ขอบเขตของเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารเพื่อการศึกษา

[Date] บทท่ี 1 ขอบเขตของ เทคโนโลยสี ารสนเทศและ การสื่อสารเพือ่ การศึกษา รองศาสตราจารย= ดร.ปณติ า วรรณพิรุณ สาขาวิชาเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารเพือ่ การศึกษา คณะครศุ าสตร=อุตสาหกรรม มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอม เกลาI พระนครเหนือ

1 ตอนที่ 1 เทคโนโลยีสารสนเทศ และการสื่อสารเพอ่ื การศกึ ษา บทที่ 1 ขอบเขตของเทคโนโลยีสารสนเทศและการสือ่ สารเพือ่ การศกึ ษา รองศาสตราจารย= ดร.ปณิตา วรรณพริ ุณ

2 บทที่ 1 ขอบเขตของเทคโนโลยสี ารสนเทศและการสื่อสารเพ่อื การศกึ ษา รองศาสตราจารย= ดร.ปณิตา วรรณพริ ณุ

3 1 ขอบเขตของ เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร เพือ่ การศกึ ษา (Information and communications technology for Education) บทที่ 1 ขอบเขตของเทคโนโลยสี ารสนเทศและการส่อื สารเพื่อการศกึ ษา รองศาสตราจารย= ดร.ปณติ า วรรณพริ ุณ

4 บทที่ 1 ขอบเขตของเทคโนโลยสี ารสนเทศและการสื่อสารเพ่อื การศกึ ษา รองศาสตราจารย= ดร.ปณิตา วรรณพริ ณุ

5 บทท่ี 1 ขอบเขตของเทคโนโลยสี ารสนเทศและการสื่อสารเพ่ือการศึกษา วตั ถุประสงคก= ารสอน 1. อธิบายขอบขา/ ยของเทคโนโลยกี ารศึกษาได? 2. อธิบายความหมายของเทคโนโลยีการศึกษาได? 3. อธิบายความหมายของเทคโนโลยสี ารสนเทศและการสื่อสารได? 4. อธบิ ายความหมายของเทคโนโลยสี ารสนเทศและการสอื่ สารเพอื่ การศกึ ษา ขอบเขตเนอ้ื หา 1. ขอบข/ายของเทคโนโลยกี ารศึกษา 2. เทคโนโลยีการศกึ ษา (Educational Technology) 3. เทคโนโลยสี ารสนเทศและการสอื่ สาร (Information and Communication Technology) 4. เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารเพอื่ การศึกษา (Information and Communication Technology for Education) 5. บทสรุป 6. คำถามทา? ยบท บทที่ 1 ขอบเขตของเทคโนโลยสี ารสนเทศและการส่ือสารเพ่อื การศกึ ษา รองศาสตราจารย= ดร.ปณิตา วรรณพิรณุ

6 1. ขอบขาa ยของเทคโนโลยกี ารศึกษา Seel and Richey (1994) ได?กล/าวถึง ความสัมพนั ธhของการออกแบบระบบการเรียนการสอน และสื่อการสอน ทส่ี มั พนั ธกh บั ขอบข/ายทั้ง 5 องคhประกอบ ดังตอ/ ไปน้ี การออกแบบ (Design) การพัฒนา (Development) การใช? (Utilization) การจัดการ (Management) และการประเมิน (Evaluation) โดยมรี ายละเอยี ดดังต/อไปน้ี บทท่ี 1 ขอบเขตของเทคโนโลยสี ารสนเทศและการสือ่ สารเพื่อการศกึ ษา รองศาสตราจารย= ดร.ปณติ า วรรณพิรุณ

7 ภาพ 1.1 ขอบข่ายของเทคโนโลยีการศกึ ษาตามการศกึ ษาของ AECT (Seel and Richey, 1994) 1. การออกแบบ (Design) เปwนขอบข/ายที่แสดงให?เห็นถึงกรอบหรือโครงร/างที่แสดงความ เช่อื มโยงระหวา/ งหลักการและทฤษฎพี น้ื ฐานตา/ งๆ ทจี่ ะนำไปสร?างและพัฒนางานทางดา? นสอ่ื การสอนหรอื เทคโนโลยีการศึกษาอย/างเปwนรูปธรรม โดยในส/วนขอบข/ายการออกแบบนี้ จะเกี่ยวข?องกับ การออกแบบในส/วนต/าง ๆ ดงั ต/อไปน้ี 1.1 การออกแบบระบบการสอน (Instructional Systems Design) เปwนวิธีการจัดการ ที่รวมขั้นตอนของการสอนประกอบด?วย การวิเคราะหh (Analysis) คือ กระบวนการที่กำหนดว/าต?องการ ให?ผู?เรียนได?รบั อะไร เรียนในเน้ือหาอะไร การออกแบบ (Design) กระบวนการท่ีจะต?องระบุว/าให?ผ?ูเรียน เรียนอย/างไร การพัฒนา (Development) คือกระบวนการสร?าง ผลิตสื่อวัสดุการสอน การนำไปใช? (Implementation) คอื การใชว? สั ดุและยทุ ธศาสตรhต/าง ๆ ในการสอน และการประเมิน (Evaluation) คอื กระบวนการในการประเมนิ การสอน 1.2 การออกแบบสาร (Message Design) เปนw การวางแผน เปล่ยี นแปลงสาร เนน? ทฤษฎีการ เรียนท่ีประยุกตhความรู?บนพื้นฐานของความสนใจ การรับรู? ความจำ การออกแบบสารมีจดุ ประสงคhเพ่อื การสอ่ื ความหมายกบั ผเู? รียน 1.3 กลยุทธhการสอน (Instructional Strategies) เน?นที่การเลือก ลำดับเหตุการณh และ กิจกรรมในบทเรียน ในทางปฏิบัติกลยุทธhการสอนมีความสัมพันธhกับสถานการณhการเรียน ผลของ ปฏิสมั พันธhนส้ี ามารถอธบิ ายไดโ? ดยโมเดลการสอน การเลอื กยุทธศาสตรhการสอนและโมเดลการสอนต?อง ขึ้นอยู/กับสถานการณhการเรียน รวมถึงลักษณะผู?เรียน ธรรมชาติของเนื้อหาวิชา และจุดประสงคhของ ผ?เู รียน 1.4 ลักษณะผู?เรียน (Learner Characteristics) คือ ลักษณะและประสบการณhเดิมของ ผ?เู รียนที่จะมผี ลตอ/ กระบวนการเรียนการสอน การเลอื ก และการใชย? ทุ ธศาสตรกh ารสอน 2. การพัฒนา (Development) เปwนขอบข/ายของการสร?างผลิตภัณฑhในรูปแบบของ สื่อการสอนต/างๆ โดยนำพื้นฐานหลักการที่ได?ออกแบบ มาพัฒนาเปwนสื่อที่อาศัยคุณลักษณะของส่ือ รูปแบบต/าง ๆ คือ เทคโนโลยีสื่อสิ่งพิมพh เทคโนโลยีด?านสื่อโสตทัศนh เทคโนโลยีคอมพิวเตอรh และ เทคโนโลยบี ูรณาการ โดยมรี ายละเอียดดงั น้ี 2.1 เทคโนโลยีสื่อสิ่งพิมพh (Print Technologies) เปwนการผลิตหรือส/งสารในรูปแบบ สอื่ ส่ิงพิมพh สอ่ื ด?านวัสดุ เช/น หนังสือ โสตทัศนวัสดุพน้ื ฐานประเภทภาพนิ่ง ภาพถ/าย รวมถึงสื่อข?อความ กราฟก‡ วัสดุภาพสงิ่ พิมพh ทศั นวัสดุ สงิ่ เหลา/ น้ีเปนw พ้ืนฐานของการพัฒนาการใช?ส่ือวัสดกุ ารสอนอืน่ ๆ บทท่ี 1 ขอบเขตของเทคโนโลยสี ารสนเทศและการส่อื สารเพื่อการศกึ ษา รองศาสตราจารย= ดร.ปณติ า วรรณพิรุณ

