ppt บทที่ 7

หน่วยท่ี 7 การพยาบาลผสู้ งู อายทุ ี่มีปัญหาสขุ ภาพ



วตั ถปุ ระสงค์ นักศกึ ษาสามารถ 1. บอกการพยาบาลผสู้ งู อายทุ ่มี ีปัญหาสขุ ภาพระบบทางเดนิ อาหาร ได้ 2. บอกการพยาบาลผสู้ งู อายทุ ม่ี ปี ัญหาสขุ ภาพระบบไหลเวยี นเลอื ดได้ 3. บอกการพยาบาลผสู้ งู อายทุ มี่ ปี ัญหาสขุ ภาพระบบขบั ถา่ ยปัสสาวะ : 3.1 ตอ่ มลกู หมากโต ได้ 3.2 ภาวะกลนั้ ปัสสาวะไมอ่ ยู่ ได้

การพยาบาลผสู้ งู อายทุ ่มี ปี ัญหาสขุ ภาพระบบทางเดนิ อาหาร

การพยาบาลผสู้ งู อายทุ ่มี ปี ัญหาสขุ ภาพระบบทางเดนิ อาหาร ฟันสกึ กร่อน เคลอื บฟันบางลง ฟันเปราะ บิน่ งา่ ย ฟันผุ หลดุ ร่วงงา่ ย ปัญหาในการ รบั ประทานอาหาร และ ขาดสารอาหาร ชอ่ งปากและฟัน เยือ่ บชุ อ่ งปากบางลง แตย่ งั สามารถแบ่งตวั เป็ นปกติ นา้ ลายจากตอ่ มนา้ ลายลดลงบา้ ง เนอื้ ฟันในผสู้ งู อายจุ ะลดความทึบลง เหงอื กร่นลงจากคอฟัน เนอ่ื งจากความเสอื่ มของ alveolar bone ขณะทก่ี ระดกู ขากรรไกรหดลงเร่ือย ๆ ทาใหฟ้ ันเริ่มโยกคลอนไดง้ า่ ย และย่งิ เมอื่ มหี ินปูนมาเกาะเกดิ การ ตดิ เชอ้ื ซา้ เตมิ เหลา่ นเ้ี ป็ นปัจจยั ท่ีทาใหฟ้ ันร่วงกอ่ นอายุ 50 ปี และนาไปสภู่ าวะทโุ ภชนาการในทสี่ ดุ ปากและลน้ิ แหง้ มกี ารตดิ เชอ้ื ใน ปากงา่ ย

การพยาบาลผสู้ งู อายทุ มี่ ปี ัญหาสขุ ภาพระบบทางเดนิ อาหาร การเคลอ่ื นไหวของกระเพาะอาหารยาวนาน รูส้ กึ หิวลดลง มกี ารย่นื โปรง่ ของหลอดอาหาร การเคลอ่ื นไหวของหลอดอาหารลดลง และมขี นาดใหญ่ขนึ้ เนอ่ื งจาก กลา้ มเนอื้ ของหลอดอาหารและคอหอยออ่ นกาลงั ลง กลา้ มเนอื้ หรู ูดบรเิ วณปลายหลอดอาหารหยอ่ นตวั และ ทางานชา้ ลงอาหารในกระเพาะอาหารไหลยอ้ นกลบั ขนึ้ มาในหลอดอาหาร ทาใหร้ ูส้ กึ แสบยอดอก บางครงั้ มี การสดู สาลกั เขา้ หลอดลมได้ การดดู ซมึ แคลเซยี มและธาตเุ หลก็ ลดลง โรคกระดกู พรุนและโรคโลหติ จาง

การพยาบาลผสู้ งู อายทุ ม่ี ปี ัญหาสขุ ภาพระบบทางเดนิ อาหาร • ตบั นา้ หนกั ของตบั จะลดลงถงึ 25 % จากอายุ 20 ปี ถึง 70 ปี เนอื่ งจากเซลลต์ บั ลดจานวนลง ปริมาณเลอื ดที่ไหลเวยี นผา่ นตบั จึงลดไดถ้ ึง 35 % จากอายุ 20 ปี ถึง 90 ปี ทาใหก้ ารกาจดั ยาทเ่ี ขา้ สรู่ ่างกาย ชา้ ลง ผสู้ งู อายจุ ึงมคี วามโนม้ เอยี งในการเกดิ พิษจากยาและแอลกอฮอลไ์ ดง้ า่ ยกว่าบคุ คล ทวั่ ไป

