ขอบเขตของ เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารเพื่อการศึกษา

บทท่ี 1 ขอบเขตของเทคโนโลยี สารสนเทศและการสอ่ื สาร เพอ่ื การศึกษา รศ.ดร.ปณติ า วรรณพริ ุณ สาขาวิชาเทคโนโลยีสารสนเทศและการสอ่ื สารเพอ่ื การศึกษา คณะครุศาสตรA อุตสาหกรรมมหาวิทยาลยั เทคโนโลยพี ระจอมเกลาF พระนครเหนือ

1 ตอนที่ 1 เทคโนโลยสี ารสนเทศ และการส่ือสารเพอื่ การศกึ ษา บทที่ 1 ขอบเขตของเทคโนโลยสี ารสนเทศและการสื่อสารเพื่อการศกึ ษา รศ.ดร.ปณติ า วรรณพริ ุณ

2 บทที่ 1 ขอบเขตของเทคโนโลยีสารสนเทศและการส่อื สารเพื่อการศกึ ษา รศ.ดร.ปณติ า วรรณพริ ณุ

3 1 ขอบเขตของ เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร เพ่อื การศกึ ษา (Information and communications technology for Education) บทที่ 1 ขอบเขตของเทคโนโลยสี ารสนเทศและการส่ือสารเพื่อการศึกษา รศ.ดร.ปณิตา วรรณพิรณุ

4 บทที่ 1 ขอบเขตของเทคโนโลยีสารสนเทศและการส่อื สารเพื่อการศกึ ษา รศ.ดร.ปณติ า วรรณพริ ณุ

5 บทที่ 1 ขอบเขตของเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารเพือ่ การศกึ ษา รศ.ดร.ปณิตา วรรณพริ ณุ

6 บทท่ี 1 ขอบเขตของเทคโนโลยสี ารสนเทศและการส่อื สารเพื่อการศึกษา วัตถปุ ระสงคกA ารสอน 1. อธิบายขอบขา9 ยของเทคโนโลยกี ารศกึ ษาไดF 2. อธบิ ายความหมายของเทคโนโลยีการศกึ ษาไดF 3. อธิบายความหมายของเทคโนโลยสี ารสนเทศและการสือ่ สารไดF 4. อธบิ ายความหมายของเทคโนโลยสี ารสนเทศและการสือ่ สารเพ่อื การศึกษา ขอบเขตเน้อื หา 1. ขอบขา9 ยของเทคโนโลยกี ารศึกษา 2. เทคโนโลยกี ารศึกษา (Educational Technology) 3. เทคโนโลยสี ารสนเทศและการสอ่ื สาร (Information and Communication Technology) 4. เทคโนโลยีสารสนเทศและการส่ือสารเพ่อื การศกึ ษา (Information and Communication Technology for Education) 5. บทสรุป 6. คำถามทาF ยบท บทท่ี 1 ขอบเขตของเทคโนโลยสี ารสนเทศและการสอ่ื สารเพอื่ การศกึ ษา รศ.ดร.ปณติ า วรรณพริ ุณ

7 1. ขอบขาa ยของเทคโนโลยกี ารศกึ ษา Seel and Richey (1994) ไดFกล9าวถึง ความสัมพนั ธkของการออกแบบระบบการเรียนการสอน และส่อื การสอน ทส่ี มั พนั ธkกบั ขอบขา9 ยทั้ง 5 องคปk ระกอบ ดงั ตอ9 ไปนี้ การออกแบบ (Design) การพัฒนา (Development) การใชF (Utilization) การจัดการ (Management) และการประเมิน (Evaluation) โดยมีรายละเอียดดังต9อไปนี้ บทท่ี 1 ขอบเขตของเทคโนโลยีสารสนเทศและการส่อื สารเพอื่ การศึกษา รศ.ดร.ปณติ า วรรณพิรณุ

8 ภาพ 1.1 ขอบขา่ ยของเทคโนโลยีการศกึ ษาตามการศึกษาของ AECT (Seel and Richey, 1994) 1. การออกแบบ (Design) เปyนขอบข9ายที่แสดงใหFเห็นถึงกรอบหรือโครงร9างที่แสดงความ เชือ่ มโยงระหวา9 งหลกั การและทฤษฎพี น้ื ฐานตา9 งๆ ทจ่ี ะนำไปสราF งและพัฒนางานทางดาF นสอื่ การสอนหรอื เทคโนโลยีการศึกษาอย9างเปyนรูปธรรม โดยในส9วนขอบข9ายการออกแบบนี้ จะเกี่ยวขFองกับ การออกแบบในสว9 นตา9 ง ๆ ดังตอ9 ไปนี้ 1.1 การออกแบบระบบการสอน (Instructional Systems Design) เปyนวิธีการจัดการ ที่รวมขั้นตอนของการสอนประกอบดFวย การวิเคราะหk (Analysis) คือ กระบวนการทีก่ ำหนดวา9 ตFองการ ใหFผูFเรียนไดFรบั อะไร เรียนในเน้ือหาอะไร การออกแบบ (Design) กระบวนการที่จะตFองระบุว9าใหFผFูเรียน เรียนอย9างไร การพัฒนา (Development) คือกระบวนการสรFาง ผลิตสื่อวัสดุการสอน การนำไปใชF (Implementation) คอื การใชFวัสดุและยทุ ธศาสตรตk 9าง ๆ ในการสอน และการประเมิน (Evaluation) คอื กระบวนการในการประเมนิ การสอน 1.2 การออกแบบสาร (Message Design) เปนy การวางแผน เปลย่ี นแปลงสาร เนFนทฤษฎีการ เรียนที่ประยุกตkความรูFบนพื้นฐานของความสนใจ การรับรูF ความจำ การออกแบบสารมีจุดประสงคkเพ่ือ การสอ่ื ความหมายกับผFเู รียน 1.3 กลยุทธkการสอน (Instructional Strategies) เนFนที่การเลือก ลำดับเหตุการณk และ กิจกรรมในบทเรียน ในทางปฏิบัติกลยุทธkการสอนมีความสัมพันธkกับสถานการณkการเรียน ผลของ ปฏิสมั พนั ธkน้ีสามารถอธิบายไดโF ดยโมเดลการสอน การเลอื กยทุ ธศาสตรkการสอนและโมเดลการสอนตFอง ขึ้นอยู9กับสถานการณkการเรียน รวมถึงลักษณะผูFเรียน ธรรมชาติของเนื้อหาวิชา และจุดประสงคkของ ผูเF รียน 1.4 ลักษณะผูFเรียน (Learner Characteristics) คือ ลักษณะและประสบการณkเดิมของ ผเFู รยี นที่จะมีผลตอ9 กระบวนการเรียนการสอน การเลอื ก และการใชยF ทุ ธศาสตรkการสอน 2. การพัฒนา (Development) เปyนขอบข9ายของการสรFางผลิตภัณฑkในรูปแบบของ สื่อการสอนต9างๆ โดยนำพื้นฐานหลักการที่ไดFออกแบบ มาพัฒนาเปyนสื่อที่อาศัยคุณลักษณะของสื่อ รูปแบบต9าง ๆ คือ เทคโนโลยีสื่อสิ่งพิมพk เทคโนโลยีดFานสื่อโสตทัศนk เทคโนโลยีคอมพิวเตอรk และ เทคโนโลยบี ูรณาการ โดยมรี ายละเอยี ดดงั น้ี 2.1 เทคโนโลยีสื่อสิ่งพิมพk (Print Technologies) เปyนการผลิตหรือส9งสารในรูปแบบ สอ่ื ส่งิ พมิ พk สอื่ ดFานวัสดุ เชน9 หนงั สือ โสตทศั นวสั ดุพืน้ ฐานประเภทภาพนง่ิ ภาพถ9าย รวมถึงส่ือขFอความ กราฟกˆ วัสดภุ าพสง่ิ พิมพk ทศั นวสั ดุ ส่ิงเหลา9 นี้เปนy พ้ืนฐานของการพัฒนาการใชFสอ่ื วัสดุการสอนอนื่ ๆ บทท่ี 1 ขอบเขตของเทคโนโลยสี ารสนเทศและการสื่อสารเพอ่ื การศกึ ษา รศ.ดร.ปณติ า วรรณพริ ณุ

