เทคโนโลยีสารสนเทศ และการสื่อสารเพื่อการศึกษา

[Date] บทที่ 1 ขอบเขตของ เทคโนโลยีสารสนเทศและ การสื่อสารเพ่ือการศึกษา รองศาสตราจารย* ดร.ปณติ า วรรณพริ ณุ สาขาวิชาเทคโนโลยสี ารสนเทศและการส่ือสารเพอื่ การศึกษา คณะครศุ าสตร>อตุ สาหกรรม มหาวิทยาลัยเทคโนโลยพี ระจอม เกลCาพระนครเหนือ

1 ตอนที่ 1 เทคโนโลยีสารสนเทศ และการสื่อสารเพ่อื การศกึ ษา บทที่ 1 ขอบเขตของเทคโนโลยีสารสนเทศและการส่ือสารเพือ่ การศกึ ษา รองศาสตราจารย= ดร.ปณิตา วรรณพริ ุณ

2 บทที่ 1 ขอบเขตของเทคโนโลยสี ารสนเทศและการสื่อสารเพ่อื การศกึ ษา รองศาสตราจารย= ดร.ปณิตา วรรณพริ ณุ

3 1 ขอบเขตของ เทคโนโลยสี ารสนเทศและการสือ่ สาร เพอื่ การศกึ ษา (Information and communications technology for Education) บทท่ี 1 ขอบเขตของเทคโนโลยีสารสนเทศและการสอ่ื สารเพือ่ การศึกษา รองศาสตราจารย= ดร.ปณติ า วรรณพริ ุณ

4 บทที่ 1 ขอบเขตของเทคโนโลยสี ารสนเทศและการสื่อสารเพ่อื การศกึ ษา รองศาสตราจารย= ดร.ปณิตา วรรณพริ ณุ

5 บทที่ 1 ขอบเขตของเทคโนโลยสี ารสนเทศและการสื่อสารเพ่อื การศกึ ษา วัตถปุ ระสงคก- ารสอน 1. อธิบายขอบขา/ ยของเทคโนโลยกี ารศึกษาได? 2. อธบิ ายความหมายของเทคโนโลยีการศกึ ษาได? 3. อธิบายความหมายของเทคโนโลยสี ารสนเทศและการส่ือสารได? 4. อธบิ ายความหมายของเทคโนโลยสี ารสนเทศและการสือ่ สารเพ่อื การศึกษา ขอบเขตเน้อื หา 1. ขอบข/ายของเทคโนโลยีการศึกษา 2. เทคโนโลยีการศึกษา (Educational Technology) 3. เทคโนโลยสี ารสนเทศและการสอื่ สาร (Information and Communication Technology) 4. เทคโนโลยีสารสนเทศและการส่อื สารเพอ่ื การศกึ ษา (Information and Communication Technology for Education) 5. บทสรปุ 6. คำถามท?ายบท บทที่ 1 ขอบเขตของเทคโนโลยสี ารสนเทศและการสื่อสารเพ่ือการศกึ ษา รองศาสตราจารย= ดร.ปณิตา วรรณพิรณุ

6 1. ขอบขา< ยของเทคโนโลยีการศึกษา Seel and Richey (1994) ได?กล/าวถึง ความสัมพันธhของการออกแบบระบบการเรียนการสอน และสื่อการสอน ที่สัมพันธhกับขอบข/ายทั้ง 5 องคhประกอบ ดังต/อไปนี้ การออกแบบ (Design) การพัฒนา (Development) การใช? (Utilization) การจัดการ (Management) และการประเมิน (Evaluation) โดยมีรายละเอยี ดดังต/อไปน้ี บทที่ 1 ขอบเขตของเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารเพอ่ื การศกึ ษา รองศาสตราจารย= ดร.ปณิตา วรรณพริ ณุ