การพยาบาลผสู้ งู อายทุ ีม่ ปี ัญหาสขุ ภาพระบบทางเดนิ อาหาร • ลาไสม้ ีการเคล่อื นตวั ชา้ ลงทาใหท้ อ้ งผกู ไดง้ า่ ย สว่ นความสามารถในการดดู ซึมอาหารไมล่ ดลง โดยเฉพาะการดดู ซึมไขมนั ไมแ่ ตกตา่ งไปจากคนวยั หนมุ่ สาว แตก่ ารดดู ซึมคารโ์ บไฮเดรตและโปรตนี ลดลงเล็กนอ้ ย





การพยาบาลผสู้ งู อายทุ ี่มีปัญหาสขุ ภาพระบบไหลเวียนเลือด จกุ แนน่ ลน้ิ ปี่ หายใจไมอ่ อกคลา้ ยจะเป็ นลม ผสู้ งู อายุ กลา้ มเนอ้ื หวั ใจมีแคลเซียมมาเกาะ มากขนึ้ ทาใหร้ ะบบสื่อนาคลื่นหวั ใจ ไขมนั มาเกาะผนงั เสน้ เลอื ดทาใหเ้ ลอื ดไหลผา่ นไม่สะดวก เสน้ เลอื ดหวั ใจ เปลี่ยนแปลงเกดิ หวั ใจเตน้ ผิดจงั หวะ อาจเกิดการอดุ ตนั ทาใหเ้ กดิ หวั ใจขาดเลือด ผนงั หลอดเลือดฝอยหนาขนึ้ ความยดื หยนุ ลดลง เจ็บหนา้ อก ทาใหเ้ ปราะ และแตกงา่ ยเกดิ รอยฟกซา้ ไดง้ า่ ย เช่น สมอง หวั ใจ ตบั ไต คลา้ ยมอี ะไรมารดั หนา้ อก เจ็บแนน่ ตอ้ื ๆ เจ็บรา้ วไปที่แขน ตน้ คอหรือกราม เจ็บเมื่อมกี ารใชก้ าลงั หวั ใจตอ้ งทางานมากขนึ้ เช่น ขน้ึ บนั ได วิ่ง ตกใจ เครียด เสียใจอย่างรนุ แรง ระยะแรกเริ่มมกั มีอาการ5-10นาที หลงั พักจะ ดีขน้ึ หรือเจ็บหนา้ อกนานกว่า30 นาที อาจบ่งชว้ี ่ามกี ารตายของกลา้ มเนอ้ื หวั ใจเกิดขนึ้

การพยาบาลผสู้ งู อายทุ ีม่ ปี ัญหาสขุ ภาพระบบไหลเวียนเลอื ด ระบบทางเดนิ หายใจ ความยดื หย่นุ ของกลา้ มเนอื้ ปอดลดลง ความแขง็ แรงและกาลงั ของกลา้ มเนอ้ื ท่ีชว่ ยในการหายใจเขา้ และออกลดลง ทรวงอกผิดรปู และผนงั ทรวงอกจะแขง็ ขน้ึ เพราะมีแคลเซียมมาเกาะ ถงุ ลมในปอด มีจานวนลดลง ผนงั ถงุ ลมแตกงา่ ย เนอ่ื งจากเนอ้ื เยื่อเก่ยี วพันทหี่ ่อหมุ้ ถงุ ลมลดลงและมีการ รีเฟล็กซแ์ ละประสทิ ธิภาพไอลดลง การกาจดั สง่ิ แปลกปลอมในระบบ เช่อื มต่อกนั ตามขวาง การกาซาบของเลอื ดและกาซผ่าน ทางเดนิ หายใจไมด่ ี เกดิ การตดิ เชือ้ ในระบบทางเดินหายใจงา่ ย ถงุ ลมและหลอดเลือดฝอยลดลง การทางานของฝาปิ ดกล่องเสียงไมด่ ี ทาใหเ้ กดิ การสาลกั ไดง้ า่ ย

