คู่มือผู้ช่วยเหลือ ตามแนวทาง “ลด ละ เลิกเหล้ากันเถอะ” การดูแลเชิงรุกในชุมชนสำหรับผู้มีปัญหาการดื่มสุรา ฉบับประชาชน

คม‹ู อื สาํ หรบั ผชŒู ว‹ ยเหลอื ตามแนวทาง “ลด ละ เลกิ เหลŒากันเถอะ” การดแู ลเชิงรกุ ในชมุ ชนสําหรับ ผมŒู ีปญ˜ หาการดื่มสรุ า ฉบบั ประชาชน พัฒนาโดย ดร.หรรษา เศรษฐบปุ ผา | พญ.พนั ธุน ภา กติ ติรัตนไพบลู ย ฉบับส้นั

ISBN: 978-616-393-306-5 พฒั นาโดย : ดร.หรรษา เศรษฐบุปผา คณะพยาบาลศาสตร มหาวทิ ยาลยั เชียงใหม พญ.พันธุนภา กิตตริ ัตนไพบูลย กรมสขุ ภาพจิต กระทรวงสาธารณสขุ จดั พิมพโ ดย : ศูนยว ิจยั ปญหาสุรา (ศวส.) ภายใตก ารสนบั สนุนจาก สาํ นักงานกองทนุ สนบั สนนุ การสรางเสรมิ สขุ ภาพ (สสส.) หนวยระบาดวทิ ยา อาคารบรหิ าร ชั้น 6 คณะแพทยศาสตร มหาวทิ ยาลยั สงขลานครนิ ทร 15 ถนนกาญจนวณชิ ย ตาํ บลคอหงส อําเภอหาดใหญ จังหวัดสงขลา 90110 พมิ พค ร้งั ท่ี 1 : มถิ นุ ายน 2563 จาํ นวนท่พี ิมพ : 2,000 เลม ออกแบบ/พิมพท่ี : หจก.วนดิ าการพิมพ 14/2 หมู 5 ตาํ บลสนั ผีเสอ้ื อําเภอเมือง จงั หวัดเชยี งใหม 50300 โทรศัพท/ โทรสาร 0 5311 0503-4

คม‹ู อื สาํ หรบั ผชŒู ว‹ ยเหลอื ตามแนวทาง “ลด ละ เลกิ เหลาŒ กันเถอะ” การดูแลเชงิ รุกในชุมชนสําหรับ ผŒมู ีป˜ญหาการดืม่ สรุ า ฉบับประชาชน พฒั นาโดย ดร.หรรษา เศรษฐบปุ ผา | พญ.พนั ธุน ภา กติ ติรัตนไพบูลย

2 คู‹มือสําหรับผชูŒ ว‹ ยเหลือ ตามแนวทาง “ลด ละ เลกิ เหลาŒ กันเถอะ” คํานํา คูมือสําหรับผูชวยเหลือในการดูแลเชิงรุกในชุมชนสําหรับผูมีปญหา การดื่มสุรา ฉบับประชาชน เปนผลผลิตที่พัฒนามาจากโปรแกรมใกลบาน สมานใจ และโปรแกรมโทรถามตามเย่ียม ซ่ึงเปนโปรแกรมการบําบัดดูแล เชิงรุกในชุมชนสําหรับบุคลากรสุขภาพในการลงพื้นที่ หรือการโทรศัพท เพอ่ื ใชบ ําบัดดแู ลผูมีปญหาการด่ืมสรุ าเรอื้ รงั หลงั ออกจากโรงพยาบาล คูมือฉบับน้ีเหมาะสําหรับอาสาสมัครและประชาชนทั่วไปท่ีทํางาน ใหความชวยเหลือแกผูมีปญหาการด่ืมสุราในชุมชน โดยมีเนื้อหาเก่ียวกับ แนวทาง “ลด ละ เลกิ เหลา กันเถอะ” ท่ชี แ้ี จงข้ันตอนการดําเนนิ การใหความ ชว ยเหลอื แบบครบถว น ซงึ่ ในการใหค วามชว ยเหลอื จะประกอบดว ยเอกสาร และคมู อื ดงั น้ี 1. แนวทาง “ลด ละ เลกิ เหลา กนั เถอะ” การดแู ลเชงิ รกุ ในชมุ ชน สําหรับผูมีปญหาการดื่มสุรา ฉบับประชาชน 2. คูมือสําหรับผูชวยเหลือ ตามแนวทาง “ลด ละ เลิกเหลากันเถอะ” การดูแลเชิงรุกในชุมชนสําหรับ ผมู ปี ญ หาการดม่ื สรุ า ฉบบั ประชาชน 3. เอกสาร เตรยี มตวั ดไี มม ดี ม่ื (แนวทาง การปรบั เปลย่ี นการใชช วี ติ สาํ หรบั ผมู ปี ญ หาการดม่ื สรุ า) และ 4. แบบบนั ทกึ “ลด ละ เลกิ เหลา กันเถอะ” ทส่ี ามารถนําไปใชงานไดจ ริง การจดั ทาํ คมู อื นสี้ าํ เรจ็ ลลุ ว งไดด ว ยดเี พราะไดร บั ความชว ยเหลอื จาก หลายฝา ย ผูจ ดั ทําขอขอบพระคณุ ศูนยวจิ ัยปญหาสุรา (ศวส.) สํานกั งาน กองทนุ สนบั สนนุ การสรา งเสรมิ สขุ ภาพ (สสส.) และคาํ แนะนาํ จากผทู รงคณุ วฒุ ิ ทุกทา นไว ณ โอกาสนี้ ผจู ดั ทํา

