สภาพแวดล้อมการเรียนรู้แบบภควันตภาพ

[Date] บทท$ี 10 สภาพแวดลอ้ มการ เรียนรู้แบบภควนั ตภาพ

215 10 สภาพแวดลอ) มการเรยี นรู)แบบภควันตภาพ (Ubiquitous Learning Environment) บทท่ี 10 สภาพแวดลอ0 มการเรียนร0แู บบภควนั ตภาพ ผศ.ดร.ปณิตา วรรณพิรณุ

216 บทที่ 10 สภาพแวดลอ0 มการเรยี นรู0แบบภควนั ตภาพ ผศ.ดร.ปณติ า วรรณพริ ณุ

217 บทท่ี 10 สภาพแวดลอ0 มการเรียนร0แู บบภควนั ตภาพ (Ubiquitous Learning Environment) วดั ถุประสงค,การสอน 1. อธิบายความหมายของคอมพิวเตอร8แบบภควนั ตภาพได? 2. อธิบายความหมายการเรยี นแบบภควนั ตภาพได? 3. อธิบายคณุ ลักษณะของการเรียนแบบภควนั ภาพได? 4. อธบิ ายกระบวนทศั นก8 ารเรยี นรูข? องการเรียนแบบภควนั ภาพได? 5. ออกแบบสภาพแวดล?อมการเรยี นแบบภควนั ภาพได? 6. ออกแบบโครงสร?างพ้ืนฐานเพื่อรองรับการเรียนแบบภควันภาพได? 7. ประเมินปSจจัยทส่ี งU ผลตUอความสำเร็จในการเรียนแบบภควันตภาพได? ขอบเขตเนื้อหา 1. คอมพวิ เตอรแ8 บบภควนั ตภาพ (Ubiquitous Computing) 2. การเรยี นแบบภควนั ตภาพ (Ubiquitous Learning) 3. คณุ ลักษณะของการเรยี นแบบภควนั ภาพ 4. กระบวนทศั น8การเรยี นร?ขู องการเรยี นแบบภควนั ภาพ 5. สภาพแวดล?อมการเรียนแบบภควันภาพ (Ubiquitous Learning Environment: ULE) 6. โครงสรา? งพื้นฐานเพอื่ รองรบั การเรยี นแบบภควนั ภาพ 7. ปจS จยั ทีส่ งU ผลตอU ความสำเรจ็ ในการเรยี นแบบภควนั ตภาพ 8. บทสรุป 9. คำถามทา? ยบท บทที่ 10 สภาพแวดล0อมการเรยี นร0ูแบบภควันตภาพ ผศ.ดร.ปณติ า วรรณพริ ณุ

218 1. คอมพิวเตอร-แบบภควันตภาพ (Ubiquitous Computing) Sakamura and Koshizuka (2005) กลUาววUา คอมพิวเตอร8แบบภควันตภาพ (Ubiquitous Computing) เปzนรูปแบบใหมUในการติดตUอสื่อสาร เนื่องจากวUาเปzนเครื่องมือที่ชUวยให?สามารถเชื่อมโยง และติดตUอสื่อสารกันผUานอุปกรณ8อิเล็กทรอนิกส8ขนาดเล็ก เชUน โทรศัพท8มือถือสมาร8ทโฟน คอมพิวเตอร8 แบบพกพา และเซนเซอร8ตรวจจบั เปนz ต?น ซงึ่ เปนz สิง่ ท่เี ราใชใ? นชวี ติ ประจำวัน Ubiquitous Computing หมายถึง การนำคอมพิวเตอร8เข?ามาเปzนสUวนหนึ่งของการดำรงชีวิต รูปลักษณะของคอมพิวเตอร8จะแฝงอยูUในรูปของเครื่องใช?ตUาง ๆ เชUน เครื่องแตUงกาย เครื่องมือสื่อสาร ยานพาหนะเครื่องอำนวยความสะดวกในบ?าน และฝSงตัวอยูUในสรรพสิ่งรอบตัวเรา สารสนเทศที่ได?จากการ ประมวลผล สามารถเชอ่ื มโยงซ่ึงกันและกนั ระหวUางอุปกรณ8ผาU นระบบเครอื ขUายความเรว็ สูง ชัยธร ลิมาภรณ8วณิชย8 (2558) ผู?จัดการโครงการสำนักงานนวัตกรรมแหUงชาติ กลUาวถึง Ubiquitous Computing วUา “Ubiquitous” ถ?าแปลตรงตัวคือ “เปzนที่พบเห็นได?ทั่วไป” ดังน้ัน Ubiquitous Computing ก็คือหนUวยประมวลผลที่สามารถพบเห็นได?ทั่วไป ไมUวUาจะเปzนอุปกรณ8เครื่องใช? ใดก็แล?วแตUที่อยูUรอบตัวเรา รูปแบบของเทคโนโลยี Ubiquitous Computing จะเน?นไปที่อุปกรณ8ที่ผู?ใช?ไมU รู?เลยวUากำลังใช?งานอุปกรณ8คอมพิวเตอร8อยูUในระหวUางการดำเนินชีวิตประจำวันไปตามปกติ หรือกลUาวอีก นัยหน่ึงคือ อุปกรณ8ประมวลผลที่สามารถผสมผสานกับการดำเนินชีวิตของผู?ใช?โดยที่ไมUเปลี่ยนแปลง รูปแบบการดำเนินชีวิต จึงทำให?อุปกรณ8เหลUานี้สามารถเข?าถึงกลุUมผู?ใช?ได?มากยิ่งขึ้น ซึ่งอาจกลUาวได?วUา วิถี การดำเนินชีวิตประจำวันนั้นจะดำเนินไปได?ด?วยความชUวยเหลือจากอุปกรณ8คอมพิวเตอร8แบบ Ubiquitous Computing เกือบทั้งหมด แนวคิดของ Ubiquitous Computing ได?ถูกนิยามโดย Mark Weiser ตั้งแตUป… พ.ศ. 2531 โดยเมื่อย?อนไปเมื่อยุคสมัยกUอน อุปกรณ8คอมพิวเตอร8แทบไมUมีให?พบเห็น สำหรับบุคคลทั่วไป จะมีใช?กันแตUเพียงบางกลุUมคนเทUานั้น แตU Weiser ได?คาดการณ8แนวโน?มของการใช? งานอุปกรณค8 อมพิวเตอรใ8 นอนาคตตามนิยามของ Ubiquitous Computing ไวด? งั ตUอไปน้ี 1. อปุ กรณค8 อมพิวเตอร8มไี ว?สำหรับชวU ยเหลอื ผ?ใู ช?ทำการกระทำส่ิงใดสงิ่ หนง่ึ 2. อปุ กรณค8 อมพิวเตอรท8 ีด่ ีนัน้ เปรียบเสมือนผรู? ับใชท? ี่ไมUสามารถมองเห็นได? 3. อุปกรณค8 อมพวิ เตอรค8 วรเพมิ่ ทักษะและความสามารถให?กบั ผู?ใชใ? นการใช?งานอุปกรณ8นัน้ ๆ 4. อุปกรณค8 อมพิวเตอรท8 ด่ี ีควรทำงานไดโ? ดยไมตU ?องให?ผูใ? ชส? ัง่ งาน บทที่ 10 สภาพแวดลอ0 มการเรยี นร0ูแบบภควันตภาพ ผศ.ดร.ปณิตา วรรณพริ ุณ