โรคไขมนั ในเลอื ดสงู Cholesterol คนปกตไิ ม่ควรเกิน 200 มก./ดล. คนทเี่ ป็ นโรคหลอดเลือดหวั ใจไม่ควรเกิน 170 มก./ดล. LDLไมค่ วรเกนิ 130 มก./ดล. HDLไมค่ วรตา่ กว่า 55 มก./ดล. เป็ นสาเหตทุ ่ีทาใหห้ ลอดเลือดต่างๆ ทาหนา้ ที่ชว่ ยนาไขมนั โคเรสเตอรอลส่วนเกนิ ในเลอื ด ในร่างกายเกิดการตีบหรืออดุ ตนั และบางสว่ นทเ่ี กาะตามผนงั หลอดเลือดกลบั ส่ตู บั

Triglyceride ไมค่ วรเกนิ 150มก./ดล. • ไขมนั ไตรกลเี ซอไรดเ์ ชอื่ ว่าเป็ นสาเหตทุ ที่ าใหเ้ กิดเสน้ เลอื ดหรืออดุ ตนั เชน่ กนั เกิดจากอาการกินอาหาร ประเภท แป้ ง นา้ ตาล • ไขมนั ทง้ั 2ชนดิ ( โคเรสเตอรอลและไตรกลเี ซอไรด์ ) นอกจากร่างกายจะสรา้ งเองจากตบั แลว้ ยงั เกดิ จากการกนิ อาหารท่มี ไี ขมนั อิ่มตวั เชน่ ไขมนั สตั ว์ มะพรา้ ว หรือนา้ มนั ปาลม์ มากเกินไป • นอกจากนยี้ งั อาจเกดิ จากโรคบางชนดิ เชน่ โรคเบาหวาน โรคไต โรคตอ่ มไทรอยดท์ างานนอ้ ยหรอื อาจเกิดจากกรรมพนั ธไ์ุ ด้

วธิ ปี ฏิบตั ติ นเมอื่ เกิดภาวะไขมนั ในเลอื ดสงู • พบแพทยเ์ พื่อติดตามอาการอยา่ งสมา่ เสมอ • เปล่ยี นนสิ ยั การกนิ งดอาหารท่ีมีไขมนั สงู เชน่ อาหารทอด อาหารท่ีมกี ะทิ และควรกนิ อาหารประเภทยา่ ง หรือน่ึงแทน • ใชน้ า้ มนั พชื ที่มีไขมนั ไมอ่ ิ่มตวั ปรงุ อาหาร เชน่ นา้ มนั ถวั่ เหลอื ง นา้ มนั ดอกคาฝอย นา้ มนั ดอกทานตะวัน • ควรกินพืชผกั ผลไมท้ ี่มีกาก เชน่ ขา้ วซอ้ มมือ ถัวเมล็ดแหง้ ตา่ งๆผลไมท้ ่ไี มห่ วานจดั • ควรดม่ื นมชนิดพรอ่ งมนั เนยหากตอ้ งดมื่ นมเป็ นประจา • ออกกาลงั กายอยา่ งสมา่ เสมอ ซ่ึงนอกจากจะชว่ ยลดระดบั ไขมนั ในเลอื ดแลว้ ยงั ชว่ ยเพม่ิ ระดบั ไขมนั เอช ดี แอล โคเลสเตอรอล ดว้ ย • ไมค่ วรด่มื ชา กาแฟ และสบู บหุ รี่ • หลีกเลี่ยงภาวะเครียด ซ่ึงเชอ่ื ว่าเป็ นสาเหตหุ น่งึ ที่ทาใหไ้ ขมนั ในเลอื ดสงู







กลา้ มเนอ้ื หวั ใจตายเฉียบพลนั ในผสู้ งู อายุ (Acute Myocardial Infarction: AMI in Older Person) Q: ทาไมการวนิ จิ ฉยั กลา้ มเนอื้ หวั ใจตายในผสู้ งู อายมุ กั จะลา่ ชา้ หรอื ผดิ พลาด ทาใหก้ ารรกั ษาลา่ ชา้ A: จากการทมี่ ลี กั ษณะแปลกแตกตา่ งไป (atypical) คือมอี าการหายใจลาบาก มอี าการสบั สนเฉียบพลนั เวยี นศีรษะ หมดสติ ใจสนั่ ปวดทอ้ ง อาเจยี น ผวิ ซีดและชน้ื ความดนั โลหิตตา่ หมดสติ ไอ ไขต้ า่ ๆ (Carroll,2007) แตไ่ มม่ อี าการเจ็บหนา้ อก