9 2.2 เทคโนโลยีดFานสื่อโสตทัศนk - โสตทัศนูปกรณk (Audiovisual Technologies) เปyนวิธีการในการผลิต การคFนหา หรือส9งสาร โดยใชFเครื่องมืออุปกรณk หรือเครื่องมืออิเล็กทรอนิกสk เพื่อนำเสนอสารต9างๆ ดFวยเสียง และภาพ โสตทัศนูปกรณkจะช9วยแสดงสิ่งที่เปyนธรรมชาติจริง ความคิด ทเ่ี ปนy นามธรรม เพ่ือผสFู อนนำไปใชFใหมF ปี ฏสิ ัมพนั ธกk ับกบั ผเFู รียน 2.3 เทคโนโลยีคอมพิวเตอรk (Computer-based Technologies) เปyนวิธีการส9งสาร หรือ ถ9ายทอดสาร โดยการใชไF มโครโพเซสเชอรk เพื่อรบั และส9งขFอมูลแบบดจิ ิตอล ประกอบดFวย คอมพิวเตอรk ช9วยสอน คอมพิวเตอรkเพื่อการบริหารจัดการสอน โทรคมนาคมเพื่อการเรียนการสอน การสื่อสารทาง อิเลก็ ทรอนิกสk การเขาF ถงึ และใชแF หล9งขFอมลู ในระบบเครือข9าย 2.4 เทคโนโลยบี รู ณาการ (Integrated Technologies) เปนy วิธกี ารผลติ และพัฒนา หรือ ส9งถา9 ยขอF มลู กับสอ่ื หลายๆ รปู แบบภายใตFการควบคุมของคอมพิวเตอรk 3. การใชF (Utilization) เปyนการใชFกระบวนการ ทั้งวิธีการเรียนการสอน สื่อการสอน และ แหล9งทรพั ยากรเพอื่ การเรียนการสอน ประกอบดวF ย 3.1 การใชสF ่ือ (Media Utilization) เปนy กระบวนการใชสF ื่อ และแหล9งทรพั ยากรเพ่ือการ เรียนการสอนตามกระบวนการท่ีผ9านการออกแบบการสอนไวF 3.2 การแพร9กระจายนวัตกรรม (Diffusion of Innovations) เปyนกระบวนการสื่อ ความหมาย รวมถึงการวางยทุ ธศาสตรk หรือจุดประสงคkใหFเกิดการยอมรับนวัตกรรมสื่อ และเทคโนโลยี เพ่ือการศกึ ษา 3.3 วิธีการนำไปใชF และการจดั การ (Implementation and Institutionalization) เปyน การใชFสื่อการสอนหรอื ยุทธศาสตรkในสถานการณจk รงิ อย9างตอ9 เน่ือง และใชนF วัตกรรมการศึกษาเปนy ประจำ ในองคkกรหรอื สถานศึกษา 3.4 นโยบาย หลักการและกฎระเบียบขFอบังคับ (Policies and Regulations) เปyน กฎระเบยี บ ขอF บงั คับของสงั คมท่สี 9งผลต9อการแพร9กระจาย และการใชFเทคโนโลยกี ารศกึ ษา 4. การจัดการ (Management) เปyนการควบคุมกระบวนการทางเทคโนโลยีการศึกษา ตลอดจนการวางแผน การจดั การ การประสานงาน และการใหคF ำแนะนำ ประกอบดวF ย 4.1 การจัดการโครงการ (Project Management) เปyนการวางแผน กำกับ ควบคุม การ ออกแบบ และพฒั นาโครงการสอน และสอื่ การเรยี นการสอน 4.2 การจัดการแหล9งทรัพยากร (Resource Management) เปyนการวางแผน กำกับ ควบคุม บริหารและจัดการแหล9งทรพั ยากร เพอ่ื การบรกิ าร การใชงF าน และการเผยแพร9อย9างเปนy ระบบ บทท่ี 1 ขอบเขตของเทคโนโลยีสารสนเทศและการสือ่ สารเพอื่ การศึกษา รศ.ดร.ปณติ า วรรณพิรุณ