219 กุลพงศ8 ยูนิพันธุ8 (2545) กลUาววUา ยูบิควิตัส(Ubiquitous) เปzนภาษาลาตินมีความหมายวUา “อยูUใน ทุกแหUง” หรือ “มีอยูUทุกหนทุกแหUง” หากจะถามวUามีอะไรอยูUทุกหนทุกแหUง คำตอบคือคอมพิวเตอร8 นั่นเอง ปSจจุบันคอมพิวเตอร8มีขนาดเล็กลง จนสามารถวางบนฝ†ามือได? และราคาของอุปกรณ8ก็มีราคาถูก ลง ทำให?กลายเปzนสิ่งที่ทุกคนต?องการใช?งาน เพื่อเชื่อมตUอเข?ากับเน็ตเวิร8กทำให?สามารถใช?ได?ทุกหนทุก แหUง ไมUวาU จะเปนz ท่ีโรงเรียน บา? น หรอื ทที่ ำงาน Weiser (2013) แหUงศูนย8วิจัย Palo Alto ของบริษัท Xerox ประเทศสหรัฐอเมริกา กลUาววUา ยู บิควิตัสคอมพิวติง คือ โลกที่สามารถเข?าถึงถึงคอมพิวเตอร8ได?ทุกหนทุกแหUง (Computer access will be everywhere) มีสภาพแวดล?อมี่สามารถใช?คอมพิวเตอร8ที่มีอยูU ณ ที่นั้นได?เหมือนกับคอมพิวเตอร8ของ ตนเอง ตUอมามีการขยายตัวอยUางมากของโทรศัพท8มือถือ ทำให?ความหมายของยูบิควิตัสขยายขอบเขต ออกไป หากสามารถใช?ได? “ทุกหนทุกแหUง” โดยใช?ชิป(Chip) คอมพิวเตอร8 เชUน โทรศัพท8มือถอื จะถือวUา เปzน “ยูบิควิตัส” สรุปได?วUา คอมพิวเตอร8แบบภควันตภาพ เปzนรูปแบบการสื่อสารระหวUางผู?ใช?กับอุปกรณ8 คอมพิวเตอร8 คล?ายกับรูปแบบที่มนุษย8ใช?ติดตUอสื่อสารกัน กลUาวคืออุปกรณ8คอมพิวเตอร8จะต?องสามารถรับ คำสั่งการทำงานได?เสมือนกับมนุษย8ที่รับคำสั่งด?วยประสาทสัมผัสตUางๆ ของตนได? การรับคำสั่งโดยการใช? ตาดูสำหรับมนุษย8นั้น สิ่งสำคัญคือการระบุตัววัตถุและทราบถึงตำแหนUงวัตถุนั้นๆ ซึ่งต?องอาศัยเทคโนโลยี ในการประมวลผลภาพเข?ามาชUวย ถึงแม?เทคโนโลยีนี้จะมีงานวิจัยให?พบเห็นได?ทั่วไป แตUยังมีข?อจำกัดใน การใช?งานจริงจึงมีปรากฏให?พบเห็นไมUบUอยครั้ง ดังนั้น จึงมีการนำเทคโนโลยีอื่นๆมาประยุกต8ใช?เพื่อ ทดแทนหรือชUวยในการประมวลผลภาพ อาทิ เทคโนโลยี RFID สำหรับการระบุตัววัตถุ เทคโนโลยี GPS สำหรับการระบุตำแหนUงของวัตถุ เนื่องจากเทคโนโลยีเหลUานี้สามารถประยุกต8ใช?งานจริงและมีต?นทุนการ ใช?งานท่ีตำ่ กวUา สำหรับการรับคำสั่งด?วยการฟSงนั้น อุปกรณ8คอมพิวเตอร8จะใช?ไมโครโฟนเปzนสื่อกลางในการรับ สัญญาณเสียงจากผู?ใช?งาน ข?อมูลเสียงที่จะเข?ามาในระบบนั้นมีทั้งในรูปแบบของเสียงทั่วไปและรูปแบบ ของเสียงพูด ซึ่งล?วนแล?วแตUต?องใช?เทคโนโลยีการประมวลผลสัญญาณเสียง โดยอาศัยระบบรู?จำเสียงพูดซึ่ง เปzนการนำเอาสัญญาณสเปกตรัมที่ได?จากการแปลงผUานระบบประมวลผลสัญญาณเสียงมาแปลงให?เปzน คำสั่งที่เครื่องคอมพิวเตอร8สามารถเข?าใจได? สำหรับในภาษาอังกฤษมีใช?งานกันอยูUบ?าง เชUน ระบบสั่งงาน ด?วยเสียงบนโทรศัพท8มือถือบางรุUน เปzนต?น แตUสำหรับในภาษาไทยมีใช?งานกันในเฉพาะกลุUมนักวิจัย เชUน ระบบตUอสายโทรศัพท8อัตโนมัติโดยใช?เสียง เปzนต?น แตUยังไมUพบเห็นในรูปแบบของผลิตภัณฑ8ที่มีการตUอ ยอดออกสUเู ชิงพาณชิ ย8 บทที่ 10 สภาพแวดลอ0 มการเรยี นร0แู บบภควันตภาพ ผศ.ดร.ปณติ า วรรณพริ ณุ

220 สอดคล?องกับเทคโนโลยีในยุคปSจจุบันที่เรียกวUาเทคโนโลยีระบบฝSงตัว ซึ่งเปzนการฝSงหนUวย ประมวลผลขนาดเล็กหรือไมโครโพรเซสเซอร8ลงไปในอุปกรณ8หนึ่ง เพื่อให?ผู?ใช?สามารถใช?งานอุปกรณ8นั้นได? สะดวกและมีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น เชUน ระบบปรับสมดุลขณะเข?าโค?งที่ฝSงตัวอยูUภายในรถยนต8บางรุUน ระบบ นี้เปzนการฝSงหนUวยประมวลผลซึ่งจะรับคำสั่งจากสภาพแวดล?อมที่เปลี่ยนไป เชUน ความเร็ว สภาพพื้นผิว ของถนน เปzนต?น คอมพิวเตอร8แบบภควันตภาพ เปzนการหลอมรวมเอาเทคโนโลยีคอมพิวเตอร8เข?าไปไว?ใน ชีวิตประจำวันของมนุษย8ได?อยUางสมบูรณ8แบบ โดยมนุษย8ไมUต?องไปยุUงเกี่ยวกับเทคโนโลยีเหลUานี้เลย ซ่ึง เทคโนโลยีในนี้จะต?องผนวกรวมเอาเทคโนโลยีสำหรับการรับคำสั่งทั้งหมด ประกอบกับการนำเอา เทคโนโลยีปSญญาประดิษฐ8มาใช?ในการตัดสินใจวUาควรจะโต?ตอบกับผู?ใช?อยUางไรได?โดยอัตโนมัติ เชUน ระบบ การผลิตแบบอัตโนมัติ แสดงให?เห็นถึงแนวทางในการพัฒนานวัตกรรมที่เกี่ยวข?องกับอุปกรณ8ประมวลผล ที่มุUงไปสูUการอำนวยความสะดวกและสUงเสริมกิจกรรมตUางๆ ในชีวิตประจำวันของผู?ใช? ดังนั้นการพัฒนา และสร?างสรรค8นวัตกรรมในปSจจุบัน จึงอาศัยแนวคิดในการมองความต?องการและความสะดวกในการใช? งานของผู?ใช?เปzนหัวใจสำคัญ เพื่อให?ผลิตภัณฑ8ได?รับการยอมรับในการใช?งานและชUวยอำนวยประโยชน8 รวมถึงสรา? งมูลคUาเพิ่มในกจิ กรรมตาU งๆ ในชีวติ ประจำวนั 2. การเรียนแบบภควนั ตภาพ (Ubiquitous Learning) การเรียนแบบภควันตภาพ เปzนการเรียนรู?ที่พัฒนาบนพื้นฐานของเทคโนโลยีภควันตภาพ โดย สิ่งสำคัญของคอมพิวเตอร8แบบภควันภาพ ที่นำมาใช?ในการเรียนแบบภควันภาพ (Ubiquitous Learning, u-Learning) คือ การสร?างการเรียนรู?ในสภาพแวดล?อมตUางๆ ตามบริบทของผู?เรียน ซึ่งจะชUวยให?ผู?เรียน สามารถเรียนได?ในทุกทีแ่ ละทกุ เวลา ชัยยงค8 พรหมวงศ8 (2555) กลUาววUา การศึกษาแบบภควันตภาพ หรือ Ubiquitous Learning เปzนศัพท8ใหมUที่บัญญัติขึ้นมาในชUวงของการพัฒนาการเรียนโดยใช?สื่อแท็บเล็ต (Tablet) ของวงการศึกษา ไทยในปSจจุบันนั้น โดยศัพท8คำนี้ถูกในทางโลกวัตถุด?านวิทยาศาสตร8เทคโนโลยี คำวUา ภควันต ตรงกับคำวUา Broadcast หรือ Ubiquitous (Existing Everywhere) หมายถึง การแพรUกระจายและการทำให?ปรากฏ อยูUทุกหนทุกแหUง สามารถที่จะรับฟSง รับชม และรับรู?ได?ทุกเวลา เรียกรวมวUา ภควันตภาพ ซึ่งสรุปแล?ว ศาสตร8ที่วUาด?วยการแพรUกระจายความรู? ข?อมูลขUาวสารหรือสภาวะตUางๆเรียกวUา ภควันตวิทยา ตรงกับ บทท่ี 10 สภาพแวดล0อมการเรียนรแู0 บบภควันตภาพ ผศ.ดร.ปณิตา วรรณพริ ุณ

