Η ΖΩΉ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «Η ΖΩΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ» ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2015 – 2016 1ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΠΑΤΡΑΣ ΤΑΞΗ Β

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «Η ΖΩΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ» Χαροκόπου Μαριάντα Νικολάου Αθηνά Καλέντζου Ευαγγελία Ανδρεόπουλος Ευάγγελος Οι καθηγητές Βλάσιος Κακαβέτσος Σταύρος Λύγκουρης

ΟΡΙΣΜΟΣΑν θέλαμε να δώσουμε έναν ορισμό για το τι είναι βυζάντιο, θα λέγαμε ότι:Βυζάντιο είναι το Ανατολικό τμήμα τηςΡωμαϊκής Αυτοκρατορίας το οποίοεκχριστιανίστηκε και εξελληνίστηκε. Από την συνάντησή μας με την Βυζαντινολόγο Ελένη Γλύκαντζη Αρβελέρ

Στο πολιτιστικό μας πρόγραμμα ασχοληθήκαμε με δύο άξονες: 1. Την παρουσίαση της καθημερινής ζωής σε όλες τις εκφάνσεις της 2. Της βυζαντινής τέχνης και ποιο συγκεκριμένα του ψηφιδωτού.

Η ψυχαγωγία στο Βυζάντιο• Όλοι οι βυζαντινοί αγαπούσαν τις διασκεδάσεις. Θρησκευτικές γιορτές, γενέθλια, επέτειοι και σημαντικά κρατικά γεγονότα πρόσφεραν αφορμές για γλέντι. Ο Ευστάθιος Θεσσαλονίκης μιλάει για το Συρτό και τον Αντικριστό χορό:« κατ' ορθόν δι' αλλήλων έθεον\".

Η ψυχαγωγία στο Βυζάντιο• Άφθονα καπηλειά, μαγειρεία και μιμαρεία - δηλαδή λαϊκά θέατρα όπου εμφανίζονταν ακροβάτες και θαυματοποιοί ή παρουσιάζονταν αυτοσχέδιες, συνήθως προκλητικές, σατιρικές παραστάσεις- διασκέδαζαν τα βράδια τους άντρες της λαϊκής τάξης.

Η εκπαίδευση στο Βυζάντιο.• Υπήρχαν μόνο ιδιωτικά και εκκλησιαστικά σχολεία που λειτουργούσαν σε σπίτια η ναούς. Οι γονείς πλήρωναν τα δίδακτρα σε είδος ή χρήματα, ανάλογα με το επάγγελμά τους. Τα παιδιά πήγαιναν σχολείο σε ηλικία έξι έως οχτώ ετών. Στα εκκλησιαστικά σχολεία εκτός από τα παιδιά της πόλης ,συχνά φοιτούσαν δωρεάν ορφανά παιδιά ή μαθητές από άλλες περιοχές της αυτοκρατορίας, που διακρίνονταν για τη φιλομάθεια τους. Τα αγόρια που δεν πήγαιναν στο σχολείο μάθαιναν από μικρή ηλικία τέχνες κοντά σε ειδικούς τεχνίτες.

Στο σχολείο• Ο γραμματιστής στήριζε τα βιβλία του σε ένα αναλόγιο. Τα παιδιά έβαζαν τα σύνεργα τους σε ένα μικρό υφασμάτινο σάκο, το μάρσιπο. Συνηθισμένο αναγνωστικό τους ήταν το ψαλτήρι. Έγραφαν πάνω σε πλάκα με κοντύλι και έσβηναν με ένα μικρό σφουγγάρι. Εκτός από τις πέτρινες πλάκες υπήρχαν κι άλλες αλειμμένες με κερί. Σ’ αυτές έγραφαν με μυτερό καλάμι. Στις μεγαλύτερες τάξεις έγραφαν με μελάνι πάνω σε πάπυρους, σε περγαμηνές και σε χαρτί, από το 10ο αιώνα και μετά.

Το παιχνίδι• Στα χρόνια του Βυζαντίου και μέχρι το 9ο μ.Χ. αιώνα δεν υπάρχουν αρκετές πληροφορίες για τη θέση του παιγνιδιού και της άσκησης μέσα στη τότε κοινωνία. Στο Βυζάντιο από συνήθεια, και για λόγους ψυχαγωγικούς και παραδοσιακούς ασκούν ταν και έπαιζαν παιδικά και πνευματικά παιγνίδια. Μελέτες που έγιναν για τη θέση του παιγνιδιού στη ζωή των Βυζαντινών δείχνει ότι, μετά τον 11ο μ.Χ. αιώνα, το χρησιμοποιούσαν για δημιουργία ανθρώπινων χαρακτήρων.

Οι γιορτές• Οι Βυζαντινοί είχαν πολλές γιορτές δημόσιες, οικογενειακές και θρησκευτικές. Τιμούσαν ιδιαίτερα τους τοπικούς αγίους και μετείχαν ευχάριστα στις εκδηλώσεις λατρείας τους. Στα πανηγύρια που γινόταν τη μέρα της γιορτής τους, μετά τη θεία λειτουργία έτρωγαν, έπιναν, χόρευαν και τραγουδούσαν. Τους άρεσε ιδιαίτερα η μουσική και πολλοί έψελναν, τραγουδούσαν και έπαιζαν μουσικά όργανα.