วิธปี ฏิบตั ติ นเมอื่ เป็ นโรคหวั ใจขาดเลอื ด • พบแพทยเ์ พื่อรักษาและปฏิบตั ติ นตามคาแนะนาอยา่ งเคร่งครัดสมา่ เสมอ • กินอาหารใหถ้ กู ตอ้ ง ลดไขมนั ลดเค็ม กนิ อาหารทมี่ กี ากมาก • ควบคมุ หรืดเลกิ ปัจจยั เสยี่ งตา่ งๆ ไดแ้ ก่ การสบู บหุ รี่ การไมอ่ อกกาลงั การ และความเครียด



การพยาบาลผสู้ งู อายทุ ี่มปี ัญหาสขุ ภาพระบบขบั ถ่ายปัสสาวะ ภาวะกลนั้ ปัสสาวะไมไ่ ด้ (urinary incontinence) ปัสสาวะเล็ดราดออกมาโดยไมส่ ามารถควบคมุ ได้ ไมส่ ามารถกลน้ั ได้ ทง้ั ดา้ นจานวนและความบอ่ ยของการขบั ถา่ ยปัสสาวะ ปัสสาวะเล็ด (stress incontinence) ปัสสาวะราด (urge incontinence) ปัสสาวะเล็ดราด (overflow incontinence)

ปัสสาวะเล็ด (stress incontinence) (ปัสสาวะจะเล็ดประมาณ 5-10 มลิ ลลิ ติ รตอ่ ครั้ง) หรู ดู ทอ่ ปัสสาวะหดรดั ตวั ไดไ้ มด่ ี มกี ารเพ่มิ ความดนั ในชอ่ งทอ้ งอย่างกะทนั หนั การหยอ่ นตวั ของกลา้ มเนอ้ื องุ้ เชงิ กราน เชน่ ไอ จาม หวั เราะ วิ่ง กา้ วขนึ้ บนั ได หรือกม้ ลงยกของหนกั ๆ ความดนั ในกระเพาะปัสสาวะสงู ขนึ้ จนหรู ดู ท่อปัสสาวะไมส่ ามารถควบคมุ การไหลของปัสสาวะได้ ผปู้ ่ วยจะมาดว้ ยอาการปัสสาวะเล็ด

การรกั ษา Stress incontinence การรกั ษาดว้ ยยา เชน่ การใชค้ รีมเอสโตเจน ยากลมุ่ alfa-2 agonist และ duloxetine การฝึ กขมบิ กลา้ มเนอ้ื ฐานกระดกู เชงิ กราน (pelvic floor exercise หรือ kegel exercise) เป็ นการเพิ่มความแขง็ แรงของกลา้ มเนอื้ องุ้ เชงิ กราน วิธีการปฏบิ ตั ทิ ่ี ถกู ตอ้ ง คอื การใหผ้ ปู้ ่ วยเกร็งกลา้ มเนอื้ องุ้ เชงิ กราน ลกั ษณะคลา้ ยกบั การกลน้ั ผายลม หรือขมบิ รทู วารหนกั คา้ งไว้ 5-10 วินาที ชดุ หนงึ่ 3-5 ครัง้ วนั ละ 3 ชดุ ทาอย่างตอ่ เนอ่ื ง โดยจะเห็นผลชดั เจนหลงั ทาไป 15-20 สปั ดาห์ การผา่ ตดั เป็นการรกั ษาทีท่ าใหห้ ายขาดได้ จะพิจารณาทาเมือ่ การรกั ษาดว้ ยการรกั ษา ขา้ งตน้ ไมไ่ ดผ้ ล

ปัสสาวะราด(urge incontinence) มคี วามผดิ ปกตขิ องระบบประสาท กระเพาะปัสสาวะบีบตวั ไว เชน่ โรคเบาหวาน โรคพารก์ นิ สนั กวา่ ปกติ (OAB: over active bladder) ทง้ั ท่ี กระเพาะปัสสาวะอกั เสบ ท่อปัสสาวะอกั เสบ ปัสสาวะยงั ไมเ่ ต็ม เนอื้ งอก หรือนว่ิ กระเพาะปัสสาวะ เกดิ อาการปวดปัสสาวะ อย่างทนั ทที นั ใด