221 ภาษาอังกฤษวUา Ubiquitology หรือ Pakawantology บทบาทสำคัญของภควันตภาพที่มีตUอการพัฒนา ทรัพยากรมนุษย8นั้น กลUาวได?วUาเทคโนโลยีภควันตภาพมีบทบาทในการพัฒนาศูนย8ความรู? การจัดการศูนย8 ความรู?และประสบการณ8 และพัฒนาความรู?และประสบการณ8เพื่อให?มนุษย8สามารถพัฒนาทรัพยากร ตนเองไดใ? นทกุ ท่ีทุกเวลา Ogata , Akamatsu, and Yano (2015). อาจารย8มหาวิทยาลัยโมนาซ (Monash University) ไดส? ะท?อนใหเ? หน็ แนวคิดวาU u-Learning เกดิ จากการรวมกนั ระหวUาง e-Learning และ m-Learning ภาพท่ี 10.1 ความสมั พนั ธร8 ะหวาU ง m-Learning, e-Learning และ u-Learning Liyytinen and Yoo. (2012) กลUาววUา การสื่อสารโทรคมนาคมไร?สายผUานเครือขUายได?ถูก พัฒนาขึ้นอยUางรวดเร็ว ทำให?คอมพิวเตอร8ได?ถูกพัฒนาตามไปด?วย เกิดความยืดหยุUนด?านสถาปSตยกรรม ซอฟท8แวร8 จนนำไปสูU u-learning ที่ชUวยให?แตUละกิจกรรมการเรียนรู?กลายมาเปzนสUวนหนึ่งของ ชีวติ ประจำวัน Watson and Plymale (2011) กลUาววUา Ubiquitous Learning เปzนรูปแบบหรือกระบวนทัศน8 การเรยี นรรู? ปู แบบหนึง่ ท่ีจะเขา? มามบี ทบาทเสริมสรา? งประสทิ ธภิ าพทางการเรียนการสอนท่ีสามารถกระทำ ได?ในทุกเวลาและทุกสถานที่ โดยการบูรณาการปรับใช?เทคโนโลยีคอมพิวเตอร8ทั้งที่เปzนวัสดุอุปกรณ8 โปรแกรมและการบริการรUวมกัน ทั้งนี้ได?สรุปให?เห็นถึงศาสตร8องค8ความรู?ที่เปzนคุณลักษณะสำคัญของ การศึกษาแบบภควันตภาพไวใ? นประเดน็ ตาU งๆ ทีน่ Uาสนใจดังนี้ Junqi, Yumei, and Zhibin. (2010) กลUาววUา การเรียนรู?แบบภควันตภาพเปzนการพัฒนาการ เรียนรู?ในรูปแบบของสื่อดิจิทัล ที่สามารถเรียนได?ทุกที่ ทุกเวลา ตามความต?องการของผู?เรียนโดยใช? อุปกรณ8พกพา โดยไมUจำเปzนต?องใช?เครื่องคอมพิวเตอร8 จึงทำให?เกิดความยืดหยุUนในการเรียน สามารถ บทที่ 10 สภาพแวดลอ0 มการเรียนรู0แบบภควนั ตภาพ ผศ.ดร.ปณิตา วรรณพริ ณุ

222 เข?าถึงข?อมูลได?อยUางรวดเร็ว เปzนการจัดการเรียนการสอนที่ผู?เรียนเปzนศูนย8กลาง และให?ความสำคัญกับ ช้นิ งานของผเู? รียน ซง่ึ การเรยี นรูปแบบนผ้ี ?เู รยี นจะสรา? งความร?ูและหาความรู?ไดด? ว? ยตัวเอง สรุปความหมายการเรยี นแบบภควันตภาพไว? คือ 1. Anywhere สามารถเข?าถึงไดท? ว่ั โลกทีก่ ารเชือ่ มโยงผาU นระบบเครือขาU ย 2. Anytime สามารถเรยี นได?เวลาตามทผ่ี ู?เรียนต?องการ 3. Any data สามารถเข?าถึงข?อมูลในรูปแบบตUางๆ ได? เชUน อีเมล8 การบริการสาธารณะ อนิ เทอรเ8 น็ตและอนิ ทราเน็ต 4. Any device สามารถใช?อุปกรณ8ตUางๆ ในการเรียนได? เชUน แท็บเล็ตพีซี พีดีเอ และ โทรศพั ท8มอื ถอื เปzนตน? สรุปได?วUา การเรียนแบบภควันภาพเปzนการเรียนรู?ในรูปแบบของสื่อดิจิทัล ที่สามารถเรียนได?ทุกท่ี ทุกเวลาโดยไมUจำเปzนต?องใช?เครื่องคอมพิวเตอร8 จึงทำให?เกิดความยืดหยุUนในการเรียน สามารถเข?าถึง ข?อมูลได?อยาU งรวดเรว็ ซึง่ การเรยี นรู?จะสอดคล?องกบั สภาพแวดล?อมตาU งๆ ตามบริบทของผเ?ู รยี น ภาพท่ี 10.2 องค8ประกอบของ m-Learning Ubiquitous learning ท่มี า: https://www.researchgate.net/publication/280738952_Ubiquitous_learning_Future_of_e-learning บทที่ 10 สภาพแวดล0อมการเรยี นร0ูแบบภควนั ตภาพ ผศ.ดร.ปณิตา วรรณพิรณุ

223 3. คณุ ลักษณะของการเรยี นแบบภควันภาพ Hwang (2006 ) กลUาววUา การเรียนแบบภควันภาพเปzนการเรียนรู?ที่จะให?ข?อมูลที่ถูกต?องในเวลา และสถานที่ที่เหมาะสมกับรูปแบบการเรียนของผู?เรียน ซึ่งในปSจจุบันมีนักวิจัยสนใจที่จะศึกษา คุณลักษณะของการเรียนแบบภควันภาพ แตUยังไมUมีการอธิบายถึงคุณลักษณะการเรียนแบบภควันภาพท่ี ชัดเจน Chen et al. (2002) ได?สรุปคุณลักษณะของ m-Learning ออกเปzน 6 ลักษณะ และจากนั้นได? มีนักวิจัยหลายทUานได?นำคุณลักษณะดังกลUาวมาใช?เปzนสUวนหนึ่งในการเรียนแบบภควันตภาพ ซ่ึง คุณลักษณะที่จำเปzนมีดังนี้ ความต?องการของผู?เรียน ความคิดริเริ่ม ความคลUองตัว การโต?ตอบของ ผูเ? รยี น กิจกรรมการเรยี นการสอน และการบูรณาการเนื้อหาการเรียน การนำเสนอคุณลักษณะของการเรียนแบบภควันภาพครั้งแรกได?ถูกนำเสนอโดย Curtis (2002) โดยได?เปรียบเทียบกับคุณลักษณะของ Chen ซึ่ง Curtis ได?กำหนดคุณลักษณะของ u-Learning 3 อยUาง ซึ่งมีความแตกตUางจากการเรียนแบบ m-Learning คือ ความคงทนของเนื้อหา การเข?าถึง และความ รวดเร็ว ซึ่งคุณลักษณะดังกลUาวเปzนที่ยอมรับของนักวิจัยหลายทUาน (Ogata and Yano, 2004; Chiu, 2008) Ogata and Yano (2004) ได?กำหนดคุณลักษณะเพิ่มเติมของการเรียนแบบภควันภาพโดย พิจารณาจากการเคลื่อนไหวของผู?เรียนในสภาพแวดล?อมที่มีการฝSงระบบคอมพิวเตอร8ไว? และได?เพิ่ม คุณลักษณะเพิ่มเติม 2 อยUาง คือ การโต?ตอบ และสภาพการจัดกิจกรรมการเรียนการสอน และได?สรุป คุณสมบัติหลักของการเรียนแบบภควันภาพเปzน 5 อยUาง คือ ความคงทนของเนื้อหา การเข?าถึง ความ รวดเร็วการโต?ตอบ และสภาพการจัดกิจกรรมการเรียนการสอน โดยอ?างอิงจากคุณลักษณะที่ Chen et al. (2002) และ Curtis et al. (2002) ไดก? ำหนดไว? Hwang et al. (2008) ได?แบUงคุณลักษณะของการเรียนแบบภควันภาพ 3 ประการ คือ เปzนการ เรียนแบบตUอเนื่อง มีการคำนึงถึงบริบทของผู?เรียน และมีการปรับการให?บริการกับผู?เรียนตามความ เหมาะสม Chiu et al. (2008) กลUาววUา ได?พิจารณาในเรื่องของบริบทของผู?เรียนและเทคโนโลยีของภควัน ภาพ จึงได?แบUงคุณลักษณะของการเรียนแบบภควันภาพ ดังนี้ ความต?องการของผู?เรียน ความคิดริเร่ิม บทที่ 10 สภาพแวดลอ0 มการเรยี นรแู0 บบภควนั ตภาพ ผศ.ดร.ปณติ า วรรณพริ ุณ

