PAGEV DERGİ 156. SAYI

PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 156 101

Piroliz projeleri çevreye ve ekonomiye iyi gelecek Balyemez Ar-Ge Makine Kimya ve Çevre Teknolojileri Yönetim Kurulu Başkanı Ahmet Balyemez, sıfır atık mantığıyla çalışan piroliz projeleriyle çevreye ve ekonomiye katkı sunmayı hedefliyorine dönüştüklerini söyledi Karabük Teknokent’te ‘’Geri atık plastiklerden de pirolitik yağ, atıkların geri kazanımı, pirolitik gaz, Dönüşümü Yapılamayan pirolitik gaz, temizlik tineri, parafin pirolitik yağ, temizlik tineri, parafin Plastik Atıkların Piroliz ve karbon siyahı elde edilmesi ve karbon siyahı elde edimi ayrıca Yöntemiyle Geri Kazanımı’’, planlanıyor. Plastikler doğada hazır bu atıkların sebep olduğu çözümsüz Zonguldak Teknokent’te de ise bulunmaz, doğadaki elementlere çevre kirliliği sorununa çözüm ‘’Denizlerdeki Plastik Atıkların Piroliz insan tarafından müdahale bulunması hedefleniyor. Yöntemiyle Geri Kazanımı’’ konulu edilmesi ile elde edilir. Plastikler İşte projenin hedefleri; proje ile denizlerin temizlenmesi daha kolay parçalanarak mikro •Piroliz yöntemi ile geri dönüşümü hedefleniyor. Balyemez Ar-Ge boyuta gelebilmekte, çözülmeleri yapılamayan atık plastiklerin geri Makine Kimya ve Çevre Teknolojileri ile su-toprak-hava gibi ortamlara kazanımı Sanayi Ticaret Anonim Şirketi yayılarak kolayca kirlenmeye •Atıkların sebep olduğu çevre Yönetim Kurulu Başkanı Ahmet neden olmaktadırlar. Plastiklerin sorununun çözülmesi Balyemez, Karabük Üniversitesi ve başta ekonomik, sonra kolay •Pirolitik yağ elde edimi Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi işlenebilir olması, diğer maddelere •Karbon siyahı elde edimi Teknokent’te ekibiyle sıfır atık oranla üretimini ve tüketimini hızla •Piroliz yöntemi sırasında elde mantığıyla çalışan piroliz projeleri arttırmakta. Plastiklerin doğada edilen pirolitik gaz ile sistemin ihtiyaç yürütüyor. parçalanmaları için geçen sürenin duyduğu ısıl enerjiyi karşılaması KARABÜK ÜNİVERSİTESİ TEKNOKENT yüksek olması nedeniyle atıldıkları •Proje kapsamında gerçekleştirilecek çevrede meydana getirdikleri piroliz işlemi sonucunda elde “Geri dönüşümü yapılamayan olumsuzluklar uzun süre kirlilik edilecek pirolitik yağın yüzdesinin plastik atıkların piroliz ile geri oluşturmakta. Plastik atıklar rüzgarlar kalitesinin belirlenmesi kazanılması” projesi yürütülüyor. ve yağmurlarla sürüklendikten •Çevre ve insan sağlığı üzerine Piroliz çevreci bir teknoloji. Doğada sonra, kanalizasyona girip suya riski bulunmayan, kaynakların etkin atık halinde bulunan ve kullanımı karışabilmekte ve dünya genelinde kullanıldığı ve geri dönüşümün gitgide artan plastikler; piroliz zaten büyük bir sorun olan plastik ekonominin vazgeçilmez makinesi ile ekonomik değeri olan atık sorununu daha da ağır hale parçalarından biri haline geldiği pirolitik sıvı, pirolitik gaz ve karbon getirebilmekte. Önerilen proje ile üretim ve tüketim kültürünün siyahına dönüştürülebiliyor. Projede piroliz yöntemi kullanılarak geri oluşumuna katkı sağlanması. geri dönüşümü yapılamayan dönüşümü yapılamayan plastik Plastik işlemi sonucu elde edilen ürünler 102 PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 156

ZONGULDAK ÜNİVERSİTESİ Kıyı ve denizlerde biriken kıyılarda biriken atık plastiklerin TEKNOKENT plastikleri deniz canlıları, besin geri kazanımı, bu atıkların “Denizlerdeki Plastiklerin Piroliz zannederek tüketiyor. Plastiği sebep olduğu çevre sorunun Yöntemiyle Geri Kazanılması” tüketen canlılarda üreme, çözülmesi, pirolitik yağ elde projesi de yürüyen önemli işlerden sindirim ve boşaltım problemleri edimi, karbon siyahı elde edimi, biri. Plastiklerin yapılması ve meydana geliyor. Suda süzülen piroliz yöntemi sırasında elde kullanılmasına bağlı olarak, havaya, mikro-plastik atıklar pek çok edilen pirolitik gaz ile sistemin suya, toprağa kısaca çevreye farklı organizma tarafından ihtiyaç duyduğu ısıl enerjiyi plastik parçacıklar saçılıyor. yutuluyor. İçlerindeki zehirli karşılaması, proje kapsamında Çevreye gelişigüzel bırakılan maddeler, bu parçacıkları gerçekleştirilecek olan piroliz plastikler zamanla güneşin ve yutan deniz canlıları yoluyla işlemi sonucunda elde edilecek suyun aşındırıcı etkisinden dolayı beslenme zincirine halka oluyor pirolitik yağın yüzdesinin mikro plastik haline geliyor. Mikro ve insana kadar ulaşabiliyor. kalitesinin belirlenmesi, çevre plastikler çok küçük partikül Yırtıldığı ya da görevini yerine ve insan sağlığı üzerine riski boyutunda olduklarından tüm deniz getiremediği için denize atılan bulunmayan, kaynakların etkin ekosistemi için yutulması kolay balık ağları ve misinalar zamanla kullanıldığı ve geri dönüşümün ürün haline geliyor. Mikro plastikler, hayvanların vücutlarına dolanıp ekonominin vazgeçilmez toksik kirleticileri absorbe ederek onların hareket kabiliyetlerini parçalarından biri haline geldiği canlılar tarafından yutulabilmeleri, engelliyor. Projenin hedefleri; üretim ve tüketim kültürünün atık su arıtma tesislerinde piroliz yöntemi ile deniz ve oluşumuna katkı sağlanmasıdır. filtrelenememeleri, atmosferde ve su kaynaklarında kolayca taşınmaları ve doğada yok olma sürelerinin çok uzun olması gibi özelliklerinden dolayı insanlar, diğer canlılar ve tüm ekosistem sağlığı açısından ciddi tehlike arz ediyor. Deniz çöplerinin %60 ila %80’ini plastik çöpler oluşturuyor. İnsanlar tarafından çevreye bırakılan plastik atıklar sadece çevreye ve insanlara zarar vermekle kalmıyor aynı zamanda, rüzgârların sürüklemesiyle denizlere kadar ulaşarak, denizde yaşayan canlıları ve bu canlılarla beslenen yaban hayvanlarını da olumsuz etkiliyor. PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 156 103

MERCEDES start-up 2021 Coviḋ -19 il̇ e mücadele ve korum Tıbbi atıkların kontrolü Balyemez Ar-Ge Makine Kimya Başlıca savunma gereçlerinden yönetmeliğine göre tıbbi plastik ve Çevre Teknolojileri Sanayi olan tıbbi atıklar, dünya genelinde atıklar, yakılarak veya sterilizasyon Ticaret Anonim Şirketi Yönetim giderek büyüyen atık sorununa tesislerine gönderilerek bertaraf Kurulu Başkanı Ahmet Balyemez, dönüşmekte. Bir aşı ya da etkili ilaç edilmekte. Ancak sterilizasyon Mercedes’in düzenlediği Start- bulunmadığı takdirde tıbbi atıkların işleminin geçerliliği %100 değildir. Up2021 proje yarışmasına “Tıbbi katlanarak büyümesi kaçınılmaz. Bu nedenle virüs ve bakteriler Plastik Atıkların Piroliz ile Geri Tamamen zararsız hale gelmeden bulunduğu ortamda çoğalmaya Kazanılması” projesi ile başvurdu. çevreye gelişigüzel bırakılan devam ederler. Sonrasında sızıntı Projede öncelikle literatürde ilk atıklar, rüzgarlar ve yağmurlarla sularına karışarak yeraltından defa sanayi ölçekli olarak sağlık sürüklendikten sonra kanalizasyona beslenen flora ve insanlar kuruluşlarından çıkan tıbbi plastik ulaşıp suya karışabilmekte ve zaman içerisinde bu zararlı atıklardan piroliz yoluyla; piroliz gazı, dünya genelinde zaten büyük olan maddelerden etkilenecek. pirolitik yağ, temizlik tineri, parafin plastik atık sorununu daha da ağır Piroliz işleminde sıcaklık ve karbon siyahı elde edilmesi ve hale getirebilmekte. Hastalıklara 200-1200 derece aralığında aynı zamanda covid-19 a çözüm sebep olan enfeksiyon yapıcı gerçekleşeceğinden atıklarda üzerine yürütülecek. Plastikler çok etkenleri taşıdığı bilinen veya herhangi bir virüs ve bakteri kolay parçalanarak mikro boyuta taşıması muhtemel atıklar ile kalma ihtimali bulunmamakta. gelebilmekte, çözülmeleri ile su, kesici-delici atıklar sterilizasyon Sıfır atık mantığıyla çalışan piroliz toprak, hava gibi ortamlara yayılarak işlemine tabi tutularak zararsız hale ile geri kazanımı sağlanan tıbbi kolayca kirlenmeye neden olmakta. getirilir ve evsel atık depolama plastik atıklar hem doğadan Bu proje ile Mercedes’in düzenlemiş alanlarında depolanır ya da bertaraf yok olmakta hem de piroliz olduğu Mercedes-Benz Startup edilebilirler. Depolama alanlarında sonucu ekonomik değeri olan 2021 yarışmasına “Tıbbi plastik depolanan bu atıklar arazi ve yer ürünler elde edilmekte. Tıbbi atıkların piroliz ile geri kazanılması” altı kaynaklarının kirlenmesi, sızıntı plastik atıkların kullanılarak yeni projemiz ile başvuran Balyemez’in sularına karışması gibi olumsuz hammaddelere dönüştürülmesi projesi 630 başvuru arasından ilk 60 etkilere neden olur. ile çevre kirliliğinin önüne proje arasına girmeyi başardı. geçilmesi, enerji tasarrufunun sağlanması, atık miktarında azalma, dünya, bölge ve ülke ekonomisine katkı verilmekte. Aynı zamanda tıbbi plastiklerin tekrar kazanımı ile atıl vaziyette bulunan ekonomik değeri tekrar ülke ekonomisine kazandırmak mümkün olacak, fosil yakıtlara olan talep azalacak, bu sayede yeni istihdam ve ürün çeşitliliği de sağlanmış olacak. Balyemez Ar-Ge Makine Kimya ve Çevre Teknolojileri Sanayi Ticaret Anonim Şirketi Yönetim Kurulu Başkanı Ahmet Balyemez’in, bu 3 projesi dışında fikir aşamasında olan 7 projesi daha bulunmakta. Projeler ile tüm dünya genelinde büyük sorun haline gelen plastik kirliliğini piroliz yöntemiyle ekonomik değeri yüksek ürünler haline getirerek ekonomiye katkı sağlanması hedefleniyor. Mantık sıfır atık üzerine kurulu. Ayrıca hedeflenen projelerde yöntem tamamen çevreci olup doğaya hiç bir şekilde zarar verilmemekte. 104 PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 156

MADE Usta Kulübü seramik ustalarını birleştirdi Plastik dübel, derz artıları, montaj ürünleri ve mobilya aksesuarları üreten MADE Plastik, 81 ilden ustaları “MADE Usta Kulübü” çatısı altında toplayarak eğitimler veriyor MADE Plastik, 2007 marka olmayı başaran firma; ve daha kaliteli ürünler için yılında Yönetim yatırım, üretim ve istihdamla ortak aklı harekete geçirmek Kurulu Başkanı ekonomiye katkı sunuyor. hedeflendi. MADE Usta Kulübü, Mavi Deniz Arısoy MADE Plastik, inşaat ve tadilat ustalara ürünlerin kullanımının tarafından kuruldu. İstanbul’da işlerinde emek veren ustalarla kolaylığını aktarıyor. MADE 7000 m2 kapalı alanda üretim ilgili örnek bir sosyal sorumluluk Plastik, bu amaç doğrultusunda yapan firma, 60 deneyimli projesiyle dikkat çekti. Ülkenin ustalara, denemeleri için çalışanı ve yüksek kapasiteli dört bir yanındaki Ustaları, hediye olarak numune ürünler makina parkuru ile 7/24 faaliyet MADE Usta Kulübü çatısı altında göndererek, geri bildirimler gösteriyor. Kaliteli ürünleriyle toplayan firma, yeni üretim alıyor ve en kaliteli ürünleri büyümeye devam eden MADE modellerinde işi bilen isimlerin üretiyor. 81 ilde birçok ustaya, Plastik; plastik dübelleri, derz görüşlerini de değerlendirerek seminer ve uygulama eğitimleri artıları, montaj ürünleri, mobilya müşteri taleplerini dikkate alarak vererek daha kaliteli işçilik aksesuarları ve daha birçok çalışmalar gerçekleştiriyor. ve uygulamalarda estetik plastik ürün çeşitleriyle, kaliteli görüntü sağlanıyor. MADE Usta hammadde ve üstün teknoloji USTALARLA FİKİR JİMLASTİĞİ Kulübü, eğitimlerin ardından makinalarıyla yurt içi ve yurt başarılı olan ustaları hediyelerle dışı pazarında hızlı, kaliteli ve MADE Usta Kulübü kurma fikri ödüllendiriyor. Hızla büyüyen garantili üretimiyle öne çıkıyor. öncelikle Türkiye’nin çeşitli MADE Usta Kulübü, yeni Türkiye’de alanında en büyük illerinde emek veren değerli ustaların katılımıyla ağını her ustaları tek çatı altında toplamak geçen gün genişletiyor. PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 156 105