การรกั ษา Urge incontinence ยาในกลมุ่ anticholinergic ไดแ้ ก่ oxybutynin, tolterodine ซึ่งมฤี ทธิ์ การฝึ กก-ระเพาะปัสสาวะ (bladder training) คอื ลดการบบี ตวั ของกระเพาะปัสสาวะ ผลขา้ งเคียง เชน่ ปากแหง้ ทอ้ งผกู การเพมิ่ ระยะเวลาระหว่างการปัสสาวะในแตล่ ะ ครง้ั ทลี ะนอ้ ย โดยเริ่มจาก 1 ชวั่ โมง และคอ่ ยๆ คลื่นไส้ ใจสนั่ และอาจมผี ลตอ่ สตปิ ัญญา (cognition) เพิม่ คร้ังละ 15-30 นาทีตอ่ สปั ดาหจ์ นได้ ระยะเวลาระหว่างการปัสสาวะ 2-3 ชวั่ โมง หากใชย้ ามา 1 เดอื นไมด่ ขี น้ึ แพทย์ สามารถลด urge incontinence ไดถ้ ึงรอ้ ยละ 57 พิจารณาหยดุ ยา

ปัสสาวะเลด็ ราด (overflow incontinence) นา้ ปัสสาวะคา้ งอยใู่ นกระเพาะปัสสาวะเป็ นจานวนมาก เมอื่ ไตผลติ นา้ ปัสสาวะในอตั ราคงท่ี สกั พกั หนง่ึ กระเพาะปัสสาวะก็จะเต็ม ทาใหผ้ ปู้ ่ วยปวดปัสสาวะบ่อย หรือมปี ัสสาวะสว่ นท่เี กนิ ความจขุ องกระเพาะ ปัสสาวะอาจเล็ดออกมาเองในปริมาณนอ้ ยๆ แตอ่ อกมาเร่ือยๆ โดยทีผ่ ปู้ ่ วยไมม่ อี าการปวดปัสสาวะได้ เบาหวานท่มี พี ยาธิสภาพของเสน้ ประสาท สญู เสยี ความสามารถในการบีบตวั ทีม่ าเลย้ี งกระเพาะปัสสาวะ กลา้ มเน้ือเรยี บของกระเพาะปัสสาวะ การอดุ กนั้ ทางเดนิ ปัสสาวะสว่ นลา่ ง (bladder outlet obstruction) เชน่ ตอ่ มลกู หมากโต

การรกั ษา Overflow incontinence • Crede maneuver ใช้ ยาในกล่มุ การทา urethral มอื กดหนา้ ทอ้ ง cholinergic agent dilatation หรือ Double-voiding technique ตรงตาแหนง่ ยอด เชน่ Bethanechol มี urethrotomy ในรายที่ พยายามถ่ายปัสสาวะ 2 กระเพาะปัสสาวะ ประโยชนใ์ นกลมุ่ ที่ สาเหตเุ กดิ จากการ ครัง้ เมอื่ เขา้ หอ้ งนา้ คร้ัง เพือ่ ชว่ ยให้ สาเหตมุ าจากการ อดุ กน้ั ทางเดนิ ปัสสาวะออกมาได้ ปัสสาวะสว่ นลา่ ง หนงึ่ โดยหลงั ถ่าย มากทส่ี ดุ ทกี่ ลา้ มเนอ้ื ปัสสาวะครั้งแรก ให้ กระเพาะปัสสาวะ นงั่ พกั ประมาณ 2-10 นาทีหรือยืนขนึ้ แลว้ ใช้ บีบตวั ไมด่ ี มอื ดนั ทอ้ งตนเองขนึ้ มา หาคาะนงั่ ลงพยายาม ถ่ายปัสสาวะอีกครงั้

ปัสสาวะราด ทง้ั ที่ไมไ่ ดม้ คี วามเป็ นผดิ ปกตขิ องระบบขบั ถา่ ยปัสสาวะ ผสู้ งู อายทุ ม่ี ขี อ้ จากดั ในการเคลอื่ นไหว (mobility) เชน่ มปี ัญหาโรคขอ้ เขา่ เสอ่ื ม ผทู้ ม่ี ปี ัญหาเกีย่ วกบั สตปิ ัญญา ปัจจยั ดา้ นสง่ิ แวดลอ้ ม (cognition) หอ้ งนา้ อย่ไู กล เชน่ ผปู้ ่ วยโรคสมองเสอื่ ม อย่ใู นภาวะทไี่ มส่ ามารถไปเขา้ หอ้ งนา้ ได้ ราวกน้ั เตยี งทาให้ ลกุ ออกจากเตยี งเองไมไ่ ด้