7 ภาพ 1.1 ขอบข่ายของเทคโนโลยกี ารศกึ ษาตามการศกึ ษาของ AECT (Seel and Richey, 1994) 1. การออกแบบ (Design) เปwนขอบข/ายที่แสดงให?เห็นถึงกรอบหรือโครงร/างที่แสดงความ เชื่อมโยงระหว/างหลักการและทฤษฎีพื้นฐานต/างๆ ที่จะนำไปสร?างและพัฒนางานทางด?านสื่อการสอนหรือ เทคโนโลยีการศึกษาอย/างเปwนรูปธรรม โดยในส/วนขอบข/ายการออกแบบนี้ จะเกี่ยวข?องกับ การออกแบบในสว/ นต/าง ๆ ดังตอ/ ไปนี้ 1.1 การออกแบบระบบการสอน (Instructional Systems Design) เปwนวิธีการจัดการ ที่รวมขั้นตอนของการสอนประกอบด?วย การวิเคราะหh (Analysis) คือ กระบวนการที่กำหนดว/าต?องการ ให?ผู?เรียนได?รับอะไร เรียนในเนื้อหาอะไร การออกแบบ (Design) กระบวนการที่จะต?องระบุว/าให?ผู?เรียน เรียนอย/างไร การพัฒนา (Development) คือกระบวนการสร?าง ผลิตสื่อวัสดุการสอน การนำไปใช? (Implementation) คือการใช?วัสดุและยุทธศาสตรhต/าง ๆ ในการสอน และการประเมิน (Evaluation) คือ กระบวนการในการประเมนิ การสอน 1.2 การออกแบบสาร (Message Design) เปwนการวางแผน เปลี่ยนแปลงสาร เน?นทฤษฎีการ เรียนที่ประยุกตhความรู?บนพื้นฐานของความสนใจ การรับรู? ความจำ การออกแบบสารมีจุดประสงคhเพ่ือ การส่ือความหมายกับผ?ูเรียน 1.3 กลยุทธhการสอน (Instructional Strategies) เน?นที่การเลือก ลำดับเหตุการณh และ กิจกรรมในบทเรียน ในทางปฏิบัติกลยุทธhการสอนมีความสัมพันธhกับสถานการณhการเรียน ผลของ ปฏิสัมพันธhนี้สามารถอธิบายได?โดยโมเดลการสอน การเลือกยุทธศาสตรhการสอนและโมเดลการสอนต?อง ขึ้นอยู/กับสถานการณhการเรียน รวมถึงลักษณะผู?เรียน ธรรมชาติของเนื้อหาวิชา และจุดประสงคhของ ผ?ูเรียน 1.4 ลักษณะผู?เรียน (Learner Characteristics) คือ ลักษณะและประสบการณhเดิมของ ผ?ูเรยี นทจี่ ะมผี ลต/อกระบวนการเรยี นการสอน การเลอื ก และการใช?ยุทธศาสตรhการสอน 2. การพัฒนา (Development) เปwนขอบข/ายของการสร?างผลิตภัณฑhในรูปแบบของ สื่อการสอนต/างๆ โดยนำพื้นฐานหลักการที่ได?ออกแบบ มาพัฒนาเปwนสื่อที่อาศัยคุณลักษณะของส่ือ รูปแบบต/าง ๆ คือ เทคโนโลยีสื่อสิ่งพิมพh เทคโนโลยีด?านสื่อโสตทัศนh เทคโนโลยีคอมพิวเตอรh และ เทคโนโลยบี รู ณาการ โดยมีรายละเอยี ดดังน้ี 2.1 เทคโนโลยีสื่อสิ่งพิมพh (Print Technologies) เปwนการผลิตหรือส/งสารในรูปแบบ สื่อสิ่งพิมพh สื่อด?านวัสดุ เช/น หนังสือ โสตทัศนวัสดุพื้นฐานประเภทภาพนิ่ง ภาพถ/าย รวมถึงสื่อข?อความ กราฟก‡ วัสดภุ าพสง่ิ พิมพh ทศั นวัสดุ สิ่งเหลา/ น้เี ปนw พ้นื ฐานของการพัฒนาการใช?สื่อวสั ดกุ ารสอนอ่ืนๆ บทที่ 1 ขอบเขตของเทคโนโลยสี ารสนเทศและการส่อื สารเพอื่ การศึกษา รองศาสตราจารย= ดร.ปณิตา วรรณพริ ณุ

8 2.2 เทคโนโลยีด?านสื่อโสตทัศนh - โสตทัศนูปกรณh (Audiovisual Technologies) เปwนวิธีการในการผลิต การค?นหา หรือส/งสาร โดยใช?เครื่องมืออุปกรณh หรือเครื่องมืออิเล็กทรอนิกสh เพื่อนำเสนอสารต/างๆ ด?วยเสียง และภาพ โสตทัศนูปกรณhจะช/วยแสดงสิ่งที่เปwนธรรมชาติจริง ความคิด ที่เปนw นามธรรม เพ่อื ผส?ู อนนำไปใชใ? หม? ีปฏิสัมพนั ธกh ับกับผเู? รยี น 2.3 เทคโนโลยีคอมพิวเตอรh (Computer-based Technologies) เปwนวิธีการส/งสาร หรือ ถ/ายทอดสาร โดยการใช?ไมโครโพเซสเชอรh เพื่อรับและส/งข?อมูลแบบดิจิตอล ประกอบด?วย คอมพิวเตอรh ช/วยสอน คอมพิวเตอรhเพื่อการบริหารจัดการสอน โทรคมนาคมเพื่อการเรียนการสอน การสื่อสารทาง อเิ ล็กทรอนกิ สh การเข?าถึงและใชแ? หล/งข?อมลู ในระบบเครอื ขา/ ย 2.4 เทคโนโลยีบูรณาการ (Integrated Technologies) เปwนวิธีการผลิตและพัฒนา หรือ ส/งถ/ายขอ? มลู กับสือ่ หลายๆ รปู แบบภายใต?การควบคุมของคอมพิวเตอรh 3. การใช@ (Utilization) เปwนการใช?กระบวนการ ทั้งวิธีการเรียนการสอน สื่อการสอน และ แหลง/ ทรัพยากรเพื่อการเรียนการสอน ประกอบด?วย 3.1 การใช?สื่อ (Media Utilization) เปwนกระบวนการใช?สื่อ และแหล/งทรัพยากรเพื่อการ เรียนการสอนตามกระบวนการที่ผ/านการออกแบบการสอนไว? 3.2 การแพร/กระจายนวัตกรรม (Diffusion of Innovations) เปwนกระบวนการส่ือ ความหมาย รวมถึงการวางยุทธศาสตรh หรือจุดประสงคhให?เกิดการยอมรับนวัตกรรมสื่อ และเทคโนโลยี เพอื่ การศึกษา 3.3 วิธีการนำไปใช? และการจัดการ (Implementation and Institutionalization) เปwน การใช?สื่อการสอนหรือยุทธศาสตรhในสถานการณhจริงอย/างต/อเนื่อง และใช?นวัตกรรมการศึกษาเปwนประจำ ในองคhกรหรือสถานศึกษา 3.4 นโยบาย หลักการและกฎระเบียบข?อบังคับ (Policies and Regulations) เปwน กฎระเบียบ ขอ? บงั คบั ของสังคมทส่ี ง/ ผลต/อการแพร/กระจาย และการใชเ? ทคโนโลยีการศึกษา 4. การจัดการ (Management) เปwนการควบคุมกระบวนการทางเทคโนโลยีการศึกษา ตลอดจนการวางแผน การจดั การ การประสานงาน และการให?คำแนะนำ ประกอบดว? ย 4.1 การจัดการโครงการ (Project Management) เปwนการวางแผน กำกับ ควบคุม การ ออกแบบ และพฒั นาโครงการสอน และสือ่ การเรยี นการสอน 4.2 การจัดการแหล/งทรัพยากร (Resource Management) เปwนการวางแผน กำกับ ควบคุม บริหารและจัดการแหลง/ ทรพั ยากร เพ่ือการบรกิ าร การใชง? าน และการเผยแพรอ/ ย/างเปwนระบบ บทที่ 1 ขอบเขตของเทคโนโลยสี ารสนเทศและการสอื่ สารเพอ่ื การศึกษา รองศาสตราจารย= ดร.ปณติ า วรรณพริ ณุ