คู‹มอื สาํ หรบั ผูŒชว‹ ยเหลอื ตามแนวทาง “ลด ละ เลิกเหลŒากนั เถอะ” 3 การพัฒนา แนวทาง “ลด ละ เลกิ เหลŒากันเถอะ” การดูแลเชิงรุกในชมุ ชนสําหรับผŒมู ีป˜ญหาการดม่ื สุรา ฉบับประชาชน แนวทาง “ลด ละ เลิกเหลากันเถอะ” (Let’s Stop Drinking Guidelines) หรือการดูแลเชิงรุกในชุมชน (Program of Assertive Community Treatment: PACT) สาํ หรบั ประชาชน พฒั นาขนึ้ ตามแนวคดิ การบาํ บดั ดแู ลเชงิ รกุ ในชมุ ชนของ สเตนและแซนตอส (Stein & Santos, 1998) รวมกับการถอดบทเรียนจากการ ดาํ เนนิ การตามโปรแกรมใกลบ า นสมานใจ และโปรแกรมโทรถามตามเยย่ี มซงึ่ เปน โปรแกรมการบาํ บดั ดแู ลเชงิ รกุ ในชมุ ชนสาํ หรบั บคุ ลากรสขุ ภาพในการลงพนื้ ที่ หรอื การโทรศัพท เพือ่ ใชบาํ บดั ดแู ลผูมปี ญหาการดื่มสรุ าเร้อื รงั หลงั จําหนา ยออกจาก โรงพยาบาล ดาํ เนนิ การภายใตก ารสนบั สนนุ ของแผนงานการบาํ บดั ฟน ฟทู างเลอื ก ในผูมีปญหาการดื่มสุรา (ผลส.) แผนงานการพัฒนาระบบการดูแลผูมีปญหา การด่ืมสุรา (ผรส.) แผนงานวิชาการพัฒนารูปแบบการดูแลผูเสพสารเสพติดใน ชมุ ชน สาํ นกั งานกองทนุ สนบั สนนุ การสรา งเสรมิ สขุ ภาพ (สสส.) (หรรษา เศรษฐบปุ ผา และคณะ, 2553-2560) โดยโปรแกรมใกลบ า นสมานใจ ไดผ า นความเหน็ ชอบจาก คณะอนกุ รรมการพจิ ารณาดา นการบาํ บดั รกั ษาฟน ฟสู ภาพผตู ดิ เครอ่ื งดม่ื แอลกอฮอล ซงึ่ เปน คณะทาํ งานจาก กรมควบคมุ โรค กรมสขุ ภาพจติ กรมการแพทย และสาํ นกั บริหารการสาธารณสุข กระทรวงสาธารณสุข ใหเปนแนวปฏิบัติชุดที่ 3 ภายใต “แนวปฏิบัติการคัดกรองและบําบัด รักษา ฟนฟูสภาพ ผูมีปญหาการดื่มสุรา” ทมี่ กี ารดาํ เนนิ การทงั้ ระบบ ในสถานบรกิ ารสขุ ภาพทกุ ระดบั ตงั้ แตร ะดบั สอ. PCU. รพ.สต. รพช. รพท. รพศ. ดวยวธิ ีการดแู ลที่มปี ระสิทธิผล เรม่ิ ตงั้ แตคน หาปญ หา ในระยะแรก และใหก ารดแู ลตดิ ตามใกลช ดิ ตอ เนอ่ื งในชมุ ชน โดยใชแ นวทางเชงิ รกุ ในการสรางความเขมแขง็ ใหก ับระบบบริการสุขภาพ เพ่อื เฝา ระวัง คัดกรอง ดูแล ชว ยเหลอื รกั ษา และตดิ ตามผมู ปี ญ หาการดมื่ สรุ า ตามระดบั ความรนุ แรงของปญ หา

4 คมู‹ ือสําหรับผชŒู ว‹ ยเหลือ ตามแนวทาง “ลด ละ เลิกเหลาŒ กนั เถอะ” แนวคดิ ดแู ลเชงิ รกุ ในชมุ ชนประกอบดว ยลกั ษณะงาน 3 ดา น มี 9 องคป ระกอบ ไดแ ก 1) ดา นการบาํ บดั ดแู ล (Treatment) ประกอบดว ย การดแู ลเรอ่ื งยา การจดั การ กบั ภาวะวกิ ฤต การใหค าํ ปรกึ ษา การดแู ลกจิ วตั รประจาํ วนั 2) ดา นการฟน ฟสู ภาพ (Rehabilitation) ประกอบดว ย การสง เสรมิ สขุ ภาพ และ 3) ดา นการบรกิ ารสนบั สนนุ ประคับประคอง (Support services) ประกอบดวย การสรางโอกาสในการทาํ งาน การเขารบั บริการสขุ ภาพ การดูแลทอี่ ยอู าศยั การจัดการเงิน ดังแผนภาพ การบาํ บัดเชงิ รกุ ในชมุ ชน การบาํ บัดเชิงรุกในชมุ ชนและบริบทการดแู ลเชิงรกุ ในสังคมไทย ประกอบดวยลักษณะงาน 3 ดา น มี 9 องคป ระกอบ การบําบดั ดูแล การฟนื้ ฟูสภาพ • การดูแลเร่อื งยา (Treatment) (Rehabilitation) • การจดั การกบั ภาวะวกิ ฤต • การใหคŒ ําปรึกษา • การดูแลกิจวตั รประจําวนั • การสง‹ เสรมิ สุขภาพ การบรกิ ารสนับสนนุ • การสราŒ งโอกาสในการทํางาน ประคับประคอง • การเขาŒ รบั บริการสุขภาพ • การดูแลทีอ่ ยูอ‹ าศยั (Support services) • การจดั การเงนิ จากแนวคิดการบําบัดดูแลเชิงรุกในชุมชน และการถอดบทเรียนดังกลาว ไดน าํ มาพฒั นาแนวทาง “ลด ละ เลกิ เหลา กนั เถอะ” ฉบบั รา ง และแนวทางสาํ หรบั ผูช วยเหลือ ไดแ ก เพอื่ น บุคคลใกลชดิ คนในชุมชน อาสาสมคั รสาธารณสุข และ ประชาชนทวั่ ไปทง้ั หญงิ และชาย อายรุ ะหวา ง 18-65 ป ทมี่ คี ณุ สมบตั ขิ องผชู ว ยเหลอื ตามทกี่ าํ หนดไว เพอ่ื ชว ยในการดแู ล ประคบั ประคอง ผมู ปี ญ หาการดม่ื สรุ าในชมุ ชน ตามแนวคิดการดูแลเชิงรุกในชุมชน ใหสามารถลด ละ เลิกการด่ืมสุราไดอยาง ปลอดภยั ดําเนนิ การอยางนอ ยสปั ดาหล ะหน่ึงครง้ั นาน 12 สัปดาห หลังจากนัน้