10 4.3 การจดั การระบบสง9 ถ9าย (Delivery System Management) เปนy การวางแผน กำกับ ควบคุมวิธีการซึ่งแพร9กระจายสื่อการสอนในองคkการ รวมถึงสื่อ และวิธีการใชFที่จะนำเสนอสารไปยัง ผเFู รียน 4.4 การจัดการสารสนเทศ (Information Management) เปyนการวางแผน กำกับ ควบคุม การเก็บ การสง9 ถ9าย หรือกระบวนการของขFอมลู สารเพื่อสนบั สนุนแหล9งทรัพยากรการเรียน 5. การประเมนิ (Evaluation) เปyนกระบวนการเพ่ือคFนหาขอF มูล และนำขอF มูลมากำหนดความ เหมาะสมของการเรยี นการสอน ประกอบไปดFวยกระบวนการดงั ต9อไปน้ี 5.1 การวิเคราะหปk Žญหา (Problem Analysis) เปyนการคFนหาปŽญหา สาเหตุแทFจริง และ ทำใหปF Žญหาส้ินสุดโดยการใชFขFอมูลตา9 งๆ ถือเปyนวิธกี ารที่จะช9วยตดั สนิ ใจในขน้ั ตอ9 ไป 5.2 เกณฑkการประเมิน (Criterion-Referenced Measurement) เทคนิคการใชFเกณฑk เพอื่ ประเมนิ การสอน ประเมินการสอื่ หรือประเมนิ โครงการเทคโนโลยแี ละสือ่ สารการศกึ ษา 5.3 การประเมนิ ความกFาวหนFา (Formative Evaluation) มีการใชFขอF มูลอย9างเหมาะสม จากการประเมินความกาF วหนาF เพอื่ เปyนฐานในการพฒั นาต9อไป 5.4 การประเมินผลสรุป (Summative Evaluation) มีการใชFขFอมูลอย9างเหมาะสมที่จะ ตัดสินใจกับการดำเนินงานโปรแกรม หรอื โครงการต9อไป ขอบข9ายแนวทางของเทคโนโลยีเพ่ือการเรียนการสอน ถือเปyนขอบข9ายแนวทางของกระบวนการ ปฏิบัติสค9ู วามเปล่ียนแปลง เริม่ จากการออกแบบ พฒั นา ใชF จดั การ และการประเมิน ความสัมพันธkของ ทั้ง 5 ขอบข9าย นำไปสู9แนวทางและกระบวนการพัฒนาทรัพยากรสื่อการเรียนการสอนไดFเปyนอย9างเปyน ระบบ QR Code ความรเูF พมิ่ เตมิ รศ.ดร.ปณติ า วรรณพริ ุณ AECT's Definition of Educational Technology with Dr. Michael Molenda บทท่ี 1 ขอบเขตของเทคโนโลยีสารสนเทศและการส่อื สารเพ่ือการศกึ ษา

11 QR Code ความรเFู พม่ิ เตมิ ทฤษฎี ความหมาย ขอบเขต แนวคดิ ความสำคญั ทางนวตั กรรม เทคโนโลยสี ารสนเทศเพอื่ การศกึ ษา บทท่ี 1 ขอบเขตของเทคโนโลยสี ารสนเทศและการสื่อสารเพอ่ื การศกึ ษา รศ.ดร.ปณติ า วรรณพริ ณุ

12 2. เทคโนโลยกี ารศกึ ษา (Educational Technology) ชัยยงคk พรหมวงศk (2545) ไดFใหFความหมายว9า เทคโนโลยีการศกึ ษาเปนy ศาสตรkว9าดFวยวิธีการ หรอื การศึกษา เปyนเร่ืองของระบบในการประยกุ ตเk อาเทคนิควิธีการ แนวความคิด อปุ กรณแk ละเครื่องมือ ใหม9ๆ มาใชFเพื่อชว9 ยแกFปŽญหาทางการศกึ ษาทั้งในดาF นการขยายงานและดาF นการปรบั ปรงุ คุณภาพของการ เรียนการสอน เทคโนโลยีเปyนระบบการประยุกตkผลิตกรรมทางวิทยาศาสตรk (วัสดุ) และผลติ กรรมของ วิศวกรรม (อุปกรณk) โดยยึดหลักทางพฤติกรรมศาสตรk (วิธีการ) มาช9วยในการเพิ่มประสิทธิภาพทาง การศึกษาท้ังในดFานบรหิ ารดาF นวิชาการ และดาF นบรกิ าร หรอื อกี นยั หนึ่ง เทคโนโลยกี ารศกึ ษา เปyนระบบ การนำวัสดุ อุปกรณkและวิธีการมาใชFในการปรับปรุงระบบการศึกษาเพื่อใหFมีประสิทธภิ าพสูงขึ้น วัสดุ (Material) หมายถงึ ผลิตกรรมทางวทิ ยาศาสตรk สง่ิ ท่มี กี ารผุผังสิ้นเปลอื งไดFง9าย เชน9 ชอรคk ดนิ สอ ฟลˆ kม กระดาษ ส9วนอุปกรณk (Equipment) หมายถึงผลิตกรรมทางวิศวกรรมท่ีเปyนเคร่ืองมอื ค9าง ๆ เช9น โต•ะ กระดานดำ เกFาอี้ เครื่องฉาย เครื่องเสียง เครื่องรับโทรทัศนk ฯลฯ และวิธีการ (Technique) หมายถงึ ระบบ กระบวนการ กิจกรรมต9าง ๆ ทีต่ Fองคำนงึ ถึงหลักจิตวิทยา หลักสังคมวทิ ยา ภาษา ฯลฯ ท่ีนำมาใชFในการศกึ ษา เช9น การสาธิต ทดลอง กลม9ุ สัมพนั ธk เปyนตFน กดิ านนั ทk มลทิ อง (2548) ไดใF หFความหมายว9า เทคโนโลยีการศกึ ษาเปyนการประยุกตkเอาแนวคิด เทคนิค วิธีการ วัสดุ อุปกรณk การจัดระบบสารสนเทศ และสิ่งต9าง ๆ มาใชFในการศึกษาใหFเกิด ประสิทธภิ าพสูงสุดเพอื่ พัฒนาทรพั ยากรมนุษยk และกระตFุนใหผF เูF รยี นเกดิ การเรียนรตFู ลอดชีวิตทั้งในและ นอกหอF งเรียน Good C. (1973) กล9าวว9า เทคโนโลยีการศึกษาหมายถึง การนำหลักการทางวิทยาศาสตรkมา ประยกุ ตใk ชFเพื่อการออกแบบและส9งเสรมิ ระบบการเรียนการสอน โดนเนนF ที่วตั ถุประสงคkทางการศึกษาที่ สามารถวัดไดFอย9างถูกตFองแน9นอน มีการยึดหลักผูFเรยี นเปyนศูนยkกลางการเรียนมากกว9ายึดเนื้อหาวิชามี การใชกF ารศกึ ษาเชิงปฏิบตั ิโดยผา9 นการวิเคราะหแk ละการใชFโสตทัศนปู กรณรk วมถึงเทคนิคการสอนโดยใชF คอมพิวเตอรk และอปุ กรณอk ื่น ๆ คณะกรรมาธิการสาขาเทคโนโลยีการสอน ประเทศสหรัฐอเมริกา (The Commission on Instructional Technology, USA) (2015) กล9าวว9า เทคโนโลยีการศกึ ษา คือ การนำแนวความคิดท่ี เปyนระบบไปใชFในการออกแบบ ดำเนินการ และประเมินกระบวนการเรียนการสอนทั้งกระบวนการใน บทที่ 1 ขอบเขตของเทคโนโลยีสารสนเทศและการส่อื สารเพ่ือการศกึ ษา รศ.ดร.ปณิตา วรรณพิรุณ

