5 เคล็ดลับ ง่ายๆ แก้ปัญหาท้องผูกในเด็ก ep5

1

2

ชอื่ หนงั สือ 5 เคล็ดลบั งา่ ยๆ แกป้ ัญหาท้องผูกในเด็ก เรียบเรียงโดย: เกศสดุ า ISBN (e-Book) 978-616-588-688-8 พิมพค์ รัง้ ที่ 1 พ.ศ. 2565 สงวนลขิ สิทธติ์ าม พระราชบญั ญัติ ราคา 100 บาท ห้ามมใิ หผ้ ้ใู ดนำสว่ นใดสว่ นหนึง่ หรอื ทั้งหมดของ หนังสือเล่มนไ้ี ปทำการคดั ลอกเพือ่ นำไปแจกจำหน่าย ตอ่ โดยขอสงวนลขิ สิทธ์ติ ามกฎหมาย จดั ทำโดย: เกศสดุ า จดั จำหนา่ ยโดย : บรษิ ทั เมพ คอร์ปอเรชน่ั จำกัด 3

คำนำ หนังสือเล่มนี้เป็นการให้ความรู้และคำแนะนำ เกี่ยวกับเคล็ดลับในการแก้ปัญหาท้องผูกในเด็ก แม้ จะไม่ส่งผลกระทบที่รุนแรงแต่ไม่ควรปล่อยไว้ เพราะ หากลูกมีอาการท้องผูกนาน ๆ โดยไม่ได้รับการแก้ไข อาจส่งผลเสียต่อสุขภาพของเด็กกลายเป็นท้องผูก เรอ้ื รัง มีกลิ่นเหม็นรบกวนทำให้เพ่ือนรงั เกยี จ และใน ระยะยาวอาจเพิม่ ความเส่ยี งมะเรง็ ลำไส้ใหญ่ในผใู้ หญไ่ ด้ ปัญหาท้องผูกในเด็ก ต้องปรับ พฤติกรรมการรับประทานอาหารร่วมกับการฝึกการ ขับถ่าย จงึ จะสำเรจ็ เกศสุดา 4

สารบัญ บทนำ................................................................... 6 การขบั ถา่ ยของเด็ก................................................. 7 ลักษณะอุจจาระทีส่ ่อื ถงึ ภาวะสขุ ภาพ......................... 8 ลักษณะของอุจจาระแบบต่างๆ ................................ 10 อาการทอ้ งผูกในเดก็ .............................................12 สาเหตทุ ท่ี ำใหท้ ้องผูก.............................................13 ผลกระทบตอ่ พฒั นาการทางรา่ งกายและจติ ใจ .........15 ผลเสียของอาการท้องผูก .......................................17 5 เคล็ดลบั วธิ ีแกป้ ญั หาทอ้ งผกู ในเดก็ .....................18 ทา่ ท่ชี ว่ ยให้การขบั ถา่ ยงา่ ยขนึ้ ................................. 33 วิธปี อ้ งกันปญั หาทอ้ งผกู ........................................ 35 เอกสารอา้ งอิง......................................................37 ประวตั ผิ ้เู ขยี น....................................................... 39 5

บทนำ ปญั หาทพี่ บไดบ้ ่อยในเดก็ คอื อาการท้องผูกหรอื ถ่ายไม่ออก แมจ้ ะไมส่ ง่ ผลกระทบที่รนุ แรงแตค่ ุณ พอ่ คณุ แม่ไมค่ วรปลอ่ ยไว้ เพราะหากลูกมอี าการ ทอ้ งผูกนาน ๆ โดยไมไ่ ดร้ ับการแก้ไข อาจส่งผลเสยี ตอ่ สขุ ภาพของเดก็ กลายเปน็ ท้องผกู เรอ้ื รัง และในระยะ ยาวอาจเพม่ิ ความเสีย่ งมะเรง็ ลำไส้ใหญใ่ นผูใ้ หญ่ได้ ณฏั ฐากร วิริยานภุ าค (2562) ไดก้ ลา่ วถงึ รายงาน การวจิ ัยจาก American College of Gastroenterology (ACG) 2012 ว่าภาวะท้องผูก เร้อื รังมคี วามสัมพนั ธ์กับการเพมิ่ ความเสยี่ งมะเรง็ ลำไส้ ใหญ่ โดยพบว่าผูท้ มี่ ที อ้ งผกู เรอื้ รังมคี วามเสย่ี งต่อการ เกดิ มะเรง็ ลำไสม้ ากกว่าคนทัว่ ไปถึง 1.78 เทา่ 6

