โคกหนองนาโมเดล

โคก หนอง นา โมเดล หอ้ งสมดุ ประชาชน “เฉลมิ ราชกมุ ารี” อาเภอวังทรายพนู กศน.อาเภอวังทรายพูน สานกั งาน กศน.จังหวัดพจิ ติ ร

“โคก หนอง นา โมเดล” ถือเป็นหนึ่งในกำลังสำคัญของหน่วยงำนภำครัฐที่เข้ำมำช่วยพยุงขับเคลื่อนเศรษฐกิจฐำนรำกไว้อย่ำงมั่นคง ด้วยหลำกหลำยแผนงำนท่ีมุ่งสร้ำงรำยได้ให้แก่ชุมชนโดยเฉพำะโครงกำรพัฒนำพื้นที่ต้นแบบกำรพัฒนำ คุณภำพชีวติ ตำมหลักทฤษฎใี หม่ ประยุกตส์ ู่ “โคก หนอง นำ โมเดล”ท่ีได้รับงบประมำณจำกรัฐบำลถึง 4,700 ลำ้ นบำท เพ่ือสรำ้ งตน้ แบบให้กบั ชมุ ชนทไี่ ดเ้ รม่ิ ดำเนินโครงกำรมำตัง้ แต่ปงี บประมำณ 2563 ตอ่ เน่ืองมำถึง ปัจจบุ ัน “ประชำชำตธิ รุ กจิ ” สมั ภำษณพ์ เิ ศษ“สทุ ธพิ งษ์ จลุ เจริญ” อธิบดกี รมกำรพฒั นำชมุ ชน ถึง ควำมก้ำวหน้ำในกำรดำเนนิ โครงกำร ดัน “นกั พฒั นำต้นแบบ” หม่ืนคน “สุทธพิ งษ์ จุลเจรญิ ” อธบิ ดกี รมกำรพฒั นำชมุ ชน บอกว่ำ โครงกำร “โคก หนอง นำ โมเดล” ถือเป็น โครงกำรที่ทำให้หลำยคนรู้จักกรมกำรพัฒนำชุมชนมำกข้ึน จำกกำรน้อมนำทฤษฎีเศรษฐกิจพอเพียงของ พระบำทสมเดจ็ พระบรมชนกำธเิ บศร มหำภมู ิพลอดลุ ยเดชมหำรำช บรมนำถบพิตร ในหลวงรัชกำลที่ 9 มำใช้ ในกำรพฒั นำคนชว่ งปีงบประมำณ 2563 ที่รัฐบำลมีเงินกู้มำฟ้ืนฟูเศรษฐกิจภำยหลังกำรระบำดของโรคโควิด- 19 โดยใหส้ ่วนรำชกำรตำ่ ง ๆ จดั ทำโครงกำรของบประมำณกรมกำรพัฒนำชุมชน จึงได้เสนอโครงกำรพัฒนำ พื้นท่ีต้นแบบ กำรพัฒนำคุณภำพชีวิตตำมหลักทฤษฎีใหม่ประยุกต์สู่โคก หนอง นำ โมเดล โดยโครงกำรโคก หนอง นำ โมเดล ได้รับควำมเห็นชอบและได้รับอนุมัติงบประมำณ 4,700 ล้ำนบำท เพื่อมำพัฒนำครัวเรือน

ต้นแบบกว่ำ 25,000 ครวั เรือนเป็นโครงกำรแรกและโครงกำรเดียวทีร่ ฐั บำลอนุมัติให้ใช้งบฯเงินกู้ก้อนน้ีในรอบ แรกซ่ึงเปน็ มิตใิ หม่ของระบบรำชกำร หลักสำคัญของโคก หนอง นำ โมเดล คือกำรพัฒนำคนให้เป็นคนท่ีสำมำรถบริหำรจัดกำรชีวิตได้ ให้ พึง่ พำตนเองได้ ไมต่ อ้ งเป็นหนี้ ไม่ต้องกลัวรำคำพืชผลตกต่ำที่สำคัญท่ีสุดสำมำรถช่วยประชำชนเจ้ำของโฉนด น.