bu nedenle %25–42 klor içerir. Kauçuk ürün kararlı bir kimyasal yapıya, uygulamaları için düşük kalıntı mükemmel ısı direncine ve yaşlanmaya kristalliğe sahip %36 klor içerikli sahiptir. Direnç, alev direnci, soğuğa kaliteler kullanılır. Yüksek kalıntı direnç, yağ direnci, hava koşullarına polietilen kristalliğine (daha yüksek dayanıklılık, serbest renklendirme, füzyon ısısı) sahip %25 klor içeriği dereceleri genellikle termoplastik uygulamalar için hedeflenir. 118 PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 157

CPE’nin fiziksel özellikleri: 8. CPE, yüksek doldurma performansına 1. Doymuş bir yapı, benzersiz bir anahtar, sahiptir ve çeşitli performans bu nedenle molekül kararlıdır, ısı direncine, gereksinimlerini karşılayacak şekilde ozon direncine ve hava koşullarına karşı üretilebilir. CPE’nin işleme performansı direncine, kimyasal direncine ve düşük iyidir ve Mooney viskozitesi (ML121 1+4) sıcaklık direncine sahiptir. 50 ile 100 arasında çeşitli derecelerde 2. CPE mükemmel yağ direncine sahiptir. mevcuttur. Bunlar arasında ASTM No. 1 yağa ve NBR’ye eşdeğer olan ASTM No. 2 yağa 2-CPE’ NİN TEMEL AMACI karşı mükemmel dirence sahiptir ve Yeni bir polimer malzeme türü olan CPE, CR’den daha iyi ve CSM’ye eşdeğer olan plastik, yapı malzemeleri, elektrik, tıp, ASTM No. 3 yağa karşı mükemmel bir tarım, kauçuk, boya, pigmentler, gemiler, dirence sahiptir. kağıt yapımı, tekstil, ambalaj, kaplama ve 3. CPE, mükemmel alev geciktirici çelik gibi birçok alanda geniş bir uygulama özelliklere sahip, yanma ve damlama alanına sahiptir. önleyici özelliklere sahip klor elementi a) Plastiklerde uygulama: CPE, çeşitli içerir. Antimon alev geciktirici, klorlu polimer malzemelerle iyi bir uyumluluğa parafin ve Al(OH)3 ile uygun oranda sahip olduğundan, polivinil klorür (PVC), karıştırılarak mükemmel alev geciktirici ve polipropilen (PP), polietilen (PE), polistiren düşük maliyetli alev geciktirici malzeme (PS), stiren kopolimerinin akrilonitril- elde edilir. bütadien değiştiricisi (ABS) ve diğer 4. CPE toksik değildir, ağır metaller plastiklerde kullanılabilir. Sert PVC için bir ve PAHS içermez ve çevre koruma iyileştirici olarak görev alan CPE, PVC’nin gerekliliklerini tam olarak karşılar. darbe direncini, hava koşullarına karşı 5. CPE’nin iki durumu vardır: A- Amorf, direncini ve işlenebilirliğini iyileştirebilir elastik kauçuk özelliklerine sahip; B- Orta ve haddelenmiş levhalar, borular, inşaat derecede kristalli CPE, yumuşak plastik malzemeleri, levhalar, enjeksiyon boruları özelliklere sahiptir. ve elektrikli parçalar üretebilir. Yumuşak 6. CPE moleküler yapısında polar ve polar veya yarı sert bir PVC değiştirici olarak olmayan segmentler vardır, bu nedenle CPE, nem direncini, elektriksel özelliklerini, mükemmel uyumluluğa sahiptir, yani polar hissini ve işlenebilirliğini de iyileştirebilir. moleküllerle olduğunda, CPE Works’te Teller, cihaz gövdeleri, korozyon önleyici polar olmayan segmentler; aksine, astarlar, elektrikli parçalar, kablo kılıfları CPE’deki kutupsal segmentler çalışır. ve yumuşak Tüpler, contalar, elektrik 7. CPE’nin bir diğer öne çıkan özelliği, bandı, su geçirmez membranlar, filmler ve çok sayıda çeşitli dolgu maddeleri ile yapışkan bantlar vb. yapmak için kullanılır. doldurulabilmesidir. Örneğin, 100 kısım PVC’nin CPE modifikasyonu ile, belki CPE, 300 kısım bentonit veya 400 kısım de düşük kırılganlık sıcaklığı -40 oC ve TiO2 ile doldurulabilir. Ayrıca kalsiyum hava koşullarına dayanıklılık, ısı direnci ve karbonat, talk tozu ve manyetik toz ile kimyasal kararlılık, diğer PVC ile modifiye doldurulabilir. edilen üründen çok daha fazladır, yapı malzemeleri, su, iletişim vb. alanlarda yaygın olarak kullanılmaktadır. Birincil termoplastik malzeme olarak CPE kalenderlede, enjeksiyonla kalıplamada veya ekstrüder proseslerinde kullanılabilir. Bitmiş ürünler sert, kimyasal ve hava koşullarına dayanıklı ve ayrıca aleve dayanıklıdır. Polimer omurgasındaki klor molekülü, yerleşik bir tutuşma direnci sağlar PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 157 119

CPE reçineleri olağanüstü uyumluluk Laboratories); CSA (Kanada Standartları ve işleme aralıklarına sahiptir. Tokluğu, Birliği); ICEA (Yalıtımlı Kablo Mühendisleri alev direncini ve yağ ve kimyasal direnci Derneği); NEMA (Ulusal Elektrik Üreticileri artırmak için PE, ABS, EVA, EPDM ve Derneği); ASTM (Amerikan Test ve poliolefin elastomerlerle karışımlar olarak Malzeme Derneği); IEEE (Elektrik ve kullanılabilirler. Bir değiştirici olarak CPE, Elektronik Mühendisleri Enstitüsü); ve boru, dış cephe kaplaması, pencere MIL (Amerika Birleşik Devletleri Askeri profilleri, çit ve diğer bina ve endüstriyel Standardı) uygulamalar için PVC ürünlerinin darbe özelliklerini geliştirmek için yaygın olarak Hortum kullanılmaktadır. Hortum uygulamaları için CPE’nin ortak CPE, EPDM, CSM ve NBR/PVC gibi sınıfları tablo 5’te listelenmiştir. diğer elastomerlerle de karıştırılabilir. CPE, aşınmanın önemli olmadığı standart Bu bileşiklere karşı yağ ve alev direncini hortum kapağı uygulamalarında nitril, geliştirmek için kullanılabilir. polikloropren ve klorosülfonatlı polietilenin CPE, bina ve endüstriyel uygulamalar yerine alternatif bir baz polimer olarak için tel ve kablo, hortum, boru, köpük ve kullanılabilir. %36 klor içerikli CPE bileşiği, diğer ürünleri üretmek için bir ekstrüzyon SAE J 517 ve ISO 18752 test standartları işleminde yaygın olarak kullanılmaktadır. için hacim şişmesi gereksinimlerini Tel ve kablo karşılayacaktır. CPE doymuş omurgası Tel ve kablo için en yaygın CPE kaliteleri. sayesinde formülasyona pahalı Uygulamalar tablo 1’de listelenmiştir. antioksidanlar ve antiozonantlar CPE bazlı bileşikler, aşağıda belirtilen eklemeye gerek yoktur. %36 klorlu CPE kuruluşlar tarafından çok sayıda tel bileşiği ayrıca -40°C soğuk bükme testi ve kablo uygulamasında kullanım gereksinimlerini de karşılar. Hortum kılıfları için onaylanmıştır: UL (Underwriters için bir tiyadiazol kürü, geliştirilmiş aşınma direnci için genellikle bir peroksit kürü yerine tercih edilir. b) Kaplamalarda uygulama: Birkaç bin moleküler ağırlıktan, %60’lık bir klor içeriğinden onbinlerce hatta yüzbinlerce moleküler ağırlığa kadar, CPE’nin %30-50’si oranında klor kaplama için kullanılabilir. Gemi alt kaplamaları, kimyasal tesislerin çelik çerçeveleri, köprüler ve depolama tankları gibi metal bileşenler için pas önleyici kaplamalarda yaygın olarak kullanılmaktadır. Ayrıca kauçuk, plastik, elyaf ve metal malzemelerin ve zemin kaplamalarının kaplanması için kullanılan çözelti kaplamaları, emülsiyon kaplamaları ve toz kaplamalar haline getirilebilir. c) Kauçukta uygulama: CPE, etilen-propilen kauçuk (EPR), doğal kauçuk (NR), izopren kauçuk (IR), stiren-bütadien kauçuk (SBR), nitril kauçuk (NBR) ve poliüretan (Pu), vb. ile iyi uyumluluğa sahiptir. , çeşitli kauçukların işleme performansını iyileştirebilir ve fiziksel ve mekanik özellikleri iyileştirebilir. Modifiye edilmiş kauçuk, teller, hortumlar, sızdırmazlık malzemeleri, contalar, makine parçaları ve alev geciktirici konveyör bantları haline getirilebilir. Temel malzeme olarak CPE ile yapılan vulkanize kauçuk, aşınma direnci, dielektrik özellikler, ısı direnci, yaşlanma direnci ve yağ direnci açısından neoprenden daha iyidir. Etilen propilen kauçuğa, doğal kauçuğa, 120 PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 157

izopren kauçuğa ve nitril kauçuğa benzer. A) Sulu süspansiyon klorlama yöntemi: Bu Maliyet, neopren ve nitril kauçuğa göre yöntem ilk olarak Alman Hearst Şirketi daha düşüktür. Esas olarak tel ve kablo tarafından başarıyla geliştirildi. Klor, endüstrisinde, otomobil endüstrisinde, %5–20 PE su süspansiyonu, %6–8 yüksek sıcaklığa ve yağa dayanıklı amonyum klorür (veya sülfürik asit) su hortumlarda, hortumlarda, transmisyon süspansiyonu veya %0,5-%2.0 kalsiyum kayışlarında ve konveyör kayışlarında vb. klorür süspansiyonu içinde bulunur. kullanılır. CPE, işlenmiş kauçuk ürünlerinin Reaksiyon gerekli klor içeriğine ulaştıktan yüksek mukavemete, aşınmaya sahip sonra klor akışı durdurulur. Santrifüjleme olmasını sağlamak için sıradan kauçukla veya süzme işleminden sonra CPE ürünü da karıştırılabilir. direnç, ısı direnci, kimyasal elde edilir. Klorlama işlemi sırasında şişirici direnç, alev geciktirici kendi kendine ajan, yapışma önleyici ajan, dispersan, sönme, düşük sıcaklık direnci ve diğer başlatıcı, köpük giderici ajan ve antistatik mükemmel özellikler. ajan eklenir. Partikül aglomerasyonunu ve d) Su geçirmez bir membranda uygulama: CPE düzensiz klorlamayı önlemek için klorlama su yalıtım membranı olarak kullanılabilir için iki aşamalı bir yöntem de kullanılabilir. ve performansı klorosülfonatlı polietilen İlk adım, HDPE’nin yumuşama noktasının (CSM) ve etilen-propilen kauçuk (EPDM) (110 ℃) altındaki bir sıcaklıkta klorlamadır. su yalıtım membranlarının performansına Klor içeriği %10-20’ye ulaştığında ikinci benzer. -30 ℃ ila -20 ℃ arasında hala iyi klorlama 140 ℃’de gerçekleştirilir. CPE’nin esnekliği koruyabilir. %60’ından daha büyük bir klor içeriği e) Çeşitli aşı kopolimerlerinde uygulama: CPE elde etmek üç aşamalı bir işlem olabilir. aşı kopolimerizasyon yöntemi VC - CPE ve Su fazlı süspansiyon CPE ürünlerinin klor ACS ile hazırlanabilir. ACS reçinesi, stiren dispersiyonunun tekdüzeliği, ham madde (St) ve akrilonitrilin (AN) klorlu polietilenin PE’nin pulverizasyon derecesine bağlıdır. (CPE) moleküler zincirine bağlanmasıyla Yüksek dispersiyonlu polietilen kullanmak oluşturulan bir aşı kopolimeridir. ACS ve 1 MPa basınçta klorlamak, yüksek mükemmel bir yeni mühendislik plastiğidir, klorlama ve homojenlik ve stabiliteye sahip alev geciktiricidir, hava koşullarına CPE ürünleri üretebilir. Bu yöntem şu anda dayanıklılık ABS reçinesinden üstündür, yurtiçinde ve yurtdışında CPE üretmek için arabalar, gemiler, inşaat malzemeleri ve ev ana yöntemdir. aletleri için kullanılır. Avantajları: kararlı çalışma, yüksek f) Diğer uygulamalar: CPE, kauçuk-plastik klor kullanım oranı, kararlı ürün içeriği, karışımlı suni deri tabanlar, Mikro gözenekli kolay işlem sonrası, düşük ekipman tabanlar, imitasyon dana tabanları, inşaat gereksinimleri, düşük üretim maliyeti, iyi su geçirmez film, aside ve yağa dayanıklı ürün kalitesi ve büyük ölçekli üretim için kauçuk hortum kauçuk silindirler, alev uygundur. geciktirici yüksek basınç kapakları ve alev Dezavantajları: Klorlama ortamı olarak geciktirici aşınmaya dayanıklı konveyör su kullanıldığından, büyük miktarda bantlar, vb. yapmak için kullanılabilir. seyreltik hidroklorik asit yan ürününün geri 3- CPE ÜRETİM YÖNTEMİ dönüştürülmesi zordur ve ancak alkali veya CPE’nin üretim yöntemleri esas olarak kireç ile nötralize edildikten sonra deşarj su fazlı süspansiyon klorlama yöntemini, edilebilir (kaynak israfı ve artan üretim solvent yöntemini, katı fazlı klorlama maliyetleri); bu işlemde büyük miktarda yöntemini ve hidroklorik asit fazlı atık su deşarjı ve ciddi ekipman korozyonu süspansiyon klorlama yöntemini içerir. vardır. Ürün rengini değiştirmek kolaydır. Endüstriyel üretim yöntemi esas olarak B) Solvent klorlama yöntemi. Bu yöntem, sulu faz süspansiyon klorlama yöntemini İngiliz ICI Chemical Company tarafından benimser. başarıyla geliştirilen CPE’nin endüstriyel üretiminin en eski yöntemidir. Polietilen reçinenin (PE) halojenli alkanlar ve klorobenzen gibi organik çözücüler içerisinde belirli basınç ve sıcaklık altında çözülmesi, başlatıcı eklenmesi ve yüksek sıcaklıkta klor ile reaksiyona girerek ürünü elde etmektir. PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 157 121