Geleceğin araçları: Hafifleme yarışını plastik önde götürüyor Otomotiv sektörü kendini yeniliyor. Tasarım bölümleri, yeni teknolojiler ve malzemeler geliştirmek için çalışırken plastikler öne çıkıyor Tüm dünyan eve içinde geleceğin otomobiline dair bunlar arasında da araçların iç kapandığında, otomobil vizyonlarını tümüyle değiştirdi. Uzun döşemesinde kullanılmakta olan satışları görülmemiş bir süre motor gücünü arttırmaya metale kıyasla çok daha hafif olan düzeylerde düştü. Bu özel odaklanan üreticiler, 1970’lerin polimerler odaklandılar. Çalışmalar ekonomik ortamda meydana petrol krizlerinin ardından yakıt hızla sonuç verdi ve iç aksamdaki gelen bu gelişmeden ötürü telaşa tüketimini düşürmeye öncelik plastiğin kalitesi önemli bir ölçüt kapılmalı mıyız? Koronavirüs, verdi. Motor optimizasyonunda haline geldi. Sert plastiklerin otomobil üreticileri arasında yaygın kullanılan elektronik aksam, yerini köpük, dokulu, desenli ve yaşanmakta olan paradigma tüketimi de düşürmeye yardımcı pürüzsüz plastikler aldı. Malzeme değişimini durduracak mı? Tam oldu. Ama teknolojinin de bir sınırı üreticilerinin birbiri ardına çıkardığı anlamıyla evrim geçirmekte olan vardı. Sektör, otomobillerini diyete yeni polimerler ürünlerin özelliklerini sektör için bu çok talihsiz olurdu. sokarak iştahlarını kesmeye karar iyileştirirken, bazıları bu sebeple Zira tüketiciler, sadece on yıl verdi. İlk olarak malzemelere, zorunlu hale bile geldi. 106 PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 156

İçeride yapılan her şeyin dışarıda ciddi ölçüde iyileştirmek. Mesele Sürücüler hala uzun yolculuklara da yapılması mümkün değildi. sadece karbon salımını azaltmak çıkamamaktan şikayetçi. Şarj 1980’lerde tüm markalarda plastik değil çünkü içten yanmalı motorlar, istasyonu ağı giderek genişliyor tampon standart hale geldi. kükürt oksit gibi başka parçacıklar olsa da henüz küçük ve bu Bundan on yıl sonra, Fransız da saçıyor. Markalar bu nedenle şikayette haklılık payı var. Kaldı üretici Renault, ilk nesil Clio model elektrikli modellere öncelik verirken ki aracın şarj edilmesi, deponun araçlarının çamurluklarında metal ağırlık azaltma çalışmalarına devam doldurulması kadar hızlı olmuyor. yerine polyamid kullanarak çığır etmekte. Aracın şarjı için en azından otuz açtı. Üreticiler aynı dönemde Elektrikli araç sayısı artıyor dakika beklenmesi lazım. Üreticiler modellerin çevre ayak izini Araçların elektrikliye dönüştürülmesi, bu nedenle elektrikli modellerinin küçültmek için geri dönüştürülmüş özellikler Avrupa’daki üreticiler için otonomisini arttırmak için çalışıyor. plastik kullanmaya başladılar. önemli bir mesele. Üreticiler, her Piller ağır olup çok yer kapladığı Uygulama ürkek adımlarla başladı yıl satılan araç filosunun tümünün için araç üzerinde birkaç pil takımı ve bu malzeme öncelikle karter, ortalama salımı 95g CO2/km’yi* birden bulundurmak mümkün motor koruma levhası, marşpiye geçerse ağır cezalar ödeyecekler değil. Tarih yine tekerrür ediyor ve gibi görünmeyen veya dikkat (1 Ocak 2020’ye kadar standart üreticiler araçları hafifletmek için bir çekmeyen yerlerde kullanıldı. 130g’dı). Bugün Avrupa’da satılan kez daha malzemeyi mercek altına Diğer bir Fransız üretici olan araçların yaklaşık %6’sını elektrikli alıyor. Benzinli gibi, elektrikli araç Peugeot, 2010 yılında yaptığı bir ve hibrid araçlar oluşturuyor ve bu da ne kadar hafif olursa o kadar yenilikle 208 modelinde ilk kez geri oran son üç yıldır sürekli artmakta. az güçle hareket ettiği için daha az dönüştürülmüş polimerden tampon Fakat aşılması gereken başka enerji tüketiyor. Büyük hedef ise, kullandı. Bugün tüm üreticilerin engeller de var. tek hamlede araçların otonomisini hedefi aynı: çevre ayak izlerini arttırırken çevreye etkisini azaltmak. Üreticiler, içten yanmalı araçların nasıl elektrikliye dönüştürüleceğinin farkında. Birkaç yıl öncesine kadar, içten yanmalı motoru çıkarıp elektrik motoru takmakla yetiniyorlardı. Piller de bagajda duruyordu. Kısa menzilli olan bu araçlar ancak şehirde kullanıma uygundu ve belediyeler, resmi kurumlar tarafından satın alındı. Araçlar, çevre hedeflerine ulaşmaktan çok uzaktı ve milyonlarca sürücüyü bu değişikliği yapmaya ikna edemedi. Bunun sonucunda otomobil üreticileri yaklaşımlarını değiştirdi ve elektrik motoru ile pillerinin çevresinde tasarlanmış araçlar geliştirmeye başladı. Elektrikli araçların otonomisi 10 yıl içinde ciddi derecede arttı. PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 156 107

Bahçecilik Kralı Avrupa plastik çözümleri sevdi Bahçede plastiğin ucuz mobilya ile sınırlı olduğu günler geride kaldı Plastiğin teknolojik özellikleri ve fiyatının yanı sıra görünüm şıklığı da cazibesini arttırıyor Avrupa’da son yirmi yıldır etmekti. Basit bir sulama kabı bile, profesyonel bahçe aletleri ve kararlılıkla büyüyen amatör galvanizli sacdan değil PEHD’den araçları, plastiklerden elde edilen bahçecilik pazarı, artık üretilmeye başladığında maliyeti Xenoy® gibi kırılmaz malzemeler Avrupalı istatistikçilerin çok düştü, buna paralel fiyatı da sayesinde eskiden mümkün olmayan de dikkatini çekecek kadar olgun geriledi. Pek çok plastik saksı, özelliklere kavuştu. Üreticiler bundan bir pazar haline geldi. Plastik ile çiçeklik, kenarlık modelinin ortaya sonra kullanılmış süt şişesi gibi bahçenin ilişkisi yeni değil. Plastik çıkması da buna bağlıydı. Talep malzemelerden kompost kovaları ya nesneler özellikle İkinci Dünya arttıkça, ileri teknolojiyi benimsemiş da yağmur suyu biriktirme tekneleri Savaşı’ndan sonra yaygınlık kazandı. üreticiler polimerlerin inanılmaz gibi nesneler yapmaya başladılar. Buradaki amaç en ileri teknolojiyi özelliklerini araştırmaya başladılar. Sektörün gelişimi o günden bu yana kullanmak değil, maliyetten tasarruf 1970’lerde geliştirilen yeni nesil hiç durmadı. 108 PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 156

Sulama plastikle kolay Hortum bağlantısı Atletler gibi amatör bahçıvanlar Can suyu sözü boşa Hortum bağlantılarında kullanılan da ihtiyaçlarına uygun, güzel söylenmemiştir. Kurak parçalar artık teknoloji harikası. görünen aynı zamanda dönemlerde çimenlerin Hortumlar gibi bunlar da çeşitli da rahat giysiler peşinde. sararmak, marulların pörsümek polimerlerden üretiliyor ve daha Pazardaki patlamayla birlikte için suya ihtiyaçları var. Burada iyi tutulup kavranmaları için üreticiler işin estetik tarafına bir kördüğüm bizi beklemekte. elastomerler de içeriyor. Akıllı da eğilmeye başladılar. Teknik Aylardır kullanılmamış, bir kenara yay sistemleri sayesinde, tek kıyafet olarak adlandırılması atılmış bahçe hortumlarını bir hareketle musluğa ya da gereken bu giysilere uygun yeni çözmek, bir tabak spaghetti aksesuara bağlamak ve mükemmel malzemeleri bulmak için de ayıklamaktan beter bir iştir sızdırmazlık elde etmek mümkün. farklı plastik türlerine yöneldiler. çünkü. Düğümleri çözmekle En güzeli de, bahçe meraklıları Bu alanda en ileri olanlar da bitse iyi; büyük olasılık kıvır aletlerinin güzel görünmesinden ayakkabı ve çizme üreticileri. kıvır olmuştur ve kıvrımları de mutlu oldukları için estetik Kaliteli iş ayakkabılarının çözmek de lazımdır. Bunun düşünülerek tasarlanmış olmaları. sayaları doğal kauçuktan için bütün hortumun açılıp Giyim kuşam merakı üretilse de tabanlarında genellikle gerilmesi gerekecek. Bu arada Benzeri talepler kıyafet PVC ile eldivenlerde esneklik domatesler kurumazsa iyi. konusunda da ortaya çıkmakta. için kullanılan sentetik kauçuğun Neyse ki devir değişti. Modern karışımı kullanılıyor. bahçe hortumları, birbirinden farklı özelliklere sahip beş kata kadar polimerin üst üste kaplanmasıyla bu sorunların tümünü geride bırakıyor. Hortumlar artık teknoloji ile yakından ilgili teknik ürünler. Bu yeni nesil hortumlar eski vinil hortumlara göre çok daha pahalı elbette ama bir o kadar da dayanıklı oldukları için bunlara bir tür yatırım gözüyle bakmak gerek. Kaliteli hortumlarda beş kat polimerin üst üste kaplandığından bahsetmiştik. Neden bu kadar katman kullanılıyor? Çünkü her katmanın amacı farklı ve özel. Polyester hatta karbondan yapılan iç örgü kıvrılmayı önlerken PVC’nin dokusu hortumu tutmayı ve çimenin üstünde sürüklemeyi kolaylaştırır, polikarbonat kaplama uzun zaman dayanıklı olmasını sağlar, kauçuk ise esnekliğini arttırır. Hortumlara yosun önleyici ve UV direnci sağlayan kaplamalar da uygulanabilir. Hortumların ağır metal veya ftalat içermeyen polimerlerden yapıldığı, bu nedenle gıda standartlarına uygun olduğu da belirtilmeli. Alman Gardena gibi bazı şirketler, sprey başlığı ile hortum arasında sızdırmazlık sağlamak ve sinir bozan sızıntıları engellemek amacıyla tırtıklı plastik conta kullanmaya başladı. PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 156 109