ส.3 หรือมีพ้ืนที่อยู่ในที่ดิน ส.ป.ก. ป่ำสงวนฯ เขตอุทยำนฯ ให้สำมำรถทำกินได้โดยมีกำรประสำนกับ หนว่ ยงำนผ้ดู แู ลเร่ืองน้ีเพือ่ ดำเนนิ กำรรว่ มกัน โครงกำรน้ีได้เปิดรับสมัครบุคคลมำเข้ำร่วมโครงกำรต้ังแต่ช่วงวันท่ี 11-17 พ.ย. 63 จำนวน 9,188 อัตรำ ปฏิบัติงำนในพ้ืนที่ 73 จังหวัดท่ัวประเทศ และจะดำเนินโครงกำรต่อไปจนสิ้นสุดในวันท่ี 1 ธันวำคม 2564 งบประมำณในโครงกำรบำงสว่ นจะใช้กระตุ้นเศรษฐกจิ ดว้ ยกำรจ้ำงงำนคนในพนื้ ทปี่ ระจำศนู ย์กำรเรียนรู้ ระดับตำบลกว่ำ 3,347 ตำบล ประมำณ 10,000 คน ในตำแหน่งที่เรียกว่ำ “นักพัฒนำพ้ืนท่ีต้นแบบ” ด้วย สญั ญำจำ้ ง 1 ปี 9,000 บำท/คน/เดอื น รวมกว่ำ 992,304,000 ล้ำนบำท เป็นคร้ังแรกท่ีจ้ำงงำนคนว่ำงงำนให้ เปน็ เกษตรกรโดยไม่จำกัดคุณวุฒิ ไม่จำกดั สำยอำชีพ ไม่ดูประวัติอำชญำกรรม ช่วยให้คนท่ีอยำกพัฒนำตัวเอง สำมำรถดำเนินชีวิตตำมหลกั เศรษฐกิจพอเพยี งได้ รว่ มมือขับเคลื่อน 73จังหวัด “สุทธิพงษ์” เลำ่ ใหฟ้ งั วำ่ ที่ผำ่ นมำมีผู้สมคั รใจมำเป็นนักพฒั นำพ้ืนท่ีต้นแบบใน 73 จังหวัดเขำ้ ร่วม ขับเคลอ่ื นโครงกำรรวมท้งั สนิ้ จำนวน 29,674 รำย เพรำะนอกจำกจะสำมำรถเล้ยี งตวั เองได้แล้ว จุดที่ดำเนนิ โครงกำรหรอื ศนู ยร์ ะดับตำบลยงั สรำ้ งเศรษฐกจิ ในชุมชนได้ดว้ ย ถือเปน็ โครงกำรทก่ี รมกำรพฒั นำชมุ ชน ภำคภูมิใจมำก “เปำ้ หมำยเรำคอื สรำ้ งงำนให้คนในพ้ืนท่ีโดยไมต่ อ้ งข้ำมถน่ิ ไปทำงำนที่อนื่ ปจั จบุ ันกำลงั ดำเนนิ กำรอยใู่ นระยะที่ 1 อยรู่ ะหวำ่ งฝึกอบรมเป็นรนุ่ ตำมขัน้ ตอน ขั้นแรกเปน็ กำรฝึกอบรม คนท่จี บกำร ฝกึ อบรมจะสำมำรถออกแบบพืน้ ทแี่ ละดำเนินกำรปรบั ปรุงพ้นื ทที่ ำกำรเกษตรได้เลย แบง่ เปน็ พ้ืนทีต่ ้นแบบ ระดับครัวเรอื น ช่อื ยอ่ คอื HLM (household lab model for quality of life) ให้พนื้ ที่ 1-3 ไร่ และพืน้ ทีต่ ้นแบบ ระดับตำบล CLM (community lab model for quality of life) ให้พื้นท่ี 10-15 ไร่” สำหรับกำรฝึกอบรมนัน้ จะใช้เวลำ 5 วัน 4 คนื เพ่ือเรียนร้แู นวทำงกำรปฏิบัตงิ ำนในพนื้ ทีจ่ รงิ เป็นกำร เข้ำค่ำย learning by doing ในพ้นื ทีศ่ นู ย์ศกึ ษำและพฒั นำชุมชน (ศพช.) กระจำยอยูใ่ นภมู ิภำคต่ำง ๆ 11 ศูนย์ ไดแ้ ก่ จังหวดั อุบลรำชธำนี อดุ รธำนี นครรำชสมี ำ ลำปำง พษิ ณโุ ลก เพชรบรุ ี นครศรธี รรมรำช นครนำยก สระบรุ ี ยะลำ ชลบุรี และยงั มคี นจำกภำคเี ครอื ขำ่ ยจำก “มูลนธิ ิกสิกรรมธรรมชำติ” ซงึ่ ก่อตง้ั โดย ดร.วิวฒั น์ ศลั ยกำธร หรอื “อำจำรย์ยักษ์” มำเปน็ พ่เี ลย้ี งด้วย และไดร้ บั ควำมร่วมมอื จำกสถำบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้ำ เจ้ำคุณทหำรลำดกระบัง มอบบุคลำกรทีม่ ีควำมรู้ควำมสำมำรถมำช่วย 2 คน คือ ผศ.พเิ ชฐ โสวิทยสกลุ และ รศ.วรวรรณ โรจน์ไพบลู ย์ มำชว่ ยเปน็ ทป่ี รึกษำ นอกจำกนี้ ยังมหี น่วยงำนอน่ื ๆ อีกหลำยแห่ง รวมท้ังคณะสงฆ์ทตี่ ้องกำรขบั เคลอื่ นรูปแบบบวร บ้ำน วดั และรำชกำร ผนึกกำลังกันในกำรสรำ้ งพื้นที่ต้นแบบใหเ้ กิดขึน้ เพือ่ ใช้พฒั นำคุณภำพชีวิตคน ที่สำคญั ตอ่ มำ คอื โครงกำรนเี้ น้นเร่อื งของงำนวจิ ัยด้วยงบประมำณ 116 ล้ำนบำท เพ่อื เกบ็ ขอ้ มูลสภำพพน้ื ท่ี ดิน ใหเ้ ป็น ระบบ โดยสำนักงำนพัฒนำเทคโนโลยีอวกำศและภมู สิ ำรสนเทศ (องคก์ ำรมหำชน) หรอื GISTDA จะจัดเกบ็ ภำพถ่ำยทำงอำกำศของพ้ืนท่ีตั้งแตก่ ่อนดำเนนิ กำร ระหว่ำงดำเนินกำร และหลังดำเนินกำร และข้อมูลนจ้ี ะ กลำยเปน็ สมบัติของประชำชนทกุ คน สำมำรถนำไปใชป้ ระโยชน์กับพน้ื ทีเ่ พ่ือพัฒนำประเทศต่อไป ยกระดบั ต้นแบบชมุ ชนปี’64 “สทุ ธิพงษ์” บอกว่ำ สรุปวิธกี ำรสรำ้ งต้นแบบโคก หนอง นำ โมเดลน้ันมีอยู่ 7 ข้นั ตอน

1.ฝึกอบรมเพิม่ ทักษะกำรพัฒนำกสกิ รรม 2.สร้ำงพน้ื ทีเ่ รียนรชู้ มุ ชนตน้ แบบกำรพฒั นำคุณภำพชีวิต ระดับตำบล และพัฒนำพ้นื ทีต่ น้ แบบระดบั ครัวเรอื น 3.สรำ้ งงำนสรำ้ งรำยได้ให้แก่เกษตรกร แรงงำนบณั ฑิตจบใหม่ กลมุ่ แรงงำนทีอ่ พยพกลบั ท้องถิ่นและ ชมุ ชน 4.กระตนุ้ กำรบริโภคภำคครัวเรอื นและเอกชนผำ่ นกิจกรรมกำรพฒั นำและสนบั สนุนพน้ื ทค่ี รัวเรือน ตน้ แบบกำรพฒั นำคณุ ภำพชวี ิตระดับครัวเรือน 5.