การขับถ่ายของเด็ก ทารกที่ดมื่ นมแม่จะถา่ ยบอ่ ยอาจถ่ายทกุ คร้งั หลังจากด่มื นม แต่เมอ่ื อายุมากกวา่ 6 สปั ดาหจ์ ะถา่ ย น้อยลงวนั ละ 3-5 ครงั้ อายุ 3 เดือนขึ้นไปจะมี กระเพาะอาหารขนาดใหญข่ นึ้ และระบบการย่อยทำงาน ไดด้ ขี ึ้นทำใหข้ บั ถา่ ยเพียงวันละ 2-3 คร้งั เม่ือเร่มิ เขา้ เดอื นท่ี 6 เดก็ มรี ะบบการขับถา่ ยและระบบการย่อย อาหารดขี ้นึ มากบวกกบั เร่ิมให้อาหารเสรมิ จึงมีการ ขบั ถ่ายอจุ จาระเป็นเวลาสมำ่ เสมอแต่ทารกวัย1-3 เดือน บางคนที่ดืม่ นมแม่อยา่ งเดียว อาจถา่ ยเพียงครั้งเดียวใน เวลา 1-2 สัปดาห์ แต่อจุ จาระมลี กั ษณะน่มุ หรอื ทารก บางคนร้องมากเวลาเบง่ ถ่ายแตล่ ักษณะอุจจาระท่ี ออกมานมุ่ ๆ ทั้งสองแบบนไ้ี มใ่ ช่อาการทอ้ งผกู 7

ลักษณะอจุ จาระทีส่ อื่ ถึงภาวะสุขภาพ คุณแมต่ อ้ งสงั เกตสีและลกั ษณะของอจุ จาระด้วย ซง่ึ สามารถบอกถึงภาวะสุขภาพของลกู ได้ อจุ จาระปกติจะมีลกั ษณะออ่ นนมุ่ และคงรปู ร่าง ก่งึ แขง็ กึ่งเหลว มปี ริมาณน้ำไม่เกิน 150 มิลลิลิตร แต่ใน ภาวะทอ้ งผกู อุจจาระจะมกี ้อนเลก็ และแข็ง โดยลกั ษณะ ของอจุ จาระกับภาวะสุขภาพนัน้ สามารถแบ่งได้ดงั นี้ 1.อุจจาระเปน็ กอ้ นแขง็ และเป็นเม็ด อจุ จาระแหง้ ขบั ถา่ ย ยาก ถา่ ยไมส่ ุดซึ่งเปน็ สญั ญาณของทอ้ งผกู รนุ แรง 2.อุจจาระแขง็ เปน็ เม็ดและตดิ กนั เปน็ ก้อนยาว แห้ง เป็นเมด็ ขรุขระคล้ายชนิดแรกแตต่ ดิ กนั เปน็ ก้อน เป็น อาการทอ้ งผกู แตร่ ุนแรงนอ้ ยกว่าชนิดแรก 8

3. ลักษณะปกติ อจุ จาระเป็นกอ้ นยาวผิวมรี อยแตก เป็นลกั ษณะของอุจจาระที่มีการขับถ่ายทีด่ ี สงั เกตได้ จากอุจจาระท่จี บั ตัวเป็นกอ้ นนม่ิ ขบั ถ่ายงา่ ย (ปกติ) 4. อจุ จาระเปน็ กอ้ นยาว ผวิ เรยี บลื่น ถา่ ยง่าย หาง ยาวคลา้ ยหางงู (ปกติ) 5.อุจจาระเปน็ แผ่นเลก็ ๆ ไม่จับตวั กนั อาจจะถา่ ยง่าย แตเ่ ปน็ ลักษณะของอจุ จาระทีข่ าดไฟเบอร์ 6.อจุ จาระกง่ึ เหลว คลา้ ยอุจจาระเป็นกอ้ นแตน่ ิ่มและ เหลวกว่า แต่ไม่เหลวจนเปน็ น้ำ อาจบง่ บอกถึงการตดิ เชอ้ื หรอื การอักเสบของลำไส้ มีอาการถา่ ยบอ่ ยปวดทอ้ ง 7.อุจจาระเหลว คือขบั ถา่ ยเป็นของเหลว อาจมกี ารตดิ เชอื้ ปวดทอ้ ง คล่ืนไสแ้ ละอาเจียน 9

ลักษณะของอจุ จาระแบบต่างๆ รูปจาก https://commons.wikimedia.org/wiki/File:BristolSto olChart_(cropped).png 10

ท้องผกู ในเดก็ เปน็ เพยี งอาการหน่ึงท่ีเกิดจาก พฤตกิ รรมเป็นสว่ นใหญ่ โดยพบถงึ ร้อยละ 95 เกดิ จากพฤตกิ รรมการรบั ประทานอาหารท่ีไมถ่ กู ตอ้ งและ นสิ ยั ในการขบั ถ่ายท่ไี ม่ถกู ต้อง กินนมมากเกินไป ไม่ ชอบกนิ อาหารท่มี กี ากใย รับประทานผกั และ ผลไม้นอ้ ย ร่วมกับดมื่ นำ้ น้อย ทำให้อุจจาระแขง็ อีกท้งั คุณแม่บางคนฝึกการขบั ถ่ายอุจจาระอยา่ งเข้มงวด เด็ก บางคนกลัน้ อุจจาระเพราะรงั เกียจห้องน้ำท่โี รงเรยี น จนมพี ฤตกิ รรมกลนั้ อจุ จาระจนเคยชิน ในเดก็ เล็กอายุ 1-2 ปี จะมพี ฤติกรรมกลั้น อจุ จาระหากเด็กมปี ระสบการณเ์ จบ็ ก้นจากการขับถา่ ย ทำใหเ้ ดก็ กลวั การขับถ่าย จงึ กลน้ั อุจจาระ จนเป็นนิสยั ทำให้มีอุจจาระอยใู่ นรา่ งกายเปน็ เวลานานๆ กจ็ ะแข็งขึน้ กอ้ นใหญ่ขน้ึ จึงเกดิ อาการทอ้ งผกู ตามมาในทสี่ ดุ 11