ค‹ูมอื สาํ หรับผชูŒ ‹วยเหลอื ตามแนวทาง “ลด ละ เลิกเหลŒากนั เถอะ” 5 ตดิ ตามตอ ตามความเหมาะสมทป่ี ระกอบโดยการดาํ เนนิ งานใชแ นวทาง 3 ขนั้ ตอน ไดแ ก คน หา ชวนทําสัญญาใจ และชวยใหป รบั เปล่ียนการใชช ีวิต ข้ันตอนที่ 1: คน หา ผูทต่ี อ งการลด ละ เลิก การดื่มสุรา ขน้ั ตอนที่ 2: ชวนทําสญั ญาใจ เพ่อื ใหมุงม่ันเปลย่ี นแปลงตนเอง ขั้นตอนท่ี 3: ชวยใหปรับเปล่ียนการใชชีวิต โดยเคียงคู ดูแล ติดตาม ชวยเหลือ เนนการปรับเปล่ียนการใชชีวิต 9 ดาน สําหรับเปนภูมิคุมกันชีวิต ใหส ามารถประคองตนในการลด ละ เลกิ การดม่ื สรุ าไดอ ยา งปลอดภยั และมสี ขุ ภาพดี โดยการปรับเปลยี่ นชวี ติ 9 ดาน ไดแก 1. การดแู ลกจิ วตั รประจําวนั 2. การดูแลท่ีอยูอาศยั 3. การจัดการกับภาวะวกิ ฤต 4. การเขารับบรกิ ารสุขภาพ 5. การดแู ลเรื่องยา 6. การสง เสริมสุขภาพ 7. การสรางโอกาสในการทํางาน 8. การจดั การเงิน 9. การรบั การปรกึ ษา ทั้งน้ีแนวทาง “ลด ละ เลิกเหลากันเถอะ” ฉบับราง ผูพัฒนาไดนําเสนอ ผทู รงคณุ วฒุ ิวพิ ากษ โดยผทู รงคณุ วฒุ ิ ไดแ ก ศ.ดร.พญ.สาวติ รี อษั ณางคก รชัย ศ.พญ.สวุ รรณา อรณุ พงศไพศาล นพ.ปรทิ รรศน ศิลปกิจ และ ผศ.ดร.นพ.วรภทั ร รัตอาภา และไดมีการปรับแกใหเหมาะสมตามหลักวิชาการและการนําไปใชจริง หลงั จากนนั้ ไดน าํ ไปทดลองใชใ นอาสาสมคั ร เพอื่ พจิ ารณาความเหมาะสมของภาษา ขนั้ ตอน และเนอ้ื หา และนาํ มาปรบั แกใ หเ ปน แนวทาง “ลด ละ เลกิ เหลา กนั เถอะ” ตน แบบ เพอ่ื นาํ ไปใชใ นการชว ยเหลอื ดแู ล ประคบั ประคอง ผมู ปี ญ หาการดม่ื สรุ า ในชุมชน ใหสามารถลด ละ เลกิ การดืม่ สุราไดอยางปลอดภยั ตอไป หรรษา เศรษฐบุปผา มิถุนายน 2563

6 คม‹ู ือสาํ หรบั ผŒชู ว‹ ยเหลือ ตามแนวทาง “ลด ละ เลกิ เหลŒากันเถอะ” แน“วทลาดง ละ เลิกเหลาŒ กนั เถอะ” การดแู ลเชงิ รุกในชมุ ชนสําหรับผŒมู ีป˜ญหาการดมื่ สรุ า ฉบบั ประชาชน แนวทาง “ลด ละ เลิกเหลากันเถอะ” ประกอบดว ยรายละเอยี ด 3 สว น ไดแก ลักษณะ การดําเนนิ การ และสาระความรตู ามแนวทาง “ลด ละ เลิกเหลา กนั เถอะ” ดังนี้ ส‹วนที่ 1 : ลกั ษณะของแนวทาง “ลด ละ เลิกเหลŒากันเถอะ” ลกั ษณะของแนวทาง “ลด ละ เลิกเหลา กนั เถอะ” ประกอบดว ยสาระดงั นี้ 1. แนวทางสาํ หรับผูช วยเหลือ 3 ข้นั ตอน 2. ลกั ษณะของผมู ีปญหาการดมื่ สุรา 3. คุณสมบตั ิของผชู ว ยเหลือ 4. จํานวนคร้งั ของการดาํ เนินการ 5. สถานทีท่ ใ่ี ชใ นการดําเนินการ 6. เอกสารและคมู อื แนวทาง “ลด ละ เลิกเหลŒากันเถอะ” สําหรบั ผŒูช‹วยเหลอื 3 ขั้นตอน แนวทาง “ลด ละ เลกิ เหลา กนั เถอะ” เนน การดแู ล ประคบั ประคอง ผมู ปี ญ หา การดื่มสรุ าในชมุ ชน โดยผูชวยเหลือ ลงพน้ื ที่ หรอื โทรศัพทต ิดตาม ตามแนวคิด การดแู ลเชงิ รุกในชุมชน ใหส ามารถลด ละ เลกิ การด่มื สรุ าไดอ ยา งปลอดภยั และ มชี ีวติ อยูอยางมคี วามสุขในครอบครวั และสังคม

คม‹ู ือสําหรับผูชŒ ‹วยเหลือ ตามแนวทาง “ลด ละ เลิกเหลาŒ กนั เถอะ” 7 ลกั ษณะของแนวทาง “ลด ละ เลกิ เหลา กนั เถอะ” ประกอบไปดว ย การประเมนิ สงั เกต ซกั ถาม บนั ทกึ ในแบบบนั ทกึ รว มกบั การใหค วามรูคาํ แนะนาํ และการฝก ทกั ษะ ตามแนวทาง “ลด ละ เลิกเหลา กันเถอะ” สาํ หรบั ผูชวยเหลือ 3 ข้นั ตอน ดงั นี้ คน หา ผทู ีต่ อ งการลด ละ เลิก การดืม่ สุรา ชวนทําสญั ญาใจ เพ่อื ใหมงุ ม่นั เปลีย่ นแปลงตนเอง ชว ยใหปรับเปลี่ยนการใชช วี ิต ปรับเปลยี่ นการใชชวี ติ 9 ดา น ใหเ ปน ภมู คิ มุ กนั ในการประคองตนในการลด ละ เลกิ การดม่ื สรุ าไดอ ยา งปลอดภยั และมีสุขภาพดี ลักษณะของผมูŒ ปี ญ˜ หาการดืม่ สุรา 1. มีพฤติกรรมดื่มสุราในปริมาณมาก ด่ืมเปนประจําตอเนื่อง และด่ืม เปนระยะเวลานาน หรอื 2. มปี ญ หาจากการใชส รุ าบอ ยครง้ั เชน ปญ หาการเจบ็ ปว ย ปญ หาครอบครวั ปญหาการทํางาน การเกิดอุบัติเหตุ เปนตน หรือมีอาการขาดสุราเมื่อไมไดดื่ม เชน มอื สัน่ เหง่อื ออก ประสาทหลอน เปน ตน (ตามแบบประเมินอาการขาดสุรา) 3. มคี วามตอ งการอยากลด ละ เลกิ การด่มื สุราเพ่อื ชีวติ ทีด่ ี คุณสมบัตขิ องผชูŒ ‹วยเหลือ ผชู ว ยเหลอื ไดแ ก เพอื่ น บคุ คลใกลช ดิ คนในชมุ ชน อาสาสมคั รสาธารณสขุ และประชาชนทว่ั ไป ท่ีมีคณุ สมบตั ิดงั นี้ 1. อายุระหวาง 18-65 ป 2. มีจติ สาธารณะในการชวยเหลอื ผอู นื่ 3. มีความตองการใหผ มู ปี ญ หาการด่ืมสรุ า ลด ละ เลกิ การด่มื สุรา 4. มีการเก็บการรักษาความลบั 5. มเี วลาในการใหการดแู ลชวยเหลอื ตามโปรแกรม 6. มคี วามสะดวกในการดาํ เนนิ การในพน้ื ทที่ ผี่ มู ปี ญ หาการดมื่ สรุ าอาศยั อยู 7. ไดรับการอบรมความรูและทักษะในการชวยดูแลตามแนวทาง ลด ละ เลิกเหลากันเถอะ

