ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์

ทกั ษะกระบวน การทางวิทยาศาสตร์ โดย ณัฐวุ ฒิ พทุ ธวงค์ กล่มุ สาระการเรียนร้วู ิทยาศาสตร์ วิทยาลยั การอาชีวศึกษาปทมุ ธานี Free Powerpoint Templates Page 1

กระบวนการวทิ ยาศาสตร ์ กระบวนการทางวทิ ยาศาสตร ์ (Process of Science)คอื พฤตกิ รรมทผี่ ูเ้ รยี นแสวงหา ความรู ้ และแกป้ ัญหาโดยใช ้ กระบวนการทาง วทิ ยาศาสตร ์เป็ นเครอื่ งมอื ซงึ่ การ ดาเนินการตอ้ งอาศยั วธิ กี ารทางวทิ ยาศาสตร(์ Science Process Skill) และเจตคตทิ างวทิ ยาศาสตรห์ รอื จติ วทิ ยาศาสตร(์ Scientific Attitude) Free Powerpoint Templates Page 2

วธิ กี ารทางวทิ ยาศาสตร ์ เป็ นวธิ กี ารทนี่ ักวทิ ยาศาสตรใ์ ชแ้ สวงหา ความรู ้ แกป้ ัญหา โดยมขี น้ั ตอน ดงั นี้ 1.สงั เกตและระบุปัญหา 2.ตง้ั สมมุตฐิ าน 3.ทาการทดลองหรอื ทดสอบสมมตฐิ าน (ขนั้ เก็บรวบรวมขอ้ มูล) 4.ขน้ั วเิ คราะหข์ อ้ มูล 5.สรุปผลการทดลอง Free Powerpoint Templates Page 3

Free Powerpoint Templates Page 4

ทกั ษะการสงั เกต (Observation) หมายถงึ การใชป้ ระสาทสมั ผสั อย่างใดอย่าง หนึ่ง หรอื หลายอยา่ งรวมกนั ไดแ้ ก่ หู ตา จมูก ลนิ้ ผวิ กาย เขา้ ไปสมั ผสั โดยตรงกบั วตั ถหุ รอื เหตกุ ารณ์ เพอื่ คน้ หาขอ้ มูลซงึ่ เป็ นรายละเอยี ดที่ ถกู ตอ้ งตามความเป็ นจรงิ ของสงิ่ น้ัน โดยไม่ไดใ้ ส่ ความคดิ เห็นใด ๆของผูส้ งั เกตลงไป การสงั เกต แบ่งได ้ 2 ประเภท คอื ขอ้ มูลเชงิ คณุ ภาพ และ ขอ้ มูลเชงิ ปรมิ าณ Free Powerpoint Templates Page 5

ทกั ษะการสงั เกต (Observation) 1.ขอ้ มูลเชงิ คณุ ภาพ ผูส้ งั เกตใชป้ ระสาทสมั ผสั ทงั้ 5 ไดแ้ ก่ หู ตา จมูก ลนิ้ ผวิ กายอยา่ งใดอยา่ งหนึ่ง หรอื หลาย อยา่ งรวมกนั สงั เกตโดยไม่ใสค่ วามคดิ เห็น ใด ๆ ไม่มตี วั เลขมาเกยี่ วขอ้ ง เชน่ สงั เกตวา่ ดอกไม้ ชนิดหนึ่ง มสี ขี าว ใบสเี ขยี ว กลนิ่ หอม Free Powerpoint Templates Page 6

ทกั ษะการสงั เกต (Observation) 2. ขอ้ มูลเชงิ ปรมิ าณ ผูส้ งั เกตใชป้ ระสาทสมั ผสั ทงั้ 5 ไดแ้ ก่ หู ตา จมูก ลนิ้ ผวิ กาย อยา่ งใดอยา่ งหนึ่ง หรอื หลาย อยา่ งรวมกนั สงั เกตโดยไม่ใสค่ วามคดิ เห็นใด ๆ มตี วั เลข มาเกยี่ วขอ้ ง เชน่ สงั เกตวา่ โตะ๊ เรยี นกวา้ ง ประมาณ 0.80 เมตร ยาวประมาณ 1.20 เมตร Free Powerpoint Templates Page 7

ตวั อย่างขอ้ มูลจากการสงั เกต Free Powerpoint Templates Page 8

แบบฝึ กการสงั เกต กข คาชแี้ จง จากภาพแองกเี้ บริ ด์ ภาพ ก และ ข ใหท้ าวงกลมลอ้ มรอบตาแหน่ง ทภี่ าพไมเ่ หมอื นกนั Free Powerpoint Templates Page 9

คาถาม จากภาพ 1. ตาแหน่งทภี่ าพมคี วามแตกตา่ งกนั มที งั้ หมด ............................ตาแหน่ง 2. การจบั ผดิ ภาพใชป้ ระสาทสมั ผสั สว่ นใด ……………………………………………… ……………………………………………… 3. การจบั ผดิ ภาพใชท้ กั ษะกระบวนการทาง วทิ ยาศาสตร ์ ทกั ษะใด ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… Free Powerpoint Templates Page 10