Avantajlar: İşlem koşulları hafiftir, işlem E ) Hidroklorik asit fazlı süspansiyon süreci olgundur, elde edilen CPE klorlama yöntemi: Bu yöntem, Alman ürününün klor içeriği %60-90’a ulaşabilir Hearst Company tarafından başarıyla ve üründeki klor dağılımı nispeten geliştirilen sulu süspansiyon klorlama eşittir. Yüksek klor içeriğine ve yüksek yönteminin geliştirilmiş bir işlemidir. kristalliğe sahip CPE ürünleri üretmek Polietilen, harmanlama tankında yaklaşık için kullanılabilir. %20 hidroklorik asit ile bir hidroklorik Dezavantajları: Kullanılan solvent insan asit faz süspansiyonu halinde hazırlanır vücudu için toksiktir ve atmosferik ozon ve klorlama tankına girer. Soğutma/ tabakasına kolayca zarar verir, ciddi ısıtma sisteminin hassas kontrolü altında, çevre kirliliği, karmaşık solvent geri klorlama reaksiyonunu gerçekleştirmek kazanımı ve ürün son işlem süreçleri, için önceden belirlenmiş bir prosedüre yüksek ekipman maliyetleri ve üründe göre sıvı klor verilir. Reaksiyon kalan solventlerin zor çıkarılması, bu tamamlandıktan sonra, sürekli olarak da olumsuz etkiler. ürünün kalitesi ve asidini gidermek, yıkamak ve boşaltmak kullanımı; Düşük verim, seri üretime için düz döner tablalı bir vakum filtresi uygun değil (elendi). kullanın ve çıkarılan %25’lik hidroklorik C) Katı faz klorlama yöntemi: Katı yüksek asidin bir kısmı geri dönüştürülür ve diğer yoğunluklu polietileni klorlamak için kısmı bir meta olarak satılabilir. Asitinden klorlama ajanı olarak klor veya klor ve arındırılmış ıslak malzeme sürekli olarak nitrojen karışımı kullanılır ve antistatik Hastelloy vidalı elek santrifüjüne girer ve ajan olarak kuaterner amonyum tuzu bitmiş ürünü elde etmek için kurutma ve kullanılır. LIO oC’den yüksek klorlama diğer işlemlerle işlenir. için, 10-140’dan sonra gerekli klor Avantajları: Bu yöntem, suyla yıkama içeriğine kadar klorlamaya devam edilir. ve kırma yıkama olmak üzere iki işlemi İşlem kuru bir reaksiyon sisteminde ortadan kaldırır ve önemli ölçüde enerji gerçekleştirilir, bu nedenle ekipman tasarrufu etkilerine sahiptir. Ortaya daha az aşındırıcıdır ve son işlem süreci çıkan ürün yüksek beyazlığa, tek tip nispeten basittir ve klorlama işlemi hem partiküllere, tek tip klor içeriğine sahiptir klorlu yüksek yoğunluklu polietilen hem ve tuz içermez; özel klor havalandırma de klorlu düşük yoğunluklu polietilen için yöntemi sayesinde, klorun emaye ile uygundur. Düşük yoğunluklu polietilen reaksiyonu önlenir. Kazanın kavitasyon için, düşük yoğunluklu polietilen, fenomeni, reaktörün ömrünü uzatır; klorlanmadan önce şişmiş bir duruma Yan ürün hidroklorik asidin %25’i getirilmesi için özel olarak işlenmelidir. geri kazanılabilir ve atık su deşarjı da Bu nedenle, yöntem yurtdışında polivinil küçüktür. klorür çalışması yan yönde modifiye Dezavantajları: İşlem sonrası ekipman edilmiştir. gereksinimleri yüksektir ve yatırım Katı faz klor lama yöntemi 2 ye ayrılır. nispeten büyüktür. Bu yöntem şu anda Bunlar Karıştırmalı yatak ve akışkan dünyadaki CPE üretimi için en ileri yatak olmak üzere iki üretim prosesine teknolojidir. ayrılabilir: Ajitasyonlu yatak katı fazlı klorlama prosesi. Yüksek yoğunluklu Referanslar polietilen tozunu katı fazda karıştırılan 1. DuPont Dow Elastomers, Technical Bulletin, bir reaktöre koyar ve farklı klor içeriğine 1996. sahip ürünler elde etmek için çalkalama 2. L.E. Sollberger and C.B. Carpenter, “Chlorinated altında klor gazı enjekte eder. Akışkan polyethylene elastomers: A comprehensive yataklı katı fazlı klorlama işlemi. İşlem, characterization,” Rubber Division, ACS, Meeting, polietilen toz katı parçacıklarının bir Toronto, Ontario, Canada. May 1974. akışkan yataklı reaktörde bir klor gazı 3. R. Laasko and U.I. Viadya, “An overview of akışı içinde askıya alınmasıdır ve Tyrin chlorinated polyethylene and Hypalon belirli bir sıcaklık ve bir başlatıcının chlorosulfonated polyethylene mevcudiyeti altında, CPE oluşturmak in the wire and cable industry,” Wire and Cable için bir klorlama reaksiyonu meydana Focus, Philadelphia, PA, September 1996. gelir. Klorlama işlemi, kullanıcıların 4. R.L. Lieux, U.S. Patent 5,274,013, Moisture ihtiyaçlarına göre farklı klorlama Resistant Thermoset Cable Jacket, December 28, derecelerinde ve farklı viskozite 1993. indekslerinde CPE ürünleri üretebilir. 5. W.H. Davis and J.H. Flynn, “Tyrin brand CPE thiadiazole cure system studies: Chemistry and dispersion,” Rubber Division. ACS, Technical Meeting, April 1985. 6. L.H. Palys, W. Pavlek, A. Defrancisco and S. Sorbo, “Luperox Air organic peroxides: New peroxide systems for crosslinking EPDM in hot 122 PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 157

PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 157 123

Kimyasal geri dönüşüm kalkışa hazır Sektör Döngüsel Ekonomiye doğru ilerledikçe artan kimyasal geri dönüşüm yatırımları, beraberinde kimyasal geri dönüşümden üretilmiş yeni ambalaj türlerini de getiriyor MAKALE SREEPARNA DAS BAĞIMSIZ DANIŞMAN VE ARAŞTIRMACI YAZAR SABIC tarafından Unilever’in Magnum dondurması için üretilen kimyasal geri dönüştürülmüş PP kaplar, dünyanın dört bir yanında piyasaya sürülüyor. Bütün spotlar kimyasal geri dönüşümün ticari ürün sayısına sahip olan SABIC üzerinde. Son iki yılda pilot projeler ve Eastman, değer zinciri boyunca başlatılıp konsorsiyumlar kurulurken, kurdukları ortaklıklarla, kimyasal geri çalışmaların odağında teknolojiyi dönüştürülmüş plastiğin hızlı tüketim ölçeklendirerek büyütmek var ve ürünleri sektöründe kullanımını arttırmak yeni ürünlerin ticarileştirildiği başarılı için çalışmalar yürütüyor. örnekler de görülüyor (bkz. Şekil 1). Değer zincirindeki işbirlikleri, Bunlardan en dikkat çekeni, Magnum perakendeciler ve marka sahiplerinden dondurma kapları. 2019’da, SABIC petrokimya devlerine, kimya şirketlerine, tarafından tedarik edilen kimyasal işleyicilere ve geri dönüştürücülere geri dönüştürülmüş PP kullanılarak uzanıyor. Bu yılın ilk yarısında, kimyasal bu kaplardan 600.000 adet üretildi. geri dönüşüme önemli yatırımlar yapıldı. 2020’de ise rakam Avrupa genelinde Göze çarpanlarından biri de, planlanan 7 milyona çıktı. Geri dönüştürülmüş yatırımın 2025’te 2,6 milyar Avrodan dondurma kabı, 2021’de global olarak 2030’da 7,2 milyar Avroya piyasaya sürülüyor. çıkarıldığını açıklayan PlasticsEurope Son yıllarda pek çok prototip test meslek kuruluşu oldu. Bu kapsamda edildi ve bunların sonucunda ticari 13 AB ülkesinde 44 planlı yatırım yer ürünler piyasaya sürüldü. En çok almakta. 124 PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 157

Geri dönüşümde son teknolojilerin dönüşüm tesislerinden birinin, 250 geniş ölçekte uygulanmasını milyon dolar civarında yatırımla ABD’nin sağlayacak mevzuat değişiklikleri Tennessee eyaleti Kingsport kentinde bu yıl ortaya çıktı. Şubatta Avrupa 2022 sonunda devreye gireceğini Parlamentosu tarafından kabul edilen duyurdu. Yeni Döngüsel Ekonomi Eylem Planı Gelişmiş geri dönüşümde en dinamik (CEAP), malzeme döngüsündeki açığı start-up şirketlerden biri olan kapatmakta kimyasal geri dönüşümün Plastic Energy, sektörün önde gelen rolünü ortaya koyarken, karşılanması oyuncularıyla ortaklık halinde üç adet gereken ölçütler de getiriyor. ticari ölçekte tesis kurmakta olduğunu ABD’de ise kimyasal geri dönüşüme açıkladı (bkz. Tablo 2). Tesislerden karşı hukuki tavır henüz net değil. Bir ilkinin inşaatına, Total ortaklığıyla 2020 taraftan, ABD Kongresi’nde görüşmeye sonunda başlandı. Ocak 2021’de açılan Plastik Kirliliğine Son Yasası, SABIC ile kurulan SPEAR (SABIC geri dönüşüm teknolojilerindeki Plastic Energy Gelişmiş Geri Dönüşüm) ilerlemelerin önünü tıkamayı iş ortaklığı kapsamında bir piroliz tesisi hedeflemekte. Öte yandan Louisiana, kurulacağını duyurdu. Bunun ardından ABD’nin mevzuatlarında kimyasal geri da Mart 2021’de Fransa’da ExxonMobil dönüşümü tanımak yönünde değişiklik ortaklığında yeni bir tesis kurulacağı yapan diğer 13 eyaletine yeni katıldı haberi geldi. Plastic Energy’nin özel Ticari Ölçekte Tesislerin Temelleri Termal Anaerobik Atılıyor. louisiana, ABD’nin kimyasal teknoloji (TAC) süreci; ev, tarım veya geri dönüşümü benimseyen diğer 13 sanayi kaynaklı ve geri dönüşümü eyaletine yeni katıldı zor plastikleri, Tacoil adı verilen Bu yılın en büyük haberlerinden biri bir maddeye dönüştürerek tekrar Eastman’dan geldi. Geçen yıl %50 polimerler ve diğer katma değerli kimyasal geri dönüştürülmüş PET ürünler yapılmasını mümkün kılıyor. içerikli Tritan Renew kopolyesteri Mura Technology’nin Birleşik Krallık’taki başarıyla piyasaya süren Eastman, bağlı kuruluşu ReNew ELP tarafından şimdi de yılda 90 milyon kilogram Teesside’da inşa edilmekte olan kapasiteyle dünyanın en büyük yılda 75 milyon ton kapasiteli tesisin, plastikten plastiğe geri moleküler geri 2022’de hizmete girmesi bekleniyor. Nestle’nin KitKat çikolata sargısı, LyondellBasell’in kimyasal geri dönüştürülmüş PP’sinden üretilmekte. PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 157 125

Igus GmbH’tan alınan stratejik yatırımın - Borealis ile Stena Recycling, 2024’te ardından Birleşik Krallık hükümetinden İsveç’te devreye girmesi planlanan yeni de 4,42 milyon sterlin destek alındı. bir kimyasal geri dönüşüm tesisi için Mura’nın ortaklık kurduğu Dow fizibilite çalışmaları yapmakta. Chemical, - Brightmark ile SK Chemicals arasında Teknolojinin hızlı bir şekilde varılan anlaşma doğrultusunda, ölçeklendirilmesini sağlarken, bu Brightmark’ın plastik yenileme tesisin ürettiği geri dönüştürülmüş teknolojisinin Güney Kore’deki fizibilitesi malzemelerin de müşterisi olacak. ve ticari elverişliliği değerlendirilecek. Mura’nın özel HydroPRS süreci, Licella Değerlendirme bu yıl tamamlandıktan Holdings Ltd. tarafından geliştirilmiş sonra, yılda 90 milyon kilogram Cat-HTR teknolojisini kullanarak kapasiteli plastikten plastiğe piroliz tesisi süperkritik buhar uygulamasıyla için iş ortaklığı oluşturulacak ve açıklama plastikleri kimyasal ve yağ hallerine yapılacak. Brightmark’ın ayrıca ABD’nin dönüştürüyor ve yeniden farksız Georgia eyaletinde yeni bir kimyasal geri ürünlerde tekrar kullanılmaya hazır hale dönüşüm tesisi için 680 milyon dolardan getiriyor. fazla yatırım yapması bekleniyor. Mura’nın planladığı global uygulamaya - Synova ile Technip Energies göre 2025 sonunda dünya çapında 900 arasında atıktan olefin teknolojisinin milyon kilogram kapasiteye ulaşılması ticarileştirilmesi için yapılan bekleniyor. Almanya, ABD ve Asya’da ortaklık, kirlenmiş plastik atıkların tesisler planlanmakta. İlk lisans da dönüştürülmesini sağladığı için, sözleşmesi ise Mitsubishi Chemicals ayrılamayan biyojenik malzemelerin ile imzalandı. uzaklaştırılması ihtiyacını ortadan Öte yandan, geri dönüşüm şirketi kaldırıyor. Itero, Hollanda’nın Geleen kentinde 25 milyon Avro yatırımla ticari ölçekte bir tesis kurmayı planlıyor. Yıllık 25 milyon kilogram kapasiteli tesisin 2023’te devreye girmesi bekleniyor. Itero’nun özel piroliz süreci, plastik atığı nafta, mum, piroliz yağı ve sıvı hidrokarbon olmak üzere dört ürüne dönüştürüyor. Tek modül halinde planlanan geri dönüşüm tesisi, benzeri modüllerin eklenmesiyle genişletilebilir. Yeni Projeler Yolda Sırada olan başka projeler hakkında da ayrıntıların açıklanması bekleniyor. - Önde gelen marka sahipleri L’Oréal, Nestlé Waters, PepsiCo ve Suntory Beverage & Food Europe gibi kuruluşların oluşturduğu bir konsorsiyum bünyesinde hareket eden Carbios’un 2025 itibariyle 35 milyon kilogram kapasiteli bir endüstriyel tesis açması planlanmakta. Konsorsiyumun hedefi, Carbios’un gelişmiş geri dönüşüm teknolojisini endüstriyel ölçeğe uyarlamak. Markalardan her birinin, enzimatik geri dönüştürülmüş PET’ten üretilmiş gıda tipi şişe numuneleri üretmesiyle önemli bir aşama geride bırakılmış oldu. 126 PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 157