Οι γιορτές• Οι βυζαντινοί είχαν και θρησκευτικές, και κοινωνικές. Τις αποκριές μεταμφιεζόταν και έκαναν παρέλαση στους δρόμους, κατά τη νέα σελήνη άναβαν φωτιές στους δρόμους, και πηδούσαν από πάνω, ενώ σύχναζαν και σε ταβέρνες με φαγητό και άφθονο κρασί.

Η διατροφή• Οι βυζαντινοί έτρωγαν συνήθως ψωμί, λαχανικά, όσπρια και δημητριακά. Οι βυζαντινοί έτρωγαν και πουλερικά που σχεδόν κάθε σπίτι είχε, καθώς και αυγά με τα οποία έφτιαχναν τα περίφημα σφουγγάτα τις γνωστές ομελέτες. Κρέας εξασφάλιζαν από το κυνήγι, που ήταν η αγαπημένη απασχόληση των αντρών. Κυνηγούσαν με σκυλιά ή γεράκια. Και έπιαναν τα θηράματα τους με δίχτυα και ιξόβεργες. Οι Βυζαντινοί έτρωγαν λιγότερο βοοειδή μιας και τα χρησιμοποιούσαν για την καλλιέργεια των χωραφιών. Αγαπούσαν όλα τα ψάρια φρέσκα ή παστά κι τα θαλασσινά. Τα διάφορα κρασιά και τα φρούτα συνόδευαν ο τραπέζι μαζί και με μελωμένα γλυκά.

Η διατροφή• Η οικογένεια της βυζαντινής περιόδου, όταν καθόταν για φαγητό γύρω από το στρωμένο με το μενσάλι τραπέζι, είχε μπροστά της διάφορα σκεύη για τις τροφές και τα ποτά. Γύρω γύρω, στα πόδια των συνδαιτημόνων, ακουμπούσε το μανδήλι ένα ενιαίο και μακρύ ύφασμα που χρησίμευε για το σκούπισμα των χεριών. Αντιθέτως σήμερα για το σκούπισμα των χεριών χρησιμοποιούμε χαρτοπετσέτες και στα επίσημα γεύματα χρησιμοποιούμε μανδήλια.

Η διατροφή• Στη διατροφή των Βυζαντινών βασικό ρόλο είχαν το ψωμί, τα λαχανικά , τα όσπρια και τα δημητριακά, που τα μαγείρευαν με διάφορους τρόπους. Ο πιο συνηθισμένος τρόπος μαγειρέματος ήταν το βράσιμο, όπως ειρωνικά μας αφήνει να καταλάβουμε και η βυζαντινή παροιμία «αργώ μαγείρω πάντα έκζεστα», δηλαδή ο τεμπέλης μάγειρας όλα τα μαγειρεύει βραστά. Σήμερα βασικό ρόλο έχουμε το ψωμί, τα λαχανικά, τα όσπρια, τα δημητριακά και τα κρέατα. Σήμερα τα μαγειρεύουμε ψητά, βραστά και τηγανιτά.

Η διατροφή• Οι Βυζαντινοί δεν είχαν τη συνήθεια του πρωινού. Έτρωγαν το «άριστων», το πρώτο φαγητό της ημέρας όχι το πρωί, όπως οι αρχαίοι Έλληνες , αλλά γύρω στο μεσημέρι. Ακολουθούσε το γεύμα το απόγευμα και το βράδυ, πριν βασιλέψει ο ήλιος, το δείπνο, που ήταν κανόνας το πιο μεγάλο και δαπανηρό φαγητό. Ενώ σήμερα έχουμε και πρωινό και διαφορετικό μεσημεριανό.

Η διατροφή• Το πιο σημαντικό στοιχείο της καθημερινής διατροφής ήταν το ψωμί. Οι ποιότητες ψωμιού ήταν διαφορετικές, ανάλογα με το είδος του αλευριού αλλά και με τον τρόπο με τον οποίο, άλεθαν τα δημητριακά. Ενώ σήμερα το πιο σημαντικό φαγητό είναι το κρέας, τα όσπρια, τα λαχανικά, το ψωμί και τα δημητριακά.

Η διατροφή• Στους Βυζαντινούς άρεσαν τόσο πολύ τα ψάρια, που έτρωγαν μέχρι και ψαρόπιτες!!! Λευκά λέγονταν τα πρώτης ποιότητας ψάρια, η σάρκα των οποίων γινόταν λευκή με το ψήσιμο. Τα ψάρια της θάλασσας, τα «οψάρια» όπως τα έλεγαν, ήταν σαφώς προτιμότερα από τα ποταμίσια ή τα ψάρια των λιμνών. Τα ψάρια τρώγονταν ψητά, τηγανητά (οφτοί ή τηγανιού ιχθύες) και βραστά (εκζεστά).