8 2.2 เทคโนโลยีด?านสื่อโสตทัศนh - โสตทัศนูปกรณh (Audiovisual Technologies) เปwนวิธีการในการผลิต การค?นหา หรือส/งสาร โดยใช?เครื่องมืออุปกรณh หรือเครื่องมืออิเล็กทรอนิกสh เพื่อนำเสนอสารตา/ งๆ ด?วยเสียง และภาพ โสตทัศนูปกรณhจะช/วยแสดงสิ่งที่เปwนธรรมชาติจริง ความคิด ทเ่ี ปนw นามธรรม เพอ่ื ผู?สอนนำไปใช?ให?มปี ฏิสัมพนั ธhกบั กับผเ?ู รียน 2.3 เทคโนโลยีคอมพิวเตอรh (Computer-based Technologies) เปwนวิธีการส/งสาร หรือ ถ/ายทอดสาร โดยการใช?ไมโครโพเซสเชอรh เพื่อรับและส/งขอ? มูลแบบดิจิตอล ประกอบด?วย คอมพิวเตอรh ช/วยสอน คอมพิวเตอรhเพื่อการบริหารจัดการสอน โทรคมนาคมเพื่อการเรียนการสอน การสื่อสารทาง อิเลก็ ทรอนกิ สh การเข?าถึงและใช?แหล/งขอ? มลู ในระบบเครอื ขา/ ย 2.4 เทคโนโลยีบูรณาการ (Integrated Technologies) เปนw วิธกี ารผลิตและพัฒนา หรือ สง/ ถ/ายขอ? มูลกบั สือ่ หลายๆ รูปแบบภายใต?การควบคุมของคอมพวิ เตอรh 3. การใชI (Utilization) เปwนการใช?กระบวนการ ทั้งวิธีการเรียนการสอน สื่อการสอน และ แหล/งทรพั ยากรเพอ่ื การเรยี นการสอน ประกอบด?วย 3.1 การใช?สอื่ (Media Utilization) เปนw กระบวนการใช?สือ่ และแหล/งทรัพยากรเพ่อื การ เรยี นการสอนตามกระบวนการท่ผี /านการออกแบบการสอนไว? 3.2 การแพร/กระจายนวัตกรรม (Diffusion of Innovations) เปwนกระบวนการส่ือ ความหมาย รวมถึงการวางยทุ ธศาสตรh หรือจุดประสงคhให?เกิดการยอมรับนวัตกรรมสือ่ และเทคโนโลยี เพือ่ การศกึ ษา 3.3 วธิ ีการนำไปใช? และการจดั การ (Implementation and Institutionalization) เปwน การใช?ส่อื การสอนหรอื ยทุ ธศาสตรhในสถานการณจh รงิ อย/างต/อเน่ือง และใช?นวัตกรรมการศกึ ษาเปwนประจำ ในองคกh รหรอื สถานศกึ ษา 3.4 นโยบาย หลักการและกฎระเบียบข?อบังคับ (Policies and Regulations) เปwน กฎระเบยี บ ขอ? บังคับของสงั คมทีส่ ง/ ผลตอ/ การแพรก/ ระจาย และการใช?เทคโนโลยีการศกึ ษา 4. การจัดการ (Management) เปwนการควบคุมกระบวนการทางเทคโนโลยีการศึกษา ตลอดจนการวางแผน การจัดการ การประสานงาน และการใหค? ำแนะนำ ประกอบดว? ย 4.1 การจัดการโครงการ (Project Management) เปwนการวางแผน กำกับ ควบคุม การ ออกแบบ และพฒั นาโครงการสอน และส่ือการเรียนการสอน 4.2 การจัดการแหล/งทรัพยากร (Resource Management) เปwนการวางแผน กำกับ ควบคุม บริหารและจดั การแหล/งทรัพยากร เพ่อื การบรกิ าร การใช?งาน และการเผยแพร/อย/างเปwนระบบ บทที่ 1 ขอบเขตของเทคโนโลยสี ารสนเทศและการสื่อสารเพ่อื การศกึ ษา รองศาสตราจารย= ดร.ปณติ า วรรณพิรณุ