13 รปู ของวัตถปุ ระสงคเk ฉพาะ ซง่ึ มพี ้ืนฐานมาจากผลการวิจยั เก่ียวกับการเรยี นรแFู ละการส่ือความหมายของ มนุษยkเรา อีกทั้งนำเอาทรัพยากรมนุษยkและทรัพยากรอื่น ๆ มาผสมผสานกัน ทั้งนี้เพื่อก9อใหFเกิด ประสทิ ธภิ าพของการเรยี นรูทF ่ีสูงย่ิงขนึ้ Gané and Briggs (1974) กล9าวว9า เทคโนโลยกี ารศกึ ษา พัฒนาจากการออกแบบการเรียนการ สอนรปู แบบตา9 ง ๆ ท่สี ัมพันธกk ับพฤตกิ รรมศาสตรk ทฤษฎีการเรยี นรFู เทคโนโลยีดาF นวทิ ยาศาสตรkกายภาพ และความสนใจในเรียนรFขู องแตล9 ะบคุ คล AECT (1977) ไดใF หคF ำนยิ ามไวFว9า เทคโนโลยกี ารศึกษาเปyนส่งิ ทซี่ ับซFอน เปนy กระบวนการบูรณา การทีเ่ ก่ยี วกับมนุษยk วธิ ดี ำเนินการ แนวคิด เครอ่ื งมือ และอุปกรณk เพอื่ การวิเคราะหkปญŽ หา การคดิ วิธีการ นำไปใชF การประเมนิ และการจัดแนวทางการแกปF ญŽ หาในส9วนทเ่ี กยี่ วกับการเรียนรFทู ง้ั มวลของมนุษยk เทคโนโลยีการศึกษา (Educational Technology) ตามรูปศพั ทk เทคโน (วิธีการ) + โลยี(วิทยา) หมายถึง ศาสตรkที่ว9าดFวยวิธีการทางการศึกษา ครอบคลมุ ระบบการนำวิธีการ มาปรับปรุงประสิทธิภาพ ของการศกึ ษาใหFสงู ขึน้ เทคโนโลยีการศกึ ษาครอบคลมุ องคkประกอบ 3 ประการ คือ 1. วัสดุ ไดแF ก9 ส่งิ ทมี่ กี ารผพุ งั สนิ้ เปลอื งต9างๆ อาทิ ชอลคk ดนิ สอ กระดาษ ฟˆลมk 2. อปุ กรณkหรอื เคร่อื งมือ ไดแF ก9 ส่งิ ที่มคี วามคงทนถาวร อาทิ กระดานดำ เคร่ืองฉายภาพยนตรk เคร่อื งฉายแผ9นใส เครอ่ื งบันทึกภาพ ฯลฯ 3. วิธีการ ไดแF ก9 กจิ กรรม การสาธติ ทดลองต9างๆ ซึง่ จะตอF งมี ระบบการนำมาบูรณาการใหFการ เรยี นรูFมีประสทิ ธิภาพ Edgar Dale (1969) กล9าวว9า เทคโนโลยีการศึกษา ไม9ใช9เครื่องมือ แต9เปyนแผนการหรือวิธีการ ทำงานอยา9 งเปนy ระบบ ใหFบรรลผุ ลตามแผนการยังมีคำอกี คำหนง่ึ ซ่งึ เรามักจะพูดกันเสมอ คือ คำว9าเทคนคิ (Technique) เพ่ือใหFผอFู า9 นทราบวธิ ีในการวเิ คราะหคk วามหมายของ เทคโนโลยี และเทคนิค เราอาจกล9าว เปyนหลักง9าย ๆ ว9า เทคนิคนั้นหมายถึง หลักการหรือวิธีการใชFหรือซ9อมบำรุงรักษาเครื่องมือ เพื่อใหF เคร่ืองมอื ทำงานไดFดีทสี่ ุด การใชเF ทคนิคมีหลกั 3 ประการ คอื จะใชเF ครอ่ื งมืออย9างไร จะซ9อมเครื่องมือ อยา9 งไร และ จะบำรุงรกั ษาเครื่องมืออยา9 งไร ผมFู คี วามรFทู ำหนFาที่ดงั กล9าวไดF เรียกวา9 ช9างเทคนิค (Technician) สว9 นเทคโนโลยี หมายถงึ การ ใชเF ครอ่ื งมือใหFเหมาะสมกับสถานการณkในการแกFปญŽ หา ผFูท่ีนำเอาเทคโนโลยมี าใชF เรียกวา9 นักเทคโนโลยี (Technologist) โดยมีหลักการ 5 ประการ คือ จะใชFเครื่องมือกับใคร จะใชFเครื่องมือเมื่อใด จะใชF เคร่อื งมอื ทีไ่ หน จะใชเF ครือ่ งมือทำไม และจะใชเF ครอ่ื งมือเพ่อื อะไร บทท่ี 1 ขอบเขตของเทคโนโลยสี ารสนเทศและการสือ่ สารเพ่อื การศึกษา รศ.ดร.ปณิตา วรรณพริ ณุ