8 คูม‹ อื สาํ หรบั ผูŒช‹วยเหลือ ตามแนวทาง “ลด ละ เลิกเหลŒากันเถอะ” จํานวนครง้ั ของการดําเนนิ การ จาํ นวนครง้ั ในการดาํ เนนิ การ อยา งนอ ยสปั ดาหล ะ 1 ครงั้ นาน 12 สปั ดาห ใชเ วลาแตล ะครัง้ 30-45 นาที หลงั จากนน้ั ตดิ ตามตอตามความเหมาะสม สถานท่ีที่ใชŒในการดําเนนิ การ (กรณลี งพนื้ ที)่ สถานท่ีท่ีใชในการดําเนินการ ไดแก บานของผูมีปญหาการด่ืมสุราท่ีมี บรเิ วณบา นเปน สดั สว น มอี ากาศถา ยเทสะดวก ปราศจากเสยี งรบกวน และมคี วาม ปลอดภัยสําหรับผูเยี่ยม ยกเวน อาจมีขอจํากัดเปนรายกรณี ท้ังนี้ใหข้ึนอยูกับ ดุลยพินิจของผูชวยเหลือ เอกสารและคมู‹ อื 1. แนวทาง “ลด ละ เลิกเหลากันเถอะ” การดูแลเชิงรุกในชุมชนสําหรับ ผมู ีปญหาการดม่ื สรุ า ฉบบั ประชาชน 2. คูมือสําหรับผูชวยเหลือ ตามแนวทาง “ลด ละ เลิกเหลากันเถอะ” การดแู ลเชิงรุกในชุมชนสาํ หรับผมู ปี ญ หาการดื่มสรุ า ฉบบั ประชาชน 3. เอกสาร เตรยี มตวั ดไี มม ดี มื่ (แนวทางการปรบั เปลย่ี นการใชช วี ติ สาํ หรบั ผมู ปี ญ หาการดืม่ สุรา) 4. แบบบนั ทกึ “ลด ละ เลกิ เหลากนั เถอะ”

คมู‹ ือสําหรับผŒชู ว‹ ยเหลอื ตามแนวทาง “ลด ละ เลกิ เหลŒากนั เถอะ” 9 สว‹ นที่ 2 : การดาํ เนนิ การตามแนวทาง “ลด ละ เลกิ เหลาŒ กนั เถอะ” การดาํ เนนิ การตามแนวทาง “ลด ละ เลิกเหลากันเถอะ” มีการ ดําเนินการ 3 ระยะ ไดแก ระยะเตรียมการ 1. เตรยี มความพรอ มผชู ว ยเหลอื โดยใหเ ขา รบั การอบรมเพมิ่ พนู ความรู เกี่ยวกับการดูแลเชิงรุกในชุมชนสําหรับผูมีปญหาการด่ืมสุรา ฉบับประชาชน ตามแนวทาง “ลด ละ เลกิ เหลา กนั เถอะ” (คมู อื สาํ หรบั ผชู ว ยดแู ล) การประเมนิ อาการ ขาดสุรา การบันทึกในแบบบนั ทึก “ลด ละ เลิกเหลากนั เถอะ” 2. ประสานทมี สขุ ภาพในสถานบรกิ ารสขุ ภาพใกลบ า น โดยตดิ ตอ บคุ ลากร สขุ ภาพในสถานบรกิ ารใกลบ า น เพอ่ื เปน พเ่ี ลยี้ งในการใหก ารชว ยเหลอื หากจาํ เปน ตอ งรกั ษาอาการขาดสรุ า และเปน ทป่ี รกึ ษาเกยี่ วกบั สขุ ภาพของผมู ปี ญ หาการดมื่ สรุ า ในระหวางดําเนินการตามแนวทาง 3. ประสานชมุ ชนใกลบ า น (ตามความเหมาะสม) โดยตดิ ตอ ผนู าํ ชมุ ชน เพอื่ ขอความรว มมอื ในการประสานงานกบั หนว ยงานทเ่ี กยี่ วขอ ง ทจี่ ะชว ยในการ เตรียมการ ดําเนินการ รวมทั้งการประมวลผล ติดตามตอเน่ือง ใหผูชวยเหลือ สามารถชวยใหผูมีปญหาการด่ืมสุราสามารถ ลด ละ เลกิ การดืม่ สรุ าไดในทสี่ ดุ ระยะดาํ เนินการ 3 ข้นั ตอน ขนั้ ตอนที่1คน หาผมู ปี ญ หาการดม่ื สรุ า โดยคนหาผูท่ีมีพฤติกรรมดื่มสุราในปริมาณมาก ด่ืมเปนประจําตอเน่ือง และ ดม่ื เปน ระยะเวลานาน หรอื มปี ญ หาจากการใชส รุ าบอ ยครง้ั เชน ปญ หาการเจบ็ ปว ย ปญ หาครอบครวั ปญ หาการทาํ งาน การเกดิ อบุ ตั เิ หตุ เปน ตน หรอื มอี าการขาดสรุ า เมอ่ื ไมไดด ่ืม เชน มือสน่ั เหง่ือออก ประสาทหลอน เปนตน (ตามแบบประเมิน อาการขาดสุรา) และมคี วามตองการอยากลด ละ เลกิ การดมื่ สรุ าเพื่อชวี ติ ทดี่ ี