9 4.3 การจดั การระบบส/งถ/าย (Delivery System Management) เปนw การวางแผน กำกบั ควบคุมวิธีการซึ่งแพร/กระจายสื่อการสอนในองคhการ รวมถึงสื่อ และวิธีการใช?ที่จะนำเสนอสารไปยัง ผู?เรยี น 4.4 การจัดการสารสนเทศ (Information Management) เปwนการวางแผน กำกับ ควบคมุ การเก็บ การส/งถา/ ย หรอื กระบวนการของข?อมลู สารเพอ่ื สนับสนุนแหลง/ ทรพั ยากรการเรยี น 5. การประเมิน (Evaluation) เปนw กระบวนการเพอ่ื ค?นหาขอ? มูล และนำขอ? มลู มากำหนดความ เหมาะสมของการเรยี นการสอน ประกอบไปดว? ยกระบวนการดังตอ/ ไปนี้ 5.1 การวิเคราะหปh ญ• หา (Problem Analysis) เปwนการค?นหาป•ญหา สาเหตุแท?จริง และ ทำให?ปญ• หาส้นิ สดุ โดยการใชข? ?อมลู ต/างๆ ถอื เปwนวิธีการทจี่ ะช/วยตัดสินใจในขัน้ ต/อไป 5.2 เกณฑhการประเมิน (Criterion-Referenced Measurement) เทคนิคการใช?เกณฑh เพ่ือประเมนิ การสอน ประเมนิ การสือ่ หรอื ประเมินโครงการเทคโนโลยีและสื่อสารการศึกษา 5.3 การประเมนิ ความก?าวหน?า (Formative Evaluation) มีการใช?ข?อมูลอย/างเหมาะสม จากการประเมนิ ความก?าวหน?าเพ่ือเปนw ฐานในการพฒั นาตอ/ ไป 5.4 การประเมินผลสรุป (Summative Evaluation) มีการใช?ข?อมูลอย/างเหมาะสมที่จะ ตดั สนิ ใจกับการดำเนินงานโปรแกรม หรอื โครงการตอ/ ไป ขอบขา/ ยแนวทางของเทคโนโลยีเพื่อการเรยี นการสอน ถอื เปนw ขอบข/ายแนวทางของกระบวนการ ปฏบิ ัตสิ /คู วามเปลีย่ นแปลง เรม่ิ จากการออกแบบ พัฒนา ใช? จดั การ และการประเมนิ ความสัมพันธhของ ทั้ง 5 ขอบข/าย นำไปสู/แนวทางและกระบวนการพัฒนาทรัพยากรสื่อการเรียนการสอนไดเ? ปwนอยา/ งเปwน ระบบ QR Code ความรเ?ู พมิ่ เติม AECT's Definition of Educational Technology with Dr. Michael Molenda บทท่ี 1 ขอบเขตของเทคโนโลยสี ารสนเทศและการสือ่ สารเพื่อการศึกษา รองศาสตราจารย= ดร.ปณิตา วรรณพริ ณุ

10 QR Code ความรเ?ู พมิ่ เตมิ ทฤษฎี ความหมาย ขอบเขต แนวคดิ ความสำคัญทางนวัตกรรม เทคโนโลยีสารสนเทศเพื่อการศึกษา บทท่ี 1 ขอบเขตของเทคโนโลยสี ารสนเทศและการส่ือสารเพอ่ื การศึกษา รองศาสตราจารย= ดร.ปณติ า วรรณพริ ณุ

11 2. เทคโนโลยีการศกึ ษา (Educational Technology) ชัยยงคh พรหมวงศh (2545) ได?ให?ความหมายว/า เทคโนโลยีการศึกษาเปwนศาสตรวh /าด?วยวิธีการ หรอื การศึกษา เปนw เรื่องของระบบในการประยกุ ตเh อาเทคนคิ วิธีการ แนวความคิด อุปกรณแh ละเครื่องมือ ใหม/ๆ มาใช?เพือ่ ช/วยแก?ป•ญหาทางการศึกษาทั้งในด?านการขยายงานและดา? นการปรับปรงุ คุณภาพของการ เรียนการสอน เทคโนโลยีเปwนระบบการประยุกตhผลิตกรรมทางวิทยาศาสตรh (วัสด)ุ และผลิตกรรมของ วิศวกรรม (อุปกรณh) โดยยึดหลักทางพฤติกรรมศาสตรh (วิธีการ) มาช/วยในการเพิ่มประสิทธิภาพทาง การศึกษาทงั้ ในดา? นบริหารดา? นวิชาการ และด?านบริการ หรืออีกนัยหนึง่ เทคโนโลยกี ารศกึ ษา เปนw ระบบ การนำวัสดุ อุปกรณhและวิธีการมาใช?ในการปรับปรุงระบบการศึกษาเพื่อให?มีประสทิ ธิภาพสูงขึ้น วัสดุ (Material) หมายถงึ ผลิตกรรมทางวทิ ยาศาสตรh ส่งิ ทม่ี ีการผผุ งั ส้นิ เปลอื งไดง? /าย เช/น ชอรhค ดนิ สอ ฟ‡ลhม กระดาษ ส/วนอุปกรณh (Equipment) หมายถึงผลิตกรรมทางวิศวกรรมท่ีเปwนเคร่ืองมอื ค/าง ๆ เช/น โต•ะ กระดานดำ เก?าอี้ เครื่องฉาย เครื่องเสียง เครื่องรับโทรทัศนh ฯลฯ และวิธีการ (Technique) หมายถึงระบบ กระบวนการ กจิ กรรมต/าง ๆ ทตี่ อ? งคำนงึ ถึงหลักจติ วิทยา หลักสงั คมวทิ ยา ภาษา ฯลฯ ที่นำมาใชใ? นการศึกษา เชน/ การสาธติ ทดลอง กล/ุมสัมพันธh เปwนตน? กดิ านนั ทh มลทิ อง (2548) ได?ใหค? วามหมายวา/ เทคโนโลยีการศึกษาเปwนการประยุกตhเอาแนวคิด เทคนิค วิธีการ วัสดุ อุปกรณh การจัดระบบสารสนเทศ และสิ่งต/าง ๆ มาใช?ในการศึกษาให?เกิด ประสทิ ธภิ าพสูงสดุ เพือ่ พฒั นาทรพั ยากรมนษุ ยh และกระต?นุ ใหผ? ?เู รียนเกิดการเรยี นร?ูตลอดชีวิตทั้งในและ นอกหอ? งเรยี น Good C. (1973) กล/าวว/า เทคโนโลยีการศึกษาหมายถึง การนำหลักการทางวิทยาศาสตรhมา ประยุกตhใช?เพื่อการออกแบบและสง/ เสรมิ ระบบการเรียนการสอน โดนเน?นทวี่ ตั ถปุ ระสงคทh างการศึกษาที่ สามารถวัดได?อย/างถูกต?องแน/นอน มีการยึดหลักผูเ? รยี นเปwนศนู ยกh ลางการเรียนมากกว/ายึดเน้ือหาวิชามี การใช?การศึกษาเชงิ ปฏบิ ตั ิโดยผ/านการวเิ คราะหแh ละการใชโ? สตทศั นปู กรณhรวมถึงเทคนคิ การสอนโดยใช? คอมพิวเตอรh และอุปกรณhอ่ืน ๆ คณะกรรมาธิการสาขาเทคโนโลยีการสอน ประเทศสหรัฐอเมริกา (The Commission on Instructional Technology, USA) (2015) กล/าวว/า เทคโนโลยีการศึกษา คือ การนำแนวความคิดที่ เปwนระบบไปใช?ในการออกแบบ ดำเนินการ และประเมินกระบวนการเรยี นการสอนท้ังกระบวนการใน บทที่ 1 ขอบเขตของเทคโนโลยีสารสนเทศและการสือ่ สารเพื่อการศึกษา รองศาสตราจารย= ดร.ปณิตา วรรณพิรณุ