9 4.3 การจัดการระบบส/งถ/าย (Delivery System Management) เปwนการวางแผน กำกับ ควบคุมวิธีการซึ่งแพร/กระจายสื่อการสอนในองคhการ รวมถึงสื่อ และวิธีการใช?ที่จะนำเสนอสารไปยัง ผ?ูเรยี น 4.4 การจัดการสารสนเทศ (Information Management) เปwนการวางแผน กำกับ ควบคมุ การเกบ็ การส/งถ/าย หรอื กระบวนการของข?อมูลสารเพือ่ สนับสนนุ แหล/งทรพั ยากรการเรยี น 5. การประเมิน (Evaluation) เปwนกระบวนการเพื่อค?นหาข?อมูล และนำข?อมูลมากำหนดความ เหมาะสมของการเรยี นการสอน ประกอบไปด?วยกระบวนการดังตอ/ ไปน้ี 5.1 การวิเคราะหhป•ญหา (Problem Analysis) เปwนการค?นหาป•ญหา สาเหตุแท?จริง และ ทำใหป? ญ• หาสิน้ สุดโดยการใชข? ?อมลู ต/างๆ ถอื เปนw วธิ กี ารที่จะชว/ ยตดั สนิ ใจในขน้ั ตอ/ ไป 5.2 เกณฑhการประเมิน (Criterion-Referenced Measurement) เทคนิคการใช?เกณฑh เพอื่ ประเมินการสอน ประเมินการสือ่ หรือประเมนิ โครงการเทคโนโลยแี ละสื่อสารการศึกษา 5.3 การประเมินความก?าวหน?า (Formative Evaluation) มีการใช?ข?อมูลอย/างเหมาะสม จากการประเมินความกา? วหนา? เพ่อื เปนw ฐานในการพัฒนาต/อไป 5.4 การประเมินผลสรุป (Summative Evaluation) มีการใช?ข?อมูลอย/างเหมาะสมที่จะ ตัดสนิ ใจกับการดำเนนิ งานโปรแกรม หรือโครงการตอ/ ไป ขอบข/ายแนวทางของเทคโนโลยีเพื่อการเรียนการสอน ถือเปwนขอบข/ายแนวทางของกระบวนการ ปฏิบัติสู/ความเปลี่ยนแปลง เริ่มจากการออกแบบ พัฒนา ใช? จัดการ และการประเมิน ความสัมพันธhของ ทั้ง 5 ขอบข/าย นำไปสู/แนวทางและกระบวนการพัฒนาทรัพยากรสื่อการเรียนการสอนได?เปwนอย/างเปwน ระบบ QR Code ความร?ูเพิ่มเติม AECT's Definition of Educational Technology with Dr. Michael Molenda บทที่ 1 ขอบเขตของเทคโนโลยีสารสนเทศและการส่อื สารเพอ่ื การศกึ ษา รองศาสตราจารย= ดร.ปณติ า วรรณพิรณุ

10 QR Code ความรู?เพ่มิ เตมิ ทฤษฎี ความหมาย ขอบเขต แนวคดิ ความสำคญั ทางนวัตกรรม เทคโนโลยีสารสนเทศเพ่ือการศกึ ษา บทท่ี 1 ขอบเขตของเทคโนโลยสี ารสนเทศและการส่ือสารเพือ่ การศึกษา รองศาสตราจารย= ดร.ปณติ า วรรณพริ ณุ

11 2. เทคโนโลยีการศกึ ษา (Educational Technology) ชัยยงคh พรหมวงศh (2545) ได?ให?ความหมายว/า เทคโนโลยีการศึกษาเปwนศาสตรhว/าด?วยวิธีการ หรือการศึกษา เปwนเรื่องของระบบในการประยุกตhเอาเทคนิควิธีการ แนวความคิด อุปกรณhและเครื่องมือ ใหม/ๆ มาใช?เพื่อช/วยแก?ป•ญหาทางการศึกษาทั้งในด?านการขยายงานและด?านการปรับปรุงคุณภาพของการ เรียนการสอน เทคโนโลยีเปwนระบบการประยุกตhผลิตกรรมทางวิทยาศาสตรh (วัสดุ) และผลิตกรรมของ วิศวกรรม (อุปกรณh) โดยยึดหลักทางพฤติกรรมศาสตรh (วิธีการ) มาช/วยในการเพิ่มประสิทธิภาพทาง การศึกษาทั้งในด?านบริหารด?านวิชาการ และด?านบริการ หรืออีกนัยหนึ่ง เทคโนโลยีการศึกษา เปwนระบบ การนำวัสดุ อุปกรณhและวิธีการมาใช?ในการปรับปรุงระบบการศึกษาเพื่อให?มีประสิทธิภาพสูงขึ้น วัสดุ (Material) หมายถึงผลิตกรรมทางวิทยาศาสตรh สิ่งที่มีการผุผังสิ้นเปลืองได?ง/าย เช/น ชอรhค ดินสอ ฟ‡ลhม กระดาษ ส/วนอุปกรณh (Equipment) หมายถึงผลิตกรรมทางวิศวกรรมที่เปwนเครื่องมือค/าง ๆ เช/น โต•ะ กระดานดำ เก?าอี้ เครื่องฉาย เครื่องเสียง เครื่องรับโทรทัศนh ฯลฯ และวิธีการ (Technique) หมายถึงระบบ กระบวนการ กิจกรรมต/าง ๆ ที่ต?องคำนึงถึงหลักจิตวิทยา หลักสังคมวิทยา ภาษา ฯลฯ ที่นำมาใชใ? นการศกึ ษา เช/น การสาธติ ทดลอง กล/มุ สมั พนั ธh เปนw ต?น กิดานันทh มลิทอง (2548) ได?ให?ความหมายว/า เทคโนโลยีการศึกษาเปwนการประยุกตhเอาแนวคิด เทคนิค วิธีการ วัสดุ อุปกรณh การจัดระบบสารสนเทศ และสิ่งต/าง ๆ มาใช?ในการศึกษาให?เกิด ประสิทธิภาพสูงสุดเพื่อพัฒนาทรัพยากรมนุษยh และกระตุ?นให?ผู?เรียนเกิดการเรียนรู?ตลอดชีวิตทั้งในและ นอกห?องเรียน Good C. (1973) กล/าวว/า เทคโนโลยีการศึกษาหมายถึง การนำหลักการทางวิทยาศาสตรhมา ประยุกตhใช?เพื่อการออกแบบและส/งเสริมระบบการเรียนการสอน โดนเน?นที่วัตถุประสงคhทางการศึกษาที่ สามารถวัดได?อย/างถูกต?องแน/นอน มีการยึดหลักผู?เรียนเปwนศูนยhกลางการเรียนมากกว/ายึดเนื้อหาวิชามี การใช?การศึกษาเชิงปฏิบัติโดยผ/านการวิเคราะหhและการใช?โสตทัศนูปกรณhรวมถึงเทคนิคการสอนโดยใช? คอมพวิ เตอรh และอปุ กรณhอนื่ ๆ คณะกรรมาธิการสาขาเทคโนโลยีการสอน ประเทศสหรัฐอเมริกา (The Commission on Instructional Technology, USA) (2015) กล/าวว/า เทคโนโลยีการศึกษา คือ การนำแนวความคิดท่ี เปwนระบบไปใช?ในการออกแบบ ดำเนินการ และประเมินกระบวนการเรียนการสอนทั้งกระบวนการใน บทท่ี 1 ขอบเขตของเทคโนโลยสี ารสนเทศและการส่ือสารเพือ่ การศกึ ษา รองศาสตราจารย= ดร.ปณติ า วรรณพริ ณุ

12 รูปของวัตถุประสงคhเฉพาะ ซึ่งมีพื้นฐานมาจากผลการวิจัยเกี่ยวกับการเรียนรู?และการสื่อความหมายของ มนุษยhเรา อีกทั้งนำเอาทรัพยากรมนุษยhและทรัพยากรอื่น ๆ มาผสมผสานกัน ทั้งนี้เพื่อก/อให?เกิด ประสิทธภิ าพของการเรยี นรท?ู ีส่ ูงยิ่งข้นึ Gané and Briggs (1974) กล/าวว/า เทคโนโลยีการศึกษา พัฒนาจากการออกแบบการเรียนการ สอนรูปแบบต/าง ๆ ที่สัมพันธhกับพฤติกรรมศาสตรh ทฤษฎีการเรียนรู? เทคโนโลยีด?านวิทยาศาสตรhกายภาพ และความสนใจในเรียนร?ขู องแต/ละบุคคล AECT (1977) ไดใ? หค? ำนยิ ามไวว? า/ เทคโนโลยกี ารศกึ ษาเปนw สง่ิ ทซ่ี บั ซอ? น เปนw กระบวนการบรู ณา การทเี่ ก่ียวกบั มนษุ ยh วธิ ีดำเนนิ การ แนวคิด เครือ่ งมอื และอุปกรณh เพ่อื การวิเคราะหhป•ญหา การคดิ วธิ กี าร นำไปใช? การประเมินและการจดั แนวทางการแก?ป•ญหาในสว/ นที่เก่ียวกบั การเรียนรท?ู งั้ มวลของมนษุ ยh เทคโนโลยีการศึกษา (Educational Technology) ตามรูปศัพทh เทคโน (วิธีการ) + โลยี(วิทยา) หมายถึง ศาสตรhที่ว/าด?วยวิธีการทางการศึกษา ครอบคลุมระบบการนำวิธีการ มาปรับปรุงประสิทธิภาพ ของการศกึ ษาใหส? ูงข้นึ เทคโนโลยีการศกึ ษาครอบคลมุ องคhประกอบ 3 ประการ คอื 1. วสั ดุ ไดแ? ก/ ส่ิงที่มกี ารผุพงั ส้ินเปลอื งตา/ งๆ อาทิ ชอลคh ดนิ สอ กระดาษ ฟ‡ลhม 2. อุปกรณhหรือเครื่องมือ ได?แก/ สิ่งที่มีความคงทนถาวร อาทิ กระดานดำ เครื่องฉายภาพยนตรh เครอื่ งฉายแผน/ ใส เครื่องบนั ทึกภาพ ฯลฯ 3. วิธีการ ได?แก/ กิจกรรม การสาธิต ทดลองต/างๆ ซึ่งจะต?องมี ระบบการนำมาบูรณาการให?การ เรียนรมู? ปี ระสิทธิภาพ Edgar Dale (1969) กล/าวว/า เทคโนโลยีการศึกษา ไม/ใช/เครื่องมือ แต/เปwนแผนการหรือวิธีการ ทำงานอย/างเปwนระบบ ใหบ? รรลผุ ลตามแผนการยงั มคี ำอกี คำหนึง่ ซง่ึ เรามักจะพดู กันเสมอ คือ คำว/าเทคนิค (Technique) เพื่อให?ผู?อ/านทราบวิธีในการวิเคราะหhความหมายของ เทคโนโลยี และเทคนิค เราอาจกล/าว เปwนหลักง/าย ๆ ว/า เทคนิคนั้นหมายถึง หลักการหรือวิธีการใช?หรือซ/อมบำรุงรักษาเครื่องมือ เพื่อให? เครื่องมือทำงานได?ดีที่สุด การใช?เทคนิคมีหลัก 3 ประการ คือ จะใช?เครื่องมืออย/างไร จะซ/อมเครื่องมือ อยา/ งไร และ จะบำรุงรักษาเครอ่ื งมืออย/างไร ผู?มีความรู?ทำหน?าที่ดังกล/าวได? เรียกว/า ช/างเทคนิค (Technician) ส/วนเทคโนโลยี หมายถึงการ ใช?เครื่องมือให?เหมาะสมกับสถานการณhในการแก?ป•ญหา ผู?ที่นำเอาเทคโนโลยีมาใช? เรียกว/านักเทคโนโลยี (Technologist) โดยมีหลักการ 5 ประการ คือ จะใช?เครื่องมือกับใคร จะใช?เครื่องมือเมื่อใด จะใช? เครอ่ื งมือท่ไี หน จะใช?เคร่ืองมอื ทำไม และจะใชเ? ครอ่ื งมือเพื่ออะไร บทที่ 1 ขอบเขตของเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารเพอื่ การศึกษา รองศาสตราจารย= ดร.ปณิตา วรรณพิรุณ