อาการท้องผูกในเดก็ อาการท้องผกู ในเด็ก หมายถึงการท่เี ดก็ อุจจาระ นอ้ ยกวา่ หรอื เทา่ กบั 2 ครัง้ ตอ่ สปั ดาห์ อาการอุจจาระ แขง็ เหมือนเมด็ กระสนุ หรือถา่ ยกอ้ นใหญ่ ทำให้เดก็ มี อาการเจบ็ ปวดมากเวลาเบ่งถา่ ย เวลาถ่ายอุจจาระอาจ ร้องงอแงหรือเบ่งมาก บางครั้งอาจมีเลอื ดปนออกมา อาการทอ้ งผูกในเดก็ ดจู ากความถ่ใี นการถ่ายอจุ จาระ และ ดจู ากลักษณะของอจุ จาระและเมอื่ เดก็ มปี ัญหา ทอ้ งผูกเปน็ เวลานานกวา่ 1 เดือน นบั เปน็ อาการ ทอ้ งผูกเรื้อรงั ที่ต้องรีบรักษา 12

สาเหตทุ ่ที ำใหท้ อ้ งผูก ส่วนใหญ่อาการท้องผกู จะพบในเดก็ อายุ 6 เดือน ขึ้นไป ซึ่งเปน็ วยั ทเี่ ร่มิ อาหารเสรมิ แลว้ และอาจจะไดร้ บั เส้นใยจากผกั ผลไมไ้ มเ่ พยี งพอ ส่งผลทำใหเ้ กดิ อาการ ทอ้ งผูกได้ นอกจากนท้ี ้องผกู จะเริ่มพบได้บอ่ ยในเด็ก อายุมากกว่า 1 ปขี น้ึ ไป เพราะเปน็ ชว่ งท่ีเด็กๆ มี พฒั นาการเพมิ่ มากข้นึ เร่มิ หดั เดนิ สนใจสงิ่ แวดล้อม รอบตัวและตดิ เล่น จงึ อาจทำใหเ้ ขากล้ันอุจจาระไม่ยอม ขับถา่ ย บางคนกลัน้ เพราะไมย่ อมใชห้ ้องสว้ มนอกบ้าน, บางคนรงั เกยี จหอ้ งน้ำของโรงเรียน บางคนถูกฝึก ขับถา่ ยเรว็ และเขม้ งวดเกินไปโดยท่เี ด็กยงั ไม่พร้อมจึงทำ ใหม้ ีการกลนั้ อุจจาระ นอกจากนยี้ ังพบว่าสาเหตุอนื่ ท่ี ทำใหท้ อ้ งผกู ในเดก็ ไดแ้ ก่ 13

• มีความผิดปกตทิ างกายภาพ เชน่ ความผิดปกติ บริเวณทวารหนกั ความผิดปกติของประสาทไขสันหลัง ท่คี วบคุมการขับถา่ ยอจุ จาระ ความผดิ ปกตขิ องประสาท ไขสนั หลังส่วนปลายท่คี วบคมุ การขบั ถา่ ย • การไดร้ บั ยาท่มี ฤี ทธิยบั ยงั้ ระบบประสาทที่ ควบคุมการเคลอ่ื นไหวของลำไส้ ยาระงับประสาท และยารักษาโรคมะเรง็ บางชนดิ • การเจ็บปว่ ยดว้ ยโรคทางเมตาบอลคิ เชน่ โรค ตอ่ มไธรอยด์ทำงานน้อยกวา่ ปกตหิ รือโรคท่ีมแี คลเซีย่ ม ในเลือดสูงผิดปกติ เปน็ ต้น 14

ผลกระทบตอ่ พฒั นาการทางร่างกายและจิตใจ 1. ปวดทอ้ ง แน่นอดึ อดั ไมส่ ุขสบายท้อง ซึ่งเกดิ จากอุจจาระทีอ่ ดั แนน่ ในปรมิ าณมากท่ีลำไส้ใหญ่ ทำ ให้เบ่ืออาหาร และกินอาหารไดน้ ้อยลง สง่ ผลใหเ้ ด็กมี นำ้ หนกั ตัวน้อย ตวั เล็ก และขาดสารอาหารได้ในท่สี ดุ สง่ ผลให้มีความรูส้ ึกปวดอจุ จาระลดลงจากการทลี่ ำไส้ ใหญ่ถกู ยืดขยายอย่างช้า ๆ จากอจุ จาระท่ีสะสมไว้ 2. เกดิ พฤตกิ รรมกลวั การขบั ถา่ ยอจุ จาระ เพราะเคย มปี ระสบการณเ์ จบ็ ทวารหนักขณะขับถ่าย จะกล้ัน อุจจาระ ไมก่ ล้านง่ั ถ่ายแตจ่ ะใชว้ ิธีขบั ถา่ ยในทา่ ยืนและ ขมบิ กน้ หากผู้ปกครองพยายามให้ขับถา่ ยในท่านง่ั เด็ก จะต่อตา้ น ร้องไหก้ ลัว บางรายมีพฤติกรรมแอบถ่ายใน ท่ีลบั ตาคน เช่น ใตโ้ ต๊ะหรอื มมุ หอ้ ง พฤตกิ รรมกล้ัน 15