12 รูปของวตั ถปุ ระสงคhเฉพาะ ซึ่งมีพืน้ ฐานมาจากผลการวจิ ัยเกยี่ วกับการเรียนรแู? ละการสอ่ื ความหมายของ มนุษยhเรา อีกทั้งนำเอาทรัพยากรมนุษยhและทรัพยากรอื่น ๆ มาผสมผสานกัน ทั้งนี้เพื่อก/อให?เกิด ประสทิ ธภิ าพของการเรยี นรทู? ่ีสงู ยง่ิ ข้นึ Gané and Briggs (1974) กล/าวว/า เทคโนโลยกี ารศกึ ษา พัฒนาจากการออกแบบการเรียนการ สอนรูปแบบต/าง ๆ ทีส่ ัมพนั ธกh ับพฤตกิ รรมศาสตรh ทฤษฎีการเรยี นรู? เทคโนโลยีด?านวทิ ยาศาสตรhกายภาพ และความสนใจในเรียนรูข? องแต/ละบคุ คล AECT (1977) ได?ให?คำนิยามไว?ว/า เทคโนโลยีการศกึ ษาเปนw ส่ิงทซี่ บั ซอ? น เปนw กระบวนการบูรณา การทเ่ี กี่ยวกับมนษุ ยh วิธีดำเนินการ แนวคดิ เครอ่ื งมอื และอุปกรณh เพือ่ การวเิ คราะหhปญ• หา การคดิ วิธกี าร นำไปใช? การประเมนิ และการจดั แนวทางการแก?ป•ญหาในส/วนท่เี กี่ยวกับการเรียนรท?ู ัง้ มวลของมนษุ ยh เทคโนโลยีการศึกษา (Educational Technology) ตามรูปศัพทh เทคโน (วิธีการ) + โลยี(วิทยา) หมายถึง ศาสตรhที่ว/าด?วยวิธีการทางการศึกษา ครอบคลุมระบบการนำวิธกี าร มาปรับปรงุ ประสิทธิภาพ ของการศกึ ษาใหส? งู ขน้ึ เทคโนโลยกี ารศึกษาครอบคลุมองคปh ระกอบ 3 ประการ คอื 1. วัสดุ ไดแ? ก/ ส่ิงที่มีการผุพงั ส้นิ เปลอื งตา/ งๆ อาทิ ชอลhค ดนิ สอ กระดาษ ฟล‡ มh 2. อุปกรณหh รือเครือ่ งมอื ได?แก/ สิ่งทมี่ ีความคงทนถาวร อาทิ กระดานดำ เครอ่ื งฉายภาพยนตรh เคร่อื งฉายแผ/นใส เครือ่ งบันทกึ ภาพ ฯลฯ 3. วธิ กี าร ไดแ? ก/ กิจกรรม การสาธิต ทดลองตา/ งๆ ซงึ่ จะตอ? งมี ระบบการนำมาบูรณาการใหก? าร เรียนรม?ู ปี ระสิทธภิ าพ Edgar Dale (1969) กล/าวว/า เทคโนโลยีการศึกษา ไม/ใช/เครื่องมือ แต/เปwนแผนการหรือวิธีการ ทำงานอยา/ งเปนw ระบบ ให?บรรลผุ ลตามแผนการยังมคี ำอกี คำหนงึ่ ซ่งึ เรามักจะพูดกันเสมอ คือ คำวา/ เทคนิค (Technique) เพอ่ื ใหผ? ู?อ/านทราบวธิ ใี นการวเิ คราะหคh วามหมายของ เทคโนโลยี และเทคนคิ เราอาจกลา/ ว เปwนหลักง/าย ๆ ว/า เทคนิคนั้นหมายถึง หลักการหรือวิธีการใช?หรือซ/อมบำรุงรักษาเครื่องมือ เพื่อให? เครื่องมอื ทำงานไดด? ที ส่ี ดุ การใชเ? ทคนคิ มหี ลกั 3 ประการ คอื จะใชเ? ครอ่ื งมืออยา/ งไร จะซ/อมเครื่องมือ อยา/ งไร และ จะบำรงุ รกั ษาเครือ่ งมอื อยา/ งไร ผูม? ีความรูท? ำหนา? ท่ีดงั กลา/ วได? เรียกว/า ช/างเทคนคิ (Technician) สว/ นเทคโนโลยี หมายถงึ การ ใช?เครอื่ งมอื ใหเ? หมาะสมกับสถานการณhในการแกป? •ญหา ผท?ู ี่นำเอาเทคโนโลยมี าใช? เรยี กว/านกั เทคโนโลยี (Technologist) โดยมีหลักการ 5 ประการ คือ จะใช?เครื่องมือกับใคร จะใช?เครื่องมือเมื่อใด จะใช? เครื่องมือทไี่ หน จะใช?เคร่ืองมือทำไม และจะใช?เครื่องมือเพอ่ื อะไร บทที่ 1 ขอบเขตของเทคโนโลยีสารสนเทศและการส่ือสารเพือ่ การศกึ ษา รองศาสตราจารย= ดร.ปณติ า วรรณพิรณุ