กจิ กรรมฝึ กทกั ษะการสงั เกต จากสถานการณท์ ก่ี าหนดให ้ จงบอกวา่ เป็ นการสงั เกตหรอื ไม่ และใช ้ ประสาทสมั ผสั ใด โดยทาเครอ่ื งหมาย √ ลงในชอ่ งตา่ ง ๆ ทเี่ ป็ นจรงิ ขอ้ สถานะการณ์ การใชป้ ระสาทสมั ผสั ทง้ั 5 ประเภทของการ ไมเ่ ป็ น สงั เกต การ สงั เกต ตา หู จมูก ผวิ ลนิ้ เชงิ เชงิ ปรมิ าณ กาย คณุ ภาพ 1. มะละกอมสี เี ขยี ว 2. ครบี ปลากดั มสี แี ดง ลาตวั ยาว Page 11 ประมาณ 5 เซนตเิ มตร Free Powerpoint Templates

ขอ้ สถานะการณ์ การใชป้ ระสาทสมั ผสั ทงั้ 5 ประเภทของการ ไมเ่ ป็ น สงั เกต การ สงั เกต ตา หู จมูก ผวิ ลนิ้ เชงิ เชงิ ปรมิ าณ กาย คุณภาพ 3. วนั นีอ้ ากาศรอ้ นสงสยั ฝนตก 4. หญงิ ชราเป็ นลม เพราะแดด รอ้ น 5. นา้ มะพรา้ วมรี สหวาน มกี ลนิ่ หอม 6. ฟักมสี เี ขยี ว ลกู ใหญ่ เพราะดนิ ทป่ี ลูกดี Free Powerpoint Templates Page 12

ทกั ษะการระบุปัญหา เป็ นจดุ เรมิ่ ตน้ ในการหาคาตอบเพอ่ื อธบิ ายเกย่ี วกบั ปัญหานั้น วธิ กี ารตง้ั ปัญหามกั นิยมตงั้ ในรูปของคาถาม ปัญหา คอื สง่ิ ท่ี ตอ้ งการคาตอบ ซงึ่ มกั จะถามดว้ ย อะไร (What) ทาไม (Why) และอยา่ งไร (How) คาถามทข่ี นึ้ ตน้ ดว้ ย “อะไร” และ “ทาไม” เป็ นการถามหาสาเหตุ หรอื ความสมั พนั ธข์ องส่วนท่ี เป็ นเหตกุ บั สว่ นทเ่ี ป็ นผล มคี าอธบิ าย ส่วนคาถามทถ่ี าม “อย่างไร” เป็ นการถามหาคาตอบในเชงิ อธบิ ายทฤษฏี ดงั นั้น ในการตง้ั ปัญหาทดี่ ี ควรจะอยู่ในลกั ษณะทเ่ี ป็ นไปได ้ สามารถ ตรวจสอบปัญหาไดง้ ่าย และยดึ ตามขอ้ เท็จจรงิ ตา่ งๆ ที่ รวบรวมมาได Free Powerpoint Templates Page 13

ทกั ษะการระบุปัญหา ตวั อยา่ งการสงั เกต \"ตน้ หญา้ ใตต้ น้ ไมใ้ หญ่ หรอื ตน้ หญา้ ทอี่ ยใู่ ตห้ ลงั คามกั จะไม่งอกงาม สว่ นตน้ หญา้ ในบรเิ วณใกลเ้ คยี งกนั ทไี่ ดร้ บั แสงเจรญิ งอกงามด“ี ตวั อย่างการตง้ั ปัญหา \"แสงแดดมสี ว่ นเกยี่ วขอ้ ง กบั การเจรญิ งอกงามของตน้ หญา้ หรอื ไม่“ Free Powerpoint Templates Page 14

กจิ กรรมฝึ กทกั ษะการระบปุ ัญหา จงเตมิ คาในชอ่ งวา่ งใหถ้ กู ตอ้ ง 1. ปลาทต่ี ายเป็ น................................................... 2. .......................................................ปลาจงึ ตาย 3. ปลาทตี่ ายเป็ นปลา............................................ 4. แหลง่ นา้ ในแหลง่ อนื่ ........................................... Free Powerpoint Templates Page 15

การตง้ั สมมุตฐิ าน (formulating hypotheses) หมายถงึ การคดิ หาคาตอบล่วงหน้า กอ่ นจะกระทาการทดลองโดยอาศยั การสงั เกต ความรู ้ และ ประสบการณเ์ ดมิ เป็ นพนื้ ฐาน คาตอบทคี่ ดิ หาลว่ งหนา้ นีย้ งั ไม่ เป็ นหลกั การ กฎ หรอื ทฤษฎมี ากอ่ นสมมุตฐิ านหรอื คาตอบที่ คดิ ไวล้ ว่ งหนา้ เป็ นความสมั พนั ธร์ ะหวา่ งตวั แปรตน้ (ตวั แปร อสิ ระ) กบั ตวั แปรตาม Free Powerpoint Templates Page 16