อจุ จาระทำใหอ้ ุจจาระสะสมกอ้ นโตมากข้นึ ยง่ิ ทำใหเ้ ด็ก ถ่ายลำบากและเจ็บมากข้ึน เกิดเปน็ วัฎจกั รวนเวียน มี แผลฉกี ขาดบรเิ วณทวารหนักทเี่ กิดขนึ้ อยา่ งชา้ ๆ หากไมไ่ ดร้ ับการรกั ษา จะกลายเป็นตงิ่ เนื้อเลก็ ๆ ซ่ึง อาจทำใหเ้ ข้าใจผิดว่าเป็นโรคริดสดี วงทวาร 3. เดก็ วยั เรยี นทที่ ้องผกู เร้อื รังจะเกดิ อาการอุจจาระเล็ด ซ่งึ เกิดจากอจุ จาระท่ีสะสมจนเต็มลำไส้แลว้ ไหลลน้ ผ่าน รูทวารหนกั โดยเดก็ ไม่รสู้ ึกตัว อจุ จาระทเ่ี ลด็ จะเป็น เนื้อเละ ๆ เหมือนโคลนตดิ กางเกงโดยไมร่ ู้ตัว มีกลน่ิ เหมน็ กอ่ ใหเ้ กดิ การรงั เกยี จของเพ่ือนและถูกล้อเลยี น จนไม่กลา้ เขา้ กลมุ่ เพื่อน กลายเปน็ เดก็ ท่หี งุดหงิดและ ก้าวร้าวได้ 16

ผลเสยี ของอาการทอ้ งผูก เมอื่ เด็กกลั้นอจุ จาระบ่อยๆ ส่งผลใหป้ ลายลำไส้ ใหญ่ขยายข้ึนและอจุ จาระสะสมไดน้ านข้ึน ยิง่ นานวนั อุจจาระจะแข็งและก้อนโตขึ้น • เม่อื ขบั ถา่ ยเด็กจะเจบ็ มาก ทำใหร้ ทู วารฉีกขาด อุจจาระมีเลอื ดปนและเดก็ ยิ่งกลวั การขบั ถา่ ย มากขนึ้ เกิดวงจรของการทอ้ งผูกเร้ือรัง • มีลมหายใจและกลน่ิ ปากที่เหม็น มีกล่นิ ตัวและ เป็นที่รงั เกยี จของเพอ่ื น • เกิดโรคขาดสารอาหารจากการที่แนน่ อึดอดั ท้อง รบั ประทานอาหารไดน้ อ้ ยลง 17

5 เคล็ดลบั วิธีแก้ปญั หาทอ้ งผูกในเดก็ 1.การปรบั วิธีการดแู ลเรอ่ื งอาหารและผลไม้ ในเด็กท่ี ทอ้ งผูกตอ้ งใหร้ ับประทานอาหารท่มี ีกากใยเพ่ิมมากข้ึน • ใหด้ ม่ื น้ำผลไมเ้ ช่นน้ำองนุ่ น้ำแอปเป้ิล นำ้ ลูกพรุนซ่ึงเชอ่ื กัน ว่าชว่ ยการขบั ถา่ ยได้ เพราะมสี ารซอรบ์ ิทอล ซ่งึ เป็นยาระบายตาม ธรรมชาติ ในเด็กวัยท่ี เร่ิมอาหารเสรมิ แลว้ ควรเพิ่มผักผลไม้ เช่น ผสมจำนวน ผักเพมิ่ เขา้ ไปในอาหาร เพ่ือชว่ ยใหข้ บั ถ่ายงา่ ยขึน้ และ หลีกเลีย่ งอาหารทีท่ ำใหอ้ ุจจาระแข็ง เช่น ขา้ วกล้อง ชอ็ กโกแลต ชสี เปน็ ตน้ 18

• 10 ผลไม้ที่ช่วยใหข้ ับถา่ ยงา่ ยได้แก่ 1.มะละกอเพราะมะละกอ สุกมฤี ทธิ์เปน็ ยาระบาย อ่อนๆ รสชาตหิ วาน ทานงา่ ย ย่อยงา่ ย แถม ยงั มวี ติ ามนิ เอสงู 2.แอปเปลิ มีสารแพคตนิ ทช่ี ่วยเพมิ่ กากใยใหก้ ับ ทางเดินอาหาร จงึ ชว่ ย เพิ่มประสิทธภิ าพของระบบขบั ถ่ายใหท้ ำงานไดด้ ยี งิ่ ขนึ้ 19