13 สรุปได?ว/า เทคโนโลยีการศึกษา (Educational Technology) เปwนศาสตรhที่ประยุกตh วิชาการ ต/างๆ มาจัดการเรียนการสอนให?ผู?เรียนสามารถเรียนรู?ตามวัตถุประสงคhได?อย/างมี ประสิทธิภาพ ประสิทธิผล โดยการนำคำ “เทคโนโลยี” ซึ่งมีความหมายว/าเปwนศาสตรhแห/งวิธีการ ซึ่งไม/ได?มีความหมาย ว/าเปwนศาสตรhแห/งเครื่องมือเพียงอย/างเดียว แต/รวมถึงวัสดุและวิธีการ เมื่อนำมาใช? กับ “การศึกษา” จึง เปwนคำใหม/ที่มีความหมายว/า การประยุกตhเครื่องมือ วัสดุและวิธีการไปส/งเสริม ประสิทธิภาพการเรียนรู? รวมถึงการจัดสภาพแวดล?อมใหม/เพื่อการเรียนรู? “สื่อสาร” เปwน กระบวนการถ/ายทอดข?อมูลข/าวสารจากผ?ู ส/งไปยังผู?รับ โดยอาศัยสื่อหรือช/องทางต/างๆ ให?เกิดความ เข?าใจและเปwนแบบปฏิสัมพันธh เปwนการนำ ความรู?ทางวิทยาศาสตรhที่เปwนระบบเพื่อใช?ปฏิบัติในการแก?ป•ญหาการศึกษาและการเรียนการสอน ซึ่ง ครอบคลุมองคhประกอบ 3 ประการคือ วัสดุ อุปกรณh และวิธีการเทคโนโลยีการศึกษา เปwนการขยาย แนวคิดเกี่ยวกบั โสตทศั นศึกษาใหก? วา? งขวางยิง่ ข้ึน QR Code ความรู?เพิ่มเติม What Is Educational Technology? 3. เทคโนโลยีสารสนเทศและการสอื่ สาร (Information and Communication Technology: ICT) เทคโนโลยี (Technology) หมายถึง การนำความรู?ทางด?านวิทยาศาสตรhมาประยุกตhในการ พัฒนาเครื่องมือ เครื่องใช? อุปกรณh วิธีการหรือกระบวนการ เพื่อช/วยในการทำงานหรือแก?ป•ญหาต/างๆ ทง้ั นเ้ี พ่อื ให?เกิดประโยชนตh อ/ บคุ คล กลมุ/ คน หรอื องคกh ร ลักษณะของเทคโนโลยี สามารถจำแนกออกได?เปwน 3 ลักษณะ คือ บทที่ 1 ขอบเขตของเทคโนโลยีสารสนเทศและการสือ่ สารเพือ่ การศกึ ษา รองศาสตราจารย= ดร.ปณิตา วรรณพริ ุณ

14 1. เทคโนโลยีในลักษณะของกระบวนการ ( Process) เปwนการใช?อย/างเปwนระบบของวิธีการทาง วิทยาศาสตรhหรือความรู?ต/างๆที่ได?รวบรวมไว? เพื่อนำไปสู/ผลในทางปฏิบัติ โดยเชื่อว/าเปwนกระบวนการที่ เชอ่ื ถือไดแ? ละนำไปส/กู ารแกป? •ญหาตา/ ง ๆ 2. เทคโนโลยีในลักษณะของผลผลิต (Product) หมายถึง วัสดุและอุปกรณhที่เปwนผลมาจากการ ใช?กระบวนการทางเทคโนโลยี 3. เทคโนโลยีในลักษณะผสมของกระบวนการและผลผลิต (Process and product) เช/น ระบบคอมพิวเตอรซh ่ึงมกี ารทำงานเปwนปฏสิ มั พนั ธhระหว/างตวั เคร่อื งกบั โปรแกรม หลกั การใช?เทคโนโลยี มี 3 ประการ คือ 1. ประสิทธิภาพของงาน (efficiency) เทคโนโลยีต?องช/วยให?การดำเนินงานบรรลุเป¡าหมายและ รวดเร็ว สามารถตรวจสอบได? 2. ประสิทธิผล (productivity) ตอ? งช/วยใหก? ารทำงานได?ผลออกมาอย/างเตม็ ที่ 3. ประหยดั (economy) ท้งั เวลาและแรงงาน ลงทุนน?อยแตไ/ ด?ผลมากกว/าทนุ สารสนเทศ (Information) หมายถึง ผลลัพธhที่เกิดจากการนำข?อมูลมาผ/านกระบวนการต/างๆ อย/างมีระบบ จนได?สิ่งที่เปwนประโยชนh มีคุณค/าและสาระ หรือมีเนื้อหาและรูปแบบที่เหมาะสมตามความ ต?องการของผู?ใช? เทคโนโลยีสารสนเทศ (Information Technology) หมายถึง การนำความรู?ทางด?าน วิทยาศาสตรhมาประยุกตhใช?เพื่อสร?างหรือจัดการกับสารสนเทศอย/างเปwนระบบและรวดเร็ว โดยอาศัย เทคโนโลยีทางด?านคอมพิวเตอรh ทั้งนี้เพื่อให?เกิดประโยชนhต/อบุคคล กลุ/มบุคคล หรือองคhกร ทั้งน้ี เทคโนโลยีสารสนเทศยังต?องพึ่งพาเทคโนโลยีด?านการส่ือสารและโทรคมนาคม ซึ่งเปwนวิธีการที่จะส/งข?อมูล จากที่หนึ่งไปยังอีกที่หนึ่ง เพื่อการแลกเปลี่ยนหรือเผยแพร/ข?อมูล และสารสนเทศได?อย/างรวดเร็วทันต/อ การใช?ประโยชนh ผ/านอุปกรณhสื่อสาร เช/น วิทยุ โทรศัพทh เครื่องโทรสาร คอมพิวเตอรh คลื่นวิทยุ และ ดาวเทียม ดังนน้ั ในป•จจุบนั เทคโนโลยีสารสนเทศและเทคโนโลยกี ารสอ่ื สารจึงมักใชค? ู/กัน เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร (Information and Communication Technology: ICT) ตามแผนแม/บทเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารประเทศไทย พ.ศ. 2545-2549 หมายถึง เทคโนโลยีที่เกี่ยวข?องกับข/าวสาร ข?อมูลและการสื่อสาร นับตั้งแต/การสร?าง การนำมาวิเคราะหh การประมวลผล การรบั และส/งขอ? มูล การจดั เกบ็ และการนำไปใช?งานใหม/ เทคโนโลยเี หล/านมี้ ักจะหมายถึง บทที่ 1 ขอบเขตของเทคโนโลยีสารสนเทศและการส่ือสารเพ่อื การศึกษา รองศาสตราจารย= ดร.ปณิตา วรรณพริ ุณ