10 คม‹ู อื สาํ หรับผŒชู ‹วยเหลือ ตามแนวทาง “ลด ละ เลกิ เหลาŒ กนั เถอะ” แบบประเมนิ อาการขาดสรุ า ประเมนิ อาการทอี่ าจเกิดได หลังลดหรอื หยุดดืม่ อาการขาดสรุ า มอี าการ ไมม ีอาการ เหง่อื ออก มือส่ัน วิตกกงั วล กระสับกระสา ย มไี ข ตวั รอน ประสาทหลอน (เห็น/ไดย ินในสิง่ ท่ไี มจ รงิ ) สูญเสยี การรบั รู วนั เวลา สถานที่ **หากประเมนิ พบอาการหลายขอ และอาการรุนแรงมาก ตอ งรีบติดตอ สถานบรกิ ารใกลบา นเพือ่ รักษาอาการขาดสรุ า

ค‹มู ือสาํ หรบั ผŒูชว‹ ยเหลอื ตามแนวทาง “ลด ละ เลกิ เหลŒากันเถอะ” 11 เตรยี มความพรอ มผมู ปี ญ หาการดมื่ สรุ า โดยการโนม นา วและชว ยนาํ พา ผมู ปี ญ หาการดม่ื สรุ าใหเ ขา รบั การประเมนิ ความพรอ มในการลด ละ เลกิ การดม่ื สรุ า ทส่ี ถานบรกิ ารสขุ ภาพใกลบ า น โดยผมู ปี ญ หาการดม่ื สรุ าทม่ี อี าการขาดสรุ ารนุ แรง อาจจําเปนตองไดรับยาชวยเหลือ เพ่ือบรรเทาอาการรุนแรงของการขาดสุรา ตอจากนน้ั จงึ บอกวัตถปุ ระสงค และมอบเอกสารเตรียมตัวดีไมมีด่มื โดย £ บอกวตั ถปุ ระสงค เพอื่ ชว ยใหผ มู ปี ญ หาการดม่ื สรุ าลด ละ เลกิ การดม่ื สรุ า และสามารถใชชวี ิตไดอยา งมคี วามสขุ ในครอบครัวและสงั คม £ บอกกจิ กรรมตามโปรแกรม ไดแก 1) มีการลงพ้ืนท่ี หรือโทรศัพท อยางนอยสัปดาหละหนึ่งครั้ง นาน 12 สปั ดาห หลงั จากนนั้ ตดิ ตามตอ ตามความเหมาะสม 2) ผูมีปญหาการด่ืมสุราจะไดรับการประเมิน สังเกต ซักถาม การให ความรู คําแนะนํา หรอื การฝกทกั ษะ 9 ดาน ขนั้ ตอนท่ี 2 ชวนทาํ สญั ญาใจ: ลงนามเพอ่ื แสดงความตงั้ ใจในเอกสาร สัญญาใจ ทําการนัดหมาย: ทําตารางนัดหมาย 12 ครั้ง/3 เดือน และตกลงเรื่อง ชอ งทางการส่อื สาร £ การนดั หมายเพอ่ื ลงพนื้ ที่ หรอื โทรศพั ทต ามเยยี่ ม อยา งนอ ยสปั ดาหล ะ หนึ่งคร้งั นาน 12 สัปดาห หลงั จากน้ันติดตามตอ ตามความเหมาะสม £ กาํ หนดชอ งทางการสือ่ สาร เชน โทรศพั ท ไลน เฟซบุก ฝากบุคคลใน พน้ื ที่ไปแจง ลว งหนา £ ขอความรว มมอื ใหผ มู ปี ญ หาการดมื่ สรุ าใหง ดการดม่ื สรุ าในวนั นดั หมาย และขอความรวมมือญาติ หรอื คนในชมุ ชนชว ยดูแล

เอกสารสญั ญาใจ ตามแนวทาง “ลด ละ เลกิ เหลา กันเถอะ” ขา พเจา ...................................................................ขอลงนาม ในสัญญาใจฉบับนี้เพ่ือเปนการแสดงวาขาพเจาพรอมที่จะลด ละ เลิกการดื่มสุรา เพื่อใหขาพเจา มชี ีวิตที่ดี และมีความสขุ ตอไป ขอสิ่งศักด์ิสิทธ์ิท้ังหลายปกปองคุมครองใหขาพเจาและ ครอบครวั มีแตค วามสขุ ความเจริญ และสามารถนาํ ตนเองใหหาง ไกลจากสุราไดตลอดไป ภาพถา ย .......................... .......................... .......................... ผมู หี วั ใจเพชร ผูช วยเหลอื พยาน 

คม‹ู ือสําหรบั ผูŒช‹วยเหลอื ตามแนวทาง “ลด ละ เลกิ เหลาŒ กนั เถอะ” 13 ขนั้ ตอนที่ 3 การชว ยปรบั เปลย่ี นการใชช วี ติ ชว ยใหป รบั เปลยี่ นการใช ชีวติ โดยการ ประเมนิ สังเกต ซกั ถาม ใหความรู คําแนะนาํ หรอื การฝก ทักษะใน ทกุ ดาน และใหค วามรูเพิม่ เตมิ ในการดแู ลตนเอง ดงั น้ี ครง้ั ท่ี 1: การจดั การกจิ วตั รประจาํ วนั การจดั การทอี่ ยอู าศยั การใหก ารปรกึ ษา คร้ังท่ี 2: การจดั การกบั ภาวะวกิ ฤต การเขา รบั บรกิ ารสขุ ภาพ การใหก ารปรกึ ษา ครั้งที่ 3: การรับประทานยา การสงเสรมิ สขุ ภาพ การใหการปรึกษา คร้ังท่ี 4: การสรา งโอกาสในการทาํ งาน การจดั การเงนิ การใหก ารปรกึ ษา ครั้งที่ 5 -12: ประเมินแบบประเมนิ ใกลบา น สมานใจ และใหก ารปรึกษา การดําเนินการตามแนวทางทกุ คร้ังควรปฏิบัตดิ ังนี้ 1. สรา งสมั พนั ธภาพ โดย ผชู ว ยเหลอื ทกั ทาย แนะนาํ ตนเอง สนทนาทวั่ ไป 2. ประเมนิ สังเกต ซกั ถาม และบนั ทึกในแบบบนั ทึก 3. ประเมนิ อาการขาดสรุ าตามแบบประเมนิ อาการขาดสรุ า 4. ชวยใหปรับเปล่ียนการใชชีวิตโดยการ ประเมิน สังเกต ซักถาม ใหความรูคําแนะนํา หรือการฝกทักษะ และใหความรูเพ่ิมเติมในการดูแล ตนเอง 5. เปดโอกาสใหผูมีปญหาการดื่มสุราไดพูดคุย ระบายความคิด ความรสู ึกถงึ ปญ หาตางๆ เกี่ยวกบั การติดสรุ า และชวยสรางแรงจงู ใจในการ ลด ละ เลิก การดมื่ สรุ า และใหพูดคยุ ระบายความคิด ความรูสกึ ถึงปญ หา ในการดาํ เนนิ ชีวติ ประจาํ วัน ***ควรประเมินอาการขาดสุราของผูมีปญหาการด่ืมสุราทุกครั้งในการ ลงพนื้ ท/่ี โทรศพั ทติดตามทุกครง้ั และแนะนําผมู ปี ญหาการด่ืมสรุ า หรือญาติ ใหป ระเมนิ อาการขาดสุรา เชา เยน็ และหยุดประเมินเมื่อสามารถหยดุ ดมื่ ได เกนิ สองสปั ดาห ถา มอี าการไมร นุ แรง ใหด แู ลตามอาการ และหากมอี าการเพมิ่ ขน้ึ เรอ่ื ยๆ ใหปรกึ ษาบคุ ลากรสุขภาพใกลบ าน เพอ่ื รบั การรกั ษา