Yerinde bir tercih; çünkü iyi bir polyamidler ve polyesterler, Ancak bunların da özelliklerine bağlı taban tasarlamak başlı başına hatta yırtılmaz Kevlar. Kısacası bazı dezavantajları var. Çelik sağlam bir sanat ve ortaya çıkan ürünün bahçe eldiveni üreticilerinin fakat çok ağır; alüminyum ise hafif mükemmel yalıtım sağlaması, kataloglarında belki ondan olsa da kolayca bükülebiliyor: yeterince esnek ve dayanıklı fazla farklı malzeme bulmak Kaliteli alet üreticileri bu nedenle olması, en dik ve kaygan mümkün. Her ihtiyaca cevap var. kompozit malzemelere, özellikle yüzeylere bile tutunabilmesi Darbeye ve deformasyona son de fiberglas takviyeli polipropilene gerekli. Üreticiler, konforu ve derece dayanıklı bir plastik olan yöneldiler. Bu malzemeyle üretilen esnekliği arttıran petek dokuyu polikarbonat da bu alana, eldivenin sapların ilk özelliği kırılmaz olmaları. bu nedenle ön planda tutuyor. üzerine takılan bir kılıf olarak girdi. Dahası da var. Kompozitlerin kolay Her türlü zemine daha sağlam Kişinin ellerini motorlu testerenin kalıplanabilmesi nedeniyle çok basmayı sağlayan kramponlar zincirinin boşanması gibi faciayla da ergonomikler. Tehlikeli aletlerin kapsamlı testlerden geçiriliyor. sonuçlanabilecek bir kazadan saplarına eklenen çıkıntı ile, bir darbe Tasarım ne kadar karmaşık olsa da korumanın en etkili yolu şimdilik sonrasında aletin kullanıcının elinden plastiğin kalıplanmasındaki kolaylık bu. fırlayıp gitmesi önleniyor. Son nedeniyle rahatlıkla üretilebiliyor. Farklı bir öykü olarak, kolay kavranmaları ve ellerin Hünerli ellere koruma Ayaklar kuru ve rahat, eller koruma su toplamasına yol açmamaları Bir tek ayaklara iyi bakmakla iş altında olduğuna göre artık işe için elastomer ile kaplanıyor. bitmiyor. Bahçıvanlar genelde girişebilirim dediğiniz anda... Bazı markalar, aletlerin kolayca elleriyle çalıştıkları için ellerinin Çatırt! Her bahçıvan hayatında değiştirilmesini sağlayan tak-çıkar korunması da çok önemli. bir kez bu sesi duymuştur. Tam sistemler de geliştirdi. Bu sayede Dikenlere karşı koruma sağlamak sebze bahçesini çapalarken aynı ürünü tırmık, kürek veya çapa için yakın zamana kadar deriden sapının kırılma sesidir bu. Tedbirli için kullanmak mümkün oluyor. iyi bir malzeme yoktu. Fakat bahçıvanların yedeği olabilir Lastik patlamasına son! insanın elinde his bırakmadığı ama çoğunun yoktur. Çapa Çim biçmek, bir bahçıvanın için, bitkinin topraktan köküyle neyse ama balyoz veya balyoz şüphesiz en büyük dertlerinden birlikte sökülmesinin şart olduğu gibi daha ağır işlerde kullanılan biri. Polimerler henüz bizi bu işten ot yolma işlerinde kullanmak bir aletlerde çok tehlikeli olabilir. kurtaramıyor. Ama hiç olmazsa meseleydi. Ancak bahçe eldivenleri Ahşap saplar çatlayabilir ve hasar biraz daha kolay ve az yorucu dünyasında kısa süre önce bir gördüğünü hiç fark ettirmeden orta hale getirebiliyor. Fransız üretici devrim meydana geldi. yerinden kırılabilir. Bu nedenle, Michelin’in, traktör tipi çim biçme Bunun itici gücü de, esnek ve kaliteli sapların geliştirilmesi için makineleri için geliştirdiği yeni lastik, elastik bir malzeme olan sentetik alüminyum ve çelik gibi metaller bu yönde bir adım. “Patlamaz kauçuk, aşınmaya dirençli gitgide daha çok kullanılıyor. dolma lastik” deyince el arabası aklınıza gelmesin. Çok uzun bir süreçte geliştirilen bu lastiğin onlarla hiçbir ilgisi yok. Lastiğin geliştirilmesinin anahtarı, tellerinde kullanılan yeni kompozit malzeme (şirket maalesef bundan fazla bilgi vermiyor). Sıkıştırılmış hava kadar esneklik sağlayabilen bu malzeme, sıradan lastiklerin yanakları kadar da burulmaya dayanıklı. Lastiklerin havaya ihtiyacı olmasa da bahçıvanın nefesi kesilebilir. Bu kadar yorulduktan sonra bahçede bir şekerlemeyi hak etmiştir. 110 PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 156

PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 156 111

DOĞA KORUM PAGÇEV 2019 Yılı PAGÇEV olarak yerine getirdiği çevreye sağladığınız ka Kağıt/Karton ve Ahşap Plastik-Kağıt Karton Tüm Malzemeler 2.037.605 ADET AĞACIN 3.945.608 kW/h 2.1 KORUNMASI ELeKTRİK TASARRUFU DEPOLAMA 112 PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 156

MA BELGESİ Çevresel Faydaları imiz yükümlülüklerin sonucunda atkılar aşağıdaki gibidir. Plastik-Kağıt Karton Kağıt/Karton 112.581 m3 238.058.674 LT 2.997.150 LT Fosİl yakıt tasarrufu SU TASARRUFU A ALANI tASARRUFU Ambalaj Atıklarının PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 156 113 Yetkilendirilmiş Kuruluşu

Karbon Zirvesi’nden PAGEV’in Çevre Kahramanları’na tam puan İklim değişikliği, karbon ayak izi, atık yönetimi ve enerji yönetimi alanında uzmanları bir araya getiren VII. İstanbul Karbon E-Zirvesi’nde, Küçükçekmece PAGEV Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi öğrencileri, “Düşük Karbon Kahramanları” yarışmasında birincilik kazandı Ç evre ve Şehircilik Yönetimi Genel Müdürlüğü İklim PAGEV’İN ÇEVRE KAHRAMANLARI Bakanlığı, İstanbul Değişikliği ve Uyum Dairesi Karbon Zirvesi; Yeşil Finansman, Teknik Üniversitesi Başkanı Orhan Solak sunum Karbon Ticareti, Yeşil (İTÜ) ve Sürdürülebilir yaptı. Dünyada ve Türkiye’deki Mutabakat Eylem Planı 2021, Üretim ve Tüketim Derneği iklim değişikliği etkilerine dikkat İklim Krizi ile Mücadele, Enerji (SÜT-D) tarafından düzenlenen çeken Solak, “iklim değişikliğiyle ve İklim; Atık ve İklim, İklim “İklim Dirençli Türkiye için Yeşil mücadele kapsamında Dirençli Endüstri, Ürünlerde Toparlanma: Atık ve Enerji Cumhurbaşkanımız Erdoğan’ın, Karbon Ayak İzi Azaltımı Yönetiminin Rolü” temalı VII. 21 Eylül 2021 tarihinde Sektörel Başarı Örnekleri İstanbul Karbon E-Zirvesi 28 Birleşmiş Milletler 76. Genel gibi birçok konu başlığına ev Eylül’de gerçekleştirildi. VII. Kurulu’nda, Paris Anlaşması’nı sahipliği yaptı. Birbirinden İstanbul Karbon E-Zirvesi’nde; onaylayacağı bilgisini yeniledi. yetkin konuşmacıların yer İklim değişikliği, Karbon Ayak 2018 verilerine göre küresel aldığı E-Zirve’de, E-Sergi İzi, Atık ve Enerji yönetimi emisyon salınımında %28 ile Çin de yapılırken, Sürdürülebilir alanlarında birbirinden değerli ilk sırada yer alırken, ABD %13 Üretim ve Tüketim Derneği uzmanlar fikirlerini paylaştı. ve Hindistan %8’lik pay ile Çin’i tarafından her yıl düzenlenen Açılış konuşması İstanbul Teknik takip ediyor. Türkiye’nin küresel “Düşük Karbon Kahramanları” Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. emisyon salınımı 522 Mt olup yarışmasında 72 proje içinde İsmail Koyuncu tarafından %1’lik payı bulunuyor” şeklinde PAGEV’in Çevre Kahramanları gerçekleştirilen zirvede Çevre konuştu. birincilik kazandı. ve Şehircilik Bakanlığı Çevre 114 PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 156

Çevresel kirliliğin azaltılması, YENİ YEŞİL YOL: FIRSATLAR VE Operasyonları Direktörü karbon ayak izinin düşürülmesi ZORLUKLAR OTURUMU: İhsan Erbil Bayçöl, ve daha yaşanabilir gelecek için Başkan: Dr. Kubilay Kavak ENERJİSA Üreti̇m, CEO müthiş bir klip çeken PAGEV ESCARUS Genel Müdür Enver İlhan, Mimsan Grup, Mesleki ve Teknik Anadolu Erhan Çalışkan, Türkiye Yönetim Kurulu Başkanı Lisesi öğrencileri, farkındalık Kalkınma ve Yatırım Bankası, Sander van Rootselaar, yaratarak söyledikleri şarkıyla Sürdürülebilirlik ve Çevresel TürkAkım Sözcüsü ve İletişim topluma mesaj verdiler. Zirve’de Sosyal Etki Müdürü Birimi Müdür Yardımcısı gösterime giren PAGEV Emre Oğuzöncül, Avrupa İmar İ.Sinan AK, Zorlu Enerji, CEO Düşük Karbon Kahramanları ve Kalkınma Bankası (EBRD), KARBON YÖNETİMİ VE filmi iki kez izlendi ve büyük Yeşil Ekonomi ve İklim Eylemleri ENDÜSTRİ OTURUMU: beğeni topladı. Önümüzdeki Yöneticisi Başkan: Dr. Şeyma Karahan günlerde diğer okullara da Tulu Ertem, TSKB, Mühendislik Özbilen-TÜBİTAK MAM Çevre model oluşturabilecek niteliğe ve Teknik Danışmanlık Grup ve Temiz Üretim Enstitüsü, sahip olan Düşük Karbon Yöneticisi Başuzman Araştırmacı Kahramanları projesini sempatik KARBON YÖNETİMİ VE Rami Ati̇koğlu, BASF Türk ve başarılı buldukları için ENERJİ OTURUMU: Kimya, Genel Müdür birinciliğe layık gördüklerini Başkan: Filiz Karaosmanoğlu- Hakan Mandali, BSH Türkiye, anlatan İstanbul Teknik İstanbul Teknik Üniversitesi Operasyondan Sorumlu İcra Üniversitesi Öğretim Üyesi Öğretim Üyesi ve Sürdürülebilir Kurulu Üyesi / Sürdürülebilir Üretim ve Üretim ve Tüketim Derneği Özlem Esen, EVYAP, AR-GE ve Tüketim Derneği Başkanı Başkanı Kalite Direktörü Prof. Dr. Filiz Karaosmanoğlu, Ö.Fatih Keha, AYDEM Tahsin Öztiryaki, İMMİB Başkanı toplumsal bilinci uyandıracak Yenilenebilir Enerji, Genel Bülent Uğurlu, Organik Kimya, bu tür başarılı içerikler Müdür Sağlık, Emniyet, Çevre ve Kalite üretilmesine olanak sağladığı Ömer Faruk Örge BİOTREND Müdürü için PAGEV Başkanı Yavuz Enerji Genel Müdür Volkan Bozay, Türkçimento, Eroğlu’na teşekkür etti. Selçuk Borovalı, DB Tarımsal CEO Enerji, Yönetim Kurulu Başkanı Duygu Dal, Unılever Türkiye Tamer Emre, EPİAŞ, Piyasa Pazarlama Direktörü Çevre kirliliğinin önüne geçilmesi ve karbon ayak izinin azaltılması için şarkılı video filmi çeken PAGEV Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi öğrencileri bilinçli toplum oluşturmak için birincilik alan farkındalık projesine imza attı PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 156 115

Doğal afetlerde polimerler can kurtarıyor Deprem, fırtına, taşkın gibi yıkıcı doğa felaketleriyle mücadele için geliştirilen çözümlerde polimerler önemli çözümler sunuyor D oğanın öfkesini Burada yaklaşık yüz yıldır gösterdiği deprem gibi enerji birikmekte olduğunu olaylar karşısında insan ve günün birinde Hiroşima’ya çaresizdir. Fenomenin atılan atom bombasının on nasıl oluştuğunu anlasak ve riskli binlerce katı enerjiyi açığa alanları takip etmeyi bilsek de, çıkaracağını biliyoruz. Karalarda depremi önlemek şöyle dursun, meydana gelenleri hissetsek de, doğru bir şekilde tahmin etmeyi depremlerin büyük çoğunluğu bile başaramıyoruz. Deprem, okyanuslarda meydana gelir. jeolojik kırıklarda atım yoluyla Anakaradan uzaklığına ve meydana gelen ve şiddeti şiddetine bağlı olarak, dev değişebilen bir yer hareketidir. deprem dalgalarına yol açabilirler. Atımın meydana geldiği kırıktan İnsanların yapabileceği ise, olası yükselen şok dalgaları yüzeye can ve mal kaybını öngörerek ulaşır. California’nın ünlü San felaket gelmeden nüfusu tahliye Andreas Fay Hattı, sayısız etmekle sınırlı. sismografla takip edilmektedir. 116 PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 156