3.กล้วยสุก มีกากใยชว่ ยลดอาการทอ้ งผกู ได้อย่างเห็น ผล แล้วยงั ช่วยปรับ สมดลุ ของระบบขับถ่ายให้ เป็นปกตไิ ดอ้ กี ด้วย 4.มะม่วงสุก มีวิตามนิ ซีสงู และยังมสี ารตา้ นอนุมลู อสิ ระ วิตามนิ เอ เบตา้ แคโรทนี และยัง ช่วยทำให้อจุ จาระออ่ น นุ่มขนึ้ อกี ด้วย 20

5.ส้ม อดุ มไปด้วย วติ ามินซี ท่ีชว่ ยทำ ให้ร่างกายแข็งแรง ปราศจากโรคหวัด ควรทานทั้งกากใย ส้มจะไดเ้ พิม่ ใยอาหารเพอ่ื ใหข้ ับถ่ายงา่ ย 6.ลูกพรุน มี คุณสมบตั ิเด่นในเร่ือง ชว่ ยการขับถ่าย แถมยงั อุดมไปด้วยเบตา้ แคโร ทีน สารตา้ นอนุมูล อิสระ บำรุงหัวใจ บำรงุ สายตา และยังช่วยเสรมิ สรา้ ง กระดกู และฟนั ให้แข็งแรงอกี ด้วย 21

7.สับปะรด ชว่ ยยอ่ ย อาหารจำพวกโปรตีน วติ ามินซสี งู ลดการ อักเสบบวมต่างๆ ช่วย เพ่ิมประสิทธิภาพใน ระบบขับถา่ ยไดด้ ี 8.ละมุด มกี ากใย อาหารมาก จงึ ชว่ ย ป้องกนั โรคทอ้ งผกู ไดเ้ ป็นอยา่ งดี 22

9.มะเฟือง มีคณุ สมบัตเิ ป็นยาระบายออ่ นๆ และช่วยลด กรดในกระเพาะอาหารได้ 10.องนุ่ มฤี ทธิ์เปน็ ยาระบาย ทีช่ ่วยแกป้ ัญหาท้องผกู ได้ ดี 23

หลักสำคญั ของการทานผลไมเ้ พ่ือชว่ ยการขับถา่ ย คอื ทานในปริมาณที่พอเหมาะ อยา่ ทานมากจนเกนิ ไป ดืม่ น้ำมากๆ เพ่อื ช่วยใหอ้ จุ จาระออ่ นนมุ่ ลง 2. ดืม่ นำ้ ให้เพยี งพอ ในเดก็ ทารกอายุตำ่ กว่า 6 เดอื นท่ีกนิ นมแมไ่ มจ่ ำเปน็ ตอ้ งใหเ้ ดก็ กนิ น้ำเพิม่ เพราะ เด็กได้รบั เพียงพอจากนำ้ นมแมอ่ ยูแ่ ล้ว แตเ่ มื่ออายุเพมิ่ มากขึ้นการท่ีเดก็ กนิ น้ำนอ้ ย จะส่งผลให้ทอ้ งผูกได้ เมอื่ สงั เกตเหน็ ว่าอุจจาระเรม่ิ แข็งควรใหเ้ ดก็ ดม่ื น้ำเพิ่มมาก ขนึ้ เพราะน้ำจะทำให้อจุ จาระน่มิ ขนึ้ และถ่ายงา่ ยขึน้ ควรใหด้ มื่ ในช่วงเชา้ ประมาณ 1 แกว้ เพอ่ื กระตนุ้ ระบบ การขับถ่ายให้ลำไสม้ ี การเคล่อื นตวั เอา อจุ จาระท่คี ง่ั คา้ ง ออกมา 24

3. การนวดหน้าท้อง การนวดหน้าทอ้ งดว้ ยทา่ มาตรฐานทีช่ ว่ ย กระตุ้นการเคลอื่ นตวั ของลำไส้ แกป้ ญั หาทอ้ งผูก, ท้องอดื จากทมี่ แี ก๊สในลำไส้ไดน้ น้ั รวมเรยี กทา่ I LOVE YOU เร่มิ ตน้ ด้วย ทา่ I ใชฝ้ ่ามือลูบเป็นเส้นตรงจากใต้ ราวนมดา้ นซา้ ยถงึ บรเิ วณท้องน้อย(ดา้ นขวาของผนู้ วด) 25

ทา่ LOVE ใช้ฝา่ มือลูบเป็นตัว L กลบั หัวบริเวณท้อง โดยเร่มิ ลากมือจากซ้ายไปขวาตาม แนวนอนถึงใต้ชายโครงซา้ ย แลว้ ลากลงตรงๆถึง บรเิ วณทอ้ งนอ้ ย ทา่ YOU ใช้ฝ่ามือลบู บริเวณท้องเปน็ รปู ตวั U ควำ่ โดยเรม่ิ ใชฝ้ า่ มอื ลบู จากทอ้ งขวาของเด็ก อ้อมสะดอื ไปขา้ งบนจนถงึ ทอ้ งดา้ นซ้ายของเด็ก 26