15 คอมพิวเตอรh ซึ่งประกอบด?วยส/วนอุปกรณh (Hardware) ส/วนคำสั่ง (Software) และส/วนข?อมูล (Data) และ ระบบการสื่อสารต/างๆ ไม/ว/าจะเปwนโทรศัพทh ระบบสื่อสารข?อมูล ดาวเทียมหรือเครื่องมือสื่อสารใดๆ ทั้งมีสายและไร?สาย สอดคล?องกับ Mallard (2002) ที่ได?ให?ความหมายว/า เทคโนโลยีสารสนเทศและ การสื่อสาร Information and Communication Technology คือ Information Technology (IT) และ Communication Technology (CT) Information Technology: IT หมายถึง อุปกรณh (Hardware) และโปรแกรมคอมพิวเตอรh (Software) ซึ่งใช?เพื่อการเข?าถึง แก?ไข จัดเก็บ รวบรวม ควบคุม และนำเสนอสารสนเทศในรูปแบบ อเิ ล็กทรอนิกสh ประกอบดว? ย - Hardware ไดแ? ก/ Personal Computers, Scanners และ Digital Cameras เปนw ต?น - Software ไดแ? ก/ Database Storage Programs และ Multimedia Programs เปwนตน? Communication Technology: CT หมายถึง อุปกรณhโทรคมนาคม (Tele-communication Equipment) ใช?เพื่อประโยชนhในการค?นหาและเข?าถึงสารสนเทศ ได?แก/ โทรศัพทh โทรสาร โมเด็ม และ คอมพิวเตอรh เปนw ตน? การเปลี่ยนแปลงของสภาวการณhโลกที่ก?าวสู/โลกแห/งการเรียนรู?เทคโนโลยีนานาประเทศต/าง พยายามปรับกลยุทธh เพื่อยกระดับศักยภาพของสังคมด?วยการนำเทคโนโลยีร/วมสมัยถึงผลกระทบในการ ใชเ? ทคโนโลยีสารสนเทศในสังคม 4 ดา? น คอื 1) ด?านความรู?เทคโนโลยีสารสนเทศช/วยอำนวยความสะดวกในการขยายขอบเขตของความรู?ทั้ง ในแนวลกึ และแนวกวา? งใหแ? กผ/ ศู? กึ ษา คน? ควา? 2) ด?านการทำให?เกิดอาชีพใหม/และทุกคนจำเปwนต?องมีความรู?และทักษะทางด?านเทคโนโลยี สารสนเทศ 3) ด?านการเปล่ยี นแปลงทางดา? นความสัมพนั ธขh องผูค? นในสงั คมและความไมเ/ ท/าเทียมกนั ในสังคม 4) ด?านการอำนวยความสะดวกทั้งในด?านการศึกษา การดำรงชีวิต ช/วยในการคิด การตัดสินใจ และประหยัดเวลา QR Code ความร?ูเพ่มิ เติม รองศาสตราจารย= ดร.ปณิตา วรรณพริ ุณ What is ICT? บทท่ี 1 ขอบเขตของเทคโนโลยีสารสนเทศและการสอื่ สารเพ่อื การศกึ ษา