Deprem polimeri sarsmaz Müstakil evlere uygun olan bir kasırgalarda yere sağlam Depremler, binaların şiddetle başka çözüm ise ultra hafif basarak koruma sağlıyor. sallanmasına neden olabilir. yapılar. Örneğin çok şiddetli Ayrıca diğer tüm plastikler Sarsıntının süresine ve şiddetine depremlerin meydana geldiği gibi küflenme, paslanma ve bağlı olarak sismik açıdan Japonya’da, “kubbe ev” adı haşerelere karşı dirençli. sağlam inşa edilmemiş yapılar verilen prefabrike binalardan Yüzde yüz plastik acil barınaklar ağır hasar görebilir, hatta köyler kurulmuş. Bu yuvarlak Plastik ev yeni bir şey değil ama çökebilir. Depreme dayanıklı evler darbelere dayanıklı olarak ancak acil durumlarda barınak binaların temelleri ise genellikle tasarlanıyor. Sadece 80 kilo olarak kullanılıyor. Ikea Vakfı depremin sarsıntısını sönümleme ağırlığındaki yapılar, sarsıntıları bundan birkaç yıl önce Birleşmiş özelliğine sahip bir elastomer emerek çökme riskini ortadan Milletler Sığınmacılar Yüksek katmanı üzerine atılıyor. kaldıran esnek bir polimer olan Komiserliği (UNHCR) ile işbirliği Buna karşı alınacak önlem, genleştirilmiş polistirenden yaparak, savaştan ya da doğal sarsıntının sönümlenmesi için üretilmekte. Ekonomik ve her afetlerden kaçan sığınmacılara elastik yapılmaları.Örneğin iş şeyden önce modüler olan yönelik 30.000’den fazla barınak merkezi gibi binalar, yapıyla bu yapılan Japonya’da belli tasarladı ve üretti. Koli içinde bağlantı yüzeyinde kalın bir bir başarıya ulaştı. Kubbe teslim edilen barınaklar sadece 4 elastomer katmanı olan beton evler, Japonya’da depremlere saat içinde monte edilebiliyordu. direklerle destekleniyor. ve kasırgalara dayanıklı Klasik bir çadır gibi metal Bu elastik polimer, kırılmadan olarak tasarlanan ve tümüyle iskelet üzerine inşa edilen ağır yüklere dayanabilecek polimerden inşa edilen yapılar. konutun duvarları, metal iskelete özelliğe sahip.Deprem anında Depreme dayanıklı olmasının plastik panel geçirilmesiyle yapı, ister köprü olsun ister yanı sıra, aerodinamik şekli oluşturuluyor. apartman, sallansa da çökmüyor. nedeniyle bölgede sık görülen PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 156 117

Kullanılan polimer açıklanmasa can ve mal kaybına neden oluyor. Malzemenin şimdiye kadarki da, hafiflik ve sağlamlığı Ancak zararı azaltmak için bazı tek sorunu, diğer malzemelere buluşturan yaygın bir plastik çözümler de var. Amaç yine kıyasla darbe direncinin düşük olduğu tahmin ediliyor. Yaklaşık bu felaketleri önlemek değil, olmasıydı. Oysa bir hortum, 20 metrekare büyüklüğündeki olabildiğince çok can kurtarmak hindistancevizini top güllesine evlerde aydınlatma için güneş ve binaları korumak. çevirip saatte 200 km’yi aşan panelleri kullanılıyor. Kullanım Fırtınaya dayanıklı olacak bir bir hızla savurabilir. Buna karşı ömrü 3 yıl olan bu barınaklar, evin sırrı, hermetik olmasında üreticiler, kepenk çıtalarının klasik afet çadırlarına göre 10 gizlidir. Rüzgar evin içine arasına alüminyum folyo kat uzun ömürlü. UNHCR’nin girerse, çatıyı delerek de olsa yerleştirilen yeni modeller ilgisini en çok bu özellik çekmiş. bir yolunu bulup çıkacaktır. geliştirmekte. Lamine camdan Tasarım, sığınmacıların daha Rüzgarın içeri girmesi mutlaka fırtınaya dayanıklı doğramalar konforlu barınmasını sağlarken, engellenmelidir ve hermetik da var. İki katman cam arasına orta vadede daha ucuza geliyor. yalıtım sağlayan kepenkler bu bir PVB (polivinil bütiral) filmi Hollandalı DSM şirketi de konuda çok etkilidir. Ahşap ve yerleştiriliyor. Tamamen saydam benzer bir acil barınak konsepti çelikten kepenkler de vardır olan PVB, iki kat cam arasında üzerine çalışanlardan. Ancak fakat kırılmadan bükülme özelliği görünmez hale gelerek camın bu konsept koli içinde teslim nedeniyle fırtına kepenginde kırılmaz olmasını sağlıyor. edilmiyor. Şirketin geliştirdiği en çok PVC tercih edilir. güneş enerjili öğütücü ve ekstruder, barınakların plastik panellerini doğrudan şantiyede üretme kabiliyetine sahip. Paneller, geri dönüştürülerek kırıntı haline getirilmiş polietilen tereftalat (PET), polipropilen (PP) ve polietilen (PE) gibi malzemelerden üretiliyor. Çözüm özellikle plastiğin toplanması ve geri dönüştürülmesinin hala öncelikler arasında olmadığı yoksul ülkeler için çok elverişli. Fırtınaların çözümü plastikte Fırtına, kasırga ve hortumlar, özellikle tropik bölgelerde büyük 118 PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 156

DAHA AZ EnerjiniziELEKTRİK tasarruflu kullanın! Kuru V Tipi Aksiyel Fanlı Dik Tip Soğutucuları Kuru Soğutucu Kuru Soğutucular Sertifikalı Aksiyel Fanlı Yatık Tip Kuru Soğutucular Güvenilir Çözüm Ortağınız Merkez / Fabrika: twitter.com/friterm facebook.com/friterm linkedin.com/company/friterm İstanbul Deri Organize Sanayi Bölgesi Dilek Sokak No:10 X-12 Özel Parsel Tuzla 34957 İstanbul / TÜRKİYE Tel: +90 21P6A3G9E4V1P2LA8S2Tİ(KpDbxE)RGFaİSkİs|: +S9A0Y2I 15663914 112987 [email protected] www.friterm.com

Tıp araştırmalarında plastikler çığır açıyor Tıp alanında öne çıkan polimerler, araştırmacılara umut kaynağı oldu. Doku mühendisliği ve polimer protez tendonlarla ilgili gelişmeler hızlanıyor. Medyada dijital devrim bulunsa da aslında sanıldığı her bir hastanın bireysel ve bunun bağlantılı tıp kadar çığır açıcı yenilikler ihtiyaçlarına uyarlanarak daha alanındaki yansımaları, olmuyor. Üniversitelerin ilaç da kişisel hale gelmesi. Modern basının büyük ilgisini araştırmaları laboratuvarlarında tıp, zengin ülkelerde ortalama çekiyor. Uygulamalar hasta ise sessiz ve derinden bir devrim ömrü ciddi ölçüde uzatmayı konforuna büyük katkıda gerçekleşmekte. Amaç tedavinin başardı. 120 PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 156

“ Amerika’da bir laboratuar, polimer hidrojel tabanlı yapay alyuvarlar üreterek sentetik kan üretiminin yolunu açtı Bedenlerimizin yaşamsal mükemmel elastikiyete sahip ve kullanılmakta ve laboratuarların fonksiyonlarını uzatabiliyoruz ama teoride aşınmaz yapay tendonlar yeni hedefi, polimerlerin doku mühendisliği ve özellikle üretilmesini mümkün kılmakta. özelliklerine dayalı yapay kaslar de tendon ve bağdokuların Kimilerine göre bu, insanlarda oluşturmak. Tıp bu laboratuarın üretilmesi araştırmada en büyük ölümsüzlüğe ulaşma umuduyla elde ettiği aşamalarla da yakından zorlukların yaşandığı alanların hareket edilen transhümanizmin ilgileniyor çünkü böyle bir başında geliyor. İlk polimer sınırlarına giriyor. Buna ulaşmaya malzeme günün birinde kasların protez tendonlar 1980’lerde belki daha çok var ama bilim, yerini alabilir. Araştırmacılar, bu ortaya çıktı. Çok etkiliydiler ama özellikle malzeme bilimi, hızla yeni polimerin özelliğini molekül yıpranmaya karşı çok dirençli ilerliyor. ABD’deki Stanford zincirlerini üçboyutlu bir ağ içinde olmadıkları ve hastalara ileride Üniversitesi’nden bir ekip, orijinal bağlayan kimyasal bir süreç bir operasyon daha gerekeceği uzunluğunun üç katına kadar olan çapraz bağlamadan aldığını anlaşıldı. Bugün tıp araştırmaları, sündürülebilen ama kopmayan, ortaya koydu. Baz polimerin metal polimer üreticilerinin araştırmalarını inanılmaz elastik yeni bir polimer iyonlarıyla zenginleştirilerek elektrik yakından takip ediyor. Örneğin geliştirdiğini ileri sürdü. Kendi akımına duyarlı hale getirildiğini poloaksmer denen poli (etilen kendine iyileşen bu polimer, de biliyoruz. Olası uygulamaları oksit -b-propilen oksit-b-etilen elektrik uyarısıyla genleşiyor ve arasında elbette kasların kısmen oksit) kopolimer tipleri, PLA daralıyor. Elastomer tabanlı yapay bununla değiştirilmesi, hatta yapay ile örgü haline getirildiğinde bağdokular uzun bir süredir cilt tasarlama olanağı bile var. PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 156 121

Bu başarılabilirse, protez sağlıklı hücrelere zarar vermeyen Singapur Biyomühendislik kullanıcıları protezin kendi sinir tedaviler geliştirmek için çalışıyor. ve Nanoteknoloji Enstitüsü, sistemlerine entegre edilebilmesi Bu çok önemli bir hedef çünkü stafilokok tipi mantar sayesinde dokunma duyularını da ilaç tedavisi genellikle damar enfeksiyonlarına karşı etkili geri kazanabilirler. içi enjeksiyon yoluyla yapılıyor olan, biyolojik olarak çözünür Nanoteknoloji: Sınırsız uygulama ve ilaç bütün vücudu dolaşarak bir polimer geliştirdi. Polietilen potansiyeli sağlıklı hücreleri de zayıf tereftalat (PET) tabanlı Nanomalzeme, üretilmiş veya düşürüyor. nanoparçacıklar, hastalıklı rastlantı sonucu ortaya çıkmış, Daha alınacak çok yol olsa da hücrelere mıknatıs gibi içindeki tek veya kümelenmiş menzil görünmekte. Fransa’da çekilecek şekilde geliştirilmiş. serbest parçacıkların en bilim insanları, gizli tutulan bir Bu laboratuarın ilk yayınında az %50’si 1 nm ila 100 üretim süreciyle, vinil polimerlere henüz çok fazla bilgi yok. ABD nm boyutunda olan, doğal dayalı yeni bir biyolojik çözünür Johns Hopkins Üniversitesi Tıp malzemelere verilen isimdir. polimer geliştirdi. Gizli tutulmayan Fakültesi’nde araştırmacılar, Tıp dünyasında polimerlere kadarıyla, çeşitli kanserlere tedavisi olmayan beyin kanserine uygulanan nanoteknolojiler, karşı etkili olan gemcitabine adlı karşı mücadelenin yollarını tedavilerin gitgide daha molekül ile bir polimer arasında aramakta. Beynin bir bölümünü kişiye özel ve hedefli olmasını ortaklaşım (iki molekülün aynı oluşturan koyu bir sıvı, iyileştirici sağlarken, invaziv tedavi ihtiyacını elektronları paylaşması) bağı moleküllerin doğru hedefe azaltıyor. veya kovalent bağ kurulduğunu ulaşabilmesini zorlaştırıyor. Tıp dünyası tedavilerin daha biliyoruz. Polimer ilacın Araştırmacılar bu sorunu çözmek etkili olması için kişiselleştirilmesi taşınması için iyi bir yöntem için molekülleri iyi bilinen ve toksik üzerinde yirmi yılı aşkın zamandır olsa da, asıl mesele ilacın doğru olmayan bir polimer olan polietilen çalışmakta. Ana hedef, etken anda serbest bırakılması ve glikol ile kapladılar. Bu polimer maddenin sadece gereken yere, hedeflenen hücrelere ulaşmasının kayganlaştırıcı işlev görerek gereken miktarda ulaştırılması. sağlanması. Tıbbın geleceğinde ilaç moleküllerinin daha kolay Kanser tedavileri de buna nanoteknoloji var. Singapur’da hareket etmesini sağlıyor. Fakat güzel bir örnek. Laboratuarlar, bir laboratuar, hastalıklı hücreleri daha alınacak çok yol var ve hastalıklı hücrelere saldırırken hedef almayı başaran PET araştırmacılar nanoparçacıkların bazlı nanoparçacıklar geliştirdi. boyutunun biraz büyütülmesinin, süzülme özelliklerini iyileştireceğine inanıyor. Polimerler kırmızı halıda Zaten zor bulunan kan, bağış oranları düştükçe iyice kıymete bindi. Bu sorunun çözüm, yapay kan üretiminde olabilir. Peki bu imkansız bir hayal mi? ABD Kuzey Carolina’da bir laboratuar üzerinde çalışmakta ve alınan ilk sonuçlar gayet açık. Laboratuarda kanın kendisi değil, görevleri organlara oksijen, akciğerlere karbondioksit taşımak olan alyuvarlar üretildi. Alyuvarlar, elastomerik flüoropolimer kalıp içinde bir tür polimer hidrojelden kalıplanarak ortaya çıkarıldı. Peki bu jel hangisi? Bilim insanları kısaca “ön polimer” olarak adlandırıyor. Farelere enjekte edilen bu hidrojel hücrelerin verimlilik ve direncinin yüksek olduğu kanıtlandı. Üstelik esnekliği sayesinde tüm damarlardan da geçebiliyor. 122 PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 156