4. การรักษาด้วยยา เมื่อมอี าการทอ้ งผกู มากกวา่ 2 สัปดาห์ หรอื ร่วมกับมีอาการดงั ตอ่ ไปนี้คือ มไี ข้ มีอาการอาเจียน ขับถา่ ยแล้วมีเลอื ดปนในอจุ จาระ มีทอ้ งบวม น้ำหนกั ตวั ลดลง มบี าดแผลรอบทวารหนักในบางรายมีลำไสย้ ืน่ ออกมาจากทวารหนัก ให้คณุ พอ่ คณุ แม่พาไปพบแพทย์ เพ่ือซกั ประวตั ิ เกยี่ วกับแบบ แผนการรบั ประทานอาหารและน้ำ อาการท้องผกู ตรวจรา่ งกาย อาจตอ้ งเอกซเรย์หรอื อลั ตราซาวนด์ร่วม ด้วย อาจทำการสวนอจุ จาระ และพจิ ารณาใหย้ ากนิ ท่ี 27

ชว่ ยให้อจุ จาระนุ่มขนึ้ ถ่ายงา่ ยขน้ึ และปรบั พฤตกิ รรมการ ขบั ถ่าย การสวนอจุ จาระ มคี วามจำเปน็ ในกรณอี จุ จาระแข็งและ ก้อนขนาดใหญ่ • ในเดก็ อายุ 1-2 ปแี พทยม์ ักให้ยาเหน็บกลซี อรนี เปน็ ตัวแรกเน่ืองจากกระตุ้นใหถ้ า่ ยได้ภายใน 15 นาที และมีผลข้างเคยี งคอ่ นขา้ งน้อย • ในเดก็ อายมุ ากกวา่ 1-2 ปี มกั ให้ hypertonic phosphate enema ขนาด 3 มล./น.น.ตัว/กก. โดย ขนาดสงู สดุ ไมเ่ กิน 135 มล.(ภเิ ษก ยิม้ แย้ม, 2556 ) 28

ยากนิ ทีช่ ่วยใหอ้ จุ จาระน่มุ ขน้ึ ถา่ ยง่าย (Osmotic Laxative) นยิ มให้มีหลายตัวแต่ lactulose และ milk of magnesia (MOM) เป็นนิยมใช้ • Lactulose เป็น semisynthetic disaccharide ท่ีไม่ถูกดดู ซมึ ในทางเดินอาหาร ทำใหอ้ จุ จาระเหลว มี ฤทธเิ์ ปน็ กรด ชว่ ยยับยงั้ การเจรญิ เตบิ โตของแบคทเี รีย ในลำไส้ทีส่ ร้างแอมโมเนยี ช่วยบรรเทาอาการท้องผูก เร้อื รังในเดก็ ท่กี นิ ยาอ่นื ๆ ได้ยาก เพราะรสหวาน รบั ประทานงา่ ย ผลข้างเคียงตำ่ แต่ราคาแพง ในเด็ก อายุมากๆ ตอ้ งกินเปน็ ปรมิ าณมาก จงึ มคี า่ ใชจ้ า่ ยสูง และยาใช้เวลา 48 ช่วั โมง จงึ จะออกฤทธ์ิ 29

Lactulose ขนาดยาทใ่ี ช้ ในทารกใช้ 1-3 มล./กก./ วนั แบ่งให้ 3-4 คร้ัง อาจเร่ิมที่ 1 มล./กก./วนั ปรับยาจนกระทงั่ มีการขบั ถา่ ยทีอ่ อ่ นนุ่มขึ้น วนั ละ 2-3 คร้งั • Milk of magnesia (MOM) ใน 15 มล. ประกอบด้วย magnesium hydroxide 1.2 กรมั และ มนี ้ำเป็นส่วนประกอบ 15 กรมั อายุ 1-6 ปี ขนาด ท่ใี ช้ 5-15 มล. ก่อนนอนหรือตน่ื นอนเชา้ หรอื 1-3 มล./กก./วนั , ในเดก็ อายุ 6-12 ปี ขนาดที่ใช้ 15- 30 มล. กอ่ นนอน หรอื ตื่นนอนเชา้ อาการขา้ งเคียง ทีอ่ าจพบ ไดแ้ ก่ อาการปวด เสียดท้อง เรอบอ่ ย (ภิเษก ยิ้มแยม้ , 2556 ) และไมใ่ หใ้ นเด็กท่เี ปน็ โรคไต 30