16 4. เทคโนโลยีสารสนเทศและการสอ่ื สารเพ่ือการศกึ ษา (Information and Communication Technology for Education) การนำเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารมาใช?เพื่อการศึกษา มีหลายลักษณะคือ (ปทีป เมธา คณุ วฒุ ิ, 2544 ; ถนอมพร เลาหจรัสแสง, 2545) 1) เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารลดความเหลื่อมล้ำของโอกาสทางการศึกษา สิ่งนี้เปwน เงื่อนไขสำคัญในการตอบสนองนโยบายการศึกษาที่เปwน \"การศึกษาเพื่อประชาชนทุกคน\" ที่จะเปwนการ สร?างความเท/าเทียมทางสังคม โดยเฉพาะอย/างยิ่งความเท/าเทียมทางด?านการศึกษา ตัวอย/างที่สำคัญคือ การเรียนการสอนทางไกลที่ทำให?ผู?เรียนในที่ห/างไกลในชนบทที่ด?อยโอกาส ให?มีโอกาสเท/าเทียมกบั ผู?เรียน ที่อยู/ในสถานที่ในเมือง รวมทั้งการที่ผู?เรียนมีโอกาสเข?าถึงแหล/งข?อมูลของโลก ผ/านทางเครือข/าย อินเทอรhเน็ต หรือการที่เทคโนโลยีสารสนเทศเปwนเครื่องมือที่ช/วยให?คนพิการสามารถมีโอกาสรับการศึกษา ในสิ่งแวดล?อมของคนปกติ และยังเป‡ดโอกาสให?คนพิการใช?เทคโนโลยีสารสนเทศเพื่อการเรียนรู?และเพ่ือ การประกอบอาชพี อกี ด?วย 2) เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารเปwนเครื่องมือในการพัฒนาคุณภาพทางการศึกษา เทคโนโลยีสามารถทำได?ในรูปแบบต/าง ๆ เช/น การที่ผู?เรียนที่เรียนรู?โดยสามารถใช?เวลาเพิ่มเติมกับ บทเรียนด?วยสื่อซีดีรอมเพื่อตามให?ทันเพื่อน ผู?เรียนที่รับข?อมูลได?ปกติสามารถเพิ่ม ศักยภาพในการเรียนรู? ด?วยตนเองได?มากขึ้น จากความหลากหลายของเนื้อหาในสื่อสารอิเล็กทรอนิกสh นอกจากนี้ฐานข?อมูล อิเล็กทรอนิกสhทั้งในระดับท?องถิ่นหรือระดับโลกอย/างระบบเวิลดhไวดhเว็บในอินเทอรhเน็ต ยังเป‡ดโอกาสให? ผู?เรียนสามารถพัฒนาคุณภาพของการเรียนรู?จากฐานข?อมูลที่หลากหลายและกว?างขวาง อย/างที่ระบบ ฐานข?อมูลหรือห?องสมุดเดิมไม/สามารถรองรับได? วิวัฒนาการของเทคโนโลยีสารสนเทศยังทำให?สื่อทาง เสียง สื่อข?อความ สื่อทางภาพ สามารถผนวกเข?าหากัน และนำเสนอได?อย/างน/าสนใจและไม/น/าเบื่อ ไม/ว/า จะดึงข?อมูลจากสื่อที่เก็บข?อมูล เช/น ฮารhดดิสกh ซีดีรอม หรือจากเครือข/าย ซึ่งป•จจุบันมีเทคโนโลยีดิจิทัล และการบีบอัดสัญญาณที่ก?าวหน?าที่ได?อย/างรวดเร็วและสมบูรณh ในขณะเดียวกันข?อมูลที่มีประโยชนhยัง สามารถเก็บบันทึกและเรียกใช?ร/วมกันได?จากคลังดิจิทัล (Digital Archive) ในรูปแบบต/าง ๆ นอกจากนี้ เทคโนโลยีคอมพิวเตอรhประเภทความจริงเสมือน (Virtual Reality) ยังสามารถประยุกตhใช?เปwนประโยชนh ทางการศึกษาและการฝก© อบรม บทที่ 1 ขอบเขตของเทคโนโลยสี ารสนเทศและการสอ่ื สารเพ่อื การศกึ ษา รองศาสตราจารย= ดร.ปณติ า วรรณพิรุณ

17 3) การพัฒนาบุคลากรทางการศึกษาให?มีความรู?ทางด?านเทคโนโลยี ในประเด็นนี้ได?คำนึงถึงระดับ การสร?างทักษะพื้นฐาน (Literacy) การสร?างผู?สอนที่มีความรู?ที่จะใช?เทคโนโลยี สารสนเทศและการสื่อสาร ประกอบการเรียนการสอน การสร?างผู?มีความรู? ความชำนาญ เฉพาะศาสตรhทางคอมพิวเตอรhในระดับ ต/างๆ เพื่อที่จะนำไปสู/การคิดค?นสร?างสรรคhเทคโนโลยี สารสนเทศ และที่จำเปwนมากสำหรับประชาชน ทัว่ ไป คอื การสรา? งทักษะพืน้ ฐานทางคอมพิวเตอรh 4) บทบาทของอินเทอรhเน็ตกับการศึกษา อินเทอรhเน็ตเปwน \"เครือข/ายแห/งเครือข/าย\" (Network of Networks) ทำให?เกิดการเชื่อมโยงกันอย/างเสรี โดยไม/มีการป‡ดกั้น การเผยแพร/และสืบค?นข?อมูลผ/าน ระบบเวิลดhไวดhเว็บ (World Wide Web) ทำให?บุคคลสามารถเผยแพร/ข?อมูลของตนเองต/อโลกได?ง/าย พอ กับการสืบค?นข?อมูลโดยใช?ระบบทะเบียนที่อยู/ (Uniform Resource Locator: URL) และผ/านตัวสืบค?น (Search Engines) ต/าง ๆ นอกจากนั้นการสื่อสารผ/านระบบไปรษณียhอิเล็กทรอนิกสh (Electronic Mail หรือ E-mail) เปwนการปฏิวัติระบบการสื่อสารทั่วโลกด?วยสะดวก ความเร็ว และถูกต?องสมบูรณh รวมทั้ง การแลกเปลี่ยนสาระความรู?ผ/านระบบแผนกระดานข/าว (Bulletin Board) และกลุ/มอภิปราย (Discussion Groups) ต/าง ๆ ทำให?เกิดการ แลกเปลี่ยนความรู?กันอย/างกว?างขวางและทั่วถึงกันมากขึ้น รูปแบบของการสืบค?นข?อมูลของภาษา HTML (Hyper Text Markup Language) นอกจากความสะดวก และง/ายตอ/ การใช?แล?วยังเปนw สภาพแวดลอ? มทอ่ี าจมผี ลทางจิตวิทยาให?ผู?ใชค? น? หาขอ? มลู ลึกลงไป โดยสรุปเทคโนโลยีสารสนเทศและการส่ือสาร มีส/วนสัมพันธhหรือเอื้อต/อการศึกษาทั้งในด?านการ เรียนการสอน การวิจยั การบริหาร และการบรกิ ารสังคม QR Code ความรู?เพ่มิ เตมิ Information and communication Technology for education 5. บทสรปุ บทท่ี 1 ขอบเขตของเทคโนโลยีสารสนเทศและการสอ่ื สารเพ่ือการศึกษา รองศาสตราจารย= ดร.ปณิตา วรรณพิรุณ