14 สรุปไดFว9า เทคโนโลยีการศึกษา (Educational Technology) เปyนศาสตรkที่ประยุกตk วิชาการ ต9างๆ มาจัดการเรียนการสอนใหFผูFเรียนสามารถเรียนรูFตามวัตถุประสงคkไดFอย9างมี ประสิทธิภาพ ประสิทธิผล โดยการนำคำ “เทคโนโลยี” ซง่ึ มคี วามหมายวา9 เปนy ศาสตรkแห9งวิธกี าร ซงึ่ ไม9ไดFมีความหมาย วา9 เปyนศาสตรkแห9งเคร่ืองมอื เพยี งอยา9 งเดียว แต9รวมถึงวัสดแุ ละวิธีการ เมอ่ื นำมาใชF กับ “การศึกษา” จึง เปyนคำใหม9ท่ีมีความหมายวา9 การประยุกตkเครื่องมือ วัสดุและวธิ ีการไปส9งเสริม ประสิทธิภาพการเรียนรFู รวมถึงการจัดสภาพแวดลอF มใหม9เพ่ือการเรยี นรูF “ส่อื สาร” เปyน กระบวนการถ9ายทอดขFอมลู ขา9 วสารจากผูF ส9งไปยังผูFรับ โดยอาศัยสื่อหรือช9องทางต9างๆ ใหFเกิดความ เขFาใจและเปนy แบบปฏิสัมพนั ธk เปyนการนำ ความรูFทางวิทยาศาสตรkที่เปyนระบบเพื่อใชFปฏิบัติในการแกFปŽญหาการศึกษาและการเรียนการสอน ซึ่ง ครอบคลุมองคkประกอบ 3 ประการคือ วัสดุ อุปกรณk และวิธีการเทคโนโลยีการศึกษา เปyนการขยาย แนวคิดเกี่ยวกบั โสตทศั นศกึ ษาใหFกวFางขวางยิ่งขนึ้ QR Code ความรเูF พม่ิ เตมิ What Is Educational Technology? 3. เทคโนโลยสี ารสนเทศและการสอื่ สาร (Information and Communication Technology: ICT) เทคโนโลยี (Technology) หมายถึง การนำความรูFทางดFานวิทยาศาสตรkมาประยุกตkในการ พัฒนาเครื่องมือ เครื่องใชF อุปกรณk วิธีการหรอื กระบวนการ เพื่อช9วยในการทำงานหรือแกFปŽญหาต9างๆ ทง้ั น้เี พอ่ื ใหFเกิดประโยชนkตอ9 บุคคล กลม9ุ คน หรอื องคkกร ลกั ษณะของเทคโนโลยี สามารถจำแนกออกไดเF ปyน 3 ลกั ษณะ คือ บทที่ 1 ขอบเขตของเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารเพื่อการศึกษา รศ.ดร.ปณติ า วรรณพิรุณ

15 1. เทคโนโลยีในลกั ษณะของกระบวนการ ( Process) เปนy การใชอF ย9างเปนy ระบบของวิธกี ารทาง วิทยาศาสตรkหรือความรูตF 9างๆที่ไดรF วบรวมไวF เพื่อนำไปสูผ9 ลในทางปฏิบตั ิ โดยเชื่อว9าเปนy กระบวนการท่ี เชอื่ ถอื ไดFและนำไปส9ูการแกFปŽญหาต9าง ๆ 2. เทคโนโลยใี นลกั ษณะของผลผลิต (Product) หมายถึง วัสดุและอุปกรณkทเี่ ปyนผลมาจากการ ใชกF ระบวนการทางเทคโนโลยี 3. เทคโนโลยีในลักษณะผสมของกระบวนการและผลผลิต (Process and product) เช9น ระบบคอมพวิ เตอรซk ่ึงมีการทำงานเปนy ปฏสิ มั พันธรk ะหว9างตวั เครอ่ื งกับโปรแกรม หลักการใชเF ทคโนโลยี มี 3 ประการ คือ 1. ประสิทธิภาพของงาน (efficiency) เทคโนโลยีตFองชว9 ยใหกF ารดำเนินงานบรรลเุ ปา¡ หมายและ รวดเรว็ สามารถตรวจสอบไดF 2. ประสิทธิผล (productivity) ตFองชว9 ยใหกF ารทำงานไดFผลออกมาอย9างเตม็ ท่ี 3. ประหยดั (economy) ท้งั เวลาและแรงงาน ลงทนุ นอF ยแตไ9 ดผF ลมากกว9าทนุ สารสนเทศ (Information) หมายถึง ผลลัพธทk ี่เกดิ จากการนำขFอมูลมาผ9านกระบวนการต9างๆ อยา9 งมรี ะบบ จนไดสF ่งิ ท่ีเปyนประโยชนk มีคณุ คา9 และสาระ หรือมเี นอ้ื หาและรูปแบบทเ่ี หมาะสมตามความ ตFองการของผใFู ชF เทคโนโลยีสารสนเทศ (Information Technology) หมายถึง การนำความรูFทางดFาน วิทยาศาสตรkมาประยุกตkใชFเพื่อสรFางหรือจัดการกับสารสนเทศอย9างเปyนระบบและรวดเร็ว โดยอาศัย เทคโนโลยีทางดFานคอมพิวเตอรk ทั้งนี้เพื่อใหFเกิดประโยชนkต9อบุคคล กลุ9มบุคคล หรือองคkกร ทั้งน้ี เทคโนโลยสี ารสนเทศยงั ตFองพึง่ พาเทคโนโลยีดาF นการสอื่ สารและโทรคมนาคม ซง่ึ เปyนวิธกี ารท่จี ะส9งขFอมูล จากที่หนึ่งไปยังอีกทีห่ นึ่ง เพื่อการแลกเปลี่ยนหรือเผยแพร9ขFอมูล และสารสนเทศไดFอย9างรวดเร็วทันตอ9 การใชFประโยชนk ผ9านอุปกรณkสื่อสาร เช9น วิทยุ โทรศัพทk เครื่องโทรสาร คอมพิวเตอรk คลื่นวิทยุ และ ดาวเทยี ม ดังนั้นในปจŽ จบุ ันเทคโนโลยีสารสนเทศและเทคโนโลยกี ารสื่อสารจงึ มกั ใชFคูก9 ัน เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร (Information and Communication Technology: ICT) ตามแผนแม9บทเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารประเทศไทย พ.ศ. 2545-2549 หมายถึง เทคโนโลยีที่เกี่ยวขFองกับข9าวสาร ขFอมูลและการสื่อสาร นับตั้งแต9การสรFาง การนำมาวิเคราะหk การประมวลผล การรบั และสง9 ขFอมูล การจดั เกบ็ และการนำไปใชFงานใหม9 เทคโนโลยีเหลา9 นมี้ กั จะหมายถึง บทท่ี 1 ขอบเขตของเทคโนโลยสี ารสนเทศและการสื่อสารเพอื่ การศกึ ษา รศ.ดร.ปณติ า วรรณพิรณุ