เนือ่ งจากจะทานตดิ ตอ่ กนั เป็นระยะเวลานาน ยาท่ี ใชต้ ้องมคี วามปลอดภยั สงู ยาจะชว่ ยใหถ้ า่ ยอจุ จาระ ออกมาไดง้ า่ ย ไมเ่ จบ็ ปวดเวลาถ่าย และยงั ช่วยใหร้ ูทวาร ท่ฉี กี ขาดคอ่ ยๆ หายไป ในรายท่ีทอ้ งผูกเรอ้ื รังมานาน มีพฤตกิ รรมกล้ันอุจจาระและกลวั การถ่ายอุจจาระมาก อาจจำเป็นต้องทานยาทช่ี ว่ ยทำใหอ้ ุจจาระนมุ่ ตดิ ต่อกนั นานอย่างน้อย 3-6 เดอื น และไม่แนะนำใหเ้ หนบ็ หรอื การสวนทร่ี ทู วารเปน็ ประจำ เน่ืองจากเด็กกล่มุ นอี้ าจมี แผลฉีกท่รี ทู วารจากก้อนอุจจาระทแ่ี ขง็ หรอื ใหญ่ การ เหนบ็ หรอื การสวนทร่ี ทู วารเปน็ การกระตุ้นใหม้ อี าการ เจบ็ ปวดมากข้ึน 31

5. การฝกึ นิสัยการขับถา่ ยในเดก็ ในเด็กทีท่ ้องผกู การฝกึ นิสัยการขบั ถา่ ยควบคู่ กับการกนิ ยาระบายรว่ มกบั ให้เด็กบรโิ ภคผักและผลไม้ มากขนึ้ จงึ จะสามารถแกป้ ัญหาได้สำเร็จ การฝกึ นสิ ัย การขับถา่ ยในเด็กทำง่าย ๆ โดยเม่ือเด็กกินยาระบาย จนอุจจาระนิ่มแลว้ ใหฝ้ ึกนง่ั ขบั ถ่ายวันละ 1 คร้ังเวลา เชา้ หรอื เย็นโดยฝกึ ใหน้ ั่งขับถา่ ยนานครง้ั ละ 5 – 10 นาที ควรฝกึ หลงั รบั ประทานอาหารเสรจ็ เพราะมกี าร กระตุ้นให้ลำไสใ้ หญบ่ บี ตัว ชว่ ยใหถ้ า่ ยอจุ จาระง่ายขนึ้ ในเดก็ วยั เรียนการฝกึ ขบั ถา่ ยหลงั รับประทานอาหารเช้า อาจจะไมส่ ะดวกเพราะเรง่ รบี ใหฝ้ กึ หลังรบั ประทาน อาหารมอ้ื เยน็ แทน 32

ท่าท่ีช่วยให้การขบั ถ่ายงา่ ยขนึ้ ทา่ ท่ีชว่ ยให้การขบั ถ่ายง่ายข้นึ ในเดก็ คือ ทา่ ที่เด็ก สามารถใช้เทา้ ยนั พน้ื ได้ หากชกั โครกมีความสูงและ เท้าของเดก็ ลอยจากพนื้ ให้ใชเ้ ก้าอข้ี นาดเลก็ วางเสรมิ ให้ ทพ่ี ้ืนเพอื่ ให้เดก็ สามารถวางเทา้ ได้สะดวก และเขา่ ของ เด็กถูกยกขน้ึ ทำมุม 35 องศากับลำตัว ทำใหก้ ลา้ มเนอ้ื ที่กลนั้ ของเสยี ผ่อนคลาย ลำไสถ้ ูกยดื ออก ถ่ายออกได้ งา่ ยขนึ้ 33

ในเด็กเลก็ ท่กี ลัวการนงั่ ขบั ถ่ายมากใหเ้ ร่มิ ต้น ดว้ ยการนัง่ ขับถ่ายบนตกั ของแม่โดยแม่อ้มุ ไว้ เพอ่ื ลด ความกลวั เมอ่ื คนุ้ เคยในการขับถ่ายในท่าน่ังแลว้ ค่อย ปรับมานง่ั ขับถ่ายในกระโถน และในชักโครกทีข่ นาด พอเหมาะกับเดก็ ต่อไป ไม่ควรฝกึ การขับถ่ายดว้ ยความ เข้มงวด และตอ้ งชมเชยเดก็ เมอ่ื เดก็ สามารถขบั ถา่ ย สำเรจ็ เวลานัง่ ขบั ถ่ายไม่ควรใหเ้ ดก็ เลน่ ของเลน่ โทรศัพทม์ ือถอื หรอื ดหู นังสือการ์ตนู ไปด้วย เพราะ เดก็ จะไมต่ ัง้ ใจพยายามเบ่งถ่ายอุจจาระ 34