Bu keşif ile günün birinde Bu dünyadaki milyonlarca (Yazımızı okuyun Robotların yapay kan üretmek mümkün diyabet hastası için her gün ve polimerlerin çelikten olabileceği gibi, ilacın bir enjeksiyon yapmanın önüne ittifakı). Almanya Max Plank zarf içine yerleştirilerek geçebilecek bir buluş. MIT’de Enstitüsü’ndeki araştırmacıların etken maddenin (iyileştirme araştırmacılar biyolojik olarak geliştirdiği sadece 4 milimetrelik amacıyla kullanılan molekülün) çözünür bir polimer kullanarak küçük ve yumuşak robot, vücudun normalde zor ulaşılan nohut kadar bir kapsül ürettiler. manyetik sensörlerle uzaktan bölgelerine kadar girmesi Kapsülün içinde, şok dondurma kumanda edilebiliyor. Yutulan sağlanabilir. yöntemiyle üretilmiş bir insülin veya deri altına yerleştirilen Tıbbi robotlar, yatıştırıcı iğnesi bulunuyor. Mesele, bu minik tırtıl, sindirim sistemi polimerler tedavinin doğru zamanda enjekte veya idrar yollarından, karın Sağlık araştırmalarının edilebilmesiydi. Araştırmacılar boşluğundan geçerek kalbin önemli dallarından biri de bunun için kapsülün üzerine yüzeyine kadar ulaşıp ilacı robotlaşma. Bundan kasıt şekerden bir tıpa da koydular doğru yere bırakabiliyor. robot cerrahlar değil, hastanın ve bunu kapsül mideye Robotun orijinalliği, son vücuduna verildiğinde tedaviyi ulaşana kadar eriyecek şekilde derece kolay hareket etmesi kolaylaştıran ya da bakımın ayarladılar. Kapsül böylece ve her türlü engelin arasından daha etkili olmasını sağlayan hedefine vardığında insülin geçebilmek için sünebilmesi. küçük, yumuşak robotlar. iğnesini serbest bırakıyor ve iğne Sentetik bir midede denemesi Örneğin düzenli insülin iğnesi de mide duvarına saplanıyor. yapılan robot, parkuru büyük yapması gereken diyabet Basit ve etkili bir uygulama. başarıyla tamamladı. Yarının hastaları bunun yararını Kapsül bunun ardından midede tıbbına ilk adım bu olabilir mi? görebilecektir. MIT’de sindiriliyor. Tek sorun, bu Üçboyutlu basım gibi diğer araştırmacılar, şok dondurulmuş kapsülün maliyetinin, sıradan teknolojiler de geliştikçe bu insülinden yapılmış bir insülin iğnelerine göre çok daha hiç olmayacak bir şey değil. iğne taşıyan bir nanorobot yüksek olması. Elastomer ve Protezler ve robotlar yakında geliştirdiler. silikon tabanlı yumuşak robotlar, hastanelerde, hastaların dünyanın başka ülkelerinde de bireysel ihtiyaçlarına göre çizilip tıbbi araştırmaların konusu. üretilebilir. Bazı laboratuarlar hibrid malzemeler üzerinde çalışıp polimer gibi sentetik malzemeleri kök hücrelerle birleştirerek yeni organ üretme yollarını bile arıyor. Biyonik insan hayaline bu şekilde mi ulaşacağız? Belki bir gün o da olur ama şimdilik amaç tedavilerin kişiselleştirilerek daha etkili hale getirilmesi. Bu başlı başına büyük bir adım olacak. PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 156 123

RÖPORTAJ Plastikler tasarımcıların dikkatini gündelik nesnelere çekiyor İtalyan Plart Vakfı Başkanı Maria Pia Incutti soruları yanıtladı: Bize vakfınızdan söz eder Müzenizi, “farklı yaratıcılık misiniz? biçimlerininin etkileşimli kesişim Plart Vakfı’nın amacı, noktası” olarak tanımlıyorsunuz. toplumumuzun alışkanlık ve Biraz açabilir misiniz? geleneklerini biçimlendirmiş güncel Altında yatan fikir basit. Sanat objeler üzerinden yakın tarihimize branşları arasındaki sınırların ışık tutmaktır. Bu objelerin birçoğu kaldırılmasını, aksine sanatların da plastik. Plastiğin tarihsel rolünü karma, çoğulcu ve diyalog içinde vurgularken, çevreye saygılı ve olmasını savunuyoruz. Bunu, sorumlu bir şekilde kullanılmasının günümüzün karmaşık halini daha üzerinde duruyoruz. Kısacası iyi anlamak için önemli buluyoruz. eğitsel, hatta neredeyse didaktik Bu vizyonla 2008 yılından beri bir amacımız var. Bu orijinal plastik sergiler eğitimler, eko-tasarıma obje koleksiyonunun tarihi özelliği, ilişkin araştırmalar düzenleyerek ve daha geniş bir kitleyle paylaşmak sergimizi tüm kitlelerin keşfetmesine istememizin başlıca sebebi. Bir olanak sağlayarak kültürel varlık ve amacımız da, sentetik malzemeden imkanlarımızı genişletiyoruz. Tüm seri üretilmiş ancak tasarım açısından bu sebeplerden ötürü, vakfımızın ilgi çekici olan parçaları korumak. Bu konuk araştırmacılara kapıları sebeplerden ötürü, Vakfımız 2009 açık bir müze işlevi gördüğünü yılında Campania bölgesinin özel söyleyebiliriz. nitelikli müzeleri arasına alındı. 124 PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 156

PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 156 125

RÖPORTAJ Bu vakfı Salvatore Paliotto değişimi ve evrimi yansıtması salonlarında rastlayamazsınız ile birlikte kurdunuz. Bize bakımından da topluma ait bunlara. Çoğu bit pazarlarından, kendinizden söz eder misiniz? görüyorum. Bugün, her biri ikinci el mağazalarından vb. İkimiz de sanata tutkuyla bağlı sanat ve tasarım örneği olan toplanıyor. Dolayısıyla bu girişimcileriz. Gençliğimizden bu 2000’den fazla parçamız var. koleksiyon yıllar içinde parça yana güncel sanatla ilgiliyiz ve Takı, mobilya, aksesuar, elektrikli parça, kimi zaman şans eseri koleksiyonlarımızı oluşturmaya alet ve benzeri birçok obje, ister oluştu. epey bir zaman önce başladık. çok yaygınlaşıp seri üretilsin, Plart koleksiyonu, polimer ve Tasarımını ilginç bulduğum ister özel üretim hatta el yapımı tasarım arasında bir bağ mı gündelik objeleri de koleksiyona olsun, plastik malzemenin kurmayı hedefliyor? katarak vizyonumuzu tarihine ışık tutmakta. Plastiğin Ünlü İtalyan felsefeci ve sanat genişlettiğimizi düşünüyorum. özelliği sayesinde her objenin eleştirmeni Gillo Dörfles (1910- Bu objeleri, zamana düşülmüş farklı şekli, farklı rengi olabiliyor. 2018), tüketim ürünlerinde notlar olarak gördüğüm için Her biri bir öykü anlatıyor. tasarımın öne çıkmasının, seviyorum; yaşayışımızdaki Galerilerde, müzayede çağımızın estetiğe odaklanmaya başladığının göstergesi olduğunu öne sürer. Kendisi yaşadığı dönemde plastiğin yükselişine ve evrimine yakından tanıklık etmiştir. PLART koleksiyonu da, plastik objelerin el yapımı ilk örnekleri ile 20. yüzyılın başından itibaren endüstriyel olarak tasarlanan örnekleri arasındaki bağlantıyı yansıtıyor. Plastikler, kendilerine has özellikleri ve şekillendirilme kabiliyetleri ile tasarıma büyük katkıda bulunmuştur. Tasarımcılarda yaratıcılığı kışkırtır. 126 PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 156

Polimerler olmasaydı, evlerimizde kullandığımız pek çok nesneye yenilikçi ve şaşırtıcı biçimler vermek mümkün olmayacaktı. Bunlar bizim sıradan gündelik nesnelere bakışımızı değiştirmeye yardımcı oldu. Tasarımda güncel trendler Bununla birlikte plastiğin biyologların çalışmalarıyla nelerdir? farklı yollarla, hiç olmazsa birleştirip biyo kaynaklı Bütün tasarımcılar şu an en geri dönüştürülmüş veya biyo plastikler gibi ilerlemeler çok eko-tasarımla ilgileniyor. plastik gibi farklı formlarda kaydetmek için yaptıklarını Çevrenin korunması onlar için kullanılacağını düşünüyorum. anlattılar. Sonuç olarak, Plart bir etik meselesi, hatta standart Yapay zeka, nesneler koleksiyonunun gündelik haline geldi. Ortaya ilginç bir tasarlayıp üretmemize kaynak objelere değer kazandırarak, durum çıkıyor çünkü şimdi optimizasyonu yoluyla yardımcı şimdiye çoktan çöpe gitmiş önümüzdeki hedef, teknolojinin olabilir. Vakıf için bu elbette olacak pek çok plastik ürüne giderek önem kazandığı fakat önemli bir konudur, zaten yeni bir hayat verdiğini gezegenimizi koruma çabalarıyla bugüne kadar bu konuda söyleyebiliriz. O kadar da da uyumlu bir dünya kurmak. konferanslar da düzenledik. önemsiz görülmemesi gereken Plastik de, tasarım dünyasında Pek çok tasarımcı bizi ziyaret bu nesnelere bakmanın yeni bir devrimin kıvılcımı olabileceği ederek, araştırmalarını yoludur bu. herkesçe kabul edilen bir malzeme olarak bu dünyada yerini alıyor. Plastik sayesinde tasarım evrildi ve güzelliğe dair algılarımız şekillendi. PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 156 127

Güneşin keyfini plastikle çıkarın Hafif, dayanıklı ve sağlam plastik eşyalar, yaz tatilinin vazgeçilmezi. Plastik olmadan su sporları da piknik de doğa yürüyüşleri de zahmetli Her yıl üç Avrupalıdan biri, fırsat veren ama geride de en büyük iki sorumlusu. bütçelerine ve zevklerine mezbelelik bırakmalarına sebep 1946’da Fransız Jean Dauphant göre beş yıldızlı otelden olan şey. Zira kıyılarımızı ve tarafından icat edilen PVC terlikler, apartlara ve kamp denizlerimizi kirleten plastiğin başta Afrika’daki sömürgelerde sahalarına kadar değişen yerlerde neredeyse %90’ı yerli ve rahat ve pratik bir gündelik tatile gidiyor. Bay Hulot’nun 50 yıl çoğunluğu turizm kaynaklı. Biz ayakkabı olarak düşünülse öncesinden bildirdiği gibi: “Yine çöpümüzü eve götürüyor olabiliriz de, zamanla büyük küçük tüm güneşleniyorlar, yüzüyorlar, kürek ama çevremizdeki herkes böyle tatilcilerin beğenisini kazandı. çekiyorlar, balık tutuyorlar, top dikkatli değil. Giyene görgüsüz yeni zengin oynuyorlar... Ama dekor değişti. Plastiğin yükü ağır gözüyle bakılmasına yol açan bu Artık pamuklu, hasır, bambu ara Kitle turizmi aslında varlığın bir şeffaf deniz ayakkabıları özellikle ki bulasın!” Buz kovasından deniz belirtisi ama turistlerin kıyafetine 1980’lerde çok revaçtaydı. bisikletine kadar artık her şey bakınca bunu anlamak zor. “Deniz Küreselleşme, şirketi 2002 yılında plastik. Hatta plastik, tatilcilerin terliği” ve “parmak arası” bunun batırdıysa da, markayı da konsepti en sevdikleri şeyleri yapmalarına de öldüremedi. 128 PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 156

PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 156 129

Kalıplı örgü şeritleri ve dokulu Derya deniz plastik Dalış gözlüğü üreticileri, iki tip tabanıyla klasik model, çeşitli Şnorkelle dalış, özellikle silikonu bir arada kalıplama parlak ve simli modelleriyle hala Akdeniz’de tatilcilerin çok meraklı yöntemini geliştirdi ve etek kısmı Fransa’nın Atlantik sahilindeki olduğu bir etkinlik. Scuba dalış için daha esnek bir cins kullanırken, tatilcilerin gözdesi. Üstelik 25 kadar risk içermediğinden, sıcak polikarbonat pencerenin yıldan az süre içinde Brezilya’ya denizlerde kıyının az açığında çerçevesinde daha sert ve dayanıklı yayılıp geri dönüştürülmüş bir gözlük, bir çift palet ve bir bir cins tercih edildi. Şnorkel de PVC’den üretim yapan Melissa şnorkelle yapılabilmesi büyük iki polimerden oluşuyor: Ağızlık markası ile dünyanın tüm tatil avantaj. Bize dalışın öncüleri kısmı için silikon, boru içinse PVC beldelerini ele geçirdi. Brezilya, Marsilyalı Paul Beuchat ya da veya poliüretan. Dalış meraklılarının Japon terliklerinden esinlenen Cenovalı Cressi kardeşlerin en yakından tanıdığı plastik parmak arası terlik veya sayesinde ulaşan bu buluşlar, ise, kostümlerin vazgeçilmez “Tokyo”nun da ilk çıktığı yer. yeni polimerler sayesinde artık malzemesi olan neopren köpük. Doğal kauçuktan üretilen 50 yılda herkesin erişebileceği bir düzeye Hala çeşitli kalınlıklarda ve diğer gecekondu mahallelerinden şık geldi. Kauçuk tamamen ortadan teknik kumaşlarla karıştırılarak plajlara taşınan Havaianas’ın kalkmadıysa da, artık sadece dalgıçları soğuktan ve morötesi yanına, geri dönüştürülmüş paletlerin ayak kısımlarında ışınlardan korumak için kullanılıyor. PVC’den üretilen ve adını Bossa kullanılıyor. Hidrodinamik Yani maskenin sertleştirilmiş Nova’nın doğum yeri olan Rio’nun özellikleri geliştirilen yüzgeç camı ve sugeçimez kameraların aynı adlı plajından alan Ipanema kısımları ise, polipropilene içindeki elektronik parçalar dışında eklendi ve moda tutkunlarının en bir veya birkaç polimerin denizin altında ne varsa plastiğin şık plajlardaki vazgeçilmezi oldu. karıştırılmasıyla üretilmekte. sayesinde. 130 PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 156