224 การติดตUอสื่อสาร กิจกรรมการเรียนการสอน บริบทของผู?เรียน การให?บริการกับผู?เรียนรายบุคคล การ ควบคุมการเรียนด?วยตัวเอง การเรียนรู?อยUางตUอเนื่อง เนื้อหาสามารถปรับเปลี่ยนได? และต?องเปzนชุมชน การเรียนรู? Yahya et al. (2010) ได?แบงU คุณลกั ษณะของการเรยี นแบบภควนั ภาพออกเปzน 5 ดา? น ดังน้ี 1. Permanency มคี วามคงทน ถาวร ขอ? มลู จะมอี ยจUู นกวUาผ?เู รียนจะลบข?อมูลของตนเอง 2. Accessibilityมคี วามสามารถในการเข?าถงึ ไดต? ลอดเวลาตามทผ่ี ?เู รยี นต?องการ 3. Immediacy มคี วามรวดเรว็ ในการแสดงผล เมอื่ ผเู? รยี นเรยี กขอ? มลู 4. Interactivity มีปฏิสัมพันธ8ระหวUางผู?เรียนกับผ?ูเรียน ผู?เรียนกับผู?สอน หรือผู?เชี่ยวชาญ และปฏิสัมพันธก8 บั สื่อการสอน 5. Awareness มีความตระหนักถึงโลกแหUงความเปzนจริง มีสภาพแวดล?อมที่สามารถปรับให? เขา? กบั สถานการณ8จรงิ หรอื บรบิ ทของผเ?ู รยี น ผส?ู อนต?องให?ข?อมลู ท่ีเพียงพอสำหรบั ผเู? รยี น ภาพที่ 10.3 การลวU งรบ?ู รบิ ทในสภาพแวดล?อมการเรยี นรแ?ู บบภควนั ตภาพ The context-aware u-learning environment (Yu-Shih Lin, 2011) บทที่ 10 สภาพแวดลอ0 มการเรยี นรู0แบบภควนั ตภาพ ผศ.ดร.ปณิตา วรรณพิรุณ

225 ท่ีมา: https://www.researchgate.net/publication/220140878 Junqi et al. (2010) ได?แบUงคณุ สมบตั ขิ องการเรียนแบบภควันภาพ ดงั ตอU ไปนี้ 1. ความคงทน (Permanency) ชิ้นงานทุกชิ้นที่เกิดจากกระบวนการเรียนรู?จะถูกบันทึกไว? อยUางตอU เนอื่ ง 2. การเข?าถึงข?อมูล (Accessibility) ผู?เรียนจะได?รับข?อมูล เอกสาร และวิดีโอ และข?อมูลอื่นๆ ตามทีผ่ ู?เรยี นต?องการ 3. ความรวดเร็ว (Immediacy) ผู?เรียนจะได?รับข?อมูลได?อยUางรวดเร็วเพื่อแก?ปSญหาที่เกิดขึ้น ระหวาU งการเรียน และสามารถบันทึกปSญหาทีเ่ กดิ ขน้ึ เพอื่ แกป? ญS หาในภายหลงั ได? 4. การโต?ตอบ (Interactivity) ผู?เรียนสามารถโต?ตอบกับผู?เชี่ยวชาญ ครู และกับเพื่อนรUวมชั้น ทง้ั ในรปู แบบการเรียนแบบประสานเวลาและไมUประสานเวลา 5. การจัดกิจกรรมการเรียนการสอน (Situating of Instructional Activities) กิจกรรม การเรยี นการสอนจะถกู รวมเข?ากับชวี ิตประจำวันของผูเ? รียน 6. การปรับเนื้อหาตามความต?องการของผู?เรียน (Adaptability) ผู?เรียนจะได?รับข?อมูลตาม ความตอ? งการเพือ่ ชUวยให?สามารถทำงานตามที่ได?รบั มอบหมายงาU ยขึน้ Junqi et al. (2010) ได?กำหนดคณุ ลกั ษณะของการเรยี นแบบภควนั ภาพ ดังตUอไปน้ี 1. สามารถเรียนได?ทันที ผู?เรียนสามารถมีสUวนรUวมในการเรียนรู? และสามารถเข?าถึงข?อมูลที่ ต?องการไดใ? นเวลาท่ีตอ? งการ 2. การปรับเนื้อหาและเลือกเนื้อหาที่ไมUเกี่ยวข?อง เนื้อหาการเรียนรู?จะถูกรวมอยูUในข?อมูลการ เรยี นรู? ซึง่ จะต?องมีการปรับเนื้อหาตามบรบิ ทของผเู? รยี น และต?องแสดงในอปุ กรณท8 ่ีแตกตUางกนั ได? 3. สามารถเชื่อมตUอการเรียนรู?ได?หลายชUองทาง เชUน เมาส8 การเขียนด?วยมือ ทUาทาง การพดู RFID 4. ปฏิสัมพันธ8ในการเรียน ผู?เรียนต?องสามารถที่จะสื่อสารกับเพื่อน ครู และผู?เชี่ยวชาญ ได? อยUางมปี ระสิทธิภาพ 5. กิจกรรมการเรียนรู?ต?องสอดคล?องกับบริบทของผู?เรียน โดยกิจกรรมการเรียนรู?จะแฝงอยูUใน ชวี ติ ประจำวันและเปนz การนำเสนอความรู?ตามบรบิ ทของผเ?ู รียน 6. การเรียนรู?ทส่ี ามารถควบคุมการเรยี นด?วยตวั เอง บทท่ี 10 สภาพแวดล0อมการเรยี นรแ0ู บบภควันตภาพ ผศ.ดร.ปณิตา วรรณพิรุณ

226 7. มีการสื่อสารที่งUาย สะดวก สามารถสื่อสารกับระบบการเรียนรู? และกับผู?เรียนผUานระบบ เครือขUายคอมพิวเตอร8 ซึ่งการติดตUอจะเปzนการติดตั้งอุปกรณ8ที่สามารถสUงสัญญาณเพื่อเชื่อมโยงกับระบบ เครอื ขUายจึงทำใหส? ามารถสUงข?อมูลไดส? ะดวกเสมอื นวาU ไมUได?ใชค? อมพิวเตอรห8 รือฮารด8 แวร8 สรุปได?วUา คุณลักษณะของการเรียนแบบภควันภาพ ดังตUอไปนี้ (1) ความคงทน ถาวร ข?อมูลจะ มีอยูUจนกวUาผู?เรียนจะลบข?อมูลของตนเอง (2) มีความสามารถในการเข?าถึงได?ตลอดเวลาตามที่ผู?เรียน ต?องการ (3) มีความรวดเร็วในการแสดงผล เมื่อผู?เรียนต?องการข?อมูล (4) มีปฏิสัมพันธ8ระหวUางผู?เรียน กับผู?เรียน ผู?เรียนกับผู?สอน หรือผู?เชี่ยวชาญ และปฏิสัมพันธ8กับสื่อการสอน และ (5) มีความตระหนักถึง โลกแหUงความเปzนจริง มีสภาพแวดล?อมที่สามารถปรับให?เข?ากับสถานการณ8จริงหรือบริบทของผู?เรียน ผ?สู อนตอ? งใหข? อ? มลู ทเ่ี พียงพอสำหรบั ผเ?ู รียน บทท่ี 10 สภาพแวดลอ0 มการเรยี นร0แู บบภควนั ตภาพ ผศ.ดร.ปณิตา วรรณพริ ณุ