14 คมู‹ ือสาํ หรับผชูŒ ‹วยเหลือ ตามแนวทาง “ลด ละ เลกิ เหลŒากนั เถอะ” ระยะประมวลผล 1. ประมวลผล: การเปลีย่ นแปลงการดื่ม แบบบนั ทกึ /แบบสอบถาม £ ระหวางดาํ เนนิ การ ประเมินเมอื่ สิน้ สดุ เดือนท่ี 1-2 และ 3 ดงั น้ี 1) ผลลัพธ ไดแก การเปล่ียนแปลงพฤติกรรมการดื่ม – ดื่มเพิ่ม ด่มื เทา เดมิ ลดการดืม่ หยดุ ดื่ม และปญหาทเ่ี กิดจากการดม่ื – 9 ดาน 2) การดําเนนิ การ – ปญ หาการดาํ เนินการ สรุปปญหา อุปสรรค และการแกไข £ สนิ้ สุดการดําเนนิ การ 1) สรปุ ขอเสนอแนะในการนาํ โปรแกรมไปใช 2) ประมวลกญุ แจแหง ความสาํ เรจ็ ทสี่ ง เสรมิ ใหเ กดิ ความสาํ เรจ็ ตาม โปรแกรม 3) จัดทํารายงานสรุปนําเสนอไปยังสถานบรกิ ารสุขภาพในชุมชน 2. วางแผนการดูแลตอเน่ือง โดยการเสริมความมั่นใจและใหกําลังใจ อาจวางแผนในการตดิ ตามตอ เนอื่ ง จนครบ 1 ป (แลวแตก รณี)

คม‹ู ือสําหรับผชูŒ ‹วยเหลอื ตามแนวทาง “ลด ละ เลิกเหลŒากันเถอะ” 15 ส‹วนท่ี 3 : สาระความรตูŒ ามแนวทาง “ลด ละ เลิกเหลŒากันเถอะ” 1. การดแู ลกจิ วัตรประจาํ วัน ความหมาย หมายถงึ ความเปนอยูใ น แตละวันของผูมีปญหาการดื่ม สรุ าทงั้ ในภาวะปกติ และในภาวะ ท่ีมีการเมาสุรา ประกอบดวย การดูแลความสะอาดของรา งกาย การรบั ประทานอาหาร การพักผอนนอนหลบั และสัมพันธภาพในครอบครวั และชมุ ชน และการสอื่ สารกับสมาชิกในครอบครัว และสมาชิกในชมุ ชนที่ตนเองอาศยั อยู สาระสําคัญของความรŒู ผลกระทบของการด่มื สรุ าตอ ชีวิตประจาํ วนั การด่ืมสุราอยางตอ เนอ่ื ง และเปนระยะเวลานาน ยอมสง ผลตอ การใสใ จ ในการดแู ลตนเองของผมู ีปญ หาการดมื่ สรุ า และพบวาผูมปี ญ หาการด่มื สุราดูแล ตนเองนอ ยลงทง้ั เรอื่ งของความสะอาดของรา งกาย ความสะอาดของเครอื่ งแตง กาย และบางครง้ั เมอื่ มอี าการเมาสรุ ากม็ กั จะละเลยในเรอื่ งของการรกั ษาความสะอาด ของรา งกายตนเอง ละเลยในเรอื่ งการรบั ประทานอาหารทจี่ าํ เปน ตอ รา งกาย และ รบั ประทานไมต รงเวลาเนอื่ งจากเมาแลว หลบั ไป ทพ่ี บวา เปน ผลกระทบอยา งมาก คือ การท่ีผูมีปญหาการดื่มสุรามักจะมีการส่ือสารที่เปนปญหากับสมาชิกใน ครอบครัว สมาชกิ ในชุมชนเอง เนือ่ งจากมีอารมณห นุ หนั พลันแลน และควบคุม ตนเองไดนอย ขาดสติยับยั้งช่ังใจ อันเนื่องมาจากความเขมขนของแอลกอฮอล ในเลือดมีระดับสูง ทําใหหยอนสมรรถภาพในการตัดสินใจ และรูผิดชอบช่ัวดี นําไปสูการทะเลาะเบาะแวง และมีสัมพนั ธภาพทบ่ี กพรอ งกบั คนท่วั ไปได