16 คอมพิวเตอรk ซึ่งประกอบดFวยส9วนอุปกรณk (Hardware) ส9วนคำสั่ง (Software) และส9วนขFอมูล (Data) และ ระบบการสื่อสารต9างๆ ไมว9 า9 จะเปนy โทรศพั ทk ระบบสือ่ สารขFอมูล ดาวเทียมหรอื เครื่องมอื สื่อสารใดๆ ทั้งมีสายและไรFสาย สอดคลFองกับ Mallard (2002) ที่ไดFใหFความหมายว9า เทคโนโลยีสารสนเทศและ การสื่อสาร Information and Communication Technology คือ Information Technology (IT) และ Communication Technology (CT) Information Technology: IT หมายถึง อุปกรณk (Hardware) และโปรแกรมคอมพิวเตอรk (Software) ซึ่งใชFเพื่อการเขFาถึง แกFไข จัดเก็บ รวบรวม ควบคุม และนำเสนอสารสนเทศในรูปแบบ อิเล็กทรอนกิ สk ประกอบดFวย - Hardware ไดFแก9 Personal Computers, Scanners และ Digital Cameras เปนy ตFน - Software ไดFแก9 Database Storage Programs และ Multimedia Programs เปนy ตนF Communication Technology: CT หมายถึง อุปกรณkโทรคมนาคม (Tele-communication Equipment) ใชFเพื่อประโยชนkในการคFนหาและเขFาถึงสารสนเทศ ไดFแก9 โทรศัพทk โทรสาร โมเด็ม และ คอมพวิ เตอรk เปyนตFน การเปลี่ยนแปลงของสภาวการณkโลกที่กFาวสู9โลกแห9งการเรียนรูFเทคโนโลยีนานาประเทศต9าง พยายามปรบั กลยทุ ธk เพือ่ ยกระดับศักยภาพของสังคมดFวยการนำเทคโนโลยรี 9วมสมัยถงึ ผลกระทบในการ ใชเF ทคโนโลยีสารสนเทศในสงั คม 4 ดFาน คือ 1) ดFานความรFเู ทคโนโลยีสารสนเทศชว9 ยอำนวยความสะดวกในการขยายขอบเขตของความรFูทั้ง ในแนวลึกและแนวกวFางใหแF ก9ผFศู ึกษา คFนควาF 2) ดFานการทำใหFเกิดอาชีพใหม9และทุกคนจำเปyนตFองมีความรูFและทักษะทางดFานเทคโนโลยี สารสนเทศ 3) ดFานการเปล่ียนแปลงทางดFานความสัมพนั ธขk องผคFู นในสงั คมและความไม9เทา9 เทยี มกันในสงั คม 4) ดาF นการอำนวยความสะดวกทัง้ ในดFานการศกึ ษา การดำรงชวี ติ ช9วยในการคดิ การตดั สินใจ และประหยัดเวลา QR Code ความรเFู พมิ่ เติม รศ.ดร.ปณิตา วรรณพิรณุ What is ICT? บทท่ี 1 ขอบเขตของเทคโนโลยสี ารสนเทศและการส่ือสารเพอ่ื การศึกษา