13 สรุปได?ว/า เทคโนโลยีการศึกษา (Educational Technology) เปwนศาสตรhที่ประยุกตh วิชาการ ต/างๆ มาจัดการเรียนการสอนให?ผู?เรียนสามารถเรียนรู?ตามวัตถุประสงคhได?อย/างมี ประสิทธิภาพ ประสทิ ธิผล โดยการนำคำ “เทคโนโลย”ี ซ่งึ มีความหมายว/าเปนw ศาสตรhแหง/ วิธีการ ซึง่ ไม/ได?มีความหมาย วา/ เปwนศาสตรhแหง/ เคร่อื งมอื เพยี งอยา/ งเดยี ว แตร/ วมถงึ วัสดุและวิธกี าร เม่ือนำมาใช? กับ “การศึกษา” จึง เปwนคำใหม/ที่มีความหมายว/า การประยุกตเh ครื่องมอื วัสดุและวิธีการไปส/งเสริม ประสิทธิภาพการเรียนรู? รวมถงึ การจดั สภาพแวดลอ? มใหม/เพือ่ การเรียนร?ู “สอ่ื สาร” เปนw กระบวนการถา/ ยทอดขอ? มลู ข/าวสารจากผ?ู ส/งไปยังผู?รับ โดยอาศัยสื่อหรือช/องทางต/างๆ ให?เกิดความ เข?าใจและเปนw แบบปฏิสัมพนั ธh เปwนการนำ ความรู?ทางวิทยาศาสตรhที่เปwนระบบเพื่อใช?ปฏิบัติในการแก?ป•ญหาการศึกษาและการเรียนการสอน ซ่ึง ครอบคลุมองคhประกอบ 3 ประการคือ วัสดุ อุปกรณh และวิธีการเทคโนโลยีการศึกษา เปwนการขยาย แนวคิดเกย่ี วกบั โสตทศั นศกึ ษาใหก? ว?างขวางยง่ิ ขน้ึ QR Code ความรเ?ู พมิ่ เติม What Is Educational Technology? 3. เทคโนโลยสี ารสนเทศและการสอื่ สาร (Information and Communication Technology: ICT) เทคโนโลยี (Technology) หมายถึง การนำความรู?ทางด?านวิทยาศาสตรhมาประยุกตhในการ พัฒนาเครือ่ งมือ เครื่องใช? อุปกรณh วิธีการหรือกระบวนการ เพื่อช/วยในการทำงานหรือแก?ป•ญหาต/างๆ ทง้ั น้เี พอื่ ให?เกดิ ประโยชนตh /อบคุ คล กลม/ุ คน หรือองคhกร ลกั ษณะของเทคโนโลยี สามารถจำแนกออกไดเ? ปนw 3 ลักษณะ คือ บทท่ี 1 ขอบเขตของเทคโนโลยีสารสนเทศและการส่อื สารเพ่อื การศึกษา รองศาสตราจารย= ดร.ปณติ า วรรณพริ ุณ

14 1. เทคโนโลยใี นลกั ษณะของกระบวนการ ( Process) เปนw การใช?อยา/ งเปนw ระบบของวิธกี ารทาง วิทยาศาสตรhหรือความรูต? /างๆทีไ่ ดร? วบรวมไว? เพื่อนำไปสู/ผลในทางปฏิบัติ โดยเชื่อว/าเปwนกระบวนการที่ เช่ือถือได?และนำไปสก/ู ารแกป? ญ• หาตา/ ง ๆ 2. เทคโนโลยีในลกั ษณะของผลผลติ (Product) หมายถงึ วัสดุและอปุ กรณทh ี่เปนw ผลมาจากการ ใชก? ระบวนการทางเทคโนโลยี 3. เทคโนโลยีในลักษณะผสมของกระบวนการและผลผลิต (Process and product) เช/น ระบบคอมพิวเตอรซh งึ่ มกี ารทำงานเปwนปฏสิ ัมพันธhระหว/างตัวเครือ่ งกบั โปรแกรม หลกั การใช?เทคโนโลยี มี 3 ประการ คอื 1. ประสิทธิภาพของงาน (efficiency) เทคโนโลยีตอ? งชว/ ยให?การดำเนินงานบรรลุเปา¡ หมายและ รวดเร็ว สามารถตรวจสอบได? 2. ประสิทธิผล (productivity) ตอ? งชว/ ยให?การทำงานได?ผลออกมาอย/างเต็มท่ี 3. ประหยดั (economy) ท้งั เวลาและแรงงาน ลงทุนน?อยแตไ/ ดผ? ลมากกวา/ ทุน สารสนเทศ (Information) หมายถึง ผลลัพธhทีเ่ กิดจากการนำข?อมูลมาผ/านกระบวนการต/างๆ อยา/ งมรี ะบบ จนไดส? ง่ิ ที่เปนw ประโยชนh มีคุณคา/ และสาระ หรือมเี น้อื หาและรปู แบบทเี่ หมาะสมตามความ ตอ? งการของผใ?ู ช? เทคโนโลยีสารสนเทศ (Information Technology) หมายถึง การนำความรู?ทางด?าน วิทยาศาสตรhมาประยุกตhใช?เพื่อสร?างหรือจัดการกับสารสนเทศอย/างเปwนระบบและรวดเร็ว โดยอาศัย เทคโนโลยีทางด?านคอมพิวเตอรh ทั้งนี้เพื่อให?เกิดประโยชนhต/อบุคคล กลุ/มบุคคล หรือองคhกร ทั้งนี้ เทคโนโลยีสารสนเทศยังตอ? งพึง่ พาเทคโนโลยีดา? นการสื่อสารและโทรคมนาคม ซึง่ เปนw วิธีการที่จะส/งขอ? มลู จากที่หน่ึงไปยังอกี ทีห่ นึ่ง เพื่อการแลกเปลี่ยนหรือเผยแพร/ข?อมูล และสารสนเทศได?อย/างรวดเร็วทันตอ/ การใช?ประโยชนh ผ/านอุปกรณhสื่อสาร เช/น วิทยุ โทรศัพทh เครื่องโทรสาร คอมพิวเตอรh คลื่นวิทยุ และ ดาวเทียม ดงั น้ันในปจ• จบุ นั เทคโนโลยีสารสนเทศและเทคโนโลยีการสอื่ สารจึงมกั ใช?คูก/ ัน เทคโนโลยีสารสนเทศและการส่ือสาร (Information and Communication Technology: ICT) ตามแผนแม/บทเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารประเทศไทย พ.ศ. 2545-2549 หมายถึง เทคโนโลยีที่เกี่ยวข?องกับข/าวสาร ข?อมูลและการสื่อสาร นับตั้งแต/การสร?าง การนำมาวิเคราะหh การประมวลผล การรบั และสง/ ขอ? มูล การจดั เกบ็ และการนำไปใชง? านใหม/ เทคโนโลยีเหลา/ น้มี กั จะหมายถึง บทที่ 1 ขอบเขตของเทคโนโลยีสารสนเทศและการส่อื สารเพอื่ การศึกษา รองศาสตราจารย= ดร.ปณติ า วรรณพริ ุณ