Plastik denizler hakimi Endüstriyel gövde üreticileri, Hafiflik avantajının yanı sıra, Rüzgar sörfü, dalga sörfü, plastik gövdeleri içi boş ya da kampçıların diğer büyük paraşütlü sörf, wakeboard, vücut polistiren köpük saracak şekilde meselesini, yani sağanak yağış sörfü... Denizde kaymayı ve termoform yöntemiyle ya da altında kuru kalmayı da çözüyor. süzülmeyi içeren sporların ucu ekstrüzyon ve ardından genleşen Bu sebeple birçok karavan bucağı yok. 25 yıldır neredeyse köpük doldurma yöntemiyle üreticisi, polyester dış kabuğu her yaz yeni bir moda çıkıyor ve üretiyor. Rüzgarlı sporlarda başka poliüretan yalıtım malzemesiyle yeniliğe meraklı tatilciler, farklı polimerler de boy göstermekte: buluşturarak eski ahşap iskelet heyecanlara doğru yelken açıyor. Örneğin direklerde karbon sistemini ortadan kaldırdı. Yüksek Bunların su sporları pazarına kompozitler, yelkenlerde ise performanslı polimerler, ciddi girişleri hep aynı sırayı polyester, polyamid, aramid veya kampçılara da büyük faydalar takip etmekte. Disiplinin ultra yüksek moleküler ağırlıklı sağlıyor. Polyester veya naylon profesyonellerinin taleplerini polietilen. membran üzerine silikon veya dikkate alan “kalıpçılar”, polistiren Uzun yolda büyük konfor poliüretan kaplama, çadırların su veya poliüretan köpükten Avrupalıların üçte birinin yaz tatili geçirmezliğini çok arttırırken nefes çekirdeği birkaç kat kompozit, ise karavanla seyahati içeriyor. alma özelliklerini de koruyor. Dışına cam veya karbonla takviye ederek İster motokaravan, ister römork eklenen titanyum dioksit ve altına epoksi reçine veya polyesterle tercih etsinler, ilk arayacakları uygulanan alüminyum parçacıkları kaplıyor. Her üretici, sağlamlık özellik hafiflik. Bu konuda da ise, bazı çadırlara güneş ışığına ve hafiflik sorunlarını çözmek plastikten iyisini bulmak mümkün karşı termal koruma özelliği için kullandığı malzemeleri, değil. kazandırıyor. Plastik malzemelerin şekillendirme tekniklerini, reçine dayanıklılığı ve dış etkenlere karşı harmanını ve finiş uygulamalarını direnci, kolayca kurulan şişme sır gibi saklıyor. Tatilcilerin ve çadırların da tekrar gündeme medyanın çok ilgisini çeken yeni gelmesini sağladı. Bunların bir şekil, bunun ardından büyük günümüzde en yenilikçi örneği, üreticilerin portföyüne katılıyor. Hamburglu start-up Heimplanet Yani artık “şambrel” dönemi geçti. tarafından tasarlanan şişme direkli jeodezik kubbe. PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 156 131

Mikroplastikler: Metallerin Truva Atı Hereon’un çalışmasına göre mikroplastikler çevrede metallerin taşınmasında etkili Plastik parçacıkları ne kadar küçükse, taşıdıkları göze görünmeyen zararlı yük o kadar artıyor: Mikroplastikler zararlı metalleri çevreye taşıyor ve belirli koşullar oluştuğunda serbest bırakıyor. M ikroplastiklerin insanları, plastik parçacıkların üzerinde veriler yayımlanmışsa çevreden organik çevrede yaygınlığını ve uzun da, suda yüzen mikroplastikler kirleticiler biriktirip süre dayanıklılığını ortaya ile çözünmüş metaller arasındaki taşıyabildikleri bir koymuştu. Bu parçacıkların bağlantı fazla bilinmiyordu. Bu süredir bilinmekteydi. Şimdi boyutu, bir mikrometre ile yarım nedenle, Helmholtz-Zentrum ise metallerin de bu şekilde santimetre arasında değişiyor. Hereon Kıyı Çevresi Kimya taşınabildiği tespit edildi. Ayrıca Büyük plastik parçaların denizde Enstitüsü bu etkileşimleri plastik ne kadar küçük olursa, dağılması veya kara kaynaklı laboratuarda sistematik bir plastik üzerindeki metal birikimi atık sularla nehirlere, oradan da şekilde araştırmaya karar verdi. o kadar fazla oluyor. Bu durum, denizlere karışması sonucunda Makalenin başyazarı Dr. Lars Helmholtz-Zentrum Hereon ortaya çıkan mikroplastikler, Hildebrandt’ın da dahil olduğu araştırmacıları tarafından yapılan çok yüksek yoğunluklara ekip, elli beş farklı metal ve yarı yeni bir çalışmada kanıtlandı. eriştiğinde zehirli oluyor. Ayrıca metalin, 63 ila 250 mikrometre Araştırmanın sonuçları Journal birikerek taşınabiliyor ve başka büyüklükteki polietilen ve of Hazardous Materials Letters kirleticileri serbest bırakabiliyor. polietilen tereftalat parçacıklarda adlı dergide yayımlandı. Bilim Bu bağlamda organik kirleticiler birikimini inceledi. 132 PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 156

“Çalıştığımız iki tür plastik, küçüldükçe birikimin arttığını Kadmiyum, çinko ve bakır gibi plastikle kirli sularda önemli ve zenginleşme bakımından diğerleri ise, test süresi boyunca yer tutuyor” diyen çevre farklı elementler (metaller plastik üzerinde neredeyse hiç kimyası uzmanı Hildebrandt, ve yarı metaller) arasında birikmiyor. Ayrıca, polietilen şöyle devam etti “Bunun önemli oynamalar olduğunu parçacıklardaki birikmenin, sebebi geniş uygulama alanı tespit ettik” diyor makalenin polietilen tereftalattakine göre çok ve bununla bağlantılı yüksek yazarlarından ve Helmholtz- daha fazla olduğu tespit edildi. hacimler. Örneğin alışveriş Zentrum Hereon Kıyı Çevresi Metallerin tümü tekrar serbest poşetleri genellikle polietilen Kimya Enstitüsü mensubu Dr. kalıyor Hereon araştırmacıları, (geri dönüşüm kodu 4, LDPE) Daniel Pröfrock. Krom, demir, çalışmanın ikinci bölümünde, malzemeden üretilirken, plastik kalay gibi bazı metaller ya da metaller veya yarı metallerle içecek şişeleri neredeyse bunların iyonları ile nadir toprak yüklü parçacıkların, sindirim istisnasız olarak polietilen elementleri, mikroplastikleri sistemindeki gibi belirli kimyasal tereftalat (geri dönüşüm kodu neredeyse tamamen tutunuyor. koşullar gerçekleştiğinde, bu metalleri tekrar serbest bıraktığını da tespit etti. “Laboratuardaki test ortamımız aslında daha basit ve model organizma içermeyen bir ortamdı. Buna rağmen sonuçlar, mikroplastik parçacıklarının vücut tarafından emildiğinde bir nevi truva atı işlevi görerek metallerin organizmaya girmesine yol açabileceğini ortaya koydu” diyor Lars Heldebrandt. Çevrede sık bulunan diğer plastiklerin nasıl davrandığını ve parçacıkların yaşının, yıpranma durumlarının birikme ve serbest kalma süreçlerinde ne kadar etkili olduğunu anlamak için yeni çalışmalar yapılmakta. 1, PET).” Parçacık ne kadar küçükse birikim o kadar fazla Burada anlatılan laboratuar çalışmasında sadece PE ve PET incelenmişse de, araştırmacılar çevreden toplanan örneklerde poliüretan (solda) gibi başka plastik türlerine de rastladı. Bunlar en ileri cihazlar ve dijital yöntemler kullanılarak tespit edildi ve ölçüldü (sağda). Resim: Hereon/Inorganic Environmental Chemistry “Bu araştırmada, parçacıklar PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 156 133

Polimerler sporda ödüle doymuyor Sporda her yıl yeni rekorlar kırılıyor. Bu kadar rekor kırılıyor olmasının başlıca sebebi yeni ekipman ve bunların üretildiği polimerler olabilir mi? Dünyanın en büyük solo gibi suyun yüzeyine dik uzanıyor. görülebilir. Kanatlar, çok sağlam yelken yarışı Vendée Tekne hızlandıkça karinanın sudan ama bir o kadar da ağır bir malzeme Globe tüm hızıyla yükselmesini sağlıyor. Böylece olan çelikten üretilir. Yükü kaldıran ilerliyor! 1980’Lerde suda kapladığı hacim azalana güçlü bir motor olduktan sonra bu düzenlenen ilk yarıştan bu yana, tekne, rüzgardan daha hızlı yol ağırlık sorun değildir. Peki kanatların yarışmacıların denizde geçirdiği alabilecek duruma gelebiliyor. İlk açık deniz yarış teknelerinde toplam süre 109 günden 74 güne kez 1970’lerde ortaya çıkan bu kullanılmaya başlaması neden 50 yıl düştü. Yelkencilerin eskisine konsept, bugüne kadar pek çok sürdü? Ve neden devrim niteliğinde göre çok daha iyi hazırlanması, yolcu motorunda kullanıldı. En ünlü oldu? Çünkü ilk olarak gereken performanstaki bu artışın tek örnekleri, Hong Kong Körfezi’nde malzemeler yoktu. Yelkenlilerin hafif sebebi olamaz. Diğer sebepler olması gerektiğinden, kanatlarda arasında, teknelerin tasarımı ve çelik kullanılamazdı. 1980’lerde kullanılan malzemelerdeki ilerleme hafif bir malzeme olarak alüminyum sayılabilir. Bu alanda foil adı verilen denenmişse de, aynı zamanda kanatların kullanımı büyük bir esnek olması sebebiyle istenen devrimdi; o kadar ki, yelkenlilere etkiyi vermedi. Fiberglas ve epoksi uçan tekneler adı bile takıldı. Uçan reçine doğru yoldaydı ama onlar da tekne denmesi sadece hayal çok ağırdı.Sonradan ortaya çıkan ürünü değil. Kanatlar, gövdenin karbon fiber, 1980’ler ve 90’ların iki yanında, tıpkı uçak kanadı en pahalı malzemelerinden biriydi. 134 PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 156

WANHUA PP POLİPROPİLEN ABS ABS Homopolimer MABS ŞEFFAF ABS PE Kopolimer PC POLİKARBONAT Random Kopolimer PVDF PVDF Özel Kopolimer MB MASTERBAÇ PS Laminasyonluk Renkli POLİETİLEN Siyah-Beyaz EVA Alçak Yoğunluk FR (Yanmaz) SAN Yüksek Yoğunluk Slip Antiblok ASA Lineer Metalosen Antistatik PLA POLİSTİREN UV LCP Kristal IR PPE Antişok Antifog PA EVA Antivirüs SAN Likit Boya ASA Kalıcı Antistatik PBT POLİLAKTİK ASİT Kalıcı Slip PPS LİKİT KRİSTAL POLİMER Light Diffuser TPU PPE Köpürtücü PMMA POLİAMİD Antibakteriyel POM Poliamid 6 Antikorozyon Poliamid 66 YAPIŞTIRICI Poliamid 11 Plastik kompaundlar için bağdaştırıcı Poliamid 12 Çok katmanlı borular için yapıştırıcı hammadde Poliamid Alaşımları Aluminyum kompozit panel için yapıştırıcı Polieter Blok Amid Solar paneller için laminasyonluk EVA film PA MXD6 Ara katman yapıştırıcı hammadde PBT TEKNİK POLİMER POLİFENİLENSÜLFİD L-MODU Düşük molekül ağırlıklı, yüksek TERMOPLASTİK POLİÜRETAN akışkanlıklı Polimer AKRİLİK I-Marv HİDROKARBON REÇİNE POLİASETAL EVOH BARİYER HAMMADDE HAYİM PİNHAS A.Ş İSTANBUL İstoç 4. Ada 2421 Sokak No:145 Mahmutbey 34218 - İstanbul Tel: (0212) 659 58 57 Faks: (0212) 659 58 48 İZMİR OFİS VE DEPO 7401 Sokak No: 8 Pınarbaşı - İzmir Tel: (0232) 472 11 64 BURSA OFİS VE DEPO Kara Ali Mahallesi Cumhuriyet Caddesi No:62 Çalı, Nilüfer – Bursa Tel: (0224) 482 51 71 Faks: (0224) 482 49 53 www.pinhas.com.tr PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 156 135