227 4. กระบวนทัศน-การเรียนรWขู องการเรยี นแบบภควันภาพ Liu and Hwang (2009) ได?ทำการศึกษากระบวนทัศน8ของการพัฒนาจาก e-Learning สูU m-Learning จนกลายเปzน u-Learning ตามบริบทหรือสิ่งแวดล?อมที่เกิดขึ้นในยุค 2011 เพื่อเตรียม ความพร?อมรองรับการเปลี่ยนแปลงรูปแบบการจัดการเรียนการสอนในอนาคต Liu and Hwang ได? นำเสนอกระบวนทัศน8แหUงการเปลี่ยนแปลงของ e-Learning สูU u-learning โดย e-Learning จะเน?น เรื่องของคอมพิวเตอร8และเน็ตเวิร8ก สUวน m-Learning หรือ Mobile Learning เน?นเรื่องของอุปกรณ8มือ ถือและการติดตUอสื่อสารแบบไร?สาย ในสUวนของ u-Learning หรือ Ubiquitous Learning ตามบริบท หรือสภาพแวดล?อมนั้น จะเน?นเรื่องของเทคโนโลยีเซนเซอร8 (Sensor Technology) อุปกรณ8มือถือและ การติดตUอสื่อสารแบบไร?สาย ซึ่ง กุลพงศ8 (2545) ได?กลUาวถึง สังคมยูบิควิตัส วUาคือสภาพแวดล?อมที่ไมU วUาคนจะไปที่ได?ก็สามารถรับการชUวยเหลือสนับสนุนจากคอมพิวเตอร8ได? ซึ่งในการสรา? งสภาพแวดล?อม สามารถทำได? 2 วิธี คือ (1) ฝSงคอมพิวเตอร8ไว?ในทุกที่ (2) แตUละคนพกพาคอมพิวเตอร8ขนาดเล็กที่ ฟSงก8ชันการสื่อสารกับเครือขUายติดตัวไว?ทุกเมื่อ ซึ่งสรุปได?วUาเปzนสภาพแวดล?อมที่มีคอมพิวเตอร8ทุกหนทุก แหUงนน่ั เอง ภาพที่ 10.4 ความสัมพันธ8ของ e-Learning, m-Learning และ u-Learning (Liu and Hwang, 2009) ทีม่ า: http://research.ncku.edu.tw/re/articles/e/20090904/4.html บทที่ 10 สภาพแวดล0อมการเรียนรแู0 บบภควนั ตภาพ ผศ.ดร.ปณิตา วรรณพริ ณุ

228 Liu and Hwang (2009) เปรียบเทียบความเหมือนและความแตกตUางระหวUาง e-Learning, m-Learning และ u-Learning บริบทการเรยี นรใ?ู นด?านตัวแปรทางทฤษฎแี ละปฏบิ ัติ ดงั ตารางท่ี 10.1 ตารางที่ 10.1 เปรยี บเทียบคุณลกั ษณะของ e-Learning, m-Learning และ u-Learning ในบริบทสภาพแวดล?อมการเรียนรใ?ู นแงทU ฤษฎแี ละการปฏิบตั ิ คุณลกั ษณะ e-Learning m-Learning u-Learning องคป$ ระกอบและ ลักษณะสำคญั ของการ เรยี นได(ทกุ ทเ่ี ป.นการ เรยี นไดท( กุ ทีเ่ ปน. การ เรียนได(ทุกทเ่ี ปน. การเรียนแบบ เรยี นรู9 เรียนแบบองคร5 วม เรียนแบบองคร5 วม องค5รวม สามารถเขา( ถงึ ไดใ( น สามารถเขา( ถงึ ไดใ( น สามารถเข(าถงึ ไดใ( น เวลาเดยี วกนั (synchronous) เครื่องมอื ที่ใชใ9 นการ เวลาเดยี วกัน เวลาเดียวกัน และตLางเวลา(asynchronous) เรียนรู9 (synchronous) (synchronous) อยLใู นบริบทสภาพแวดล(อมจรงิ แหลBงทรัพยากร และตาL งเวลา และตาL งเวลา เขา( ถงึ ข(อมลู สารสนเทศได( สารสนเทศ (asynchronous) (asynchronous) ตลอดเวลาสนับสนุนการเรยี นร(ู การนำไปใช9ทางด9าน อยใูL นบรบิ ท แบบ adaptive และ active วชิ าการและ สภาพแวดล(อมจรงิ learning อตุ สาหกรรม เข(าถึงข(อมูลสารสนเทศ ได(ตลอดเวลา เครื่องคอมพวิ เตอร5 ผาL นอปุ กรณ5 เทคโนโลยีเซนเซอร5 ตงั้ โต_ะ โนต( บุ_ก และ เคล่ือนท(ี่ PDA อปุ กรณ5ท่ีรองรบั โทรศัพทม5 อื ถือ อินเทอร5เนต็ อุปกรณพ5 กพา) ท่ีใช( การสอ่ื สารแบบไร(สาย ระบบเครอ่ื งแมขL าL ย ระบบเครื่องแมขL Lาย ระบบเคร่อื งแมLขLาย การ และการเชอื่ มตอL ผLาน เช่อื มตอL ผาL นเครอื ขLายไรส( าย เครือขาL ยไร(สาย และอปุ กรณท5 ่มี ีเซนเซอรฝ5 iงอยLู ในตวั เคร่ือง ใช(ไดเ( กือบทุกสาขาวิชา การเรียนรแู( บบเกิด การเรียนร(ูทีเ่ ป.นลักษณะขั้นตอน ความรูอ( ยLางชัดแจ(ง เชนL การเรียนรู(ทจ่ี ะทำการ ทดลองท่ีซบั ซ(อนให(สำเรจ็ บทท่ี 10 สภาพแวดลอ0 มการเรยี นรแ0ู บบภควันตภาพ ผศ.ดร.ปณติ า วรรณพิรณุ

229 คุณลักษณะ e-Learning m-Learning u-Learning วิธีการสอน กิจกรรมการเรยี นรู( กิจกรรมการเรยี นร(ู กิจกรรมการเรียนรแ(ู บบตวั ตLอตวั แบบตัวตLอตวั หนึง่ คน แบบตัวตอL ตัว หน่ึงคน หนง่ึ คนตLอกลมุL หรือกลมุL ตLอ การประเมนิ ผล ตLอกลุมL หรอื กลุLมตอL ตอL กลLมุ หรอื กลมLุ ตLอ กลุLมดว( ยบริบทสารสนเทศ กลLมุ กลมLุ ดว( ยบรบิ ท เพ่อื ใหเ( กิดกระบวนการรแู( จง( สถานการณก$ ารเรียนร9ู สารสนเทศเพ่ือใหเ( กดิ เชLน ทักษะหรอื ความสามารถใน ทฤษฎีการสอน สามารถประเมินจาก ความร(ชู ดั แจง( เชนL การ การทำการทดลองท่ซี ับซ(อนให( ระบบการ สงั เกตและการจำแนก สมบรู ณด5 ว( ยอปุ กรณท5 ี่ เรยี นร(ู(Learning หลากหลาย System) โดยผ(ใู ชง( าน สามารถประเมินผล สามารถประเมนิ ผลในขณะ ผ(ูสอน ผ(ูเชยี่ วชาญ ในขณะผเู( รยี นกำลัง ผ(เู รยี นกำลงั เรียนจากระบบการ กำหนดการเข(าถึง ณ เรียนจากระบบการ เรยี นร(ู (Learning System) เวลาเดยี วกนั เรียนรู( (Learning โดยผู(ใช(งาน ผูส( อน ผเ(ู ชย่ี วชาญ (Synchronous) และ System) โดยผใ(ู ชง( าน มีความเหมาะสมในการ ตาL งเวลา ผสู( อน ผ(เู ช่ยี วชาญ ประเมนิ กิจกรรมการเรียนรู(ตาม (Asynchronous) ได( กำหนดการเขา( ถึง ณ สภาพจรงิ ด(วยตัวเอง เวลาเดียวกันและตLาง บริบทการเรียนร(ู เวลาได(ดว( ยตัวเอง บริบทการเรียนร(ูออนไลนแ5 บบ ออนไลน5แบบเป.นผูร( ับ สถานการณจ5 รงิ และเปน. ผ(ู ข(อมลู (Passive บริบทการเรยี นร(ู ค(นหาความรู(ด(วยตัวเอง (Active Learning) ออนไลนแ5 บบ Learning) เกีย่ วขอ( งกับทฤษฎกี าร สถานการณจ5 ริง และ เก่ยี วขอ( งกบั ทฤษฎีการสอน สอนเกือบทุกรูปแบบ เป.นผร(ู บั ข(อมลู เกอื บทุกรูปแบบ โดยเฉพาะ (Passive Learning) การเรียนแบบโครงงานเปน. ฐาน, เกี่ยวข(องกับทฤษฎกี าร การเรียนรู(รวL มกัน และการเสริม สอนเกือบทุกรูปแบบ ศกั ยภาพผ(เู รยี น โดยเฉพาะการเรียน แบบโครงงานเปน. ฐาน และการเสริมศกั ยภาพ บทที่ 10 สภาพแวดล0อมการเรียนร0แู บบภควนั ตภาพ ผศ.ดร.ปณิตา วรรณพริ ณุ

230 จากตาราง 10.1 แสดงให?เห็นถึงการจัดการศึกษาที่พัฒนาไปตามเทคโนโลยี ปSจจัยสภาพแวดล?อม ทำให?ต?องปรับรูปแบบการจัดการศึกษาเพื่อให?เข?าถึงผู?เรียน และสามารถเรียนได?ตามสภาพโลกแหUงความ จริงในชีวิตประจำวัน บทที่ 10 สภาพแวดล0อมการเรียนรแ0ู บบภควนั ตภาพ ผศ.ดร.ปณติ า วรรณพริ ณุ