17 4. เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารเพื่อการศึกษา (Information and Communication Technology for Education) การนำเทคโนโลยสี ารสนเทศและการสื่อสารมาใชFเพ่ือการศึกษา มหี ลายลกั ษณะคือ (ปทีป เมธา คณุ วุฒ,ิ 2544 ; ถนอมพร เลาหจรัสแสง, 2545) 1) เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารลดความเหลื่อมล้ำของโอกาสทางการศึกษา สิ่งนี้เปนy เงื่อนไขสำคัญในการตอบสนองนโยบายการศึกษาท่ีเปyน \"การศึกษาเพือ่ ประชาชนทุกคน\" ที่จะเปyนการ สรFางความเท9าเทยี มทางสังคม โดยเฉพาะอย9างยิ่งความเท9าเทยี มทางดFานการศึกษา ตัวอย9างทีส่ ำคญั คือ การเรยี นการสอนทางไกลทท่ี ำใหFผูFเรยี นในทีห่ า9 งไกลในชนบทที่ดอF ยโอกาส ใหFมโี อกาสเท9าเทยี มกบั ผูFเรยี น ที่อยู9ในสถานที่ในเมือง รวมทั้งการที่ผูFเรียนมีโอกาสเขFาถึงแหล9งขFอมูลของโลก ผ9านทางเครือข9าย อินเทอรเk น็ต หรอื การทีเ่ ทคโนโลยสี ารสนเทศเปyนเครอ่ื งมอื ทช่ี ว9 ยใหFคนพิการสามารถมีโอกาสรับการศกึ ษา ในสงิ่ แวดลอF มของคนปกติ และยังเปดˆ โอกาสใหFคนพิการใชFเทคโนโลยีสารสนเทศเพือ่ การเรียนรFูและเพ่ือ การประกอบอาชพี อีกดวF ย 2) เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารเปyนเครื่องมือในการพัฒนาคุณภาพทางการศึกษา เทคโนโลยีสามารถทำไดFในรูปแบบต9าง ๆ เช9น การที่ผูFเรียนที่เรียนรูFโดยสามารถใชFเวลาเพิ่มเติมกับ บทเรยี นดวF ยส่อื ซีดรี อมเพอ่ื ตามใหทF ันเพ่ือน ผเูF รียนทร่ี ับขFอมูลไดFปกติสามารถเพมิ่ ศักยภาพในการเรียนรูF ดFวยตนเองไดFมากขึ้น จากความหลากหลายของเนื้อหาในสื่อสารอิเล็กทรอนิกสk นอกจากนี้ฐานขFอมูล อเิ ล็กทรอนิกสkทง้ั ในระดับทอF งถ่ินหรือระดบั โลกอย9างระบบเวลิ ดkไวดkเว็บในอนิ เทอรเk นต็ ยังเปˆดโอกาสใหF ผูFเรียนสามารถพัฒนาคุณภาพของการเรียนรูFจากฐานขFอมูลที่หลากหลายและกวFางขวาง อย9างที่ระบบ ฐานขFอมูลหรือหอF งสมุดเดิมไม9สามารถรองรับไดF วิวัฒนาการของเทคโนโลยีสารสนเทศยังทำใหFสื่อทาง เสยี ง ส่ือขFอความ สื่อทางภาพ สามารถผนวกเขFาหากัน และนำเสนอไดFอยา9 งน9าสนใจและไมน9 า9 เบอื่ ไม9ว9า จะดึงขFอมูลจากสือ่ ที่เก็บขFอมูล เช9น ฮารkดดิสกk ซีดีรอม หรือจากเครือข9าย ซึ่งปŽจจุบันมีเทคโนโลยีดิจทิ ัล และการบีบอัดสัญญาณที่กFาวหนFาที่ไดFอย9างรวดเร็วและสมบูรณk ในขณะเดียวกันขFอมลู ที่มีประโยชนkยัง สามารถเก็บบันทึกและเรียกใชFร9วมกันไดจF ากคลังดิจิทัล (Digital Archive) ในรูปแบบต9าง ๆ นอกจากนี้ เทคโนโลยีคอมพิวเตอรkประเภทความจริงเสมือน (Virtual Reality) ยังสามารถประยุกตkใชเF ปyนประโยชนk ทางการศกึ ษาและการฝ©กอบรม บทที่ 1 ขอบเขตของเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารเพอื่ การศกึ ษา รศ.ดร.ปณิตา วรรณพิรุณ

18 3) การพฒั นาบุคลากรทางการศกึ ษาใหมF คี วามรูทF างดาF นเทคโนโลยี ในประเดน็ น้ีไดคF ำนึงถงึ ระดบั การสรFางทกั ษะพ้นื ฐาน (Literacy) การสราF งผสูF อนที่มีความรทูF จี่ ะใชเF ทคโนโลยี สารสนเทศและการสอ่ื สาร ประกอบการเรียนการสอน การสรFางผูFมีความรูF ความชำนาญ เฉพาะศาสตรkทางคอมพิวเตอรkในระดับ ต9างๆ เพื่อที่จะนำไปสู9การคิดคFนสราF งสรรคkเทคโนโลยี สารสนเทศ และที่จำเปyนมากสำหรับประชาชน ท่ัวไป คือการสรFางทกั ษะพนื้ ฐานทางคอมพวิ เตอรk 4) บทบาทของอนิ เทอรเk นต็ กับการศกึ ษา อินเทอรเk นต็ เปyน \"เครอื ข9ายแหง9 เครือข9าย\" (Network of Networks) ทำใหFเกิดการเช่อื มโยงกันอย9างเสรี โดยไมม9 กี ารปˆดกัน้ การเผยแพรแ9 ละสืบคFนขFอมูลผ9าน ระบบเวิลดkไวดkเว็บ (World Wide Web) ทำใหFบุคคลสามารถเผยแพรข9 อF มลู ของตนเองตอ9 โลกไดFงา9 ย พอ กับการสืบคFนขFอมูลโดยใชFระบบทะเบียนที่อยู9 (Uniform Resource Locator: URL) และผ9านตวั สืบคFน (Search Engines) ต9าง ๆ นอกจากนั้นการสื่อสารผ9านระบบไปรษณียอk ิเล็กทรอนิกสk (Electronic Mail หรือ E-mail) เปyนการปฏิวัติระบบการส่ือสารทั่วโลกดวF ยสะดวก ความเร็ว และถูกตFองสมบูรณk รวมท้ัง การแลกเปลี่ยนสาระความรูFผ9านระบบแผนกระดานข9าว (Bulletin Board) และกลุ9มอภิปราย (Discussion Groups) ต9าง ๆ ทำใหFเกดิ การ แลกเปลีย่ นความรูFกนั อย9างกวFางขวางและทั่วถึงกันมากข้ึน รูปแบบของการสืบคFนขอF มูลของภาษา HTML (Hyper Text Markup Language) นอกจากความสะดวก และง9ายต9อการใชFแลFวยงั เปนy สภาพแวดลอF มที่อาจมผี ลทางจติ วิทยาใหผF FูใชFคFนหาขFอมลู ลึกลงไป โดยสรุปเทคโนโลยสี ารสนเทศและการสื่อสาร มีสว9 นสัมพันธหk รอื เอ้ือตอ9 การศึกษาทั้งในดFานการ เรยี นการสอน การวจิ ัย การบริหาร และการบรกิ ารสังคม QR Code ความรเูF พมิ่ เตมิ Information and communication Technology for education 5. บทสรปุ บทท่ี 1 ขอบเขตของเทคโนโลยสี ารสนเทศและการสอื่ สารเพือ่ การศึกษา รศ.ดร.ปณติ า วรรณพิรณุ