Sürece dahil olan temizleme ve kentindeki tesisine yılda 5 milyon arındırma adımları da mevcut kraking kilogramlık bir pilot tesis kurdu. tesisleriyle daha iyi uyum sağlanmasını OMV, ReOil kimyasal geri dönüşüm amaçlıyor.- Agilyx ve AmSty ortaklığı projesi için Borealis ile ortaklığa gitti. ile ABD’de bir PS geri dönüşüm Borealis, baz kimyasallar ve polyolefinler tesisi kurulacak. Agilyx aynı zamanda gibi döngüsel ürünlerin tedarikinin daha NextChem ile dünya çapında kimyasal da hızlanması için, ISCC+ sertifikalı geri dönüşüm tesislerini arttırmak kimyasal geri dönüştürülmüş tedariki yönünde anlaşma imzaladı. amacıyla Renasci Oostende Recycling Endüstri Devlerinden Büyük Adımlar NV ile anlaşma imzaladı. Malzemelerin ExxonMobil, önümüzdeki aylarda üretiminde kullanıldığı Borcycle C sertifikalı döngüsel plastikleri ticari markalı ürünler mayıs ayından bu yana ölçekte piyasaya süreceğini duyurdu. yaygın olarak piyasada bulunuyor. Şirket buna hazırlık amacıyla Agilyx Döngüsel PE serisinde ticari ölçekte ile güçlerini birleştirerek kullanılmış üretime geçebileceğini geçen yılın plastikten hammadde yönetim şirketi sonunda ortaya koyan Chevron Phillips olarak faaliyet gösterecek Cyclyx Chemical (CPChem), bu yıl da ISCC+ International LLC iş ortaklığının sertifikasyonu aldı. Şirket 2030 itibariyle kurucuları arasında yer aldı ve bu yılda 450 milyon kg döngüsel PE üretim şekilde gelişmiş geri dönüşüm kapasitesine ulaşmayı hedefliyor. tesisleri için katıştırılarak ön işlemden CPChem aynı zamanda Nexus Fuels geçirilmiş plastik atık elde edecek. ve Braven Environmental ile piroliz yağı Şirket ayrıca özel bir kimyasal geri tedariki için uzun vadeli anlaşmalar dönüşüm süreci için tesis denemelerinin imzaladı. ilk aşamasını Texas’ın Baytown 70’ten fazla şirket ve araştırma kentindeki tesisinde tamamladı ve enstitüsü kimyasal geri dönüşüm Uluslararası Sürdürülebilirlik ve Karbon üzerinde çalışıyor Kimyasal geri Sertifikasyonu Plus (ISCC+) süreciyle dönüşüme ilişkin önde gelen sertifikasyon aldı. projelerden bazıları şöyle: Eni’n’n kimya şirketi olan Versalis, - Closed Loop Partners adlı biyo-nafta ve kimyasal geri dönüşüm topluluğu oluşturan LyondellBasell, (piroliz yağı) ile yaptığı üretimlerle ISCC+ Dow Chemical ve Nova Chemicals sertifikasyonu aldı. Piroliz yağından tarafından milyonlarca dolarlık bir üretilecek monomer, ara malzeme Döngüsel Plastik Fonu kuruldu. Fonun ve polimerler, piyasaya sürülecek amacı, toplamaya, ayırmaya ve genel “döngüsel özellikli” malzemeler arasında altyapıdaki lojistik, tesisler ve ekipman yer alacak. gibi alanlara yönelik çok yönlü bir Versalis ile Servizi di Ricerche e yaklaşımla ABD ve Kanada’da plastik Sviluppo (S.R.S.), mekanik geri geri dönüşümünü hızlandırmak. dönüşümü mümkün olmayan karışık Odak noktası ise, gıda tipi ve medikal plastik atıkların değerlendirilmesi PE ve PP’nin geri kazanımı ve geri için maliyet açısından verimli bir dönüştürülmesi. yöntem geliştirmekte. Hoop adlı proje - BASF firması bu alanda 2018 yılında kapsamında, şirketin İtalya’nın Mantova başlattığı ChemCycling projesinden bu yana aktif olarak faaliyet gösteriyor. Bu yıl da, kimyasal geri dönüşümü yaygınlaştırmak için Orta Avrupa’da Quantafuel ve Remondis, Japonya’da Mitsui Chemicals Group ile ortak fizibilite çalışmaları yürütmekte. PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 157 127

Amaç, ilgili bakanlıklar, ajanslar ve endüstri • Tehlikeli maddelerin uzaklaştırılması gruplarıyla görüşerek geri dönüştürülmüş malzemelerin kullanımını yaygınlaştırmak. Çözdürmenin eksileri: - SABIC, tek kullanımlık maskelerin kapalı • Girdinin bileşimine dair belirli şartları vardır döngüde geri dönüştürülmesi için P&G • Termoplastiklerle sınırlıdır ve Fraunhofer ile güçlerini birleştirdi. • Çözücülerin arıtılması gereklidir Fraunhofer’ın tedarik ettiği piroliz yağını kullanan SABIC, Trucircle markalı ve Teknoloji Tedarikçileri: Avrupa merkezli, yılda kaliteli PP üretiyor. P&G ise bu malzemeyi 8000 tona kadar kapasiteli 6 tesis kullanarak yeni maskeler için örgüsüz • Seçicilik elyaflar üretiyor. • Karışık / çok katmanlı malzemeler - Dört yıllık bir AB Ufuk 2020 Araştırma ve işlenebilir Yenilikçilik Programı projesi olan MMAtwo, • Tehlikeli maddelerin uzaklaştırılması aralarında Heathland, Arkema ve JSW VO SiS • Girdinin bileşimine dair belirli Avrupa’nın bulunduğu 13 ortak tarafından şartları vardır yürütülmekte. Kasım 2020’de yılda yaklaşık • Çözücülerin arıtılması gereklidir 900 bin kilogram kapasiteli, küçük ölçekli • Polyolefinler ve diğer PS’ler işlenemez depolimerizasyon denemeleri yapılmıştı. 2021 için iki veya üç deneysel çalışma da Teknoloji Tedarikçileri: Kuzey Amerika ve planlandı. Avrupa merkezli, yılda 10.800 tona kadar - PUReSmart ise yine AB Ufuk 2020 kapasiteli 15 tesis programı kapsamında desteklenen ve • Çok çeşitli girdi malzemeleri poliüretan değer zincirinde Reticel ve • Geniş çıktı ürün seçenekleri Covestro gibi toplam 9 ortağı kapsayan • Tehlikeli maddelerin uzaklaştırılması 4 yıllık bir proje. PU’nun yapıtaşları olan polyol ve izosiyanatın tekrar kullanılmasına Piroliz olanak veren bir kemoliz teknolojisine • Yüksek enerji ihtiyacı, kirletici madde odaklanıyor. Konsorsiyum, ömür sonuna salımı gelmiş PUR’nin %90’ından fazlasını • Daha az ürün seçiciliği (geniş ürün geri kazanmayı ve dünyadaki ilk geri yelpazesi) dönüştürülmüş izosiyanatı üretmeyi • Ürünlerin genellikle tekrar işlenmesi / hedefliyor. Alman araştırma kuruluşu yükseltilmesi gerekir nova- Institute tarafından kimyasal geri • PVC toleransı düşük dönüşüm üzerine yayımlanan son piyasa raporunda, 70’i aşkın şirket ve araştırma Teknoloji Tedarikçileri: kuruluşunun bilgileri ile teknolojiler, ilerleme • Kuzey Amerika, Avrupa, durumları, yatırımcıları ve işbirlikçilerine Avustralya ve Asya’da dair son bilgiler yer alıyor. Başlığı yılda 38.000 tona kadar kapasiteli Kimyasal Geri Dönüşüm: Durum, Trend ve 44 tesis Artıları: Zorluklar. Teknolojiler, • Girdi malzemeleri konusunda Sürdürülebilirlik, Politika çok sağlam ve Önemli Oyuncular • Üretilen sentez gazının çeşitli uygulamaları olan rapor, ayrıca tüm mevcut gelişmiş geri dönüşüm • Tehlikeli maddelerin uzaklaştırılması teknolojilerinin açık tanımlarını ve Gazlaştırma kategorizasyon Eksileri: bilgilerini içeriyor • Yüksek sıcaklık ve basınç ihtiyacı nedeniyle yüksek enerji tüketimi, TABLO 3 Farklı Kirletici madde salımı Kimyasal Geri Dönüşüm • Daha fazla katran içeriği üretir; türbinli Teknolojilerine Bakış motorlarda kullanımı sınırlıdır; daha fazla • Seçicilik işlenmesi gerekir • Karışık / çok katmanlı • Oksijenasyon nedeniyle ürünün kalori malzemeler işlenebilir değerinde düşüklük • Çıktı doğrudan Teknoloji Tedarikçileri: Kuzey Amerika kullanılabilir ve Avrupa merkezli 100.000 tona kadar (depolimerizasyon kapasiteli sekiz tesis gerekmez) Henkel’in Perwol çamaşır deterjanı, BASF’ın ChemCycling süreciyle elde edilen rPE’den üretiliyor. 128 PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 157

PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 157 129

Plastikler neden ve nasıl yanar? MAKALE RÜSTEM POLAT MSC. (KIMYA-POLIMER) POLIMER BILIM VE TEKNOLOJISI DANIŞMANI Her yıl sayısız yangın ve yangına bağlı Yanma olayları sırasında yangının yaralanma ve ölüm haberleri duyarız başlama ve kontrolden çıkma süreci ve bunların kaynağı konusunda oldukça kısadır. Bu kısa sürede hemen hiçbirimiz bir neden-sonuç yangın kontrol altına alınamadığı ilişkisi kurmaz çoğu zaman sadece taktirde tek seçenek en hızlı şekilde sonuca odaklanırız. Oysa gerçekleşen de yangın bölgesini terk edilmesidir. yangının bir araç yangınımı bir Bugün birçok orta ve küçük ölçekli işyeri yangını mı, ev yangınımı gibi plastik işletmelerinde uygun yangın detayları ele alıp, burada kullanılan söndürme altyapısı bulunmamaktadır. plastik ve plastik türevi malzemeleri Hatta özellikle geri dönüşüm tesisleri değerlendirdiğimizde, bu tür profesyonel olmaktan çok uzaktır ve malzemelerin yanma özellikleri ve son yıllarda daha sık geri dönüşüm bunların nasıl giderileceği konusunda tesislerindeki yangın haberleri ile fikir yürütülmesi çok daha kolay karşılaşıyoruz. Yapısal gereklilikler olacaktır. sebebiyle yangın güvenlik yapısını kurmuş olan işletmelerde de Plastikler zengin plastikler potansiyel bir yangın risk karbon kaynağıdır faktörü olarak değerlendirilmediği ve bu yüzden çok için birçok işletmenin depo güzel yanarlar bölümünde bu tür tedbirlere gerek ve ısı değerleri bile görülmemiştir. oldukça yüksektir. Plastiklerin yanması sırasında ortam Yanma sırasında şartlarında bağlı olarak birçok ortaya çıkan ısı, zehirli gazlar açığa çıkar. Bu zehirli duman yoğunluğu gazların solunması, yangın anında ve kalıntılar canlıların zehirlenerek ölmesine tamamen kullanmış sebep olabilir. Günlük hayatımızda, olduğumuz plastik plastikleri birbirinden ayırmak amaçlı malzemenin olarak kullanılan yakma ve koklama türü, içindeki yönteminin ne kadar riskli olduğunu katkılar veya dolgu bir kez daha hatırlatmak isteriz. tiplerine bağlı olarak değişir. 130 PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 157