231 5. สภาพแวดลWอมการเรยี นแบบภควนั ภาพ (Ubiquitous Learning Environment: ULE) Lyytinen and Yoo (2002) ได?จำแนกสภาพแวดล?อมในการเรียนรู?ออกเปzน 4 มิติ โดยเริ่มจาก การเรียนด?วยคอมพิวเตอร8แบบตั้งโต§ะที่สามารถชUวยให?เกิดการเรียนรู?ได? แตUเคลื่อนย?ายได?ยาก ซ่ึง สภาพแวดล?อมการเรียนจะไมUสามารถเปลี่ยนแปลงได? เมื่อเทียบกับการเรียนด?วยอุปกรณ8เคลื่อนที่ ผู?เรียน สามารถที่จะนำไปเรียนยังสถานที่ตUางๆ จึงทำให?สามารถเรียนได?ทุกที่และทุกเวลา สำหรับรูปแบบตUอมา จะเปzนคอมพิวเตอร8ที่สามารถนำไปใช?ได?ทุกที่และสามารถเชื่อมโยงกับอุปกรณ8ตUางๆ ผู?เรียนจะได?รับข?อมูล ตามสภาพแวดล?อมจากการติดตUอสื่อสารของอุปกรณ8ที่ถูกติดตั้งไว?ในสภาพแวดล?อม (Pervasive Learning) แตUอยUางไรก็ตามการเรียนรู?ดังกลUาวยังมีข?อจำกัดในเรื่องของพื้นที่การใช?งาน จึงได?มีการคิด รูปแบบการเรียนแบบภควันภาพซึ่งชUวยลดข?อจำกัดตUางๆ ตามที่ได?กลUาวมาได? ซึ่งเปzนการผสมผสาน เทคโนโลยีอุปกรณ8เคลื่อนที่กับสภาพแวดล?อม ผู?เรียนสามารถที่จะเรียนได?ทุกที่ตามสภาพแวดล?อมการ เรียนร?ูของผู?เรียนเอง โดยใช?การติดตั้งอุปกรณ8เพื่อให?สามารถติดตามและสUงข?อมูลเพื่อให?สอดคล?องกับ บริบทของผเู? รียนมากท่ีสดุ Jones and Jo (2004) แหUงคณะวิศวกรรมศาสตร8และเทคโนโลยีสารสนเทศ มหาวิทยาลัย กริฟ ฟ¨นยูนิเวอร8ซิตี้โกลด8โคสท8 (Griffith University Gold Coast) ได?ทำการศึกษาเรื่อง สภาพแวดล?อมการ เรียนแบบภควันภาพ: การประยุกต8ใช?ระบบการเรียนแบบภควันภาพในการจัดการเรียนการสอน สรุปได? วUาการเรียนแบบภควันภาพมีศักยภาพในการปฏิวัติการศึกษา สามารถลดข?อจำกัดทางกายภาพของผู?เรียน แบบดั้งเดิม โดยบูรณาการการเรียนเข?ากับคอมพิวเตอร8ที่มีอยูUทุกหนทุกแหUง โดยอาศัยเทคโนโลยีในการ นำเสนอเนื้อหาให?กับผู?เรียน เพื่อให?สามารถเรียนได?ตามรูปแบบการเรียนรู?ของผู?เรียนแตUละคน ใน การศึกษาดังกลUาวได?มีการพัฒนารูปแบบของ ULE (Ubiquitous Learning Environment) เพื่อใช?ใน การเรยี นการสอนโดยใชพ? ื้นฐานทฤษฎีการเรยี นร?ูคอนสตรคั ตวิ สิ ต8 (Constructivism) การออกแบบสภาพแวดล?อมการเรียนแบบภควันภาพได?ประยุกต8ใช?ทฤษฎีการเรียนรู?คอนสตรัคติ วิสต8 (Constructivism) ในการออกแบบซึ่ง Jacobs (1999) กลUาววUา การใช?ทฤษฎีการเรียนรู?ในการ บทที่ 10 สภาพแวดลอ0 มการเรยี นร0ูแบบภควนั ตภาพ ผศ.ดร.ปณติ า วรรณพริ ุณ

232 ออกแบบการศึกษาจะชUวยเชื่อมโยงข?อมูลความรู?ของผู?เรียนเข?ากับสิ่งแวดล?อมได?ดี ซึ่งองค8ประกอบของ ULE มดี งั น้ี 1. คอมพิวเตอร8แบบพกพา เปzนอุปกรณ8ที่มีไมโครโพรเซสเซอร8กับหนUวยความจำติดตั้งอยูUใน อุปกรณ8ทุกเครื่อง มีหน?าจอการแสดงผลเพื่อแสดงข?อมูลตUางๆ เกี่ยวกับการเรียน และมีอุปกรณ8รับ สญั ญาณไร?สายตดิ ตั้งอยูUในตวั เครือ่ งรับและสUงข?อมลู กับเครือ่ งคอมพวิ เตอร8แมUขUาย 2. ระบบบริหารการจัดการเรียนการสอนแบบภควันภาพ เครื่องคอมพิวเตอร8แมUขUายสำหรับการ เรยี นในสภาพแวดล?อมการเรียนแบบยภู ควันภาพ (ULE Server Module) เปzนเครื่องแมUขUายสำหรบั ระบบ บริหารการจัดการเรียนการสอน จัดเก็บทรัพยากรและสื่อการศึกษา หนUวยการเรียน สามารถชUวย เสริมสร?างความเข?าใจให?กับผู?เรียน ชUวยเหลือผู?เรียน เพื่อให?ผู?เรียนสามารถเรียนรู?และทำกิจกรรมการ เรยี นการสอนผUานอปุ กรณ8พกพาของผเู? รียน 3. เทคโนโลยีเครือขUายไร?สาย เปzนระบบการรับและสUงข?อมูลไปยังอุปกรณ8คอมพิวเตอร8แบบพกพา เพอ่ื ใหผ? เู? รียนสามารถเข?าใช?งานระบบบริหารจัดการเรียนร?ูแบบภควันภาพได? เชUน บลทู ูธ ไวไฟ หรือ 3G 4. บริบทผูเ? รียน ทำหน?าที่ตรวจจับบรบิ ทการเรียนและแจ?งเตอื นไปยงั อุปกรณพ8 กพาของผเ?ู รยี น Junqi et al. (2010) กลUาววUา สภาพแวดล?อมการเรียนเปzนสิ่งที่สำคัญในการจัดการเรียนการสอน แบบภควันภาพ ซึ่งสภาพแวดล?อมในการเรยี นตอ? งมคี ุณลกั ษณะดังตอU นี้ 1. การตระหนักถึงบริบทการเรียนรู? (Context Aware) สถานการณ8การเรียนรู?และสถานะของ ผ?เู รยี นจะมีผลตUอการใหข? ?อมูลกบั ผเ?ู รยี น ซึ่งจะเปนz การปรบั ตามสถานทแี่ ละเวลาท่ีเหมาะสม 2. การใช?งานที่รวดเร็วและอัตโนมัติ (Active) สภาพแวดล?อมการเรียนแบบ U-learning จะ เหมาะสมกับการตัดสินใจหรือการเลือกตัดสินใจ โดยที่อุปกรณ8ของผู?เรียนจะให?ข?อมูลในชUวงเวลาที่ เหมาะสมโดยอตั โนมัติ 3. การปรับเปลี่ยน (Adaptive) ประวัติตUางๆ และบริบทของกิจกรรมการเรียนรู? จะใช?เพื่อปรับให? เหมาะสมกบั การเรียนร?ู อุปกรณแ8 ละทรพั ยากรที่ใชใ? นการเรยี นจะตอ? งสามารถปรับได?ตามความเหมาะสม 4. ความราบรื่น (Seamless) สภาพแวดล?อมการเรียนรู?แบบภควันภาพจะต?องเปzนการเรียน แบบตUอเนื่อง เพื่อชUวยให?ผู?เรียนเชื่อมตUอกับเนื้อหาการเรียนรู? ระหวUางระบบเครือขUายกับอุปกรณ8ของ ผ?เู รยี นเพื่อให?สามารถเรยี นไดท? ุกเวลาและทุกสถานที่ สรุปได?วUา คุณลักษณะของสภาพแวดล?อมในการจัดการเรียนการสอนแบบภควันภาพ มีดังตUอไปน้ี (1) คอมพิวเตอร8แบบพกพา เครื่องคอมพิวเตอร8สUวนบุคคลที่สามารถพกพาได?และใช?หน?าจอสัมผัสในการ ทำงาน ออกแบบให?สามารถทำงานได?ด?วยตัวเอง (2) ระบบบริหารจัดการเรียนรู?แบบภควันภาพ เปzน ระบบที่ประกอบด?วยเครื่องมืออำนวยความสะดวกให?แกUผู?สอน ผู?เรียน ผู?ดูแลระบบ มีระบบจัดเก็บ บทที่ 10 สภาพแวดลอ0 มการเรียนร0แู บบภควนั ตภาพ ผศ.ดร.ปณติ า วรรณพริ ณุ