Fiyatı gitgide düşen karbon fiberin Günümüzün Formula 1 Bunun sonucunda araçların işlenmesindeki zorlukların da arabalarının %85’i karbon fiber performansı öyle arttı ki, Uluslararası üstesinden gelindi. Epoksi gibi ve polimer reçinelerden yapılıyor. Motor Sporları Federasyonu, pilotları ısıyla sertleşen sıvı polimer tabanlı Bunun üzerine 1980’lerde tehlikeye attığı gerekçesiyle bunların reçinelerin bunda rolü büyük oldu fiberglas ve epoksi reçine ortaya kullanımını kısıtlamaya karar verdi. çünkü kullanımları kolaylaştı ve çıktı. Ağırlıktan fazla tasarruf Dolayısıyla 378km/s rekoru kolay kalıplamak için yüksek sıcaklıklar sağlamayan bu malzemenin asıl kırılmayacak gibi görünüyor. gerekmemeye başladı. Karbon üstünlüğü, kolayca kalıplanması Plastikler göklerdedir fiberler çok sağlam ve hafif olduğu sebebiyle parçalara profil Deniz ve karadan sonra gökyüzü için, gemi mühendislerinin de vermenin de kolay olması ve geliyor. Burada da polimerler en yelkencilerin de en çılgın hayallerini aerodinamiğin iyileşmesiydi. büyük rekorların kırılmasına aracı gerçeğe dönüştürebiliyor. Bunun Ondan sonra karbon sahneye olmakta. Üzerlerindeki kanatlı sonucunda, mürettebatlı ve çoğul çıktı. Ultra sağlam, kolayca tulum dışında hiçbir şey olmadan gövdeli yelkenlilerle dünya turu kalıplanan, ultra hafif, büyük uçurumlardan atlayıp süzülen rekoru 40 güne inerken, düz seyirde sıcaklık dalgalanmalarına çılgınları hepimiz izliyoruz. Kanatlı hız rekoru da saatte 120 km’yi aştı. dirençli olan bu malzeme, tulum, süzülme mesafesini uzatarak Böyle bir performans, bundan 10 kompozitlerin kralıydı. O kadar kullanıcısının daha uzun ve daha yıl önce hayal bile edilemezdi. Jules yaygınlaştı ki, parça üreticileri ileriye uçmasını sağlayan, esnek bir Verne bile öngöremezdi böylesini. kalıplanma özelliğini iyileştirecek kıyafet. Bileşiminde bir polyamid Gerek yarış gerek gezinti yelkenleri, yeni teknikler aramaya başladı. olan Nylon® ve ultra elastik polimer uzun zamandır polyester veya Artık lazer kesim poliüretan ve tekstil Lycra® bulunuyor. Nylon®, PBO gibi sentetik malzemelerden epoksi reçine kalıplar üretiliyor. sürtünmeye karşı direnci ve uçuş üretilmektedir. Bu bağlamda, Üçboyutlu basıma yakın olan sırasında oluşan hava basıncına denizlerin Formula 1 araçları bu teknik ile, özel kalıplar dayanıklılığı sebebiyle seçildi. Yer diyebileceğimiz teknelerdeki yelken kolayca yapılabiliyor. Örneğin yer polyester ile takviye edilen donanımının, deforme olmayan bu teknolojiyle yarış koltukları, Lycra® ise, kullanıcının özellikle iniş PBO (Polibenzobisoksazol) sürücülerinin beden hatlarına tam anında hareketlerini rahat kontrol polimerinden, veya yaygın bilinen uyum sağlayacak şekilde özel edebilmesini sağlamakta. adıyla Zylon® malzemesinden kalıplanabiliyor. üretildiğini belirtmek gerek. Yarış tipi yelkenlerin yapıldığı bu malzeme, kimi zaman sertlik için termoset bir yapıştırıcıyla terbiye ediliyor veya iki kat Mylar© film arasına sıkıştırılıyor. İster yapıştırılmış ister kalıplanmış olsun, dikey bir uçak kanadı gibi aerodinamik bir profili olacak şekilde tasarlanıyor. Kazana kömür at! Bir Formula 1 ile diğeri arasında az fark var. Yarış pistlerinde gerçekleşen orijinal Formula 1 de polimerlere çok şey borçlu. Yarış otomobilleri de karbon kaplamalı, üstelik teknelerden çok uzun zamandır. Ama bütçeler de aynı değil. Yarış otomobillerinin %85’i polimer kompozitlerden oluşuyor. Bunun sebebi hiç değişmiyor: Ağırlığı azaltma. İlk F1 araçları çelikten üretildiyse de, hızla yaygınlaşan alüminyum, araçların %30 kadar hafiflemesini sağladı. 136 PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 156

“ İyi uçucuların 100km/s hızı geçtiği paraşüt ve uzayın sınırına kadar NASA için geliştirilen uzay sık görülür. Ancak otomobil çıkmasını sağlayacak bir balon tulumları gibi Nylon©, Lycra©, üreticisi BMW sayesinde bu rekor tasarlamaktı. Kapsülün iskeleti polyester, hatta Mylar© veKevlar© Kasım 2020’de tam anlamıyla çelikten, gövdesi ise paraşütçüyü gibi farklı polimerlerin kullanıldığı paramparça edildi. Elektrik stratosferde koruyacak kadar kesin. Kask ile ilgili tek bildiğimiz, motorlarındaki uzmanlığını yalıtkan ve dayanıklı bir hafifliği ve darbelere dayanıklılığı sergilemek isteyen şirket, kanatlı malzeme olan fiberglas ve nedeniyle seçilmiş kompozit tuluma takılabilecek küçüklükte polimer reçineden yapıldı. Felix malzemelerden oluştuğu. Son motorlar tasarladı. Sistem, Baumgartner ise, -65° ile 40°C parça ise, kapsülün uzayın eşiğine tümüyle karbon ve reçineden arasında değişen sıcaklıklardan kadar yükselmesini sağlayacak üretilmiş iki adet 7,5 kW’lık koruyacak bir tulum giydi. helyum balonuydu. Balon, kalınlığı motoruyla toplam 15 kW güç Tulumun üreticisi olan David Clark 0,0002 mm bile olmayan yüksek üretiyor. Kanatlı tulum 3 yıllık bir Company malzemenin bileşimi performanslı polietilen film süreçte geliştirildi. hakkında sır vermese de, şeritlerinden üretildi. Başarılı da oldu ve test pilotu Peter Salzmann, 3000 metre yükseklikte helikopterden atladıktan sonra yatay seyirde 300 km/s hıza ulaştı. İniş hızı rekoru ise, 11 bin metre yükseklikten atlayan Fraser Corsan tarafından 400km/s ile kırıldı. Polimerlerin gözü uzayda Çılgınlıkta Avusturyalı Felix Baumgartner’dan ötesini bulmak zor olsa gerek. Ekim 2012’de uzaydan, daha doğrusu 39 km yükseklikten paraşütle atlayarak, en yüksek paraşütle atlayış ve en uzun serbest düşüş rekorlarını kırmanın yanında, serbest düşüşte ses duvarını geçen ilk insan oldu. Bu başarıyı öncelikle ekipmanına ve bilim insanları ile mühendislerden oluşan ekibine borçlu. Görevleri, bir taşıma kapsülü içinde 1.173 km/s hıza kadar ulaşarak 4 dakika serbest düşmeye dayanacak bir tulum, bu düşüşü yavaşlatacak bir PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 156 137

Robotlara polimer dopingi Robotik konusu akademik, özel araştırma ve geliştirme faaliyetlerinin ilgi odağı oluyor. Bilim insanları, hayalleri gerçeğe dönüştürmek için polimerleri kullanıyor Geçen yüzyılın bilim gitmeyebilir ama epeyce farklı. hassas kaynak işlemlerini yapabilir, kurgu filmlerinde, bazısı Tıpkı geliştirileceğini pek az kişinin kırılacak nesneleri incitmeden tutar, bugünlerde geçen öngörebildiği akıllı telefonlar gibi her türlü parça montajı yapar, hatta öykülerin robotları, robotlar da 30 yıl önce kimsenin cerrahi operasyona bile girebilir. yaratıcılık eksikliğinden olsa gerek, hayal etmediği yollarda ilerliyor. Evimize kadar gelen robotlar iki kolu bir kafası olan, kimileri Yirminci yüzyılın bitiminden bu artık yerleri süpürüyor, çimleri diğerinden daha iyi huylu makineler yana robotları insan anatomisine suluyor, havuzları temizliyor, yemek oldu. Sentetik bir sesle insanlarla benzetmeyi tamamen bırakan pişiriyor. “Köle robot” ütopyaların konuşabiliyorlardı ki, o zaman araştırmacılar, bunun yerine hayali olmayı sürdürüyor ama için ileri bir kavramdı. Geçti mi o işlevleri, insanların yapamadığı robotlar gitgide yaygınlaşarak zamanlar? Tam da denemez; Star görevleri yapmak olan robotlar bize birçok işte yardımcı olmakta. Wars serisinden ünlü C3PO’nun tasarlamaya odaklandı. Bunun Robot insan dayanışması Covid-19 dünya çapında büyük hayranları en iyi bilinen örneği, sanayide salgını ve pek çok ülkede meydana olduğu ortada. Peki bugünkü yıllardır kullanılmakta ve değerini gelen tam kapanma, bunların durum nasıl? Herkesin hoşuna kanıtlamış olan robot koldur. En başında geliyor. 138 PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 156

İnternete bağlı dijital tabletlerin Bugün uğraşılan asıl olması ve yeni kompozitin monte edildiği robotlar, sorunlardan biri, İHA’ların neredeyse tüm dalgaları bakımevlerinde karantinada görünmez, en azından radarda emdiğinden ibaret. Üretici, bulunan yaşlıların sevdikleriyle tespit edilmez olmasıdır. daha da zor tespit edilebilmesi iletişim içinde kalmasını sağladı. “Hayalet uçak” 1970’lerden için baykuş şeklini vermiş. Kimi yerde robotlar süpermarket beri bilinen bir kavramsa da, Uçarken dürbün kullanmadan raflarını dezenfekte etti. bunların görünmezlikleri bir gerçek kuştan ayırt etmek Biyolojik virüslerin işlemediği yere kadardır. Kokpit özellikle çok zor. Bu casus İHA’nın robotlar, Covid salgınında büyük açılı bir şekilde tasarlanarak kameraları var. Üreticiye göre, işler başardı.Ürünleri raflardan radar dalgalarını her yöne radarla tespit edilememesi ve alabilen robotlar sayesinde dağıtması sağlanır. Uçak bir baykuşa benzemesi nedeniyle teslimat işleri aksamazken, dereceye kadar gizlenmiş alçaktan uçarak yüksek detaylı depo çalışanları da birbirleriyle olur ama sonuçta bir miktar görüntüler çekebilir.Aynı daha az karşılaşarak radar dalgası yine de yansıtılır. prensip, insansız denizaltı (İDA) çalışabildiler. Robotlar akıllı Dalgaları emebilen esnek tasarımında uzmanlaşan bir olmanın yanında, sağlam ve malzemeler vardır ama uçak Fransa-Britanya konsorsiyumu hafif polimerlerle tasarlandıkları veya İHA yapılacak kadar tarafından da benimsendi. için çok da verimli, bu da sağlam değildir. Hayalet uçak Kullanılan malzeme hakkında otonomi düzeylerini arttırıyor. yeni değil. Ama polimerler yine fazla bilgiye sahip değiliz. Tüm robotların ortak noktası bu. özellikle de İHA alanında Bu araçların görevi, tespit Robot üreticileri, dayanıklılığı çığır açtı.Fakat görünen o ki, edilmeden denizaltıların yerlerini nedeniyle dış gövdeler için bir Rus uçak üreticisi bu zor belirlemek. polikarbonat veya ABS, içeride hedefe ulaştı. Bunun için, Gövdesinde kullanılan esneklik için elastomer gibi gizli tutulan çeşitli elyaflar ve kompozit malzemeler ağırlığı pek çok plastik malzemeyi polimer reçinelerinden oluşan azaltıp otonomiyi arttırmaya robotların üretiminde kullanıyor. yeni bir malzeme geliştirdi. yardımcı olurken, en önemlisi Ancak plastiklerin rolü tasarım Hakkında bildiklerimiz, ses ve titreşimleri tümüyle ya da koruma işlevleriyle sınırlı malzemenin sertliği sayesinde emebildiği için aracı sonar değil. Birçok araştırma merkezi, İHA üretiminde kullanılabilecek dalgalarına görünmez kılıyor. yeni polimerler geliştirerek robotlara yepyeni işlevler PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 156 139 kazandırabileceklerini fark etti. Bazı projeler deneysel aşamada olsa da, tamamlananları da var ve sonuçları yine bilim kurgudan çıkmış kadar şaşırtıcı. İHA görmek istemiyorum Robotların üzerinde en çok araştırma yapılan cinsi, insansız hava araçları. Silahlı kuvvetler ve haber alma faaliyetleri için kullanılabildiklerinden, araştırmalar yoğun olarak bunlara odaklanıyor. Bu nedenle tıpkı insanlı olanları gibi insansız hava araçları da karbon ve epoksi reçineye dayalı kompozit malzemeleri geniş bir şekilde kullanmaktadır. Bu hafif malzemeler İHA’nın ağırlığını azaltıp otonomisini arttırmaya yardımcı olur. Öte yandan, havacılıkta ve daha genel olarak ulaşımda yıllardır kullanılmakta olan, gitgide yaygınlaşan bu teknolojinin çığır açan bir yönü yoktur.