การรกั ษา Functional incontinence ในผทู้ ี่มปี ัญหาเกยี่ วกบั สตปิ ัญญา ผสู้ งู อายทุ ่ีอาศยั อยตู่ ามลาพงั อาจใชว้ ิธตี ง้ั (cognition) นาฬิกาเตอื นใหไ้ ปเขา้ หอ้ งนา้ ผดู้ แู ลจะตอ้ งคอยเตอื นใหผ้ ปู้ ่ วยไปเขา้ ควรจดั ส่งิ แวดลอ้ มใหผ้ ปู้ ่ วยสามารถไปเขา้ หอ้ งนา้ ทกุ 2 ชวั่ โมง หอ้ งนา้ ไดโ้ ดยงา่ ย เชน่ มแี สงไฟพอเหมาะ มี ราวจบั ในหอ้ งนา้ เป็ นตน้

สาเหตขุ องการเกดิ ภาวะกลน้ั ปัสสาวะไมไ่ ด้ ความเสอื่ มของร่างกายตามอายทุ เ่ี พ่ิมขน้ึ ทอ้ งผกู อจุ จาระทจี่ บั เป็ นกอ้ นแข็งกด บริเวณท่อปัสสาวะ และกระเพาะปัสสาวะ U/D DM,HT, โรคทางสมอง, โรคซึมเศรา้ ความผดิ ปกตทิ เี่ กย่ี วขอ้ งกบั การกลน้ั ปัสสาวะ มกี ารหยอ่ นตวั ของกลา้ มเนอื้ เชงิ กราน ฮอรโ์ มนที่ลดลง คลอดบตุ รหลายคน การบีบรดั ของกลา้ มเนอ้ื หรู ดู เสื่อม

สาเหตขุ องการเกดิ ภาวะกลนั้ ปัสสาวะไมไ่ ด้ ตอ่ มลกู หมากโต การอดุ กน้ั ตอ่ การไหลของปัสสาวะ ทาใหม้ ปี ัสสาวะตกคา้ ง นวิ่ ในกระเพาะปัสสาวะ การอกั เสบตดิ เชอ้ื ในทางเดนิ ปัสสาวะ ดม่ื นา้ มาก,กนิ ยาขบั ปัสสาวะ,ยาระงบั ประสาท, ปรมิ าณปัสสาวะ ยานอนหลบั , ดมื่ เคร่ืองดม่ื ที่มคี าเฟอนี แอลกอฮอล์ มากข้ึน อว้ น, มปี ระวตั กิ ารผา่ ตดั ในบรเิ วณองุ้ เชงิ กราน การผา่ ตดั มดลกู ผา่ ตดั ตอ่ มลกู หมาก

การรกั ษาภาวะกลนั้ ปัสสาวะไมไ่ ด้ การปรับเปลี่ยนพฤตกิ รรมในชวี ิตประจาวนั (lifestyle intervention) เชน่ • การงดเคร่ืองดม่ื ที่มสี ว่ นผสมของคาเฟอีน • การไมด่ ม่ื นา้ มากเกนิ ไป (ในทางตรงกนั ขา้ มถา้ ดื่มนา้ นอ้ ยเกนิ ไป ปัสสาวะท่ีเขม้ ขน้ จะทาใหเ้ กดิ การ ระคายเคืองในกระเพาะปัสสาวะ และมีอาการปัสสาวะบ่อยได)้ โดยทวั่ ไปหากผสู้ งู อายดุ มื่ นา้ ไมเ่ กนิ 1.9 ลิตรตอ่ วนั ไมม่ คี วามจาเป็ นใหจ้ ากดั นา้ • การลดความอว้ นในผปู้ ่ วยท่ีมีนา้ หนกั ตวั เกนิ • การรับประทานอาหารท่มี กี ากใยรว่ มกบั ฝึ กขบั ถา่ ยใหเ้ ป็ นเวลาเพอื่ ลดปัญหาทอ้ งผกู จะมีสว่ นชว่ ย ลดความดนั ในชอ่ งทอ้ งซึ่งเป็ นปัจจยั เสย่ี งของภาวะ stress incontinence • การงดยาท่เี ป็ นสาเหตขุ องภาวะกลน้ั ปัสสาวะไมไ่ ด้ • การใชผ้ า้ ออ้ มสาเร็จรปู หรืออปุ กรณเ์ สริมอน่ื ๆ เชน่ กระบอกปัสสาวะชาย อปุ กรณส์ อดใสช่ อ่ ง คลอด (pessary) ทง้ั นี้ทง้ั นน้ั ขน้ึ กบั การตดั สนิ ใจร่วมกนั กบั ผปู้ ่ วย