15 คอมพิวเตอรh ซึ่งประกอบด?วยส/วนอุปกรณh (Hardware) ส/วนคำสั่ง (Software) และส/วนข?อมูล (Data) และ ระบบการสอื่ สารตา/ งๆ ไม/วา/ จะเปwนโทรศพั ทh ระบบสือ่ สารขอ? มลู ดาวเทยี มหรอื เครอ่ื งมอื สื่อสารใดๆ ทั้งมีสายและไร?สาย สอดคล?องกับ Mallard (2002) ที่ได?ให?ความหมายว/า เทคโนโลยสี ารสนเทศและ การสื่อสาร Information and Communication Technology คือ Information Technology (IT) และ Communication Technology (CT) Information Technology: IT หมายถึง อุปกรณh (Hardware) และโปรแกรมคอมพิวเตอรh (Software) ซึ่งใช?เพื่อการเข?าถึง แก?ไข จัดเก็บ รวบรวม ควบคุม และนำเสนอสารสนเทศในรูปแบบ อเิ ลก็ ทรอนกิ สh ประกอบด?วย - Hardware ได?แก/ Personal Computers, Scanners และ Digital Cameras เปนw ต?น - Software ได?แก/ Database Storage Programs และ Multimedia Programs เปนw ต?น Communication Technology: CT หมายถึง อุปกรณhโทรคมนาคม (Tele-communication Equipment) ใช?เพื่อประโยชนhในการค?นหาและเข?าถงึ สารสนเทศ ได?แก/ โทรศัพทh โทรสาร โมเด็ม และ คอมพวิ เตอรh เปwนต?น การเปล่ียนแปลงของสภาวการณhโลกที่ก?าวสู/โลกแห/งการเรียนรู?เทคโนโลยีนานาประเทศต/าง พยายามปรับกลยทุ ธh เพื่อยกระดับศกั ยภาพของสังคมด?วยการนำเทคโนโลยีร/วมสมัยถึงผลกระทบในการ ใชเ? ทคโนโลยสี ารสนเทศในสงั คม 4 ดา? น คือ 1) ด?านความร?ูเทคโนโลยสี ารสนเทศชว/ ยอำนวยความสะดวกในการขยายขอบเขตของความรู?ท้ัง ในแนวลกึ และแนวกวา? งให?แก/ผศ?ู กึ ษา ค?นควา? 2) ด?านการทำให?เกิดอาชีพใหม/และทุกคนจำเปwนต?องมีความรู?และทักษะทางด?านเทคโนโลยี สารสนเทศ 3) ด?านการเปลีย่ นแปลงทางดา? นความสัมพนั ธขh องผคู? นในสงั คมและความไม/เทา/ เทียมกันในสงั คม 4) ด?านการอำนวยความสะดวกทง้ั ในด?านการศึกษา การดำรงชวี ิต ชว/ ยในการคดิ การตดั สินใจ และประหยัดเวลา QR Code ความรเ?ู พมิ่ เตมิ รองศาสตราจารย= ดร.ปณิตา วรรณพริ ณุ What is ICT? บทท่ี 1 ขอบเขตของเทคโนโลยสี ารสนเทศและการสื่อสารเพอื่ การศึกษา