Yangın sırasında çıkan zehirli gazlar hızlanarak devam eder. Bu hızlanma ortamdaki kimyasal yapılar ve bazı durumlarda ortaya çıkan yanıcı ortam şartların bağlı olmakla birlikte madde türüne bağlı olarak son derece genellikle HCN (Hydrogen Cyanide), hızlı bir şekilde gelişir ve yanmayı HCl ( Hydrogen Chloride), CO (Carbon tetiklemiş olur. monoksite), PAHs ( Polycyclic Son evre ise artık ortamda yanacak bir Aromatic Hydocarbons) ve PXDD/F ( unsur kalmadığında yanmanın azalması Hologenated Dioxines ve Furans) türevi ve hatta kendi kendine sönmesidir. Bu gazlardır. evre, ısısal bozunma ile ortaya çıkan Plastikler veya daha teknik kullanımı yanıcı moleküllerin azalması ve yetersiz ile Polimerler, birbiri ardına sıralı küçük oksijen gibi unsurlar ile tamamlanan bir kimyasal yapıların ki, buna yine teknik süreçtir. olarak monomer diyoruz, birleşmesi Sonuçta; yanma olayının gerçekleşmesi sonucunda oluşan yüksek molekül için yanıcı bir madde, ısı ve oksijene ağırlıklı yapılardır. Bu tanımlama ile ihtiyaç vardır. Eğer bu üçünden plastikleri katı halde bir kimyasal olarak herhangi birisi ortamda bulunmaz tanımlayabiliyoruz. Yüksek karbon yapılı ise veya uzaklaştırılır ise yanma olayı bir kimyasalın yanması ve yanarken de gerçekleşmez veya söndürülmüş olur. yüksek oranda ısı çıkarması son derece Buradan hareketle, kullanılan plastik doğaldır. malzemelerin kendileri birer yanma Peki günlük hayatımıza bu kadar kaynağıdır ve süreli kullandığımız işlemiş bir malzemeyi kullanmaktan geri için ortamda var olacaktır. Oksijen, kalamayacağımıza göre bu olumsuzluğu doğanın kanunun olarak her yerde nasıl ortadan kaldıra biliriz? bulunmaktadır ve özellikle canlıların İşte burada kimyanın gücü ortaya bulunduğu ortamlardan soyutlanması çıkıyor. Polimerik malzeme tipine göre mümkün değildir. Son etken olarak geliştirilmiş bir çok katkıyı kullanarak ısı kalmaktadır. O halde plastik bu tür riskleri azaltmayı ve daha güvenli malzemelerin yanması sürecinde bir şekilde kullanmayı mümkün hale en önemli etken ısı kaynaklarının getirebiliyoruz. Burada kullanılan uzaklaştırılması veya malzemelerin ısısal katkıları veya başka deyişle yanma dirençlerinin artırılmasıdır. geciktiricilere ayrıca değineceğiz Ancak ısısal direnci artırmanın bir ancak öncelikle yanma olayının nasıl sınırı vardır ve öyle ya da böyle gerçekleştiğini anlamakta fayda var. belli sıcaklığa ulaşıldığında, ki Yanma olayı 3 evrede gerçekleşir: buna malzemenin termal bozunma Bunlar sırasıyla yangının ilk başlangıç sıcaklığı diyoruz, plastikler mutlaka evresi. Bunun için bir yanıcı kaynağa bozunmaya uğrayacak ve yanıcı ihtiyaç vardır ve ufacık bir alev veya kimyasal parçacıkların ortaya çıkmasına kıvılcım bunun için yeterlidir. Hatta bir vesile olacaklardır. Aşağıdaki tabloda çok kimyasal, bu ortam ısısı ile kendini piyasada en çok bilinen bazı plastik parlama olarak gösterebilir. türlerinin yüksek sıcaklıkta (piroliz İkinci evresi ise yangının gelişme sırasında) ortaya çıkarmış oldukları evresidir. Burada ortama yayılan ısı ve yanıcı malzeme miktarları % cinsinden moleküler parçalanma ile alevlenme verilmiştir: PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 157 131

O halde yanmazlık olayını iki ayrı evrede belli sınıra kadardır. Sonrasında daha ele almak daha uygun olacaktır: çok ısısal etkiyi bertaraf etmek adına 1- Isısal direncin artırılarak yanmanın ortamın soğumasının sağlanması daha doğrusu yanmaya başlama gerekecektir. Bu tür katılar, aslında süresinim uzatılması. yanma sırasında kendileri de bozularak 2- Yanma olayı gerçekleştikten sonra ortama su salan FR malzemelerdir. yanma hızının azaltılması veya yangının Çoğu inorganik yapılı bu katkılar söndürülmesidir. yanma mekanizmasına etki etmezler. Plastik malzemelerin yanmazlık Piyasada en çok bilinenler yanmaz dirençlerinin artırılması için bugün katkıları ATH ve Mg(OH)2 dir. Aynı piyasada çok farklı yapıda ve farklı zamanda bilinen ismi ile halojensiz etki mekanizmasının sahip çok sayıda yanmaz dediğimiz katkılardandırlar. yanmazlık katkısı (FR) bulunmaktadır. Her ikisi de yanma anında bozunmaya Kısaca belirtmek gerekirse, aşağıdaki uğrayarak açığa su çıkarırlar ve bu su şekilde gruplar halinde belirtilebilir: ortamda soğumayı sağlar. FR Katkılarını Tipleri: Bu tarz halojensiz yanmaz katkılarının Halojenli katkılar kullanımı sırasında, bozunma sıcaklıkları Fosfor bazlılar ve ortaya çıkarmış oldukları su miktarı Azot içerenler önemlidir ve dikkate alınmalıdır. Dolayısıyla Kalıntı oluşturanlar bir çok uygulamada yeterli bir soğuma Mineral bazlı olanlar sağması ve yanma geciktirici olarak Ancak bunların verimli olmaları, nitelendirilebilmesi için karışımdaki oranı kullanılacak malzemelerin doğru seçilesi yüksek olacaktır ve bu yaklaşık olarak % ve doğru bir şekilde karıştırılması 20-60 arasında değişebilmektedir. diğer bir deyişle kompound edilmesini Halojensiz bu tür yanmazların kullanım gerekir. Kullanmış olduğumuz plastiğin miktarları sebebiyle akış dinamiğini kullanıldığı yere ve sektöre bağlı olarak bozmakta ve işlemeyi zorlaştırmaktadır. aşağıdaki kriterlerin dikkate alınarak Böyle durumlarda kullanılan taşıyıcının FR seçilmesi başarılı bir çalışma için ve formül için gereken katkıların iyi önemlidir. belirlenmesi gerekir. Mg(OH)2’nin PP Yanmazlık Katkısı (FR) Seçme Kriterleri: taşıyıcısı ile yapılan bir halojensiz yanmaz Yeterli termal dirence sahip olması çalışmasında akışkanlığın ve çekme Kompound edilebilir olması kuvvetinin nasıl değiştiğini gösteren tablo Aşındırıcı olmaması aşağıda sunulmuştur. Yangın olayının ikinci Fiziksel özellikleri ve görüntüyü evresi, yangın ortamına veya bir diğer bozmaması değişle yanma mekanizmasına müdahale Plastik matriksi ile uyumlu olması etmektir. Burada temelde, kimyasal Uygun elektriksel özellikler sahip olması tepkimeye giren yanmaz katkılar kullanılır. İklim ve çevre direncinin yüksek olması Sonuçta yanma olayı da bir kimyasal Zehirli olmaması reaksiyondur ve birbirini tetikleyen bir Regulasyonlara uygun olması dizi tepkime sonucunda meydana gelir. Ekonomik ve verimli olması. Halojenli yanmazlar, bir başla deyişle Br Yanmazlık katkılarının (FR) yanma (Brom) veya Cl (Klor) içeren FR katkıları, bu mekanizmasına etkisi noktada oldukça etkilidir. Sektörümüzde Yanmaya başlama evresinin daha çok Br içerikli yanmazlar bilinir ve geciktirilmesi doğrultusunda birçok bunlar üzerinde çalışmalar yürütülür. Oysa stabilizatör dediğimiz katkılar Cl içerikli bir çok yanmaz katkıda farklı kullanabiliriz. uygulamalar için ticari olarak bulunmakta Bunlar beli ölçekte ısısal etkiyi ve oldukça da etkili olmaktadırlar. geciktirebilir edebilir ancak bu etki 132 PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 157

PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 157 133

Halojen içeren FR katkıları yanma olayın- halojenli yanmazlarda olduğu gibi “kimyasal da gaz fazda yanma olayına etki ederek fazda” etkinlik göstermeyen fakat yanmayı yanmayı frenlemektedir. Bir çok kimyasal oluşturan üçüncü faktörü yani “oksijenin tepkimede olduğu gibi yanma olayında bloke edilmesi” şeklinde etkenlik gösteren sinerjik bir çok katkı kullanmak mümkündür. yanmazlarda mevcuttur. Bu tür yanmazlar Özellikler halojenli yanmazların etkinliklerini kullanıldığında, yanma anında yapısal de- artırmak üzere, halojenli yanmaz ile birlikte ğişime uğrayarak yanma bölgesini bir örtü bir de sinerjist katkı kullanılır. Bilinen en etkin gibi kapatmakta ve yanma mekanizması sinerjist antimondur (Sb2O3). Uygun sinerjik için gereken oksijenin yanma bölgesine etkiyi yakalamak üzere kullanılacak olan girişini engelleyerek yanma olayını bastır- antimonun miktarı iyi hesaplanmalıdır. Aksi maktadır. Yanma sürecinde, ortaya çıkana taktirde hem istenen sinerjik etki tam olarak ısı miktarı yanında, oluşan duman yoğunlu- karşılanamamış olacak hem de maliyet ğu ve damlama gibi özellikler diğer dikkate beklenenden farklı çıkacaktır. alınması gereken parametrelerdir. Duman Halojenli yanmazların yanma sırasında çı- yoğunluğu direkt canlıların boğulmasına etki karmış oldukları bazı yan ürünler ve kimya- etmesi ve damlamanın ise yangının bir yer- sal yapıları sebebiyle canlılar açısından risk den başla bir yere sirayet etmesine neden oluşturmaktadır. Bu sebeple bazı halojenli olan etken olduğu için, bu değişkenleri de yanmazların kullanımı yasaklanmıştır. Ancak kontrol altında tutmak gerekir. gelişen sektör dinamikleri bunların yerine Bu amaçla piyasada çok sayıda duman kullanılabilecek bir çok halojenli alternatif bastırıcı veya dalama önleyici diye ifade edi- geliştirerek sektörün kullanımına sunmuştur. len katkıları kullanmak mümkündür. Çinko Piyasada çok sayıda halojenli ( Br, Cl) bileşikleri duman önleyici olarak en çok bi- yanmazlık katkısı bulunmakla birlikte, ticari linenlerdir. Damlamayı azaltmak için birçok olarak kullanılabilenlerin sayısı sınırlıdır. En kimyasal yapı kullanılıyor olmakla birlikte, çok bilinin bazı halojenli (Br,Cl ) yanmazlık plastik yangını sırasındaki birçok paramet- katkılarının bir kısmı aşağıda verilmiştir. reye ve plastik ürün yapısındaki katkılara Polybrominated diphenylethers bağlı olarak bu davranış değişir. Özellikle Hexabromocyclododecane yanmaz katkılı kompound çalışmalarında, Tetrabromobisphenol-A düşük molekül ağırlıklı yanmazlar, kaydırı- Brominated (poly) styrene cılar, hammadde ve kırma gibi malzemeler Bromiated Phenols damlamayı tetikleyen unsurlardır. Farklı Tetrabromophthalic anhydride sektörlerde kullanılan plastiklerin yanmazlık Tetradecabromodiphenoxybenene değerinin ölçümü için farklı sektörel testler Tris(tribromophenoxy) triazine talep edilir. Bütün bu sektörel testleri ve kul- Kloroparafinler lanılan yanmazlık katkıların tek tek ele almak Azot içeren yanmaz katkıları, yangın sıra- ve değerlendirmek elbette ki bu makale sında gaz fazda azot açığa çıkarırlar. Açığa içinde mümkün değil. Ancak sektörel bilgi çıkan azot gazı bozunma sonucu oluşan olması adına sadece ulaştırma sektöründe uçucu yoğunluğunu seyrelterek yanma kullanılan plastik/polimerik malzemelere etkinliğini azaltmış olur. Melamin ve mela- yönelik kullanılan yanmazlık katkıları ve da- min türevi yanmazlık katkıları bu gruptadır. ğılımını siz değerli okuyucular ile paylaşmayı Melaminin buzunma tepkimesi aşağıdaki uygun olacağı düşüncesindeyiz. şekildedir. Ekinlik mekanizması halojensiz yanmazlarda olduğu gibi “soğuma” veya 134 PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 157

Pet levha üretiminde neden sıradışı silikon çözümleri arıyoruz? PET levha üretiminde sektöre yönelik sorununu çözen, homojen dağılım vererek MAKALE silikon çözümleri levhaların özelleştirilmesi iz bırakmayan, yüksek lubrikasyon ve noktasında önemli rol üstlenmekte. PET yüksek performans sağlayan ürünlerdir. EBRU PARS levha üretiminde buğu önleyici, lubrikant, Semi makro silikon emülsiyonları ise DIJITAL DÖNÜŞÜM VE mukavemet, kalıptan ayrılma özellikleri yarı transparan görünüme sahip olup BÜYÜME TASARIMCISI kazandırmak ve üretimi optimize etmek yaklaşık 60nm ile 80 nm arasında partikül için yüksek performans sağlayan silikon boyutuna sahiptirler. Semi makro silikon emülsiyonlarından faydalanıyoruz. Çözüm teknolojisi PET levha sektörüne optimum önerilerimizin içerisinde mikro, makro çözüm sunarak levhaların kalitesinin ve ve semi makro silikon emülsiyonları kalıp ayırma performansının artmasında yer almakta. Uygulama ve beklenen yenilikçi bir yaklaşım sağlamıştır. performansa göre üretim sorunlarına Semi makro silikon emülsiyonları aynı yönelik geliştirilmiş emülsiyonlar zamanda PET levha üretiminde kuruma çeşitlilik göstermekte. Partikül boyutu süresini kısaltarak üretim kapasitesini yaklaşık 40 nm altında olan mikro arttırmaktadır. Silikon emülsiyonlarında silikon emülsiyonları şeffaf olup PET levhanın kalitesini ve performansını levha üzerinde homojen bir örtücülük etkileyen en önemli özellikler antistatik sağlamakta. Opak beyaz görünüme efekt, FDA onaylı, iz bırakmayan, düşük sahip makro silikon emülsiyonları ise oranda dozajlama ve berrak yüzey yaklaşık 120 nm partikül boyutuna sahip görünümüdür. LAMOLD® P 500 yeni olup daha büyük partiküller ile PET nesil silikon teknolojisi ile PET levha levha yüzeyine tutunurlar. Daha büyük sektörüne sıradışı bir çözüm sağlayarak partiküller sayesinde daha geniş alana stabilite, performans ve düşük dozajlama kaplama yapabilmektedirler ancak makro gibi farkları sektöre sağlamakta. silikon emülsiyonlarının stabilitesi levha Latro Kimya olarak AR&GE Merkezimizde yüzeyinde homojen örtücülük sağlaması geliştirdiğimiz ürünlerimizi LAMOLD® için çok önemli ve kritiktir. Serimizi sektöre tedarik ediyor ve siz Stabilitesi güçlü olan makro silikon değerli müşterilerimizin ürünlerinin emülsiyonları, stabillitesi zayıf olan makro özelleştirilmesi için sıradışı kimyasal silikon emülsiyonlarının aksine puslanma çözümler ile yeni olasılıklar yaratıyoruz. PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 157 135