การตงั้ สมมุตฐิ าน (formulating hypotheses) สมมุตฐิ านทตี่ งั้ ไว ้ อาจถกู หรอื ผดิ กไ็ ดซ้ งึ่ จะทราบภายหลงั การทดลองเพอื่ หาคาตอบสนับสนุน หรอื คดั คา้ น สมมุตฐิ านทตี่ ง้ั ไว ้ นอกจากนีก้ ารตงั้ สมมุตฐิ านควรตง้ั ใหม้ ี ขอบเขตกวา้ งขวาง ครอบคลมุ ประเด็นตา่ งๆ ทเี่ กยี่ วขอ้ ง กบั ปัญหาใหม้ ากทสี่ ดุ เท่าทจี่ ะเป็ นไปได ้ ไว ้ เชน่ จาก ปัญหา“ทาไม นา้ เน่า ปลาจงึ ตาย”สามารถตงั้ สมมุตฐิ าน ได ้ ดงั นี้ Free Powerpoint Templates Page 17

ตวั อย่างการตงั้ ปัญหา จากปัญหา“ทาไม นา้ เน่า ปลาจงึ ตาย” สามารถตง้ั สมมตุ ฐิ าน ได ้ ดงั นี้ 1. “ถา้ นา้ เน่า ดงั นั้น ปลาตาย” 2. “ถา้ นา้ เน่า ดงั น้ัน ปรมิ าณแกส๊ ออกซเิ จนจะลดลง” Free Powerpoint Templates Page 18

การตง้ั สมมุตฐิ าน (formulating hypotheses) โดยปกตริ ูปแบบการตงั้ สมมตุ ฐิ านจะเป็ นการตงั้ แบบเงอื่ นไข คอื ถา้ .............................. ดงั นน้ั ................................ ผูท้ ม่ี ที กั ษะการตงั้ สมมุตฐิ าน ตอ้ งมคี วามสามารถทแี่ สดงใหเ้ ห็นวา่ เกดิ ทกั ษะนี้ ประกอบดว้ ย 1) หาคาตอบล่วงหนา้ กอ่ นการทดลอง โดยอาศยั การสงั เกต ความรูแ้ ละประสบการณเ์ ดมิ ได ้ 2) สรา้ งหรอื แสดงใหเ้ ห็นวธิ ที จี่ ะทดสอบสมมตฐิ านได ้ 3) แยกแยะการสงั เกตทส่ี นับสนุนสมมตฐิ านและ ไมส่ นับสนุน สมมตฐิ านออกจากกนั ได ้ Free Powerpoint Templates Page 19

กจิ กรรมการตงั้ สมมตฐิ าน 1. อณุ หภมู ขิ องนา้ ทตี่ ม้ มผี ลตอ่ การสกุ ของไขห่ รอื ไม่ สมมตฐิ านคอื .............................................................. 2. หญา้ จะสงู ขนึ้ หรอื ไม่เมอื่ ไดร้ บั นา้ มากขนึ้ สมมตฐิ านคอื .............................................................. Free Powerpoint Templates Page 20

กจิ กรรมการตงั้ สมมตฐิ าน 3. เมอื่ เพมิ่ ปรมิ าณเกลอื ในนา้ อณุ หภมู ขิ องนา้ จะ สงู ขนึ้ หรอื ตา่ ลง สมมตฐิ านคอื .............................................................. 4. นา้ หนักของวตั ถมุ ผี ลตอ่ แรงเสยี ดทานหรอื ไม่ สมมตฐิ านคอื .............................................................. Free Powerpoint Templates Page 21

กจิ กรรมการกาหนดตวั แปร คาชแี้ จง บอกตวั แปรตน้ ตวั แปรตาม และ ตวั แปรควบคุม จาก สมมตฐิ านทก่ี าหนดให้ สมมตฐิ าน ตวั แปรตน้ ตวั แปรตาม ตวั แปรควบคมุ ถา้ ไกก่ นิ อาหารทผ่ี สมดอกดาวเรอื ง ดงั นั้น สขี องไขแ่ ดงจะเขม้ ขนึ้ ถา้ ขนาดของยางรถยนตใ์ หญข่ นึ้ ดงั นนั้ ความเรว็ ของรถยนตจ์ ะลดลง ถา้ ปรมิ าณนา้ มผี ลต่อการ Page 22 เจรญิ เตบิ โต ของพชื แลว้ ดงั น้ัน พชื ทไี่ ดร้ บั นา้ มาก จะเจรญิ ไดด้ กี วา่ พชื ท่ี ไดร้ บั นา้ นอ้ ย Free Powerpoint Templates