16 4. เทคโนโลยีสารสนเทศและการสอื่ สารเพ่ือการศกึ ษา (Information and Communication Technology for Education) การนำเทคโนโลยีสารสนเทศและการสือ่ สารมาใช?เพ่อื การศึกษา มีหลายลกั ษณะคือ (ปทปี เมธา คณุ วุฒ,ิ 2544 ; ถนอมพร เลาหจรัสแสง, 2545) 1) เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารลดความเหลื่อมล้ำของโอกาสทางการศึกษา สิ่งนี้เปwน เงื่อนไขสำคัญในการตอบสนองนโยบายการศึกษาท่ีเปwน \"การศึกษาเพือ่ ประชาชนทุกคน\" ที่จะเปwนการ สร?างความเท/าเทยี มทางสังคม โดยเฉพาะอย/างยิง่ ความเท/าเทียมทางด?านการศึกษา ตัวอย/างที่สำคญั คอื การเรยี นการสอนทางไกลทที่ ำให?ผู?เรียนในท่ีหา/ งไกลในชนบทท่ีดอ? ยโอกาส ให?มโี อกาสเท/าเทียมกบั ผ?เู รยี น ที่อย/ูในสถานที่ในเมือง รวมทั้งการที่ผู?เรียนมีโอกาสเข?าถึงแหล/งข?อมูลของโลก ผ/านทางเครือข/าย อินเทอรhเนต็ หรอื การท่เี ทคโนโลยสี ารสนเทศเปนw เครอ่ื งมอื ทช่ี /วยใหค? นพิการสามารถมโี อกาสรับการศึกษา ในสิ่งแวดล?อมของคนปกติ และยงั เป‡ดโอกาสให?คนพกิ ารใชเ? ทคโนโลยีสารสนเทศเพ่ือการเรียนรู?และเพ่ือ การประกอบอาชพี อีกดว? ย 2) เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารเปwนเครื่องมือในการพัฒนาคุณภาพทางการศึกษา เทคโนโลยีสามารถทำได?ในรูปแบบต/าง ๆ เช/น การที่ผู?เรียนที่เรียนรู?โดยสามารถใช?เวลาเพิ่มเติมกับ บทเรยี นด?วยส่ือซดี ีรอมเพอ่ื ตามให?ทันเพอื่ น ผูเ? รยี นทีร่ บั ข?อมูลได?ปกตสิ ามารถเพม่ิ ศกั ยภาพในการเรียนรู? ด?วยตนเองได?มากขึ้น จากความหลากหลายของเนื้อหาในสื่อสารอิเล็กทรอนิกสh นอกจากนี้ฐานข?อมูล อเิ ล็กทรอนกิ สทh ้งั ในระดับท?องถน่ิ หรอื ระดบั โลกอย/างระบบเวิลดhไวดhเวบ็ ในอินเทอรhเน็ต ยังเป‡ดโอกาสให? ผู?เรียนสามารถพัฒนาคุณภาพของการเรียนรู?จากฐานข?อมูลที่หลากหลายและกว?างขวาง อย/างที่ระบบ ฐานข?อมูลหรือหอ? งสมุดเดิมไม/สามารถรองรับได? วิวัฒนาการของเทคโนโลยีสารสนเทศยังทำให?สื่อทาง เสยี ง ส่อื ข?อความ ส่อื ทางภาพ สามารถผนวกเข?าหากัน และนำเสนอไดอ? ยา/ งน/าสนใจและไมน/ /าเบื่อ ไม/ว/า จะดึงข?อมูลจากสือ่ ท่ีเก็บข?อมูล เช/น ฮารhดดิสกh ซีดีรอม หรือจากเครอื ข/าย ซึ่งป•จจุบันมีเทคโนโลยีดิจทิ ลั และการบีบอัดสัญญาณที่ก?าวหน?าที่ได?อย/างรวดเร็วและสมบูรณh ในขณะเดียวกนั ข?อมูลที่มีประโยชนhยัง สามารถเก็บบันทกึ และเรียกใช?ร/วมกนั ไดจ? ากคลังดจิ ิทัล (Digital Archive) ในรูปแบบต/าง ๆ นอกจากน้ี เทคโนโลยีคอมพวิ เตอรปh ระเภทความจรงิ เสมอื น (Virtual Reality) ยังสามารถประยกุ ตhใช?เปwนประโยชนh ทางการศึกษาและการฝก© อบรม บทท่ี 1 ขอบเขตของเทคโนโลยีสารสนเทศและการส่อื สารเพื่อการศึกษา รองศาสตราจารย= ดร.ปณติ า วรรณพริ ุณ

17 3) การพัฒนาบคุ ลากรทางการศึกษาให?มคี วามร?ทู างดา? นเทคโนโลยี ในประเดน็ นี้ได?คำนงึ ถึงระดับ การสร?างทักษะพ้นื ฐาน (Literacy) การสรา? งผ?สู อนท่ีมคี วามร?ทู จ่ี ะใช?เทคโนโลยี สารสนเทศและการสอ่ื สาร ประกอบการเรียนการสอน การสร?างผู?มีความรู? ความชำนาญ เฉพาะศาสตรhทางคอมพิวเตอรhในระดับ ต/างๆ เพื่อที่จะนำไปสู/การคิดค?นสร?างสรรคhเทคโนโลยี สารสนเทศ และที่จำเปwนมากสำหรับประชาชน ทว่ั ไป คือการสร?างทกั ษะพ้ืนฐานทางคอมพิวเตอรh 4) บทบาทของอนิ เทอรhเนต็ กับการศกึ ษา อนิ เทอรhเนต็ เปwน \"เครอื ขา/ ยแห/งเครอื ขา/ ย\" (Network of Networks) ทำใหเ? กิดการเช่อื มโยงกนั อย/างเสรี โดยไมม/ กี ารป‡ดกน้ั การเผยแพรแ/ ละสืบค?นข?อมูลผ/าน ระบบเวิลดไh วดhเวบ็ (World Wide Web) ทำใหบ? ุคคลสามารถเผยแพร/ข?อมูลของตนเองต/อโลกไดง? /าย พอ กับการสบื ค?นข?อมูลโดยใช?ระบบทะเบียนที่อยู/ (Uniform Resource Locator: URL) และผ/านตวั สืบค?น (Search Engines) ต/าง ๆ นอกจากนั้นการสื่อสารผ/านระบบไปรษณียอh ิเล็กทรอนิกสh (Electronic Mail หรือ E-mail) เปwนการปฏิวัติระบบการสื่อสารทั่วโลกด?วยสะดวก ความเร็ว และถูกต?องสมบูรณh รวมทั้ง การแลกเปลี่ยนสาระความรู?ผ/านระบบแผนกระดานข/าว (Bulletin Board) และกลุ/มอภิปราย (Discussion Groups) ต/าง ๆ ทำให?เกิดการ แลกเปลีย่ นความรูก? นั อย/างกว?างขวางและทั่วถึงกันมากข้ึน รูปแบบของการสืบคน? ข?อมูลของภาษา HTML (Hyper Text Markup Language) นอกจากความสะดวก และงา/ ยต/อการใช?แล?วยงั เปนw สภาพแวดลอ? มที่อาจมผี ลทางจติ วทิ ยาใหผ? ?ใู ช?ค?นหาขอ? มลู ลกึ ลงไป โดยสรปุ เทคโนโลยสี ารสนเทศและการสื่อสาร มสี /วนสมั พันธหh รือเออ้ื ตอ/ การศึกษาท้ังในด?านการ เรียนการสอน การวจิ ยั การบรหิ าร และการบริการสงั คม QR Code ความรเู? พมิ่ เตมิ Information and communication Technology for education 5. บทสรุป บทที่ 1 ขอบเขตของเทคโนโลยีสารสนเทศและการส่อื สารเพือ่ การศกึ ษา รองศาสตราจารย= ดร.ปณิตา วรรณพิรุณ