โรคตอ่ มลกู หมากโต • จะพบไดบ้ ่อยขนึ้ เรื่อย ๆ ตามอายทุ ่ีเพิ่มขน้ึ ยิ่งถา้ มีชวี ิตยืนยาวถึง 80-90 ปี ผชู้ ายทกุ คนในวัยนจ้ี ะมีตอ่ มลกู หมากโตกันทงั้ หมด แตไ่ มใ่ ชผ่ ปู้ ่ วยตอ่ มลกู หมากโตทกุ คนจะมอี าการ บางคนมอี าการนอ้ ยมาก เชน่ ความแรงของปัสสาวะลดลงบา้ ง แตไ่ มไ่ ด้ เดือดรอ้ นอะไร ในขณะท่ีบางคนอาจอาการหนกั ถึงขน้ั ปัสสาวะไมอ่ อกได้ สาหรับอาการของโรคตอ่ มลกู หมากโตท่ีสาคญั มอี ยู่ 7 อย่างคือ • 1. ถ่ายปัสสาวะบ่อย • 2. ปัสสาวะไหลไมแ่ รง • 3. เวลาปวดปัสสาวะตอ้ งรีบเขา้ หอ้ งนา้ รอไมไ่ ด้ • 4. ถา่ ยปัสสาวะเสร็จแลว้ รสู้ ึกไมส่ ดุ • 5. ปัสสาวะไหล ๆ หยดุ ๆ • 6. ตอ้ งเบ่งชว่ ยเวลาถา่ ยปัสสาวะ • 7. ถา่ ยปัสสาวะบอ่ ยตอนกลางคืน โรคตอ่ มลกู หมากโตอาจมีภาวะแทรกซอ้ นไดแ้ ก่ ปัสสาวะไมอ่ อกเลย ทางเดนิ ปัสสาวะอักเสบ นวิ่ ในกระเพาะปัสสาวะ ไตเสื่อมหรือ กระเพาะปัสสาวะเสื่อม ปัสสาวะเป็ นเลือด เป็ นตน้ ซ่ึงอาจพบไดไ้ มเ่ กินรอ้ ยละ 20 ของผปู้ ่ วยตอ่ มลกู หมากทงั้ หมด

แนวทางการรกั ษาโรคตอ่ มลกู หมากโต • การรักษาจะม่งุ เนน้ ทจี่ ะใหอ้ าการขบั ถ่ายปัสสาวะของผปู้ ่ วยดีขนึ้ และเฝ้ าระวังภาวะแทรกซอ้ นจากต่อมลกู หมากโต การรกั ษาในปัจจบุ ัน ไดแ้ ก่ การใชย้ า 1. กลมุ่ อัลฟา-บล็อกเกอร์ (Alpha adrenergic blockers) ซึ่งสมยั กอ่ นจะใชเ้ ป็ นยาลดความดนั แตป่ ัจจบุ นั ไดพ้ ัฒนาตอ่ จนมีผลต่อ ความดนั โลหิตนอ้ ยมาก ยาในกลมุ่ นอ้ี อกฤทธิ์เร็ว ผปู้ ่ วยจะรสู้ ึกปัสสาวะสะดวกขน้ึ ภายใน 3 วนั แต่ถา้ หยดุ ยาและอาการก็จะกลบั มาอยา่ งรวดเร็ว ยาในกล่มุ นจี้ ะใชก้ นั แพร่หลายที่สดุ 2. ยาทีย่ บั ยง้ั การสรา้ งฮอรโ์ มน (DHT) (Dihydrotestosterone) ยาในกลมุ่ นจ้ี ะลดการสรา้ งฮอรโ์ มน DHT ซ่ึงจาเป็ นตอ่ การ เจริญเตบิ โตของต่อมลกู หมาก แมว้ ่าจะออกฤทธ์ิชา้ แต่สามารถลดขนาดของต่อมลกู หมากไดใ้ นระดบั หนง่ึ จะมีประโยชนเ์ ฉพาะผปู้ ่ วยทม่ี ตี ่อม ลกู หมากค่อนขา้ งโต 3. ยาสมนุ ไพร มอี ย่หู ลายชนดิ สาหรับชนดิ ท่ีแพร่หลายท่สี ดุ คอื จากสมนุ ไพรชอ่ื Saw palmetto แตป่ ระสิทธิภาพยงั ไมช่ ดั เจนนกั การรกั ษาโดยการผ่าตดั สว่ นมากจะเป็ นการผ่าตดั ผา่ นกลอ้ ง หรือท่ีรจู้ ักในช่อื TURP ซึ่งยงั คงเป็ นมาตรฐานการผา่ ตดั ในขณะนก้ี ารรักษาโดยการผ่าตดั จะใช้ ในกรณีที่ผปู้ ่ วยโรคตอ่ มลกู หมากโตและมภี าวะแทรกซอ้ น หรือการทานยาไมไ่ ดผ้ ลเป็ นทนี่ า่ พอใจ อย่างไรก็ตามมกี ารผ่าตดั วิธีการอื่นท่สี ามารถ ลดภาวะแทรกซอ้ นหรือลดระยะเวลาในการนอนโรงพยาบาลได้ เชน่ การใชเ้ ลเซอรช์ ว่ ยในการผ่าตดั การใชข้ ดลวดตาขา่ ยขยาย ตอ่ มลกู หมาก เป็ นตน้