Hiç olmadığı kadar dayanıklı: Gaz ocaklarında plazma ile ön işlem uygulanmış plastik pimler MAKALE Openair-Plasma, primer veya başka yerleştirilmesi, ocak ızgaralarının hareket HAKAN SAĞKAL kimyasallara gerek kalmadan plastik ve ettirilmesi ve ocağın temizlenmesi PLASMATREAT GMBH camın güvenli ve uzun süre dayanıklı sırasında zorlanmalar olması kaçınılmaz. TÜRKIYE GENEL MÜDÜR olacak şekilde birbirine yapıştırılmasına Pimler polifilen sülfit (PPS) yarı kristal olanak sağlıyor. Bu yazımızda örnek bir yüksek performanslı plastikten üretiliyor. 136 PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 157 proje üzerinden bu teknolojinin detaylarını Bu termoplastik gerçekten de çok ve sağladığı avantajları anlatacağız. yüksek bir ısı direncine ve sağlamlığa Plastik ve camı birbirine yapıştırmak sahip ve bu nedenle mutfakta kullanım oldukça zordur. Yine de bu iki malzeme için çok uygun; ancak yüzeyinin polar birleştirilecekse yüzeyin mutlaka önceden olmamasından dolayı yapıştırma işlemleri hazırlanması gerekir. Plasmatreat açısından zorluk teşkil etmektedir. Mamur tarafından sunulan Openair plazma Teknoloji’den Barış Öz, “Plastikler iyi teknolojisi, verimli, ekonomik hat içi mekanik niteliklere sahip fakat yüzey proseslere olanak sağlıyor ve yaş enerjilerinin düşük olması nedeniyle kimyasal yöntemlere göre önemli yapıştırmak zor. Bundan dolayı avantajlar sunuyor. Türk ev aletleri yapıştırma bağının en iyi mukavemete ve üreticisi Mamur Teknoloji Sistemleri dayanıklılığa sahip olmasını sağlamak için de bir yıl önce primer yerine plazma plastik yüzeylerin mutlaka ön işleme tabi kullanmaya başladı ve sonucundan tutulması gerekir. Bu ön işlem, yapıştırma her açıdan memnun. Merkezi İstanbul prosesindeki en önemli adımlardan biri” Silivri’de bulunan şirket, böylelikle plastik- diyor. Islatılacak yüzey enerjisi fazla cam bağlantılarının yapışma dayanımını düşük olduğunda yapıştırıcı –bu örnekte yükseltmeyi, proseslerini optimize etmeyi ısıya dirençli DOWSILTM Q3-1566 silikon ve verimliliğini artırmayı başardı; üstelik sızdırmazlık maddesi– birleşme yüzeyine diğer yandan maliyetlerini de düşürdü. homojen yayılamıyor. Yayılımın eksik Gaz kullanarak yemek pişirmenin olmasının sonucu: yetersiz adhezyon birçok avantajı var: Isı hızlı bir şekilde ve buna bağlı olarak mekanik zorlanma kullanıma hazır hale geliyor, sıcaklık halinde pimlerin kopması. Bu da kademesiz olarak ayarlanabiliyor, tepki önlenmesi gereken bir güvenlik riskidir. süreleri kısa ve çok ekonomik bir şekilde çalışıyor. Özellikle profesyonel aşçılar Atmosfer basınçlı plazma: Yaş kimyasal gaz ocaklarına çok güveniyorlar ancak yöntem için bir alternatif giderek daha fazla amatör aşçı da Mamur Teknoloji, bir yıl öncesine kadar kendisini kanıtlamış bu eski teknolojiyi ön işlem için primer denen kimyasal keşfediyor. Açık alevin üzerinde pişirmek maddeler kullanıyordu. Ancak ürünlerini ve kızartma yapmak revaçta. Ocak 46 ülkeye ihraç eden bu ev aletleri gözü ve pişirme kabı arasında yeterli mesafe, üzerine tavaların ve tencerelerin konmasına yarayan ocak ızgaraları ile sağlanıyor. Bu ızgaralar genellikle çıkarılabiliyor ancak yine de sağlam ve dengeli bir şekilde durmaları gerekiyor. Plastiklerde yapıştırmadan önce yüzey aktivasyonu olmazsa olmaz Türk üretici Mamur Teknoloji Sistemleri’nin ürünlerinde ocak ızgaraları bu nedenle ocağın sert cam paneline sabitlenmiş plastik pimlerin üzerine yerleştiriliyor. Bu pimlerin 20 kg’a varan çarpma kuvvetlerine dayanması gerekiyor çünkü pişirme kaplarının

üreticisi bu klasik metottan memnun Openair-Plasma verimli, ekonomik hat içi değildi: Fazla maliyetli, hiç esnek değil, proseslere olanak sağlıyor yeterince çevre dostu değil. Bundan dolayı Openair-Plasma’nın çalışma şekli hem Barış Öz ile Mamur ekibi bir alternatif kolay hem etkili: Plazma ışınının statik aramaya başladılar. Aradıklarını atmosfer elektriği deşarj etkisi, serbest bir şekilde basınçlı plazma işlem konusunda uzman yüzeyin üzerinde duran toz parçacıklarını olan Plasmatreat’te buldular. Genel nötrleştiriyor ve bunları iş parçasının merkezi Steinhagen’de (Kuzey Ren- yüzeyinden temizliyor. Plazma aynı Vestfalya) bulunan şirket neredeyse 25 zamanda yüzey enerjisinin polar kısmını yıldır kendi geliştirdiği plazma teknolojisi ile artıran oksijen ve azot içeren fonksiyonel yüzey modifikasyonu konusunda yenilikçi grupları dahil ederek işlenecek plastik çözümler geliştiriyor. yüzeyini aktive ediyor. Plazmanın yüksek Hemen ikna olundu: Openair-Plasma tam enerji seviyesi sayesinde malzemenin da Mamur Teknoloji’nin aradığı çözümdü. yüzeyinde bulunan organik ve diğer Öz, “Polar olmayan polimerlere atmosfer kimyasal maddelerin yapısı hedefe basınçlı plazma ile ön işlem uygulamak yönelik bir şekilde modifiye edilebiliyor. yüzey enerjisini büyük ölçüde artırıyor. Bu Bu da işlenen yerdeki yüzeyin tamamının da pim yüzeyinin daha iyi ıslatılabilmesini yapıştırıcılar veya boyalarla homojen bir sağlıyor ve ayrıca plastik pim, yapıştırıcı şekilde ıslatılabilmesini ve böylece uzun ve sert cam panel arasındaki bağın süre dayanıklı bir yapışmayı sağlıyor. sağlamlığını artırıyor. Deformasyon söz Amaca uygun bir şekilde çalışan plazma konusu olmuyor ve yüksek bir ürün kalitesi ışını, parçanın geometrisini milimetrik temin ediliyor” diye izah ediyor ve ekliyor: olarak takip edebiliyor. Üretim prosesine “Kullanım kolaylığı, maliyet verimliliği, hat içinde entegre ediliyor, yani hücre proses güvenliği ve çevre dostu olması gibi sistemlerine gerek kalmıyor. Ürün üretim avantajları da bizi ikna etti.” Plastik pimlerin hattında kalıyor ve plazma işlemin ardından plazma işlemi: Aktivasyon sayesinde yüzey doğrudan işlenmeye devam edebiliyor. enerjisi artıyor. Bu da yüzeyin en iyi şekilde Böylelikle üretim prosesleri daha basit, ıslatılabilmesine yarıyor ve güvenli, uzun daha hızlı ve çok uygun maliyetli hale süre dayanıklı yapıştırma sağlıyor geliyor. PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 157 137

Yapışma dayanımı ve uzun süreli dayanımının primerle işlemenin ardından ayanıklılık belirgin bir şekilde arttı olana göre 1,6 kat daha yüksek olduğunu Mamur Teknoloji’de gaz ocağının gösterdi” diyor heyecanla. Yapıştırma modeline ve büyüklüğüne göre pimlerin bağının uzun süreli sağlamlığı da sayısı ve konumu değişiyor. Bundan artırılabildi; bu da gaz ocaklarının kullanım dolayı Plasmatreat teknolojisi, iş birliği ömrünü olumlu etkiliyor. yapan bir robotla birlikte çalışıyor. Bu durum en üst düzeyde esneklik sağlıyor Plazma kullanımı başarılı oldu, uygulama ve farklı cihaz modellerinin aynı imalat alanları genişletilecek hattında üretilmesine imkan veriyor. Mamur Teknoloji, primer kullanımından Plazma işlem, 10 mm etkin ışın genişliği plazmaya geçtiği için bir saniye dahi ve saniyede 20 mm hızla gerçekleşiyor. pişman olmadı. Tam aksine: Plazma Barış Öz, “Yüksek işlem hızı ve üretim teknolojisi kendisini o kadar iyi ispatladı prosesine entegre edilmesi sayesinde ki, imalatın diğer alanlarında da plazma ile gerçekleştirilen yüzey işlemi, kullanılması planlanıyor. Örneğin şu anda primerle yapılan işleme göre çok daha çelik ve DKP sac ön işlemi için hayata hızlı bir şekilde hallediliyor. Bu sayede geçirilip geçirilemeyeceği sınanıyor. Öz, eskisine göre verimliliğimizi büyük ölçüde “Plazma, geleneksel ön işlem metotlarına artırmayı başardık” diyerek mutluluğunu kıyasla yüzey işlemi kalitesinin yüksek dile getiriyor. Artık primer kullanımında olması, kolay ve hızlı uygulama, uygun olduğu gibi ilave iş adımlarına gerek maliyetli üretim ve proses güvenliği gibi kalmıyor. birçok avantaj sunuyor” diye vurguluyor. “Plazma çevre dostu olma konusunda Yapışma kalitesi de her açıdan memnun da açık ara önde. Sayesinde tehlikeli ve ediyor. Öz, “Yapıştırılacak yüzeyler çevreye zararlı kimyasallar kullanmak birbirine çok daha iyi tutunuyor. Örneğin zorunda kalmadığımız, temiz bir teknoloji. testler, plazma teknolojisi ile yapılan İş güvenliği konusunda da yarar sağlıyor.” plastik-cam bağlantılarının yapışma Güvenlik demişken: Openair plazma teknolojisi sayesinde plastik pimler sabit bir şekilde sert cam yüzeyine bağlanarak ocağın biraz sert kullanıldığı durumlarda dahi darbelere ve titreşimlere karşı yüksek bir direnç sunuyor. Sonuç olarak yemek pişirme tutkunları hiçbir endişe duymadan kepçelerini sallayabilir ve gönüllerince tutkularının keyfini çıkarabilirler. Afiyet olsun. 138 PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 157

PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 157 139

MAKALE Uluslararası Rekabet Hukuku: YANN DAVIE Mevzuatın başarısızlığından ECOLE DE DROIT DE LA etkili uygulama vaatlerine SORBONNE COLUMBIA HUKUK FAKÜLTESI ILE Bu makale, uluslararası rekabet rekabet hukukunda uluslararası işbirliğine ORTAK PROGRAM hukukunun mevcut durumuna genel duyulan ihtiyacı açıkça göstermiştir. Son bir bakış sunmayı amaçlar. DTÖ’nün olarak, Avrupa Birliği örneği, ekonomik 140 PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 157 çöküşünden sonra gerçekten olduğu kadar politik olarak da çok farklı “uluslararası rekabet hukuku”ndan söz ülkeler için geçerli olan ve işlerliğini etmek mümkün mü? Cevap belirsiz. koruyan bir rekabet hukuku sistemi Bazı uluslararası kuruluşlar “yumuşak kurmanın mümkün olduğunu kanıtlamıştır. kanun” olarak adlandırılan düzenlemeler Hukuki açıdan, uluslararası düzenleme getirirken, kurumlar arasında etkin işbirliği eksikliği hangi sorunları doğurmaktadır? ve uluslararası uyum sağlanarak yasaların Profesör Mitchell’in ileri sürdüğü gibi, uygulanmasının giderek daha fazla önem mevcut ulusal rekabet yasaları sistemi, kazandığı görülmektedir. “farklı Devletlerin örtüşen, eksik, çelişen rekabet yasaları olması, hatta hiç rekabet 1. Giriş yasası olmaması nedeniyle, uluslararası ABD, AB, Hindistan, Arjantin, ticarette sorunlar yaratmaktadır”[4]. Brezilya ve Tayvan’ın rekabet hukuku İlk sorun, farklı ülkelerdeki tüketicilerin sistemlerini meşgul eden son Google aynı anda etkilenebilmesidir. Örneğin, davası, rekabetin nasıl küreselleştiğini tekel durumundaki bir şirket söz konusu göstermiştir [1]. Rekabete aykırı olduğunda, tekelcinin satış yaptığı tüm uygulamalarda bulunan şirketlere yaptırım ülkelerdeki tüketiciler zarar görür ve uygulamak için dünya çapında rekabet yurtdışındaki yargı alanlarından yardım hukuku mevzuatı çıkarılmaktadır. Rekabet almanın zorluğu nedeniyle yasaların hukuku uygulamaları, tekelleşmeyi, fiyat uygulanmasında sorunlar yaşanacaktır. sabitleme anlaşmalarını, iş yapmayı İkinci sorun, bir ülkedeki rekabete reddetmeyi, birleşmeleri vb. kapsar. aykırı uygulamaların diğer ülkelerdeki Bu alanda uluslararası düzenleme piyasaları etkileyebilmesidir. En iyi örnek çıkarılmasının zorunluluğu yönünde muhtemelen, yurtdışındaki tüketicilerin sağlam argümanlar mevcut. Birincisi, kartel tarafından belirlenen daha yüksek küreselleşmenin rekabet hukuku fiyatlar ile karşı karşıya kaldığı bir ihracat üzerinde güçlü bir etkisi olması. karteli durumudur [5]. Üçüncü sorun, bir Nitekim son yıllarda uluslararası ülkedeki rekabete aykırı uygulamaların, kartellerin çoğalmasına, çok uluslu yabancı rakipler için pazara erişimi firmaların tekelleşmesine ve uluslararası etkileyebilmesidir. Örneğin, bir ülkede bir birleşmelere tanık olduk. Bu olguyu tekelci tarafından bir patent başvurusu kavramak için, dünya çapında 16,6 yapıldığında, ülkedeki rakipler kadar trilyon dolardan fazla ciroyu oluşturan potansiyel yabancı rakipler de etkilenir [6]. uluslararası kartel örneğine bakabiliriz[2]. Son sorun, sınır ötesilikle ilgilidir. Gitgide Küreselleşmeyle birlikte, rekabet daha fazla ülke, tüketicilerini ve şirketlerini hukukunun birkaç ülkede aynı anda yabancı rekabete aykırı davranışlardan ihlal edilmesi yaygın bir hal almıştır korumak için sınır ötesinde de geçerli ve uluslararası düzenlemeler, kuralları olan yasalar çıkarmaktadır ve bunların daha net ve yaptırımı daha etkili hale uygulaması (gereken yaptırımların getirecektir. İkincisi, rekabete olan ilgide uygulanması, kanıtların elde edilmesi son zamanlarda görülen patlamadır. vb.) zor olabilir. Örneğin, yurtdışındaki İkinci Dünya Savaşı’ndan önce yalnızca işlemlerin Avrupa ticareti üzerinde bir ABD, Kanada ve Avustralya’nın antitröst etkisi varsa, TFEU’nun 101. ve 102. yasaları varken, giderek daha fazla maddeleri sınır ötesinde de uygulanabilir. ülkenin benzer yasalar çıkardığını ve Bu makalenin amacı, uluslararası bunun rekabet hukukunu daha da rekabet hukukunun mevcut durumunu karmaşık hale getirdiğini görüyoruz [3]. incelemektir. DTÖ müzakerelerinin Üçüncüsü, rekabet üzerine ikili ve çok başarısızlığından sonra, “uluslararası taraflı işbirliği anlaşmalarının çoğalması, rekabet hukuku” ile ne demek istiyoruz?