Η διατροφή• Μερικές φορές έβραζαν μαζί με τα ψάρια και διάφορα μπαχαρικά και αρωματικά χόρτα, όπως νάρδο, καλίανδρο, άνηθο, κρεμμύδια, πράσα και σκόρδα. Σήμερα τα ψάρια τα παίρνουμε μόνο από τη θάλασσα όμως τα μαγειρεύουμε όπως τότε. Ακόμα δεν γνωρίζουμε κάποια από αυτά τα αρώματα και τα μπαχαρικά.

Η διατροφή• Μερικές φορές έβραζαν μαζί με τα ψάρια και διάφορα μπαχαρικά και αρωματικά χόρτα, όπως νάρδο, καλίανδρο, άνηθο, κρεμμύδια, πράσα και σκόρδα. Σήμερα τα ψάρια τα παίρνουμε μόνο από τη θάλασσα όμως τα μαγειρεύουμε όπως τότε. Ακόμα δεν γνωρίζουμε κάποια από αυτά τα αρώματα και τα μπαχαρικά.

Το παιδί Βυζάντιο• Η φροντίδα της ανατροφής των παιδιών στα καθοριστικά πρώτα χρόνια της ζωής τους ήταν έργο της μητέρας τους ή στις πλουσιότερες οικογένειες κάποιου τροφού. Η γέννηση των αγοριών ήταν αφορμή για μεγάλες χαρές και γλέντια ενώ στο κορίτσι περνούσε αθόρυβα. Σήμερα είτε μια μητέρα γεννήσει αγόρι ή κορίτσι είναι αφορμή για γλέντια.

Η ενδυμασία• Οι βυζαντινοί χρησιμοποιούσαν πολλά ζωικής προέλευσης προϊόντα για την ένδυση τους, όπως το δέρμα αλλά και για την εξάρτηση σήμερα οι Έλληνες χρησιμοποιούν και αυτοί δέρμα από ζώα για να φτιάξουν ρούχα όπως τσάντες, πανωφόρια, γάντια. Η μεν ανώτερη τάξη ήταν πολύ επιμελής στο θέμα της εμφάνισης και ειδικά οι γυναίκες με πολλά πλούσια κοσμήματα και ακριβά καλά ρούχα.

Η θέση της γυναίκας• Μπορεί, με τα γυναικεία τους φύση, οι Βυζαντινές αρχόντισσες να σύχναζαν στο πιο απόμακρο σημείο του βυζαντινού παλατιού, στους σκιερούς και γαλήνιους κήπους με τα κρυστάλλινα και γάργαρα νερά.

Η κατοικίαΤην παλαιοχριστιανική και μεσοβυζαντινή εποχή τασπίτια βρίσκονται μέσα στα τείχη της πόλης ή τουκάστρου με τις περιοχές κατοίκησης νακαταλαμβάνουν μία αρκετά μεγάλη έκταση τους. Οιοικίες, που συχνά οργανώνονται σε γειτονιές γύρωαπό μία ενοριακή εκκλησία, βρίσκονται άλλοτεκοντά η μία στην άλλη με μεσοτοιχίες κι άλλοτε είναιδιασκορπισμένες άτακτα στο χώρο.

Η κατοικία• Στις μεγάλες πόλεις της αυτοκρατορίας συνυπάρχουν τα ισόγεια σπίτια που διατάσσονται γύρω από μία κεντρική αυλή και τα δίπατα ή πολυώροφα κτίσματα που διαιρούνται σε μικρά διαμερίσματα. Τα υλικά δομής των βυζαντινών σπιτιών είναι μάλλον ευτελή αν και εξαρτώνται από την οικονομική κατάσταση του ιδιοκτήτη. Συνήθως χρησιμοποιούνται λίθοι και ξύλα για τους ξυλοδεσμούς, τα χαγιάτια και τις αρχιτεκτονικές προεξοχές, ενώ ως συνδετική ύλη χρησιμοποιείται η λάσπη και το κονίαμα

Η κατοικία• Οι νομοθετικές διατάξεις που ρυθμίζουν την πολεοδομική οργάνωση των πόλεων και την οικοδόμηση των κτιρίων που την αποτελούν δείχνουν μία ιδιαίτερη φροντίδα για την αισθητική και υγιεινή συγκρότηση τους. Περιλαμβάνουν ρυθμίσεις για τον αριθμό των ορόφων που μπορεί να διαθέτει μία κατοικία, για το κτίσιμο εξωστών και κλιμακοστασίων αλλά και για την απόσταση μεταξύ των οικιών που οριζόταν στα 12 πόδια

Τελικά…• Η βυζαντινή κατοικία ενσωμάτωσε πολλά προγενέστερα αρχιτεκτονικά στοιχεία. Η μορφή των βυζαντινών σπιτιών, που γνώρισε πολλές παραλλαγές καθοριζόταν από την οικονομική κατάσταση του ιδιοκτήτη, τη μορφολογία του εδάφους και φυσικά το διαθέσιμο χώρο.• Έτσι, υπήρχαν τόσο πολυτελείς επαύλεις όσο και φτωχικά σπίτια, ενώ διαφορές παρατηρούμε και ανάμεσα στα αστικά σπίτια και στα σπίτια της υπαίθρου.