วธิ ปี อ้ งกันปัญหาท้องผูก ควรใหเ้ ดก็ ทานนมแม่ต้งั แตแ่ รกเกิด เนอื่ งจาก นมแม่มีส่วนประกอบหลายชนดิ ทช่ี ว่ ยทำใหอ้ ุจจาระออ่ น นุ่ม นอกจากน้ีควรใหเ้ ด็กทานอาหารเสรมิ ท่ีเหมาะสม ตามวยั เช่น อายุ 6-8 เดอื น ให้อาหารเสรมิ วันละ 1-2 ม้ือ และเพ่ิมเป็นวนั ละ 3 มอ้ื เม่ืออายุ 9-11 เดือน เพ่ือใหเ้ ด็กได้รับผักและผลไมท้ เ่ี พียงพอและการฝกึ นสิ ัย การขบั ถา่ ยในเด็กให้เรม่ิ ฝกึ ได้เมอื่ อายุ 1.5 ถงึ 2 ขวบ โดยประเมนิ ความพรอ้ มในการฝึกขบั ถ่ายของเด็กก่อน ถา้ เร่มิ มีอุจจาระแขง็ ควรรีบดูแลเพ่อื ไม่ใหท้ ้องผูกเรือ้ รัง โดยใช้ 5 เคล็ดลบั ในการแก้ปัญหาทอ้ งผูกในเดก็ คอื การปรงุ อาหารเพิ่มผักและผลไม้ เพิม่ ปริมาณน้ำทด่ี ื่ม นวดบริเวณหน้าทอ้ ง รักษาด้วยการกนิ ยาระบายอย่าง อ่อนร่วมกบั การฝกึ นิสัยการขบั ถ่ายในเดก็ ให้ท้องผูก 35

หายต้งั แตเ่ รมิ่ ตน้ ไมค่ วรปลอ่ ยใหอ้ าการถา่ ยอุจจาระ แข็งเป็นเวลานาน เพราะอาจทำใหเ้ กดิ อาการเจ็บและ กลัน้ อุจจาระจนกลายเปน็ ท้องผูกเรอ้ื รงั ซงึ่ ต้องการ การรักษาท่ียุง่ ยากและใช้เวลานานขึน้ และสง่ ผลกระทบ ตอ่ ร่างกายและจิตใจของเด็กดว้ ย ผ้เู ขยี นหวงั วา่ หนังสือเลม่ น้ีจะเปน็ อีกตวั ชว่ ยหนึง่ ทท่ี ำใหบ้ รรดาพ่อ แม่ ผปู้ กครองดูแลสุขภาพบตุ ร หลานในบ้านของท่านไดอ้ ย่างถูกวิธแี ละมคี วามสุขคะ่ *********************** 36

เอกสารอา้ งองิ 1.วรนชุ จงศรีสวัสด์ิ .ม.ม.ป.,ท้องผกู ในเดก็ ปัญหา เร้อื รังท่ีพ่อแม่ไมค่ วรมองข้าม. https://thainakarin.co.th/ https://thainakarin.co.th/constipation-in-children/ 2.มิง่ เมอื ง วรวฒั นะกลุ . (31/1/2557). ท้องผูกในเด็ก .www.bumrungrad.com จาก https://www.bumrungrad.com/th/health- blog/november-2014/constipation-in-children 3.เสกสิต โอสถากลุ .การดูแลและป้องกันโรคท้องผกู ในเดก็ . www.thaipediatrics.org http://www.thaipediatrics.org/Media/media- 20161218145423.pdf 3.MedThai .29/4/2018.การตรวจอุจจาระ ประโยชน์ วธิ เี กบ็ อุจจาระส่งตรวจ. https://medthai.com/%E0%B8% 37

4.ท้องผูกในเด็ก .ม.ม.ป. www.khonkaenram.com http://www.khonkaenram.com/th/services/health- information/health-articles/pediatrics/Constipation 5.ภิเษก ย้ิมแยม้ . วารสารกุมารเวชศาสตร์ มกราคม - มีนาคม 2556.ยาท่ใี ช้บอ่ ยในโรคระบบทางเดนิ อาหาร. www.thaipediatrics.org http://www.thaipediatrics.org/file_upload/files/1- 2556-5.pdf 6.ณฏั ฐากร วิริยานุภาค .2/12/2562.ทอ้ งผกู เรอื้ รงั เสย่ี งมะเร็งลำไส้. www.paolohospital.comจาก https://www.paolohospital.com/th- TH/center/Article/Details/%E0%B8% 7.บุษบา ววิ ฒั น์เวคนิ .(12ตุลาคม2562) .เดก็ ท้องผูก นอกจากเสยี สุขภาพร่างกายแลว้ ยงั ส่งผลถึงสภาพ จติ ใจ. www.samitivejhospitals.com https://www.samitivejhospitals.com/th/article/det ail/%E0 38

ประวัตผิ เู้ ขียน ช่อื สมจติ เกียรตวิ ฒั นเจรญิ เกดิ วนั ที่ 25 กนั ยายน 2507 จบปรญิ ญาตรี คณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลยั ขอนแก่น ปรญิ ญาโท สาขาวิชาการสง่ เสริมสุขภาพ มหาวิทยาลยั เชยี งใหม่ ทำงานด้านการพัฒนาเดก็ ปฐมวัยและจัดกจิ กรรมดา้ น การพฒั นาบคุ ลากรทด่ี ูแลเดก็ ปฐมวยั , สง่ เสรมิ การ อา่ นในเดก็ และในครอบครวั มากกว่า 30ปี อยากเหน็ เดก็ ไทย..เติบโตเป็นประชากรท่มี คี ณุ ภาพ 39

40