Düzenleme yönünde bir umut var mı? ile başladı. [8]. 2001’deki Doha Küresel bir rekabet hukuku sisteminden Görüşmeleleri sırasında konferans, söz etmek mümkün mü? “rekabet politikasının uluslararası ticarete ve kalkınmaya katkısını artırmak için çok 2. Rekabet Üzerine Uluslararası taraflı bir çerçeve ve bu alanda daha Düzenlemenin Başarısızlığı ileri teknik yardım ve kapasite geliştirme A. Uluslararası Rekabet Hukuku Nafile ihtiyacını kabul etti.” Bu açıklama, rekabet Bir Uğraş - Rekabetle ilgili bazı hukuku kurallarının DTÖ [9] çerçevesinde uluslararası kurallar koyma fikri yeni bir uygulamaya konulacağına dair umut şey değil. Nitekim, 1948’de oluşturulan yarattı. Ancak DTÖ Genel Konseyi üç Uluslararası Ticaret Örgütü (UTÖ), dışlayıcı yıl sonra, “Temmuz 2004 Paketi”nde, uygulamalara ilişkin bazı hükümler rekabet hukuku konusunun “bu Bildiri’de içeriyordu. UTÖ’nün başarısızlığının belirtilen Çalışma Programı kapsamında ardından GATT daha basit bir kurallar yer almayacağına ve bu nedenle Doha dizisiyle ilerlemeyi seçti ve bu kurallar Görüşmeleri’nde bunlardan herhangi biri rekabet hukukunu kapsamıyordu. Ancak üzerinde müzakereye yönelik bir çalışma uluslararası rekabet kuralları gündemde olmayacağına” karar verdi [10]. kalmaya devam etti. Profesör Mavroidis’e Müzakereler başarısız oldu çünkü göre, DTÖ içinde antitröst düzenlemesi uzlaşma sağlanamadı [11]. Neden böyle yaratmanın başlıca argümanı, oldu? Birincisi, DTÖ ilkelerinin doğası hükümetlerin geniş çaplı liberalleşmenin gereği, rekabet hukuku kurallarının ardından korumacı ticaret araçlarını girişinin önünde önemli bir engel vardır. kullanma kabiliyetlerinin azalması, bunun Ayrımcılık yapmama, DTÖ’nün en önemli da ülkeleri aynı hedeflere ulaşmak için ilkesidir. Rekabet hukukuna uygulanması rekabet hukukuna başvurmaya itmesidir durumunda bu, ülke mevzuatının şirketin [7]. menşe ülkesi nedeniyle ayrımcılık Müzakereler, 1996 yılında “DTÖ yapamayacağı anlamına gelir. Bu çerçevesinde daha fazla irdelenmesi görünüşte sorun olmayabilir. Ancak gereken alanları belirlemek üzere bu ilke, bu kuralların yerli ve yabancı Üyelerin ticaret ve rekabet politikalarının şirketlere aynı şekilde uygulanacağını da etkileşimine ve rekabeti kısıtlayıcı ima eder. Rekabet hukuku kuralları “vaka uygulamalarla ilgili kaygılarını inceleme” bazında” uygulandığı ve rekabete aykırı amacıyla Ticaret ve Rekabet Politikası uygulamayı tespit için çok sayıda faktör Arasındaki Etkileşim Çalışma Grubunu kullanıldığından bunu kanıtlamak çok zor kuran Singapur Bakanlar Konferansı olabilir. PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 157 141

Örneğin tekelleşme ile ilgili olarak Avrupa müzakere etmeye yatırmadılar”[18]. Mahkemeleri, TFEU’nun 102. Maddesi Bu garip görünebilir çünkü dünya kapsamında bir hakim durumun kötüye çapında sağlam rekabet hukuku kullanıldığının tespiti için, dört kategoride kurallarının bulunması çoğu şirketin kanıt gerektiren orantılılık analizini kullanır: yararına olacaktır. Ancak gerçek çok (1) dışlayıcı davranış, (2) rekabet üzerinde farklıdır: Çoğu yargı bölgesinde rekabet fiili veya potansiyel etki (3) nesnel bir hukuku kuralları, tüketicinin refahını gerekçenin olmaması ve (4) tüketicilere arttırmak için çıkarılmıştır. AB rekabet zarar verme [12]. Amerika Birleşik hukuku sistemi buna örnektir. Avrupa Devletleri, “aklın üstünlüğü” analizi ile çok Komisyonu Dikey Yönergelerinde benzer bir yaklaşıma sahiptir [13]. açıkça “rekabetin korunmasının, tüketici İkincisi, literatürün bir kısmı, DTÖ refahını arttırdığı ve kaynakların verimli Üyelerinin farklı gelişmişlik seviyelerinde bir şekilde paylaştırılmasını sağladığı olmaları sorununa odaklanmıştır ve bu, için AT rekabet politikasının temel amacı uyumlaştırmayı zorlaştırmıştır. Gerçekten olduğunu”[19] belirtmiştir. ABD’de de, DTÖ Üyesi olan bazı ülkelerin durum tamamen aynı[20]. Şirketler, bir rekabet politikası bile yoktur [14]. küresel düzeyde daha katı kuralların Ancak, sırf bu sorunu çözmek amacıyla oluşturulmasından korktukları için rekabet gelişmekte olan ülkeler için DTÖ kurallarına konusunda uluslararası düzenlemelere bir dizi istisna getirilmiş olduğundan, bu karşı çıkıyorlar. Ancak rekabet hukuku argüman çok ikna edici değildir. Örneğin, kontrolünün merkezileştirilmesi, rekabeti “imkan verme maddesi” mekanizması, bozan bir şirkete karşı tek bir kurumun gelişmiş ülkelerin, ayrımcılık yapmama harekete geçmesini yeterli kılarken, ilkesine bakılmaksızın, gelişmekte olan mevcut sistemde her ülke ayrı şikayette ülkelere gönüllü olarak farklı muamele bulunabilmekte ve çok uzun, pahalı etmelerine izin verir [15]. davalar açılmaktadır. Microsoft davası Üçüncüsü, bazı hukuk yorumcuları, bunun çok güzel bir örneğidir: hem müzakerelerin başarısız olmasının başlıca ABD’de hem de Avrupa’da davalar on nedeni olarak ABD ve AB arasındaki beş yıldan fazla süredir devam etmektedir. anlaşmazlıkları belirtiyor [16]. Ancak bu Bununla birlikte, muhtemelen böyle bir argüman, ABD Ticaret Temsilciliği ve AB projeye de karşıdırlar çünkü bu, çok etkili Ticaret Genel Müdürlüğü’nün, rekabet bir uluslararası rekabet hukuku işbirliğine hukukunun DTÖ kapsamına alınmasını yol açacak ve yaptırımı daha etkili hale desteklediklerini görmezden gelir. Tüm getirecektir ve bu da haliyle şirketlerin ülkelerin uluslararası bir rekabet hukuku çıkarına değildir [21]. sistemi kurmaya yönelik motivasyonu Rekabet hukuku kurallarını DTÖ’ye dahil olmadığı doğrudur. Profesör Guzman bu etmedeki başarısızlıktan bu yana, küresel bağlamda rekabet hukuku konusunda düzeyde bir resmi çok taraflı rekabet iki tür ülke olduğunu tespit eder: “eksik rejimi olmamıştır. Ancak bazı uluslararası uygulayıcılar” ve “fazla uygulayıcılar” [17]. kuruluşlar bu sorun üzerinde çalışmaktadır Bir devlet net ithalatçı ise, yerli şirketlerini ve bir takım önerilerde bulunmuştur. korumak için daha katı rekabet hukuku B. Bağlayıcı Olmayan Önerilerin Çoğalması standartları oluşturma motivasyonuna Bugün rekabet hukuku meseleleriyle sahiptir. Aksine, bir devlet net ihracatçı ilgilenen üç ana uluslararası kuruluş var ise, ticaret ortamını canlı tutmak için ve bunu “yumuşak yasa” oluşturarak rekabet hukuku kurallarını daha hoşgörülü yapıyorlar. Yumuşak yasa esasında, oluşturmaya yönelir. bağlayıcı etkisi olmayan ve çoğu zaman Son olarak, rekabet hukuku kurallarına tavsiye şeklini alan yarı yasal araçlar yönelik mücadelede özel çıkarlar pek anlamına gelir. temsil edilmemiştir. Profesör Bradford’un İlk uluslararası kuruluş, Uluslararası açıkladığı gibi, “güçlü bir yerel çıkar Rekabet Ağı’dır (ICN). Web sitesinde grubu desteğinin yokluğunda, hükümetler açıklandığı gibi, ICN’nin amacı sermayelerini, kendilerine pek bir siyasi “dünya çapında ajanslar, tüketiciler ve rant sağlamayacak bir anlaşmayı 142 PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 157

PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 157 143

ekonomilere fayda sağlamak için, yardımcı olmaktır [24]. Profesör Sokol’un rekabet politikasında üstün standartların açıkladığı gibi, “bu süreç, kurumların ve prosedürlerin benimsenmesini birbirlerine politikalarına yönelik yapıcı savunmak, usule ilişkin ve esasa eleştiriler sunmalarına olanak tanır. ilişkin yakınsama önerileri formüle Kötü politikalar, bir kurumun denkleri etmek ve üyelerin yararına etkili tarafından eleştirilmesiyle sonuçlanabilir. uluslararası işbirliğini kolaylaştırmaya Akran incelemeleri, bu mekanizma çalışmaktır.”[22]. Bu amaca ulaşmanın aracılığıyla doğru uygulamaların bir yolu, önerilen uygulamaları benimsenmesine yardımcı olabilir”[25]. yaygınlaştırmaktır. Organ, özellikle Üçüncü uluslararası rekabet hukuku birleşmeler konusunda üyelerini kurumu, Birleşmiş Milletler Ticaret ve yönlendirmek için düzenli olarak raporlar Kalkınma Konferansı’dır. Çalışma şekli ve kılavuz belgeler yayımlamaktadır. OECD’ninkine çok benzer; konferanslar, ICN 2004 yılından bu yana, Birleşme incelemeler, raporlar ve teknik yardım Bildirimi ve İnceleme Prosedürlerine misyonları düzenler. Ancak, Latin Yönelik ICN Tavsiyeleri, ICN Birleşme Amerika için Rekabet Politikaları Çalışma Grubu Model Gizlilik Feragatı, Kurumu (COMPAL) ile esas olarak Latin Birleşme Bildirimi ve İncelemesi için ICN Amerika’ya odaklandığından, etkisi daha Kılavuz İlkeleri ve ICN Birleşme İnceleme sınırlıdır. İşbirliği Çerçevesini yayımlamıştır. Bu Tanımı gereği, yumuşak kanunun önerilerin etkili olduğu görülmektedir. bağlayıcı bir etkisi yoktur ve bu da ICN Üyeleri bu tavsiyelere çoğunlukla üç kurumun çalışmasındaki temel uyum sağlamış olup özellikle Birleşme sorundur. Yine de bu, çalışmalarının Bildirimi ve İnceleme Prosedürlerine yararsız olduğu anlamına gelmez. Zira Yönelik ICN Tavsiyeleri, son zamanlarda bu kurumlar, ülkelerin gönüllü olarak ICN’in en faydalı çalışması olarak izleyebilecekleri bir model oluşturuyorlar değerlendirilmektedir [23]. Ancak, ve aynı zamanda rekabet hukuku ICN’nin yalnızca 57 üyesi olduğu alanındaki son gelişmeleri toplayarak belirtilmelidir. Özellikle iki büyük yeni rekabet sistemlerinin politikalarını ekonomik aktör olan Çin ve Rusya’nın geliştirmelerini kolaylaştırıyorlar. üye olmaması nedeniyle çalışmaların kapsamı daralmaktadır. Yazının ilerleyen 3. Etkili Uluslararası İşbirliğinin Geliştirilmesi bölümlerinde göreceğimiz gibi, bu Ticari faaliyetler giderek daha küresel kurum aynı zamanda icra kurumları hale gelse de, rekabet hukukunun arasındaki işbirliğinde de önemli bir rol uygulaması ülke ölçeğinde kalmaya oynamaktadır. devam ediyor. Ancak ülke rekabet Rekabet politikasında rol oynayan ikinci otoriteleri, uluslararası rekabet ihlallerinin önemli uluslararası kuruluş ise Ekonomik ilerlemesine bir yanıt olarak, uluslararası İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı’dır kovuşturmalarda eşgüdüm çabalarını (OECD). Dünya çapında rekabet hızlandırmakta. ABD’deki birleşme politikalarını uyumlu hale getirmek ve kontrolü, artan işbirliği iradesi ve aynı zamanda uluslararası işbirliğini ihtiyacının harika bir örneğidir. FTC, 1992 geliştirmek için tavsiyeler üzerinde aktif yılında Yatay Birleşme Yönergelerini olarak çalışmaktadır. OECD Rekabet yayımladığında, bir birleşmenin ABD Dairesi’nin en önemli çalışmalarından dışındaki yargı daireleriyle ilişkisinin nasıl biri “akran değerlendirmesi” süreci ile ele alınacağı hiç dahil edilmemişti [26]. normların yaygınlaştırılmasıdır. Akran Bununla birlikte, birleşmelerin uluslararası değerlendirmesi, bir devletin rekabet yönünü vurgulayan 2010 Yönergeleri hukuku sisteminin performansı üzerinde ile ilginç bir ilerleme kaydedildi. Bu diğer devletler tarafından incelemeler bağlamda, ABD dışındaki dört kurumun yapılmasıdır. Amacı, incelenen devletin temsilcilerinin, kılavuzların hazırlanması politikasını geliştirmesi için, doğru için düzenlenen çalıştaylara tavsiyelerde uygulamaları benimsemesine ve yerleşik bulunmak üzere uzman olarak standartlar ve ilkelere uyum sağlamasına Washington’a gitmesi önemlidir [27]. 144 PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 157