19 เทคโนโลยีการศึกษา (Educational Technology) ประกอบดFวย 5 องคkประกอบ ไดFแก9 การ ออกแบบ (Design) การพัฒนา (Development) การใชF (Utilization) การจัดการ (Management) และ การประเมิน (Evaluation) เทคโนโลยีการศึกษา เปyนศาสตรkที่ประยุกตk วิชาการต9างๆ มาจัดการเรียนการสอนใหFผูFเรียน สามารถเรียนรFูตามวัตถุประสงคkไดFอย9างมี ประสิทธิภาพ ประสิทธผิ ล โดยการนำคำ “เทคโนโลยี” ซึ่งมี ความหมายว9าเปyนศาสตรแk ห9งวธิ ีการ ซงึ่ ไมไ9 ดมF ีความหมายว9าเปyนศาสตรkแห9งเคร่ืองมือเพยี งอย9างเดียว แต9 รวมถึงวัสดุและวิธีการ เมื่อนำมาใชF กับ “การศึกษา” จึงเปyนคำใหม9ที่มีความหมายว9า การประยุกตk เครื่องมอื วัสดุและวิธีการไปส9งเสริม ประสิทธิภาพการเรยี นรูF รวมถึงการจัดสภาพแวดลFอมใหม9เพือ่ การ เรยี นรูF “ส่ือสาร” เปyน กระบวนการถา9 ยทอดขFอมูลข9าวสารจากผสูF 9งไปยังผูFรับ โดยอาศัยสื่อหรือช9องทาง ต9างๆ ใหFเกดิ ความ เขาF ใจและเปyนแบบปฏสิ มั พนั ธk เปนy การนำความรทูF างวิทยาศาสตรทk ่เี ปyนระบบเพ่ือใชF ปฏิบัติในการแกFปŽญหาการศึกษาและการเรียนการสอน ซึง่ ครอบคลุมองคkประกอบ 3 ประการคือ วัสดุ อุปกรณk และวิธีการเทคโนโลยกี ารศกึ ษา เปนy การขยายแนวคิดเก่ียวกบั โสตทัศนศึกษาใหFกวาF งขวางย่งิ ขน้ึ นวัตกรรมการศกึ ษา (Educational Innovation ) เปyนทีจ่ ะชว9 ยใหFการศึกษา และการเรียนการ สอนมีประสิทธิภาพดียิ่งขึ้น ผูFเรียนสามารถเกิดการเรียนรูFอย9างรวดเร็วมีประสิทธิผลสูงกว9าเดิม เกิด แรงจูงใจในการเรยี นดFวยนวตั กรรมการศกึ ษา และประหยัดเวลาในการเรยี นไดอF ีกดวF ย ในปจŽ จุบนั มีการใชF นวัตกรรมการศึกษามากมายหลายอย9าง ซึ่งมีทั้งนวัตกรรมที่ใชFกันอย9างแพร9หลายแลFว และประเภทท่ี กำลงั เผยแพร9 เปนy การนำเอาส่ิงใหมซ9 ง่ึ อาจจะอยใ9ู นรปู ของความคดิ หรือการกระทำ รวมท้งั สงิ่ ประดิษฐkก็ ตามเขFามาใชFในระบบการศึกษา เพื่อมุ9งหวังท่ีจะเปลี่ยนแปลงสิง่ ที่มีอยู9เดิมใหFระบบการจัดการศึกษามี ประสทิ ธภิ าพยงิ่ ขึ้น ทำใหFผFูเรียนสามารถเกิดการเรยี นรFไู ดFอย9างรวดเร็วเกดิ แรงจงู ใจในการเรยี น และช9วย ใหปF ระหยัดเวลาในการเรยี น บทที่ 1 ขอบเขตของเทคโนโลยสี ารสนเทศและการสอ่ื สารเพื่อการศึกษา รศ.ดร.ปณิตา วรรณพริ ุณ

20 6. คำถามทFายบท คำถามขอF ที่ 1 อธิบายขอบขา9 ยของเทคโนโลยีการศกึ ษา คำถามขFอท่ี 2 อธิบายความหมายของเทคโนโลยีการศกึ ษา คำถามขFอท่ี 3 อธบิ ายความหมายของเทคโนโลยสี ารสนเทศและการสอื่ สาร คำถามขFอที่ 4 อธบิ ายความหมายของเทคโนโลยสี ารสนเทศและการสื่อสารเพ่ือการศกึ ษา คำถามขFอท่ี 4 ยกตัวอย9างของสื่อการเรียนการสอน พรFอมทั้งบอกแนวคิดในการจำแนกประเภทและบอก คณุ สมบตั ิของสื่อการเรยี นการสอน คำถามขอF ที่ 5 สถานการณk “ท9านตFองไปออกค9ายอาสาพัฒนา ณ โรงเรียนประถมศึกษาท่ีไม9มไี ฟฟ¡า บนดอย แม9สลอง จังหวัดเชียงราย โดยท9านไดFรับมอบหมายใหFสอนวิธีการทำเครื่องกรองน้ำอย9างง9าย ใหFกับ นกั เรยี นชาวเขา ช้ันประถมศกึ ษาปท- ่ี 4-6 จำนวน 30 คน” จากสถานการณkทีก่ ำหนดใหF ทา9 นจะใชFสอ่ื การเรียนการสอนอะไร และมวี ิธีการสอนอย9างไร บทที่ 1 ขอบเขตของเทคโนโลยีสารสนเทศและการสอื่ สารเพอื่ การศึกษา รศ.ดร.ปณติ า วรรณพริ ณุ