233 ทรัพยากรและสื่อการศึกษา หนUวยการเรียน สามารถชUวยเสริมสร?างความเข?าใจให?กับผู?เรียน ชUวยเหลือ ผู?เรียน เพื่อให?ผู?เรียนสามารถเรียนรู?และทำกิจกรรมการเรียนการสอนผUานอุปกรณ8พกพาของผู?เรียน (3) เทคโนโลยีเครือขUายไร?สาย เปzนระบบการรับและสUงข?อมูลไปยังอุปกรณ8คอมพิวเตอร8แบบพกพา เพื่อให? ผู?เรียนสามารถเข?าใช?งานระบบบริหารจัดการเรียนรู?แบบยูบิควิตัสได? เชUน บลูทูธ ไวไฟ หรือ 3G และ (4) บริบทผ?ูเรียน ทำหน?าทีต่ รวจจับบรบิ ทการเรียนและแจง? เตือนไปยังอุปกรณพ8 กพาของผ?เู รียน บทท่ี 10 สภาพแวดลอ0 มการเรียนร0แู บบภควันตภาพ ผศ.ดร.ปณิตา วรรณพิรณุ

234 6. โครงสราW งพื้นฐานเพ่ือรองรับการเรยี นแบบภควนั ภาพ โครงสร?างพื้นฐานเพื่อรองรับการเรียนแบบภควันภาพมีเทคโนโลยีที่จำเปzนในการสร?างให?เกิดสังคม ภควนั ภาพ จำเปzนตอ? งใชเ? ทคโนโลยีคอมพิวเตอรเ8 พอื่ รองรับสนับสนุนเทคโนโลยี ภควันภาพ โดยสามารถ จำแนกเปzน 4 กลุUม คือ เทคโนโลยีพื้นฐาน เทคโนโลยีฮาร8ดแวร8 เทคโนโลยีการเข?าถึง และเทคโนโลยี ด?านการประยกุ ต8ใช? (Gros, Begoña, Kinshuk, Maina, Marcelo, 2016) เทคโนโลยีพื้นฐาน เทคโนโลยีพื้นฐานเปzนเทคโนโลยีที่ทำให?สามารถใช?งานคอมพิวเตอร8ได?ทุกหน ทุกแหUงและทุกเวลา โดยจะต?องมีเทคโนโลยีในการทำให?คอมพิวเตอร8ทุกเครื่องไมUวUาที่ใดสามารถ ตรวจสอบ ID ของแตUละคนได? เรียกวUาเปzนเทคโนโลยีตรวจสอบยืนยันบุคคล (Authentication Technology) รวมทั้งมีเทคโนโลยีด?านความปลอดภัยของข?อมูลสUวนบุคคลด?วย เทคโนโลยีกลุUมนี้ประกอบ ไปด?วย - user name / password ในการเขา? ใชง? านตาU งๆ - ลายเซน็ อเิ ลก็ ทรอนิกส8 - IC Card - Finger Scan - เทคโนโลยชี ีวภาพในการตรวจสอบบุคคล - เทคโนโลยกี ารเข?ารหสั - เทคโนโลยกี ารสำรองขอ? มลู (Computer Backup System) เนื่องจากข?อมูลขUาวสารสUวนบุคคลจะกระจายไปในระบบเครือขUาย จึงมีความจำเปzนต?องมี เทคโนโลยีสำหรับการรักษาความปลอดภัยของข?อมูล (Security Technology)ในระดับที่สูงมากข้ึน กวUาเดมิ เทคโนโลยีฮารAดแวรA ในสังคมภควันภาพนั้น จำเปzนต?องมีเทคโนโลยีฮาร8ดแวร8 ซึ่งมีสUวนติดตUอกับ ผู?ใช?ที่เหมาะสมที่จะทำให?ทุกคนสามารถใช?งานคอมพิวเตอร8ทุกที่เหมือนเปzนของตัวเอง เชUน เทคโนโลยี การสUงออกข?อมูลเพื่อแสดงผลให?กับผู?ใช?โดยผUานหน?าจอ เปzนต?น หรือเทคโนโลยีที่จะชUวยในการนำข?อมูล เข?าสูUเครื่องคอมพิวเตอร8 และเทคโนโลยีด?านฮาร8ดแวร8ที่ขาดไมUได? คือ เทคโนโลยีในการจัดเก็บข?อมูล (Storage Technology) บนเครือขUาย ทั้งนี้เพื่อที่จะสามารถเก็บข?อมูลจำนวนมากไว?บนระบบเครือขUาย ได? บทที่ 10 สภาพแวดล0อมการเรยี นร0แู บบภควนั ตภาพ ผศ.ดร.ปณิตา วรรณพริ ณุ

235 เทคโนโลยีการเขFาถึง เทคโนโลยีการเข?าถึง หมายถึง เทคโนโลยีในการเข?าถึงเพื่อใช?อุปกรณ8ตUางๆ ที่มีอยูUบนระบบเครือขUาย เทคโนโลยีเหลUานี้ได?แกU เทคโนโลยีเครือขUาย(Network Technology)และ เทคโนโลยีการเข?าถึงอุปกรณ8 (Device Access Technology)เทคโนโลยีเครือขUาย หมายถึง เทคโนโลยีที่ เชื่อมโยงอุปกรณ8ตUางๆ เข?าด?วยกันทางกายภาพ สำหรับเทคโนโลยีการเข?าถึงอุปกรณ8นั้น เปzนเทคโนโลยีที่ ใช?เพือ่ การคน? หาอปุ กรณ8ทต่ี ?องการทอ่ี ยUบู นเครอื ขาU ยและเช่ือมโยงให?ใชง? านอุปกรณ8เหลUานีไ้ ด? เทคโนโลยีการประยุกตAใชFงาน เทคโนโลยีการประยุกต8ใช?งาน (Application Technology) เปzน เทคโนโลยีที่ชUวยสนับสนุนให?สามารถให?บริการแกUผู?ใช?งานในสังคมยูบิควิตัสซึ่งมีสUวนสำคัญมากที่จะทำให? ผู?ใชร? สู? ึกถงึ คุณประโยชนข8 องคอมพิวเตอร8ในสังคมยุค Ubiquitous ไดอ? ยาU งแทจ? ริง 7. ปจf จยั ทีส่ hงผลตhอความสำเร็จในการเรียนแบบภควนั ตภาพ การเรียนแบบภควันตภาพเปzนนวัตกรรมทางการเรียนรู?และมีแนวโน?มในการนำมาใช?ในการเรียนรู? และจัดการศึกษาในโลกแหUงอนาคตของมนุษย8ชาติ ซึ่งเปzนสังคมแบบเป¨ดยุคสังคมออนไลน8 (Online) ระบบการศึกษาเรียนรู?ในรูปแบบดังกลUาวนี้ยUอมเปรียบเสมือนเปzนดาบสองคมที่เกิดทั้งคุณประโยชน8ในการ ใช?และอาจเกิดผลเสียหายในการใช?ในทางที่ผิดได?เชUนเดียวกัน เนื่องจากเปzนสื่อสังคมที่เกิดขึ้นได?อยUาง รวดเร็วยากตUอการควบคุมและติดตาม อยUางไรก็ตามมีเงื่อนไขแหUงความสำเร็จที่สUงผลตUอการใช?ระบบ สื่อการศึกษาแบบภควันภาพหรือ Ubiquitous Learning ทั้งนี้ปSจจัยที่จะสUงผลตUอความสำเร็จในการปรับ ประยุกต8ใช?การเรียนรู?แบบภควันตภาพ จะประกอบด?วยปSจจัยสำคัญที่ทุกฝ†ายต?องตระหนักและให? ความสำคัญดงั นี้ (Andrews, Tynan & Stewart, 2011) - ความหลากหลายที่เกิดกับผู?เรียน (Student Diversity) การเรียนรู?ในรูปแบบนี้ผู?เรียน สามารถใช?ชUองทางของการเรียนรู?ที่แตกตUางกันในหลากหลายรูปแบบ/กิจกรรมที่กระทำโดยผUานสื่อ เทคโนโลยรี ูปแบบตาU งๆทั้ง Tablets, Laptops, Gaming เปzนต?น - ความพร?อมและความเหมาะสมในเชิงโครงสร?างพื้นฐาน (Appropriate Infrastructure) เนื่องจากระบบการเรยี นรใ?ู นลกั ษณะนเี้ ปนz การใชเ? ทคโนโลยีในเชงิ สอ่ื อเิ ลก็ ทรอนกิ ส8 (Electronics Media) ที่มีประสิทธิภาพสูง ดังนั้นปSจจัยเสริมสำคัญที่จะทำให?การเรียนการสอนดำเนินไปด?วยดียUอมเกิดจากความ พร?อมในเชิงโครงสร?างพื้นฐานตUางๆทั้งระบบการสื่อสาร ระบบไฟฟ-าอิเล็กทรอนิกส8 และสิ่งอำนวยความ บทท่ี 10 สภาพแวดลอ0 มการเรยี นร0ูแบบภควนั ตภาพ ผศ.ดร.ปณติ า วรรณพิรุณ