Bugün, rekabet kurumlarının işbirliğini olan çalışma grupları oluşturarak, bu etkili yaptırımı sağlamada hayati bir araç uluslararası işbirliğinin geliştirilmesinde olarak gördüğü açıktır. Profesör Fox merkezi bir rol oynamıştır ve halen de tarafından belirtildiği gibi, uluslararası oynamaya devam etmektedir. Örneğin, işbirliğinin önemli avantajları vardır: Avrupa Komisyonu Rekabet Genel Rekabet sürecinin anlaşılmasını Müdürlüğü liderliğindeki ICN karteller ve küresel yaptırımın etkinliğini ve çalışma grubu, 2007 yılında kartel verimliliğini artırır, bunların tümü de soruşturmalarında rekabet kurumları tüketicilerin yararınadır [28]. arasında işbirliği konusunda bir proje Google/Motorola birleşmesi, özellikle yürütmüştür. Projenin ana fikri, olası ABD ve AB arasındaki başarılı uluslararası sorun ve konuları araştırmak ve işbirliğini işbirliğinin yakın tarihli bir örneğidir [29]. geliştirmenin yollarını önermek için icra İki tarafın Rekabet Kurumları bu işlemde kurumları arasındaki mevcut işbirliği yakın işbirliği yapmış ve kararlarını aynı durumu hakkında bir çalışma yapmaktı gün açıklamıştır [30]. Birleşmeye itiraz [37]. Çalışma grubu, işbirliği için beş etmemekle birlikte, mülkiyet haklarının farklı alanı (feragatler, ülke hukukundaki gelecekteki kullanımında itirazlık bir hükümler, rekabete özgü olmayan durum oluşması olasılığını kaydetmiştir anlaşmalar ve araçlar, yetki alanları [31]. Rekabet Kurumunun Adli Uygulama arasındaki rekabete özgü anlaşmalar ve Direktörü tarafından belirtildiği gibi, satın bölgesel işbirliği araçları) analiz etmiş alma işlemini Avustralya, Kanada, İsrail ve ve asıl sorunun “farklı işbirliklerinin, Kore’nin ulusal rekabet kurumları ile de verimliliğe veya hıza elverişli olmayan görüştüler. E-Kitap vakası bu işbirliğinin işbirliği araçlarından oluşan karmaşıklığı” bir başka güzel örneğidir. Bu davada olduğu sonucuna varmıştır. Ajansların, Apple, büyük e-kitap yayıncılarıyla birlikte ikili bir anlaşmaya gerek kalmadan, fiyat sabitlemekten suçlu bulundu [32]. soruşturma sırasında diğer kurumlarla Adalet Bakanlığı bu soruşturmada Avrupa kanıt dışında ne tür bilgi alışverişinde Komisyonu ile yakın işbirliği içinde çalıştı bulunmalarının yararlı olacağına dair [33]. Hazırlık aşamasında Başsavcı Vekili net bir açıklama yapabilmeleri gibi Sharis A. Pozen, “Bu soruşturma, işbirliği uluslararası işbirliğini geliştirme fikirleri çabalarımızda ne kadar ilerlediğimizin önermiştir [38]. Bunun gibi çalışma parlak bir örneğidir” dedi [34]. grupları, birleşmeler, tek taraflı davranış, Büyüyen uluslararası işbirliğinin en iyi kurumların etkinliği, düzenlenmiş örneği, ikili anlaşmaların yaygınlaşmasıdır. sektörlerde rekabet hukukuna ABD-AB İşbirliği Anlaşması, rekabet ilişkin yaptırımlar vb. konular için de hukuku konusunda en kapsamlı ikili oluşturulmuştur. anlaşmalardan biri olmuştur [35]. Amerika ICN son zamanlarda uluslararası Birleşik Devletleri Hükümeti ve Avrupa yaptırımda daha da büyük bir rol Komisyonu, 23 Eylül 1991’de “işbirliğini oynamaya çalışmaktadır. Haziran ve koordinasyonu teşvik etmek ve 2011’de, “üye kuruluşların rekabet yasalarının uygulanmasında ihtiyaçlarını uluslararası işbirliğine Taraflar arasındaki farklılıkların olasılığını göre değerlendirmek ve bu ihtiyaçları veya etkisini azaltmak için”[36] ikili bir karşılamak için ICN tarafından anlaşma imzalamıştır. Anlaşma, işbirliğini yürütülecek uygun çalışmaları belirlemek” teşvik etmeyi amaçlayan birçok hüküm için bir proje oluşturulmasına karar içermektedir. Örneğin, Madde II ve III, verilmiştir [39]. Ayrıca OECD’nin de rekabet makamları diğerinin önemli rekabet hukuku için işbirliğinde -daha çıkarlarını etkileyebilecek yaptırım az önemli olsa da- bir rol oynadığı faaliyetlerinde bulunduğunda taraflardan belirtilmelidir. Nitekim, 1967’de her birinin diğerine bildirimde bulunmasını üye ülkelerin rekabet yasalarının şart koşar ve iki rekabet makamı arasında uygulanmasında birbirleriyle işbirliği toplantı yapılmasını sağlar. ICN, esas yapmaları yönünde bir tavsiye kararı olarak misyonu işbirliğine odaklanmak almıştır. PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 157 145

Bu karar Profesör Parisi’nin belirttiği uluslararası uygulama işbirliğine aktif gibi, üye ülkelerin, bir soruşturma veya olarak katılmaktadır. Bu nedenle bazı yaptırımdan ötürü önemli çıkarları hukuk yorumcuları, uluslararası bir rekabet etkilendiğinde diğer üyelere bildirimde kurumunun oluşturulmasından yanadır bulunmalarını; çıkarları etkilenen üyenin [41]. Profesör Zimmer gibi diğerleri, işlemi yapan üye ile istişare etmesi için olaya en yakın otoritenin olay üzerinde bilgi paylaşmalarını; uygun olduğunda bağımsız olarak çalışması gerektiğini öne paralel soruşturmaları koordine etmelerini sürmüşlerdir [42]. Bu ikinci seçeneğin iki ve birbirlerinin topraklarında bulunan sorun doğurduğu söylenebilir. Birincisi, “en bilgileri bulma ve elde etme konusunda yakın kurum” muhtemelen rekabete aykırı birbirlerine yardımcı olmalarını; son olarak uygulamadan zarar gören tüm müşterileri da, üyelerin kendi toprakları dışındaki değil, sadece kendi müşterilerini korumaya önemli çıkarlarını etkileyen rekabete aykırı yatkın olacaktır. İkinci olarak, belirli bir davranışlara karşı, davranışın gerçekleştiği vakayı ele almak için en iyi pozisyonda ülkedeki yetkililerin harekete geçmesini olan otoriteyi belirleyebilecek nesnel talep etmelerini içermektedir [40]. ölçütler oluşturmak neredeyse imkansızdır. ICN’nin uluslararası işbirliğinin teşvik Gelgelelim, yakın gelecekte herhangi bir edilmesinde önemli bir rol oynadığı uluslararası yaptırım kurumunun ortaya ve esas olarak bu tür bir işbirliğinin çıkması pek olası görünmüyor. geliştirilmesinden sorumlu olduğu doğru olsa da, bu durum aynı zamanda resmi 4. Uluslararası Uyumlaşmaya Doğru bir uluslararası düzenleyici otorite yaratma Profesör Hylton’un işaret ettiği gibi, Çin planlarının bugüne kadarki başarısızlığını 2010 yılında rekabet hukuku rejimini AB da gözler önüne sermektedir. Aslında, modeli üzerine oluşturduğu için, dünya ICN’nin gerçek bir yaptırımı yoktur ve bir çapında esasen iki rekabet rejimi vardır: icra kurumu olarak hareket etmemektedir. ABD ve AB [43]. Hemen hemen her Ayrıca Çin ve Rusya’nın üye olmaması ülkenin antitröst rejimini bu iki sistemden kurumun nüfuzunu zayıflatmaktadır. Son birine dayandırması, benzer standartların olarak, bugün tüm dünyada rekabet ve yaptırım kurallarının varlığı sayesinde kurumları varken, bunların çok azı yaptırımı açıkça daha etkili kılmaktadır. 146 PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 157

Peki iki rejim arasındaki farklar nelerdir? kaynaklanan kayıplara karşı tazminat Bu bölümde, uluslararası uyum talebinde bulunabileceği ilkesini istenmesinin başka bir nedeni olarak iki oluşturmuştur. Dolayısıyla ülke hukukları, sistemin kesişen yollarını inceleyeceğiz. TFEU’nun 102. maddesinin özelde de A. İki Rejim Arasındaki Farklar etkili bir şekilde uygulanması için gerekli Öncelikle, AB’de rekabet hukukuna tüm imkanları sağlamak durumundadır. yönelik uygulamaların ABD’dekinden çok Manfredi davasında, Avrupa Mahkemesi daha katı olduğu biliniyor. Bu, özellikle TFEU’nun 101 ve 102. maddelerinin para cezalarında dikkat çekmekte. ihlalleri için tam tazminat ilkesini ABD’de, Sherman Yasası uyarınca, para oluşturmuştur. Ancak Mahkeme, ülke cezasının üst sınırı 100 milyon dolardır. mahkemelerine haksız edim, suç vb. Ancak kanun, ihlal edenin tüketicilere gibi maddi tazminat kurallarının yanı verdiği zararın iki katı kadar cezalara sıra kendi iç sistemlerine ilişkin usul izin vermektedir [44]. Öte yandan AB’de kurallarını uygulamak konusunda önemli ise bir eşik yoktur. Microsoft davası, bu ölçüde takdir yetkisi bırakmıştır [50]. ilk farklılığın çok iyi bir örneğidir. ABD ABD’de, “rekabet hukukunda yasaklanan davası çok yumuşak olmakla eleştirilen herhangi bir şey nedeniyle işi veya malı bir uzlaşmayla sonuçlanırken, AB davası zarar gören” herhangi bir kişi, zararın üç sert yaptırımlar (ihtiyati tedbir vb.) ve 497 katına kadar tazminat, ayrıca masraflar milyon Euro’luk rekor bir para cezası ve avukatlık ücretlerini talep edebilir (sonraki cezalar da hesaba katılırsa 800 [51]. Hawaii / Standard Oil Co. davasına milyon Euro’nun üzerinde) getiren bir göre, bir eyalet mal ve hizmetleri tüketme kararla sonuçlandı. Dahası bu olay, iki kapasitesi nedeniyle bir “kişi” olarak kabul sistemin paradoksunun çok ilginç bir edilir ve bu nedenle zararını üç katına örneğidir: İki sistem, davaya Microsoft’un kadar tazmin etmek için dava açabilir Intel uyumlu bilgisayar pazarındaki [52]. Ayrıca, 1976’da Kongre, Eyalet egemenliğine karşı benzer standartları Başsavcılarına, eyaletlerinin vatandaşları uygulayarak, benzer bir şekilde başladıysa adına zararın üç katını tazmin etmek için da, davaların sonuçları birbirinden çok toplu kamu davaları açma yetkisi vermiştir farklı olmuştur [45]. [53]. ABD özel uygulamasının bir diğer ABD ve AB antitröst yasalarının benzerliği önemli özelliği, hakim firmalar için önemli göz önüne alındığında, neden yasalar caydırıcılığı olabilecek toplu davalar öne bu kadar farklı şekilde uygulanmaktadır? sürme olasılığıdır. Birçok hukuk yorumcusu, ABD’deki Profesör Prieto’nun işaret ettiği gibi, rekabet hukukunun rekabet sürecini Avrupa’da özel uygulama sınırlıdır çünkü korumaya odaklandığını, AB’nin ise Avrupa Komisyonu, özel uygulamanın rekabet yoluyla tüketicileri korumayı vakaların yüzde 90’ını oluşturduğu ABD vurguladığını öne sürüyor [46]. Ancak, her sistemini kopyalamak istemez. Tercih ettiği iki sistem de tüketicinin refahını birinci yol, kamu yaptırımlarının güvenilirliğini öncelik olarak belirttiği için bu argüman arttırmak ve rekabete aykırı davranışları çok ikna edici değil [47]. Bir başka caydırmak için, kamu soruşturmaları ve açıklama, siyasi lobiler aracılığıyla ABD’de kararlarından kaynaklanan zararlara karşı daha hoşgörülü bir ortam oluşturulurken, bireysel tazminat başvurusu yolunu açık AB’nin Microsoft’un pazar gücünü tutmaktır [54]. zayıflatmak için gitgide daha büyük B. Yollar Birleşiyor mu? baskıyla karşı karşıya kalması olabilir [48]. (i) ABD kamu yaptırımlarının gelişimi İkincisi, AB’nin özel uygulama konusunda ABD kurumlarının özellikle Obama çok farklı bir yaklaşımı olmasıdır. yönetimi altında daha sert bir uygulama Ünlü Courage ve Manfredi davaları, rejimine yönelmesinin nedeni muhtemelen zararlardan bireysel sorumluluğun genel iki uygulama sistemi arasındaki önemli ilke ve koşullarını ortaya koymaktadır işbirliğidir. Intel davası, ABD kamu [49]. Courage davasında Avrupa Birliği yaptırımlarının Avrupa sistemine nasıl Adalet Divanı, herhangi bir bireyin hakim yaklaştığının çok iyi bir örneğidir. durumun kötüye kullanılmasından PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 157 147