บูรณำกำรรว่ มพัฒนำพนื้ ทรี่ ะดบั ตำบล 6.พฒั นำกำรสร้ำง มำตรฐำนผลผลิต กำรแปรรปู และกำรตลำดตำมมำตรฐำนอินทรียว์ ิถีไทย และ 7.พฒั นำระบบ digital รองรับ local economy ดว้ ยกำรสรำ้ งระบบโปรแกรมและระบบฐำนข้อมลู อยำ่ งไรกต็ ำม กำรทำตำมหลกั ทฤษฎใี หม่ประยุกต์สโู่ คก หนอง นำ โมเดลนัน้ จะมไี มย้ ืนต้นเกิดขน้ึ ใน พืน้ ท่ี ตำมหลกั กำรตอ้ งปลูกไม้ 5 ระดบั คอื ไมส้ งู กลำง ต่ำ เต้ีย เร่ยี ดิน หรอื ไม้ท่ีมหี ัวอย่ใู ตด้ นิ หรือปำ่ 3 อยำ่ ง ประโยชน์ 4 อยำ่ ง เช่น ใต้ดนิ จะมมี นั แกว มีกลอย มเี ถำวัลยเ์ ลอ้ื ย ไมพ้ มุ่ ไม้ไมส่ ูง ส่วนตน้ ไมส้ ูงใหญ่ เชน่ ยำงนำ ประดู่ ต้นกระบกปำ่ ทั้งหมดคอื ปำ่ ทที่ ำให้มีกิน มีอำหำร สำมำรถนำมำเป็นไมใ้ ช้สอย ทำเคร่ืองมอื ได้ อำทิ เอำมำทำแคร่ไม้ไผ่ ทำเครือ่ งมอื ทำงกำรเกษตร เปน็ ทอ่ี ยูอ่ ำศยั และจะสำมำรถสร้ำงไม้ยืนตน้ ระดับสูงได้ถงึ 10 ล้ำนต้น พันธ์ุไมท้ ่จี ะลงในพนื้ ท่ีถงึ มือชำวบำ้ นจะได้รับกำรสนับสนนุ จำกกระทรวงทรพั ยำกรธรรมชำตแิ ละ ส่งิ แวดลอ้ ม และจำกงบประมำณบำงสว่ นของโครงกำรใหช้ ำวบำ้ นไปซ้อื พนั ธป์ุ ลูกเองด้วย “ทิศทำงขบั เคลื่อนกำรทำงำนของกรมกำรพัฒนำชุมชนในปี 2564 จะเปน็ ปีแห่งกำรเสริมสร้ำงและ ยกระดับขดี ควำมสำมำรถของชมุ ชน เพ่อื ใหค้ นยังชพี อยู่ได้ มงี ำนทำ มรี ำยไดท้ ำใหเ้ ศรษฐกจิ ชุมชนฟ้นื ตัวและ สำมำรถพฒั นำสู่อนำคตได้อย่ำงสมดลุ ตำมหลกั ปรัชญำเศรษฐกจิ พอเพียง ใหเ้ ศรษฐกิจฐำนรำกมั่นคงและ ชมุ ชนพงึ่ ตวั เองได”้ หลมุ ขนมครกแบบพน้ื ทล่ี มุ่

“โคก หนอง นา โมเดล” โคก สร้ำงโคกบนพ้นื ทขี่ องตนเอง จำกกำรนำดินท่ีได้จำกกำรขดุ หนอง นำมำถมเป็นโคกเพอื่ สร้ำงทอ่ี ยู่อำศัย ปลกู ผัก เลย้ี งสตั ว์ รวมทงั้ ปลูกตน้ ไม้ตำมแนวทำงศำสตรพ์ ระรำชำ คือ “ปำ่ 3 อยำ่ ง ประโยชน์ 4 อยำ่ ง” เพอ่ื พอกนิ เพื่อใชส้ อยในครวั เรอื นหรอื พอใช้ และเพื่อสร้ำงท่ีอย่อู ำศยั หรือพออยู่ จำกนัน้ ประโยชน์อย่ำงที่ 4 คอื ช่วยสร้ำงสมดลุ ระบบนิเวศ เพรำะใบไม้ท่ีร่วงหลน่ จะชว่ ยปกคลมุ หนำ้ ดิน