Kompozit malzemelerle kaplı denizaltı dronları görünmez de olabilir. Tasarımcılara göre bu İDA askeri amaçla sınırlı olmak zorunda değil. İnsani amaçlarla da kullanılabilir. Örneğin tsunami gibi afetlerde suyun altındaki engellerin yerini tespit ederek kurtarma botlarına yol gösterebilir. Harry Potter’ı kıskandıracak polimerler Üniversiteler görünmezlik konusunda birbirleriyle yarışa girerek, son on yılı nesneleri tam anlamıyla görünmez yapacak teknolojiler araştırarak geçirdiler. Bunun için, doğal malzemelerde bulunmayan yeni elektromanyetik özelliklere sahip kompozit metamalzemeler üzerine odaklandılar. 140 PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 156

PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 156 141

Bu malzemeler, ışığın kırılma polimer katmanlarından ve esnek bir polimer katmanı limitini aşarak bunlarla üretilen yapılıyor. Görünmezlikle üzerine üçboyutlu basılmasıyla nesnelerin görünmez hale ilgilenenler asıl esnek olan üretiliyor. Bu şekliyle de, tıpkı gelmesini sağlama kapasitesine uygulamanın peşinde; çünkü bir böceğin hem koruyucu sahip. Dolayısıyla fizikçiler, bu şekilde onlarca metre olacak kadar sert, hem de ışık huzmelerini nesneyi uzunluğunda malzeme hareketine imkan verecek atlayıp geçmeye ve yoluna üretilmesi mümkün olur ve bu kadar esnek ve eklemli olan devam etmeye zorlayacak da görünmez yapılacak yüzeye kabuğu gibi, robotu korurken “görünmezlik pelerini”nin duvar kağıdı gibi kaplanabilir. esnek olmasını da sağlıyor. birkaç yıla geliştirilebileceğini Bu teknolojiden ilk yararlananlar Bunu elbette casusluk amacıyla düşünüyor. Bu durumda da İHA’lar olabilir. da kullanmak mümkün çünkü ışık adeta nesnenin içinden Polimerler yerinde durmuyor kameralarla donatılmış bir geçeceği için, dışarıdan ABD’de San Diego yapay haşere sürüsü üretip bakıldığında görülmesi imkansız Üniversitesi’nden bir ekibin, salmak çok kolay. Sertlik için olacaktır. Bunu teoriden böceğe benzeyen küçük polikarbonat, esneklik için pratiğe geçirmek için tek robotları üçboyutlu basım yumuşak polimerlerin bileşimi, yapılması gereken malzemeyi yöntemiyle üretmesi, ilk böceklerin gövdesine benzersiz tasarlamak ama bu da kolay bakışta boş bir uğraş gibi özelliklerini veriyor. değil çünkü işlem nanosopik gelebilir. Oysa gerçekte, California’da başka ölçekte. Metamalzemeler, robotik ve başka birçok alanda araştırmacılar, elektromanyetik dalgalara çığır açabilecek bir gelişme. hamamböceklerinden saydam olan bir katmanın Araştırmacılar, robot böcekleri esinlendikleri farklı yüzeyine işlenen, on nanometre tek parça olarak üçboyutlu robotlar üzerinde çalışıyor. veya bir metrenin on milyarda basımla üretmeyi başardı ve Hamamböceği boyutunda biri kadar ince metalik bu yönteme “flexoskeleton” olan bu robot, 60 kilogram ya parçacıklardan oluşuyor. Tabaka veya esnek iskelet adını verdi. da kendi ağırlığının 1 milyon ise, sert olması gerektiğinde Robotlar aslında polikarbonat katı ağırlığa dayanacak kadar camdan, esneklik aranıyorsa gibi sert plastiklerin, çok ince sağlam. 142 PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 156

PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 156 143

ECOTECH’LE SOĞUTURKEN TASARRUFLARINIZI ARTIRIN ANALİZ Enerji tasarrufu için artan genellikle düşük sıcaklıklarda soğutma ECOTECH ihtiyaç özellikle düşük dış gücünün gerektiği yerlerde kullanılır. hava sıcaklıklarının olduğu Serbest soğutma grupları harici çalışma koşullarında işletme hava tarafından sağlanan soğutma maliyetlerini düşürmek amacıyla gücünü geri kazanabilecek su/hava örneğin 15°C den daha düşük olan tipinin ısı değişimi için suyla (veya kısa ve uzun periyotlarda, Aytek tercihen antifriz karışım) çalışan ve Soğutma sistemleri Ecotech Serbest ek gruplar ile çalışan chillerlerdir. Soğutma Ünitelerini geliştirdi. Ecotech Bu soğutucularla normal olarak Serbest Soğutma Üniteleri, kullanıcı kompresörler tarafından sağlanan tesisine gönderilecek olan sıvının soğutma gücünü takviye etmek veya soğutulması için harici havanın uygun dış hava koşulları olduğunda düşük sıcaklığından yararlanır ve tamamen değiştirmek mümkün. Soğutucu çalışma saatlerinin iki farklı durumda çalışması, serbest soğutma modunda ve normal mod 144 PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 156

ECOTECH UYGULAMA ŞEKİLLERİ Yaz modu: SADECE CHILLER Harici hava ile ilişkili soğutma gücünün tam olarak kullanılması valfin aktivasyonun sağlanması kontrol ünitesi tarafından yapılmaktadır. Böylece kompresör sistemi tarafından kullanılan enerji en aza indirilmektedir. Hc [h] Kış Modu: Kalıp+Hidrolik Yağ Soğutma İklim koşullarının ve istenen kalıp soğutma sıcaklığının uygun olduğu yerlerde, serbest soğutma grubu, tüm devrelerin harici hava yoluyla soğutulmasına izin vererek kompresörlerin kullanımını azaltır. Tüm Mevsimlerde Hidrolik Yağ Soğutma Serbest soğutma grubu birincil devrenin evaporatörüne paralel olarak yerleştirilir ve hidrolik yağ sıcaklığının 40-45C olması ve dış ortam sıcaklığının 40C olduğu durumlar serbest soğutmanın dikkate değer bir çözüm olmasını sağlar. Chiller Kalıp Soğutma + Serbest Soğutma Hidrolik Yağ Soğutma Kalıp ve yağ soğutma için iki farklı su sıcaklığına ihtiyaç duyan müşteriler için hibrit cihazlar iki soğutması devresi ile tasarlanabilirler. Ancak bu sistemlerde fabrikanın borulama sistemi de çift devre ile çalışmaya uygun olmalı. PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 156 145

ANALİZ CHILLER-KURU SOĞUTUCU İKİLİSİNİN FRITERM A.Ş. İSTANBUL BİN DEĞERLERİNE BAĞLI İŞLETME MALİYETİ ANALİZİ Giriş Plastik endüstrisinde işletilen hava Plastik endüstrisi, soğutma soğutmalı chillerlerin kullanım ve uygulamalarına en fazla ihtiyaç bakım kolaylığına karşılık, işletme duyulan sektörlerden biridir. Bu giderleri yüksektir. Ancak, yıl boyu nedenle kullanılacak yöntemin bilinçli soğutma gereksinimi olan mevcut seçilmesi gerekir. İmalatta kullanılan bir sistem kuru soğutucular ile kalıpların soğutulması, özellikle desteklenerek doğal soğutma ürün kalitesi açısından önemlidir. yapılabilir. Dış ortam sıcaklıklarının Plastik endüstrisindeki soğutma gerekli olan soğutma suyu uygulamalarında doğal soğutma (free sıcaklıklarının altına düşmesi ile cooling), enerji tüketimlerinde önemli doğal soğutma sistemleri kullanılarak bir düşüş sağlamaktadır. enerjinin etkin kullanımı sağlanabilir. Çalışmanın temel amacı; İstanbul’da incelenmiştir. Hesaplamadaki tüm işletilmekte olan bir proses suyu kabul ve yaklaşımlar aşağıdaki gibidir; soğutma sistemine entegre edilen • Soğutma gereksinimi olan tesis, kuru soğutucunun tesise sağladığı TSoğutmaSuyuGidiş = 11°C, ekonomik getiri konusunda yıllık TSoğutmaSuyuDönüş = 16°C su bin değerleri kullanarak genel rejimine sahip bir proses soğutma değerlendirme yapmaktır. sistemi olarak kabul edilmiştir. Kabuller • Günlük 20 saat / 365 gün soğutma Kuru soğutucu ve hava soğutmalı ihtiyacı söz konusudur. chillerin birlikte çalışması aşağıda belirtilen bir senaryo çerçevesinde 146 PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 156

PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 156 147

ANALİZ FRITERM A.Ş. • Sistemin toplam soğutma kapasitesi • Çalışma bölgeleri ve senaryoları 500 kW ve bu talebin yıl boyunca aşağıda belirtilen esaslara göre değişmediği, işletmenin tam kapasite kurgulanmıştır. çalıştığı kabul edilmiştir. %100 Mekanik Soğutma - Dış hava • Hesaplamalar, chiller ve kuru sıcaklığı, soğutma suyu dönüş soğutucunun birlikte kullanımı ile hangi sıcaklığının üzerinde olduğu zamanlar oranda enerji verimliliği sağlandığını %100 chiller çalışması gereklidir. belirlemeye yönelik olduğu için, Tdışhava > 14°C olduğu zaman karşılaştırmaya ve hesaplamaya mekanik soğutma bölgesine girilir. konu olan dış hava sıcaklık aralığı Hesaplamalarda, dış hava sıcaklığına 6°C/14°C’dir. İstanbul bin değerlerine ve değişen soğutma yüküne bağlı göre 6°C’nin altında sadece kuru olarak chiller güç gereksiniminin soğutucu ve 14°C üzerinde sadece (kompresör+kondenser fanları) chiller çalıştığından hesaplamalarda kademeli olarak değişim gösterdiği bir bu birlikte çalışma sıcaklık aralığı esas senaryo kurgulanmıştır. alınmıştır. Kuru soğutucu çalışmamaktadır. • İstanbul’a ait 1989-2012 yılları arasındaki meteorolojik verilerden derlenen bin değerleri kullanılmıştır [3]. Birlikte Çalışma - 14°C ≥ Tortam ≥ Çalışmada, chiller kompresörünün 6°C, chiller ve kuru soğutucunun oransal kapasite kontrolüne sahip yük paylaşımlı olarak çalıştıkları olduğu varsayılmıştır. bölge olarak kabul edilmiştir. Ancak, hesaplamada kolaylık Ortam havası sıcaklığı dönüş suyu açısından belirli sıcaklılar ve sıcaklığının en az 2°C altına düşmesi bu sıcaklıklara karşılık gelen oranlar ile (TSoğutmaSuyuDönüş = 16°C - kullanılmıştır. 2°C=14°C) kuru soğutucu, Oransal kontrol ile hesaplanan ön soğutucu olarak, çalışmaya kazancın bir miktar daha fazla başlamaktadır. Chillere gönderilen olacağı hesaba katılmalıdır. Ayrıca, dönüş suyu sıcaklığının düşmesi kuru soğutucu ve kondenser nedeni ile kompresör yükü de fanlarının adım (step) kontrollü olarak oransal olarak düşmektedir. çalıştığı kabul edilmiştir. 148 PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 156

PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 156 149

ANALİZ FRITERM A.Ş. %100 Kuru Soğutucu - Dış hava uygulanmasının avantajlı olup sıcaklığı soğutma suyu gidiş olmadığının belirlenebilmesi ve sağlıklı sıcaklığının en az 5°C altında ve bir yatırım kararı alınabilmesi için daha düşük sıcaklıklarda tamamen herhangi bir il için sıcaklık değerlerinin kuru soğutucu çalışır. Chiller yıllık tekrar edilme sıklıklarının çalışmaz. Bu örnekte, hava sıcaklığı, bilinmesi (bin değerleri) ve bu verilerin TSoğutmaSuyuGidiş (11°C) - 5°C = değerlendirilmesi (bin metodu) çok 6°C ve altındaki sıcaklık değerlerinde önemlidir. Bin değerleri, günlük olduğunda sistem %100 kuru belirli zaman dilimlerinde aralıklara soğutucu (doğal soğutma) ile bölünmüş sıcaklık değerlerinin yıl çalışmaktadır. içerisinde kaç saat görüldüğünü Bin Değerleri gösteren verilerdir. Tablo 3’te İstanbul Proje aşamasında doğal soğutma için farklı zaman periyotları için yıllık toplam bin değerleri verilmiştir. Tablo 3’ten anlaşılacağı üzere, örneğin 6°C/8°C arasındaki sıcaklık değerleri 16.00-18.00 saatleri arasında yıl içerisinde sadece 56 saat ve tüm yıl boyunca 654 saat görülmüştür. Bu değer, 1989-2012 arasındaki meteorolojik verilerin ortalamasıdır. 150 PAGEV PLASTİK DERGİSİ | SAYI 156