Mayıs 2009’da işlemci pazarlarındaki rakiplerini, Avrupa mikroişlemci alıcılarına sunulan sadakat Komisyonu, indirimlerini kullanarak hukuka aykırı Intel’in hakim bir şekilde dışladığını ve tüketicilere konumunu kötüye zarar verdiğini iddia etti [58]. Burada kullanması FTC’nin şikayetinin AB Komisyonu’nun nedeniyle şikayetine ne kadar yakın olduğu tarihindeki en görülmektedir: Her iki davada da büyük tekelleşme kurumlar, tüketicinin gelecekte zarar cezalarından görebileceği spekülasyonuna dayalı birini verdi. olarak bir şikayette bulunmuştur. Intel tarafından Profesör Wright tarafından açıklandığı sunulan gibi, FTC için sadakat indirimleri, indirimlerin, “bağlanmış” OEM’lerin gereksinimlerini AMD’nin rekabet AMD veya diğer üreticilerden satın edemeyeceği almalarını engelleyerek, münhasır kadar büyük anlaşma fiili durumu yaratmıştır. Bu olduğunu, nedenle, Intel’in davranışı Sherman bu nedenle Yasası’nın 2. maddesinin ihlalidir [59]. tüketicilerin ABD kurumları için temel sorun, gelecekte daha mahkemelerin icra konusunda aynı yüksek fiyatlarla bakış açısını paylaşmamasıdır. Nitekim karşılaşacağını pek çok kararda ABD mahkemeleri, öne sürdü [55]. sadakat indirimlerini Sherman Komisyonun kararı, ABD’nin en başarılı Yasası’nın 2. maddesinden vareste şirketlerinden birini, eylemlerinin tutmuş ve tüketicinin zarar gördüğüne tüketicilere zararı olduğuna (ya da dair kanıtların ibrazını her zaman olacağına) dair gerçek bir kanıt olmadan zorunlu tutmuştur. 2009’da Profesör cezalandırması nedeniyle ABD’de Wright’ın dediği gibi, “sonunda, ya şiddetle eleştirildi. Rekabet Kurumu başarısız olacak ya da Rekabet kurumları, 2009 yılına kadar, mahkemeler kanunun temelini sarsacak rekabete aykırı ve dışlayıcı davranışa şekilde eğilip bükülecektir.” ilişkin açık kanıtlar olmadan en (ii) AB özel uygulamasının gelişimi başarılı firmaları karşısına almamıştı. Avrupa Komisyonu tarafından sipariş Ancak, Christine Varney’in Rekabet edilen 2004 tarihli bir araştırma, AB’de Hukukundan Sorumlu Adalet Bakanı rekabet hukukunun özel uygulanmasının Yardımcısı olarak atanması bir “tümüyle azgelişmiş” olduğunu saptadı değişikliğin habercisiydi. Adalet [60]. Bunun sonucu olarak Komisyon, Bakanlığı’nın “büyük işletmeleri uzun bireysel davaları kolaylaştıracak süredir incelenmedikleri bir şekilde önlemler bulmaya odaklandı. Avrupa, incelemeye başlayacağını” duyurdu[56]. iyi bir şekilde düzenlendiğinde Ayrıca, yeni Adalet Bakanlığı’nda bireysel davaların tüketici refahını olası bir zararın varlığının, soruşturma arttırabileceğini anlamaya başlıyor. başlatmak için yeter sebep sayılacağını Özel uygulamanın başlıca avantajı, da açıkça belirtti. FTC ise bu kadar açık “rekabet karşıtı davranışları caydırmaya olmamakla birlikte, Intel dahil çeşitli ve bunların etkilerini gidermeye büyük firmalara soruşturmalar başlattı. ayrılabilecek ve kaçınılmaz olarak Michael Reynolds’a göre, kamu sınırlı kalan devlet kaynaklarını”[61] yaptırım politikasındaki bu değişikliğin tamamlamasıdır. açıklaması basittir: Ekonomik kriz. Buna karşın özel uygulamanın “Mevcut ekonomik ortamda, piyasaların asıl tehlikesi, şirketlerin agresif bir açık ve rekabetçi kalmasını sağlamaya şekilde rekabet etmesinin maliyetinin çalışmak, rekabet kurumlarının artmasından dolayı, rekabeti teşvik edici faydasına olacaktır”[57]. davranışlardan cayılması ve bunun da FTC, Intel’e karşı şikayetinde, tüketicilerin zararına yol açmasıdır. Intel’in mikroişlemci ve grafik 148 PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 157

Avrupa Parlamentosu ve Konseyi, rekabet Yazara göre bu sorunun ele alınması hukuku ihlallerinden kaynaklanan tazminat için başlıca iki yol vardır. Birincisi, kurum davalarını düzenleyen bir yönerge taslağı tarafından 2012’de önerildiği gibi, ICN’nin için Haziran 2013’te ortak önerge sundu yetkisini genişletmek olacaktır. ICN’nin en [62]. Bu yönerge, bireysel davaların büyük sorunu, bağlayıcı kurallar getirme kolaylaştırılmasıyla ilgili çok ilginç özellikler yetkisinin olmamasıdır ve bu düzeltilmelidir. içermektedir. Örneğin, “kartelin doğası Örneğin, bir üyenin birleşme bildirimi ve gereği gizli olması nedeniyle, söz konusu incelemesi ile ilgili kurallara uygun hareket bilgi asimetrisini artıran ve mağdur tarafın etmemesi durumunda, ICN’ye o devlete zararı ispat için gerekli delilleri elde yaptırım uygulama yetkisi verilebilir. etmesini zorlaştıran” yapısından ötürü Ayrıca, adil ve etkili bir yaptırım prosedürü kartel varlığının mağduriyete yol açtığı geliştirilmesi için, DTÖ’nün başarısı karinesi oluşturur (Bölüm V: Madde 16). kanıtlanmış uyuşmazlık çözüm sistemine Ayrıca, gerçekleşen zarara ek olarak kâr benzer bir sistem oluşturulmalıdır. kaybını da dikkate alma ihtiyacının altını Uluslararası rekabet sorununu çözmenin çizer (Bölüm IV: Madde 12-15). İkincisi, ikinci yolu, sıfırdan bir kurum yaratmak Avrupa Komisyonu, TFEU’nun 101 olacaktır. İkinci önerinin, ilkine kıyasla iki veya 102. maddelerinin ihlaline dayalı avantajı vardır. Birincisi, ICN üyesi olmayan tazminat davalarında maddi zarar tespitine devletlerle, özellikle de önemli rekabet ilişkin tebliğinde, bilim çevrelerinde hukuku sistemlerine sahip olan ve şu anda güvenilirlikleri nedeniyle kabul gören uluslararası düzenlemede rolü asgaride ekonometrik modellerden yararlanarak, kalan Çin ve Rusya ile müzakere etmeyi zararı ölçmek için çok ilginç ve kesin bir kolaylaştıracaktır. Nitekim müzakereler yöntem sunmuştur [63]. Ülke mahkemeleri sadece ICN’ye odaklanmayıp yeni bir ve bireysel davacılar için tasarlanan bu kurumun oluşturulmasıyla ilgili olsaydı, formüller yasal olarak bağlayıcı değildir, ICN üyesi olmayan ülkeleri de kapsama ancak çok teknik bir alanda hayati bir avantajına sahip olacaktı. Muhtemelen pedagojik rol oynamaktadır. en faydalı yol, yeni kurumu bir şekilde BM’ye bağlamak olacaktır. İkincisi, yeni 5. Sonuç bir uluslararası örgüt yaratma fikri, ICN’nin Bu makalede tartışıldığı gibi, uluslararası başarısızlıklarını unutarak, sıfırdan bir rekabet hukuku, özellikle de devletlerin şeyler inşa etme avantajına sahip olacaktır. düzenleme konusundaki vizyonları 1995’te GATT’tan DTÖ’ye veya 1945’te birbiriyle örtüşmediği için çok hassas Milletler Cemiyeti’nden BM’ye geçişin ve karmaşık bir konudur. Bununla gösterdiği gibi, böyle bir yaklaşımın birlikte, rekabet hukuku ihlalleri başarısı kanıtlanmıştır. giderek daha küresel hale geldiğinden, uluslararası düzenlemeye açıkça ihtiyaç duyulmaktadır. Etkili bir uluslararası düzenleme oluşturma girişimlerinin başarısız olmasıyla birlikte, rekabet hukuku ihlallerinin dünya genelinde yol açtığı sorunlarla yüzleşmek için başka yasal araçlar ortaya çıkmıştır. Bu nedenle işbirliği artmış ve en gelişmiş rekabet hukuku sistemleri diğer kurumlarla güçlü bağlar geliştirmiştir. Rekabet politikalarındaki uyumun, bu işbirliğini arttırdığı açıktır. Ancak kurumlar arasında işbirliğine yönelik büyük ilerlemeler kaydedilmiş olsa da, tüm sistemi yönetebilecek gerçek bir uluslararası organizasyonun hala eksik olduğu gerçeği göz önüne alındığında, daha kat edilecek epey mesafe olduğu görülmektedir. PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 157 149

TÜRKİYE PLASTİK SEKTÖR RAPORU 2021 İLK 9 AY OECD, 2021 yılı için ABD ekonomisine 1. EKONOMİK DURUM yönelik büyüme oranı tahminini %6,9’dan 1.1.DÜNYA EKONOMİSİ %6,0’a indirirken, Euro Alanı’na dair büyüme tahminini %4,3’ten %5,3’e • ABD Merkez Bankası FED, 22 Eylül çıkarmıştır. Türkiye’ye ilişkin 2021 toplantısında faiz oranları ile varlık alım büyüme tahminini de %5,7’den %8,4’e programını değiştirmemiştir. Karar yükseltmiştir. Kuruluş, Türkiye’nin metninde ekonomideki ilerlemenin 2022’de %3,1 büyüyeceğini tahmin beklentiler paralelinde devam etmesi etmektedir. durumunda varlık alım hızındaki Plastik sektöründe kapasite kullanımı yavaşlamanın yakında gerekli olabileceği 2021 yılının Ocak -Eylül döneminde ifade edilmiştir. ABD ekonomisinde 2020 yılının eş aylarına kıyasla yukarıda iktisadi faaliyet ivme kaybetmekle birlikte gerçekleşmiştir. Plastik sektöründe güçlü görünümünü korumaktadır. ortalama kapasite kullanımı 2020 yılının • Avrupa Merkez Bankası ECB, 9 Eylül Ocak – Eylül döneminde %70 iken 2021 tarihli para politikası toplantısında faiz yılı eş döneminde ortalama %75 olarak oranlarında değişikliğe gitmemiştir. gerçekleşmiş ve 5 puan artış göstermiştir. Toplantının ardından yapılan açıklamada 2021 yılının 9 ayında üretim artışlarının son çeyrekte Pandemi Acil Varlık Alım başlıca nedeni ihracatta sağlanan Programı kapsamındaki varlık alımlarının artış ivmesi olmuştur. Plastik toplam hızının önceki iki çeyreğe kıyasla ılımlı ihracatının toplam kimya sektör ihracatı bir şekilde azaltılacağı ifade edilmiştir. içindeki payı 2020 yılının 9 ayında %34,3 ECB ayrıca, Euro Alanı’na yönelik GSYH iken 2021 yılının eş döneminde %35,8’e ve enflasyon beklentilerini 2021 yılı için yükselmiş ve toplam kimya sektör yukarı yönlü revize etmiştir. ihracatında birinci sırasını korumuştur. • Çin ekonomisinde ivme kaybı Plastik sektörünün makine ve teçhizat devam etmektedir. Çin’de ekonomik yatırımının 2021 yılının Ocak-Eylül aktivitenin yavaşlamaya devam ettiği döneminde, 2020 yılının eş dönemine izlenmektedir. Çin’deki enerji krizinin kıyasla %23 arttığı ve 762 milyon dolara kış aylarıyla birlikte derinleşebileceği çıktığı görülmektedir. Makine ve teçhizat yönündeki değerlendirmeler önümüzdeki yatırımlarının 2021 yılı sonunda 2020 döneme ilişkin beklentileri de olumsuz yılına kıyasla %9 artarak 1 milyar 16 etkilemektedir. milyon dolara çıkacağı ve tarihi rekor • OECD, küresel ekonomi için 2021 yılı düzeyine erişeceği tahmin edilmektedir. büyüme tahminini Mayıs ayında açıkladığı 2021 yılı sonunda plastik mamul %5,8 seviyesinden %5,7’ye indirmiştir. üretiminin, ithalatının, ihracatının, iç pazar Kuruluş, 2022 büyüme tahminini ise tüketiminin tarihi rekor düzeyine ulaşacağı %4,4’ten %4,5’e revize etmiştir. OECD, tahmin edilmektedir. delta varyantının etkisiyle hızla yükselen Türkiye’nin katma değeri yüksek vaka sayılarının yanı sıra arz kısıtlarının mamulleri ithal ederken katma değeri ekonomik toparlanmanın hız kesmesinde daha düşük mamulleri ihraç ettiği önemli bir etken olduğu belirtmiştir. görülmektedir. • OECD, 2021 yılı için ABD ekonomisine Plastik mamul sektöründe miktar yönelik büyüme oranı tahminini %6,9’dan bazında, 2021 yılı Ocak - Eylül %6,0’a indirirken, Euro Alanı’na dair döneminde ihracatın üretim içindeki payı büyüme tahminini %4,3’ten %5,3’e %26’ya çıkarken ithalatın yurtiçi tüketim çıkarmıştır. Türkiye’ye ilişkin 2021 içindeki payı da %8’e yükselmiştir. büyüme tahminini de %5,7’den %8,4’e yükseltmiştir. Kuruluş, Türkiye’nin 2022’de %3,1 büyüyeceğini tahmin etmektedir. 150 PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 157