หลกั DIAPPERS เพื่อป้ องกนั การเกดิ ภาวะกลนั้ ปัสสาวะไมอ่ ยู่ deliriumD ภาวะสบั สนซ่ึงผสู้ งู อายจุ ะสญู เสียการควบคมุ การขบั ถ่ายปัสสาวะ เพราะเกดิ อาการสบั สนเฉียบพลนั สาเหตอุ าจเกิดขนึ้ จากการเสียสมดลุ นา้ และอิเลคโตรไลท,์ การติดเชือ้ I infection of urinary tract การติดเช้อื ในทางเดินปัสสาวะ ทาใหป้ ัสสาวะบ่อย กระเพาะปัสสาวะบีบตวั ก่อนกาหนด A atrophic vaginitis/urethritis การอักเสบของชอ่ งคลอดหรอื ทอ่ ปัสสาวะเนอ่ื งมาจากการขาดฮอรโ์ มนในวยั หมดประจาเดอื น ทาใหเ้ ยื่อบกุ ระเพาะปัสสาวะ แหง้ ชอ่ งคลอดแหง้ การบบี รดั ของกลา้ มเนอื้ หรู ดู เสอ่ื ม ท่อปัสสาวะปิ ดไมส่ นทิ เกดิ ปัสสาวะเล็ดราด การไดร้ บั ฮอรโ์ มนทดแทน ทาใหอ้ าการดขี นึ้ P pharmacological agents/drug ยาหรือ สารต่างๆท่ีผสู้ งู อายรุ ับประทานเชน่ ยาขบั ปัสสาวะแอลกอฮอล์ ทาใหผ้ สู้ งู อายปุ ัสสาวะบ่อย และมผี ลใหผ้ สู้ งู อายเุ กิดภาวะกลน้ั ปัสสาวะไม่อย่ไู ดง้ า่ ย P psychological factors ปัญหาทางจิต ทาใหม้ ปี ัญหาเก่ียวกบั อารมณส์ ่งผลใหค้ วามตงั้ ใจในการควบคมุ การขบั ถ่ายปัสสาวะลดลง endocrine disorderE ความผิดปกติของ ตอ่ มไรท้ ่อ เช่น เบาหวาน ทาใหม้ ีปัสสาวะมากและบ่อย R R = restricted mobility การจากดั การเคล่ือนไหวทงั้ ทีจ่ ากตวั ผสู้ งู อายุ หรือการใชอ้ ปุ กรณใ์ นการรกั ษา เช่น ไมก้ น้ั เตียง อปุ กรณก์ ารแพทยท์ ต่ี ดิ กบั ตวั ผสู้ งู อายุ หรือท่ตี งั้ ของเตยี งหา่ งไกลจากหอ้ งนา้ เป็ นปัจจัยสง่ เสริมท่ีทาใหเ้ กิดปัสสาวะเล็ดราด stool impactS อจุ จาระท่ีอัดแนน่ จะกดท่อปัสสาวะและกระเพาะปัสสาวะ ทาใหผ้ สู้ งู อายขุ บั ถ่ายปัสสาวะบ่อย รีบด่วนทจ่ี ะขบั ถ่ายปัสสาวะและเกดิ การกลน้ั ปัสสาวะไมอ่ ยู่