236 สะดวกตUางๆ ที่หนUวยงานหรือองค8การต?องเตรียมพร?อมรองรับความเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นในการเรียนการ สอนแบบภวันตภาพ (Ubiquitous Learning) - นโยบายขององค8การ/สถาบัน (Institutional Policy) ซึ่งองค8การหรือสถาบันตUางๆ ที่หมาย รวมถึงโรงเรียนและสถานศึกษาต?องกำหนดเปzนนโยบายที่ชัดเจนในการสร?างความพร?อมรับกับการ เปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นกับการเรียนรู?แบบภควันภาพ โดยประกาศเปzนนโยบายที่ต?องทราบและเปzนที่เข?าใจ ตรงกนั ของทุกฝา† ยตUอการนำไปสUูการปฏิบัตใิ ห?เกดิ ประสทิ ธภิ าพสูงสุด - การสร?างความพร?อมในเชิงวิชาการ (Academic Preparedness) เปzนประเด็นสำคัญของ การปรับรูปแบบเข?าสูUการเรียนรู?แบบภควัตภาพซึ่งหมายถึงต?องพร?อมในด?านวิชาการคUอนข?างสูงทั้งในด?าน การเตรียมหลักสูตร กระบวนการเรียนการสอน การนิเทศติดตามและประเมินผล รวมทั้งสื่อเทคโนโลยี ทางการศกึ ษาท่จี ะเปzนปSจจยั รองรบั กระบวนการเรยี นรูแ? บบใหมUน้ีไดอ? ยาU งเหมาะสม - นโยบายภาครัฐ (Government Policy) ในการขบั เคลอ่ื นกระบวนการเรยี นการสอนแบบภค วันภาพให?เกิดผลดีนั้น ภาครัฐทุกภาคสUวนต?องประกาศหรือกำหนดนโยบายสูUการปฏิบัติให?เกิดความ ชัดเจนเปzนรูปธรรม สามารถกำหนดเปzนยุทธศาสตร8 การดำเนินงานท่ีมุUงสูUเป-าหมายอยUางมีประสิทธิภาพ สงู สุด - ความพรอ? มในระบบเทคโนโลยคี อมพิวเตอรท8 ท่ี รงประสิทธภิ าพ (Pervasiveness of Mobile Computing Power) ซึ่งต?องชัดเจนวUาคอมพิวเตอร8เปzนเทคโนโลยีที่มีความสำคัญยิ่งตUอการสร?างฐาน ความเข?มแข็งของระบบการเรียนแบบภควันตภาพ (Ubiquitous Learning) ซึ่งผู?เรียนหรือองค8กรต?อง สร?างหรือมีความพร?อมในระบบเทคโนโลยีสารสนเทศประเภทคอมพิวเตอร8จึงจะทำให?การเรียนรู?เกิด ความสำเร็จ ปSจจัยแหUงความสำเร็จของการจัดการเรียนรู?แบบภควันตภาพ หรือ Ubiquitous Learning ตามทไี่ ดก? ลาU วมาในเบือ้ งต?นน้ัน สามารถสรุปให?เหน็ ดังภาพท่ี 10.5 บทท่ี 10 สภาพแวดลอ0 มการเรียนรแ0ู บบภควันตภาพ ผศ.ดร.ปณิตา วรรณพริ ุณ

237 Pervasiveness Student Appropriate of Mobile Diversity Infrastructure Computing Institutional Powe Ubiquitous Learning Policy Government Policy Academic Preparedness ภาพที่ 10.5 ปจS จัยความสำเร็จของการเรียนรแ?ู บบภควันภาพ (Andrews, Tynan & Stewart, 2012) บทท่ี 10 สภาพแวดลอ0 มการเรียนรแ0ู บบภควนั ตภาพ ผศ.ดร.ปณิตา วรรณพริ ณุ

238 8. บทสรุป การเรียนแบบภควันภาพเปzนการเรียนรู?ในรูปแบบของสื่อดิจิทัล ที่สามารถเรียนได?ทุกที่ ทุกเวลา โดยไมUจำเปzนต?องใช?เครื่องคอมพิวเตอร8 จึงทำให?เกิดความยืดหยุUนในการเรียน สามารถเข?าถึงข?อมูลได? อยาU งรวดเร็ว ซง่ึ การเรยี นรจู? ะสอดคล?องกับสภาพแวดลอ? มตUางๆ ตามบริบทของผู?เรยี น คุณลักษณะของการเรียนแบบภควันภาพ ประกอบด?วย (1) ความคงทน ถาวร ข?อมูลจะมีอยUู จนกวUาผู?เรียนจะลบข?อมูลของตนเอง (2) มีความสามารถในการเข?าถึงได?ตลอดเวลาตามที่ผู?เรียนต?องการ (3) มีความรวดเร็วในการแสดงผล เมื่อผู?เรียนต?องการข?อมูล (4) มีปฏิสัมพันธ8ระหวUางผู?เรียนกับผู?เรียน ผู?เรียนกับผู?สอน หรือผู?เช่ียวชาญ และปฏิสัมพันธ8กับสื่อการสอน และ (5) มีความตระหนักถึงโลกแหUง ความเปzนจริง มีสภาพแวดล?อมที่สามารถปรับให?เข?ากับสถานการณ8จริงหรือบริบทของผู?เรียน ผู?สอนต?อง ให?ขอ? มลู ท่เี พียงพอสำหรบั ผเู? รียน โครงสร?างพื้นฐานเพื่อรองรับการเรียนแบบภควันภาพมีเทคโนโลยีท่ีจำเปzนในการสร?างให?เกิดสังคม ภควนั ภาพ จำเปนz ต?องใชเ? ทคโนโลยคี อมพวิ เตอร8เพ่อื รองรับสนับสนนุ เทคโนโลยี ภควนั ภาพ โดยสามารถ จำแนกเปzน 4 กลุUม คือ เทคโนโลยีพื้นฐาน เทคโนโลยีฮาร8ดแวร8 เทคโนโลยีการเข?าถึง และเทคโนโลยี ด?านการประยุกตใ8 ช? QR Code ความรเ?ู พ่ิมเตมิ Ubiquitous Computing QR Code ความรู?เพ่ิมเตมิ ผศ.ดร.ปณติ า วรรณพิรุณ บทท่ี 10 สภาพแวดล0อมการเรียนรู0แบบภควนั ตภาพ

239 Ubiquitous Learning 9. คำถามทWายบท 1. อธิบายความหมายของคอมพวิ เตอร8แบบภควนั ตภาพ 2. อธบิ ายความหมายการเรยี นแบบภควนั ตภาพ 3. อธิบายคณุ ลกั ษณะของการเรียนแบบภควนั ภาพ 4. อธิบายกระบวนทศั น8การเรียนร?ูของการเรยี นแบบภควนั ภาพ สถานการณA มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล?าพระนครเหนือ เปzนมหาวิทยาลัยชั้นนำด?านวิทยาศาสตร8 และเทคโนโลยี กำหนดนโยบายมหาวิทยาลยั 4.0 มUนุ เนน? การจัดการศกึ ษาโดยใช?ดจิ ิทัลเทคโนโลยเี ปนz ฐาน จากสถานการณ8ที่กำหนดให? ออกแบบสภาพแวดล?อมการเรียนแบบภควันภาพ ออกแบบ โครงสร?างพื้นฐานเพื่อรองรับการเรียนแบบภควันภาพ และประเมินปSจจัยที่สUงผลตUอความสำเร็จในการ เรียนแบบภควันตภาพ บทที่ 10 สภาพแวดล0อมการเรยี นรู0แบบภควันตภาพ ผศ.ดร.ปณิตา วรรณพิรณุ