18 เทคโนโลยีการศึกษา (Educational Technology) ประกอบด?วย 5 องคhประกอบ ได?แก/ การ ออกแบบ (Design) การพัฒนา (Development) การใช? (Utilization) การจัดการ (Management) และ การประเมิน (Evaluation) เทคโนโลยีการศึกษา เปwนศาสตรhที่ประยุกตh วิชาการต/างๆ มาจัดการเรียนการสอนให?ผู?เรียน สามารถเรียนร?ูตามวัตถุประสงคhได?อย/างมี ประสิทธิภาพ ประสิทธผิ ล โดยการนำคำ “เทคโนโลยี” ซึ่งมี ความหมายว/าเปwนศาสตรแh ห/งวิธกี าร ซึ่งไม/ได?มีความหมายวา/ เปนw ศาสตรhแหง/ เครอื่ งมอื เพียงอยา/ งเดียว แต/ รวมถึงวัสดุและวิธีการ เมื่อนำมาใช? กับ “การศึกษา” จึงเปwนคำใหม/ที่มีความหมายว/า การประยุกตh เครื่องมอื วัสดุและวิธีการไปส/งเสริม ประสิทธิภาพการเรียนร?ู รวมถึงการจัดสภาพแวดล?อมใหม/เพื่อการ เรียนรู? “สื่อสาร” เปwน กระบวนการถ/ายทอดข?อมลู ขา/ วสารจากผู?สง/ ไปยังผ?ูรับ โดยอาศัยสื่อหรือช/องทาง ตา/ งๆ ให?เกดิ ความ เข?าใจและเปนw แบบปฏิสมั พันธh เปนw การนำความร?ทู างวทิ ยาศาสตรทh ่เี ปนw ระบบเพื่อใช? ปฏิบัติในการแก?ป•ญหาการศึกษาและการเรียนการสอน ซึ่งครอบคลุมองคhประกอบ 3 ประการคือ วัสดุ อุปกรณh และวธิ ีการเทคโนโลยกี ารศึกษา เปwนการขยายแนวคิดเก่ยี วกบั โสตทศั นศกึ ษาใหก? วา? งขวางยิ่งขน้ึ นวัตกรรมการศกึ ษา (Educational Innovation ) เปwนทีจ่ ะชว/ ยให?การศึกษา และการเรียนการ สอนมีประสิทธิภาพดียิ่งขึ้น ผู?เรียนสามารถเกิดการเรียนรู?อย/างรวดเร็วมีประสิทธิผลสูงกว/าเดิม เกิด แรงจูงใจในการเรียนด?วยนวตั กรรมการศึกษา และประหยดั เวลาในการเรียนได?อีกดว? ย ในปจ• จบุ นั มกี ารใช? นวัตกรรมการศึกษามากมายหลายอย/าง ซึ่งมีทั้งนวัตกรรมที่ใช?กันอย/างแพร/หลายแล?ว และประเภทที่ กำลงั เผยแพร/ เปนw การนำเอาสง่ิ ใหม/ซึง่ อาจจะอยู/ในรูปของความคดิ หรอื การกระทำ รวมทั้งส่ิงประดิษฐhก็ ตามเข?ามาใช?ในระบบการศึกษา เพื่อมุ/งหวังที่จะเปลี่ยนแปลงสิง่ ที่มีอยู/เดิมให?ระบบการจัดการศึกษามี ประสทิ ธิภาพย่ิงข้ึน ทำใหผ? ?เู รียนสามารถเกิดการเรยี นร?ไู ดอ? ย/างรวดเรว็ เกิดแรงจงู ใจในการเรยี น และช/วย ใหป? ระหยัดเวลาในการเรยี น บทท่ี 1 ขอบเขตของเทคโนโลยีสารสนเทศและการสอื่ สารเพอื่ การศกึ ษา รองศาสตราจารย= ดร.ปณติ า วรรณพิรณุ

19 6. คำถามทาI ยบท คำถามขIอที่ 1 อธิบายขอบข/ายของเทคโนโลยกี ารศกึ ษา คำถามขอI ท่ี 2 อธบิ ายความหมายของเทคโนโลยกี ารศึกษา คำถามขอI ท่ี 3 อธบิ ายความหมายของเทคโนโลยสี ารสนเทศและการสอ่ื สาร คำถามขอI ที่ 4 อธบิ ายความหมายของเทคโนโลยสี ารสนเทศและการสือ่ สารเพือ่ การศกึ ษา คำถามขIอที่ 4 ยกตัวอย/างของสื่อการเรียนการสอน พร?อมทั้งบอกแนวคิดในการจำแนกประเภทและบอก คุณสมบตั ิของสอ่ื การเรียนการสอน คำถามขอI ที่ 5 สถานการณh “ท/านต?องไปออกค/ายอาสาพัฒนา ณ โรงเรียนประถมศึกษาที่ไม/มไี ฟฟ¡า บนดอย แม/สลอง จังหวัดเชียงราย โดยท/านได?รับมอบหมายให?สอนวิธีการทำเครื่องกรองน้ำอย/างง/าย ให?กับ นกั เรยี นชาวเขา ชั้นประถมศึกษาป-ที่ 4-6 จำนวน 30 คน” จากสถานการณทh กี่ ำหนดให? ทา/ นจะใชส? ่ือการเรียนการสอนอะไร และมวี ธิ ีการสอนอย/างไร บทท่ี 1 ขอบเขตของเทคโนโลยีสารสนเทศและการสอื่ สารเพอ่ื การศึกษา รองศาสตราจารย= ดร.ปณติ า วรรณพริ ณุ