ในขณะท่ีรำกจำนวนมำกชว่ ยดดู ซบั นำ้ ฝน เพือ่ กักเกบ็ นำ้ ไวใ้ ต้โคกเป็นน้ำใตด้ ินเพม่ิ ควำมช่มุ ช้นื หนอง ขุดหนอง รปู ร่ำงคดโค้งอสิ ระ ไม่เป็นสเี่ หล่ียม เพื่อเกบ็ น้ำไวใ้ ชย้ ำมหนำ้ แลง้ หรือจำเปน็ และสำมำรถใช้ เปน็ ที่รองรบั นำ้ ยำมนำ้ ทว่ มหลำก และเป็นแหล่งที่อยู่อำศยั ของปลำ นำ ยกหวั คนั นำใหก้ ว้ำงและสูงอย่ำงนอ้ ย 1 เมตร ธรรมชำตขิ องข้ำวจะทะลึง่ นำ้ ไม่จมนำ้ ตำย เพ่อื เพ่มิ พ้ืนทีก่ กั เกบ็ น้ำไว้ในนำ ขดุ ร่องใกล้หัวคันนำ เป็นทอ่ี ยู่ของปลำ ปู ป้ันหัวคนั นำให้มคี วำมกวำ้ งมำกพอทจี่ ะปลกู ต้นไม้ พชื ผัก ใหม้ ีรำกยึดเหนย่ี วคนั นำ และเพ่ิมพน้ื ทีท่ ำกนิ คลองไสไ้ ก่ ชว่ ยระบำยนำ้ รอบพ้นื ท่ี โดยขดุ ใหม้ ีลักษณะคดเค้ียว เพ่อื ให้นำ้ ไหลไดท้ ั่วถึงตลอดท้งั พื้นท่เี พ่อื ใช้ทำ กำรเกษตรและช่วยเพิ่มควำมชุ่มชนื้ ให้กับผืนดินและตน้ ไมโ้ ดยรอบ

ฝำยชะลอน้ำ ช่วยชะลอและกกั เกบ็ นำ้ จำกต้นนำ้ ไว้ในพ้ืนท่ี เพือ่ ไมใ่ ห้นำ้ หลำกลงมำสรำ้ งควำมเสียหำยกบั พ้นื ท่ี ลมุ่ ด้ำนล่ำงและช่วยกกั ตะกอนดนิ ไม่ให้ลงมำสะสมในหนอง คลอง บงึ หรือเขอ่ื น นอกจำกน้นั สำหรบั พ้ืนที่ กลำงนำ้ ฝำยชะลอนำ้ ยังช่วยยกระดับน้ำเพ่ือเกบ็ ไวใ้ นพื้นท่อี ีกด้วย

ดว้ ยรูปแบบ “โคก หนอง นำ โมเดล” น้ี หำกมีเกษตรกรมพี น้ื ท่รี ำยละ 10 ไร่ คดิ เปน็ 1 หลุมขนมครก จะ สำมำรถเก็บกกั น้ำไดป้ ีละประมำณ 40,000 ลกู บำศกเ์ มตรต่อปีโดยเป็นนำ้ บนดินประมำณ 20,000 ลกู บำศก์ เมตร และเม่อื มปี ่ำชมุ่ ช้ืนจะสำมำรถเก็บกกั น้ำใต้ดินได้เพิ่มขึ้นอกี ถ้ำทุกคนในล่มุ น้ำป่ำสกั หรอื อย่ำงน้อย 100,000 รำย ร่วมมอื รว่ มใจกันสรำ้ ง 100,000 หลุมขนมครก จะสำมำรถเก็บกกั น้ำไดก้ วำ่ ส่พี นั ลำ้ นลกู บำศก์ เมตรต่อปี คิดเป็นมำกกว่ำ 4 เทำ่ ของควำมจุเขอื่ นป่ำสกั ชลสิทธิ์ จะสำมำรถแก้ไขปัญหำนำ้ ท่วมไดแ้ ละทีส่ ำคัญ คือมนี ำ้ เก็บไวใ้ ชย้ ำมหน้ำแลง้ สำมำรถปลกู พชื พันธไุ์ ดต้ ลอดปี มพี อกิน พออยู่ พอใช้ เกดิ ท้งั “ประโยชนต์ น และประโยชนท์ ำ่ น” ในเวลำเดยี วกัน