16 คม‹ู ือสาํ หรับผูŒชว‹ ยเหลอื ตามแนวทาง “ลด ละ เลกิ เหลŒากนั เถอะ” การดูแลความสะอาดของรางกาย 1. ควรใหค วามสาํ คญั กบั การดแู ลความสะอาดของรา งกายเปน ประจาํ และ ตอเนื่อง ต้ังแตก ารอาบนํา้ แปรงฟน วันละ 2 ครง้ั สระผม ตดั เลบ็ มอื เลบ็ เทา รกั ษาความสะอาดบรเิ วณอบั ชนื้ และอาจใชแ ปง เพอ่ื ลดความเปย กชนื้ ของรา งกาย 2. ควรสวมใสเสอื้ ผา ท่ซี กั สะอาด และเปลีย่ น เส้อื ผาทุกครง้ั ภายหลัง การดม่ื สรุ าและเมาสรุ า การรับประทานอาหาร 1. ควรรบั ประทานอาหารทัง้ 3 มอื้ และทานใหเ ปนเวลา 2. ควรรับประทานใหอ่ิม เพื่อชวยใหสามารถปฏิเสธการด่ืมสุราหากมีคน ชกั ชวน เนอ่ื งจากมกี ารศกึ ษาพบวา การรบั ประทานอาหารใหอ ม่ิ ระหวา งมอ้ื จะชว ย ใหล ดความรสู กึ อยากดม่ื สรุ า และสามารถลด ละ เลกิ การดมื่ หรอื ชว ยใหไ มด มื่ ได 3. ควรรบั ประทานอาหารทม่ี ปี ระโยชนใ หค รบทง้ั 5 หมู ไดแ ก แปง นาํ้ ตาล เนื้อสัตว นม ไข ผักใบเขียว และผลไม เนื่องจากการด่ืมเปนเวลานานจะทําให สขุ ภาพเสอื่ มโทรม และเสย่ี งตอ การเกดิ โรคมากมาย เชน โรคตบั โรคทางเดนิ อาหาร โรคหวั ใจ โรคสมองเสื่อม เปน ตน ดงั น้ันตองดแู ลตนเองในเรือ่ งนีเ้ ปน อยา งยิ่ง 4. หลกี เลี่ยงอาหารหมักดอง และอาหารสุกๆ ดบิ ๆ การพกั ผอ นนอนหลบั 1. ผลของสุราท่ีด่ืมอยางตอเน่ืองเปนระยะเวลานาน ทําใหมีปญหาเรื่อง การนอนมาก นอนหลบั ยาก ต่นื บอ ย คุณภาพของการนอนไมดที ําใหออนเพลยี ในเวลากลางวัน ดงั น้นั จงึ ควรลด ละ เลิกสรุ า 2. หากนอนไมห ลบั ในเวลากลางคนื อาจหาวธิ กี ารในการชว ยใหห ลบั เชน ดม่ื เครอื่ งดม่ื อนุ ๆ กอ นนอน ลดสง่ิ กระตนุ เชน การดโู ทรทศั น หรอื ฟง วทิ ยรุ ายการ ทีจ่ ะทาํ ใหมกี ารตน่ื ตัว หรือลองทําสมาธกิ อนนอนอาจชวยได

ค‹ูมือสําหรับผูŒช‹วยเหลือ ตามแนวทาง “ลด ละ เลกิ เหลŒากนั เถอะ” 17 3. หากนอนไมหลับ และมียาตามแผนการรักษา สามารถรับประทานยา ตามแผนการรกั ษาเพอ่ื ชว ยใหส ามารถนอนหลบั ได และหากยงั คงมปี ญ หาใหป รกึ ษา ทีมสขุ ภาพเพ่อื การสง ตอท่ีเหมาะสมตอไป เคล็ดลบั ในการส่อื สารทม่ี ีประสทิ ธภิ าพ และฝกทกั ษะในการสอ่ื สาร ผูมีปญหาการด่ืมสุราควรใสใจตอการสื่อสารกับผูอ่ืนในทางบวก และ ตระหนักวาในภาวะมีอาการเมาสุรา หรือถอนพิษสุรา ผูมีปญหาการดื่มสุรา จะขาดสติ และความยบั ย้งั ชั่งใจ นําไปสูการทะเลาะเบาะแวงกับผูอ ่นื ไดง า ย ดังนั้นผูมีปญหาการดื่มสุราจึงควรปฏิบัติตามเคล็ดลับของการส่ือสารท่ีมี ประสิทธิภาพดังนี้ 1. ใชคําวา “ขอโทษ” เม่ือพบวาตนเองทําในสิ่งที่ไมถูกตอง และรูสึกวา ไดสรางภาระใหกับผูอื่น ตองขอโทษอยางจริงใจดวยนํ้าเสียงที่สุภาพ และสบตา ผูข อโทษดว ย 2. ใชคําวา “ขอบคุณ” เมื่อไดรับการชวยเหลือ หรือทราบวาไดรับการ ชว ยเหลือ และบอกเหตผุ ลของการขอบคณุ ดวยทุกครั้ง 3. “เงียบ ไมโตเถียงดวยอารมณ” เม่ือถูกตําหนิ ตอวา และพยายามใช ความสงบ นบั 1-10 ใหจ ติ ใจสงบ เมอื่ สงบแลว ใหอ ธบิ ายเหตผุ ล หรอื ความถกู ตอ ง ในกรณคี สู นทนาไมยอมรบั ฟงใหห ลีกเลีย่ งจากสถานการณกอ น 4. แสดงความรูสึกของตนเองตอผูอ่ืนไดโดยไมทําใหตนเองและผูอ่ืน เดือดรอน นอกจากนี้ผูมปี ญหาการด่ืมสุรา ควรมกี ารรวมสงั สรรคกบั คนในครอบครวั หรือเพอื่ นฝงู ไมแยกตัวตามลําพัง มีการรว มกิจกรรมในสังคม เชน งานศพ งานบญุ เปนตน

18 ค‹มู ือสําหรบั ผูชŒ ‹วยเหลือ ตามแนวทาง “ลด ละ เลิกเหลŒากนั เถอะ” 2. การดแู ลท่ีอยู‹อาศัย ความหมาย หมายถงึ การจดั บาน การจดั สงิ่ แวดลอมภายในบานและบริเวณรอบบา น ใหสะอาด นาอยู และมีความปลอดภัย เพื่อใหผูมีปญหาการด่ืมสุรามีการ จดั สง่ิ แวดลอ มและอยูใ นสง่ิ แวดลอ มทสี่ ะอาด ปลอดภัย เหมาะสม สาระสาํ คญั ของความรŒู สุขภาพกายและสุขภาพจิตท่ีดีตองอยูในส่ิงแวดลอมท่ีสะอาด ปลอดภัย เหมาะสม ดังน้ันผูม ีปญ หาการดื่มสรุ าควรมกี ารจดั การท่อี ยอู าศัยดงั นี้ ภายในบาน 1. จัดบานใหมีอากาศถายเทสะดวก แสงสวางสามารถสองเขามาถึง มีการเปด หนาตา งรับแสงแดดอยเู ปนประจาํ 2. แนะนําการกวาด เช็ดถู ทําความสะอาดบานอยูเปนประจํา ภายใน หอ งนอนควรมกี ารเปลย่ี นผา ปทู นี่ อนและปลอกหมอนอยา งนอ ยอาทติ ยล ะ 1 ครงั้ 3. แนะนําใหผูปวยทําความสะอาดหองน้ําอยูเปนประจํา มีแสงสวาง เพียงพอ เพือ่ ปอ งกันอบุ ตั ิเหตจุ ากการล่ืนหกลม 4. ไมค วรมสี รุ า เบยี ร เครอื่ งดม่ื แอลกอฮอล เกบ็ ไวภ ายในบา น เพราะหาก มสี ง่ิ เหลา นภ้ี ายในบา น อาจเปน ตวั กระตนุ ใหเ กดิ การอยากดมื่ ขน้ึ มาอกี หาสงิ่ อน่ื ทไี่ มใ ชเ ครอื่ งดม่ื มแี อลกอฮอลม าทดแทน เชน นา้ํ ดม่ื สะอาด นม เครอ่ื งดมื่ สมนุ ไพร