18 เทคโนโลยีการศึกษา (Educational Technology) ประกอบด?วย 5 องคhประกอบ ได?แก/ การ ออกแบบ (Design) การพัฒนา (Development) การใช? (Utilization) การจัดการ (Management) และ การประเมิน (Evaluation) เทคโนโลยีการศึกษา เปwนศาสตรhที่ประยุกตh วิชาการต/างๆ มาจัดการเรียนการสอนให?ผู?เรียน สามารถเรียนรู?ตามวัตถุประสงคhได?อย/างมี ประสิทธิภาพ ประสิทธิผล โดยการนำคำ “เทคโนโลยี” ซึ่งมี ความหมายว/าเปwนศาสตรhแห/งวิธีการ ซึ่งไม/ได?มีความหมายว/าเปwนศาสตรhแห/งเครื่องมือเพียงอย/างเดียว แต/ รวมถึงวัสดุและวิธีการ เมื่อนำมาใช? กับ “การศึกษา” จึงเปwนคำใหม/ที่มีความหมายว/า การประยุกตh เครื่องมือ วัสดุและวิธีการไปส/งเสริม ประสิทธิภาพการเรียนรู? รวมถึงการจัดสภาพแวดล?อมใหม/เพื่อการ เรียนรู? “สื่อสาร” เปwน กระบวนการถ/ายทอดข?อมูลข/าวสารจากผู?ส/งไปยังผู?รับ โดยอาศัยสื่อหรือช/องทาง ต/างๆ ให?เกิดความ เข?าใจและเปwนแบบปฏิสัมพันธh เปwนการนำความรู?ทางวิทยาศาสตรhที่เปwนระบบเพื่อใช? ปฏิบัติในการแก?ป•ญหาการศึกษาและการเรียนการสอน ซึ่งครอบคลุมองคhประกอบ 3 ประการคือ วัสดุ อุปกรณh และวิธกี ารเทคโนโลยีการศึกษา เปwนการขยายแนวคดิ เกย่ี วกับโสตทศั นศกึ ษาให?กว?างขวางยงิ่ ขน้ึ นวัตกรรมการศึกษา (Educational Innovation ) เปwนที่จะช/วยให?การศึกษา และการเรียนการ สอนมีประสิทธิภาพดียิ่งขึ้น ผู?เรียนสามารถเกิดการเรียนรู?อย/างรวดเร็วมีประสิทธิผลสูงกว/าเดิม เกิด แรงจูงใจในการเรียนด?วยนวัตกรรมการศึกษา และประหยัดเวลาในการเรียนได?อีกด?วย ในป•จจุบันมีการใช? นวัตกรรมการศึกษามากมายหลายอย/าง ซึ่งมีทั้งนวัตกรรมที่ใช?กันอย/างแพร/หลายแล?ว และประเภทท่ี กำลังเผยแพร/ เปwนการนำเอาสิ่งใหม/ซึ่งอาจจะอยู/ในรูปของความคิดหรือการกระทำ รวมทั้งสิ่งประดิษฐhก็ ตามเข?ามาใช?ในระบบการศึกษา เพื่อมุ/งหวังท่ีจะเปลี่ยนแปลงสิ่งที่มีอยู/เดิมให?ระบบการจัดการศึกษามี ประสิทธิภาพยิ่งขึ้น ทำให?ผู?เรียนสามารถเกิดการเรียนรู?ได?อย/างรวดเร็วเกิดแรงจูงใจในการเรียน และช/วย ใหป? ระหยดั เวลาในการเรียน บทท่ี 1 ขอบเขตของเทคโนโลยสี ารสนเทศและการสอ่ื สารเพ่ือการศกึ ษา รองศาสตราจารย= ดร.ปณติ า วรรณพริ ุณ

19 6. คำถามทา_ ยบท คำถามข@อที่ 1 อธิบายขอบข/ายของเทคโนโลยีการศึกษา คำถามขอ@ ท่ี 2 อธบิ ายความหมายของเทคโนโลยีการศกึ ษา คำถามขอ@ ท่ี 3 อธบิ ายความหมายของเทคโนโลยสี ารสนเทศและการสือ่ สาร คำถามขอ@ ท่ี 4 อธบิ ายความหมายของเทคโนโลยสี ารสนเทศและการส่ือสารเพ่อื การศึกษา คำถามข@อที่ 4 ยกตัวอย/างของสื่อการเรียนการสอน พร?อมทั้งบอกแนวคิดในการจำแนกประเภทและบอก คณุ สมบตั ิของสอ่ื การเรียนการสอน คำถามขอ@ ที่ 5 สถานการณh “ท/านต?องไปออกค/ายอาสาพัฒนา ณ โรงเรียนประถมศึกษาที่ไม/มีไฟฟ¡า บนดอย แม/สลอง จังหวัดเชียงราย โดยท/านได?รับมอบหมายให?สอนวิธีการทำเครื่องกรองน้ำอย/างง/าย ให?กับ นกั เรยี นชาวเขา ชน้ั ประถมศกึ ษาป-ท่ี 4-6 จำนวน 30 คน” จากสถานการณhท่ีกำหนดให? ท/านจะใชส? ื่อการเรยี นการสอนอะไร และมวี ิธีการสอนอยา/ งไร บทท่ี 1 ขอบเขตของเทคโนโลยสี ารสนเทศและการสอ่ื สารเพ่ือการศกึ ษา รองศาสตราจารย= ดร.ปณติ า วรรณพิรณุ