ค‹ูมือสาํ หรบั ผชูŒ ‹วยเหลอื ตามแนวทาง “ลด ละ เลิกเหลาŒ กนั เถอะ” 19 5. ควรจัดเก็บของใช อุปกรณภายในบานใหเปนระเบียบ รวมท้ังมีการ จัดเก็บวสั ดุ อปุ กรณท ี่อาจนํามาเปน เครื่องมือในการทาํ รา ยตนเองหรือผอู นื่ เชน มดี เชอื ก ยาฆา แมลง โดยควรเก็บไวในที่มดิ ชิดหรือในทท่ี ่ปี ลอดภัย ภายนอกบาน 1. แนะนาํ ใหด แู ลสภาพแวดลอ มของบา นอยเู สมอ ไมเ ปน แหลง เพาะพนั ธุ สัตวน ําโรคตางๆ เชน ยุง หนู เปน ตน 2. แนะนําใหมีการปลูกตนไม หรือจัดสวนหยอมภายในบริเวณรอบบาน เพ่อื ใหบานมีความสวยงาม นา อยู 3. การจัดการกับภาวะวกิ ฤต ความหมาย หมายถึง การชว ยใหผูม ีปญ หาการดม่ื สุราสามารถสงั เกต ประเมินอาการ ในภาวะวกิ ฤติ และสามารถดาํ เนนิ การจดั การอาการเบอื้ งตน ของตน และขอความ ชว ยเหลอื จากญาตใิ นการสง ตอ เพื่อรับการรกั ษาที่เหมาะสม

20 คู‹มือสาํ หรับผชŒู ว‹ ยเหลอื ตามแนวทาง “ลด ละ เลิกเหลŒากันเถอะ” สาระสาํ คญั ของความรูŒ การจดั การกบั อาการอยากสรุ า เมาสุรา และขาดสรุ า อาการ การจดั การ 1. อาการอยากสุรา 1.1 หลกี เลยี่ งสถานการณท ก่ี ระตนุ การอยาก ดมื่ สรุ า เชน ไมไ ปรานขายสุรา 1.2 หากจิ กรรมทาํ เพอื่ เบยี่ งเบนความสนใจ 1.3 การปรับเปล่ียนตารางชีวิตประจําวนั 1.4 ควรออกกําลงั กาย 1.5 การผอนคลายความเครยี ด 1.6 การรับประทานอาหารท่มี ปี ระโยชน 1.7 การหาทย่ี ดึ เหนยี่ วจติ ใจ เชน ครอบครวั ศาสนา 2. อาการเมาสรุ า จะมีอาการระหวาง 2.1 ดแู ลเร่ืองการนอนหลับพกั ผอ น การดื่มสุรา หรือภายหลังจากการ 2.2 ระวงั การเกดิ อุบัตเิ หตุ ด่ืมสรุ า ไดแก พดู ไมช ัด การทรงตัว 2.3 ดแู ลสุขอนามัยของรางกาย ไมด ี เดนิ ไมต รงทาง ความจาํ สมาธิ เสีย หมดสติ 3. อาการขาดสรุ า ทอ่ี าจเกดิ ไดห ลงั ลด หากประเมนิ พบอาการหลายขอ และอาการ หรือหยุดด่ืม ประเมินอาการขาด รนุ แรงมาก ตอ งรบี ตดิ ตอ สถานบรกิ ารใกลบ า น สุราวันละ 2 ครั้งหากรุนแรง เชน เพอ่ื รักษาอาการขาดสรุ า เหงอื่ ออก มอื สน่ั วติ กกงั วล กระสบั กระสา ย มไี ข ตวั รอ น ประสาทหลอน (เห็น/ไดยินในส่ิงท่ีไมจริง) และ สญู เสยี การรับรู วัน เวลา สถานท่ี หากรุนแรงมากรีบติดตอบุคลากร สขุ ภาพใกลบา นโดยดว น

ค‹ูมอื สําหรับผŒูชว‹ ยเหลือ ตามแนวทาง “ลด ละ เลกิ เหลŒากนั เถอะ” 21 การจัดการอาการทพี่ บไดŒบอ‹ ย 1. อาการนอนไมหลบั 1.1 ควรรบั ประทานอาหารทม่ี ปี ระโยชน โดย ควรรับประทานอาหารมื้อเยน็ หรอื ดม่ื เครอื่ งด่ืมอนุ ๆ กอนนอน 1.2 ออกกาํ ลังกาย 1.3 หาวธิ ผี อ นคลายความเครียด 1.4 หากอาการไมดีขึ้นใหรีบไปพบแพทย เพ่อื รบั การตรวจ วินิจฉัย และรกั ษา 2. อาการทเ่ี กดิ ขน้ึ จากกระเพาะอาหาร 2.1 รับประทานอาหารออน ทุกมือ้ อักเสบ ไดแ ก ปวดทอ งบริเวณล้นิ ป 2.2 งดอาหารรสจัด เครอื่ งด่ืมแอลกอฮอล ปวดจุกเสยี ด แนนทอง แสบทอ ง 2.3 หาวธิ ผี อ นคลายความเครียด 2.4 หากอาการไมดีข้ึนใหรีบไปพบแพทย เพอื่ รบั การตรวจ วนิ ิจฉัย และรักษา 3. อาการที่เกิดข้ึนจากการขาดสาร 3.1 รับประทานอาหารทมี่ ปี ระโยชน อาหาร ไดแ ก ออนเพลยี ไมม ีแรง 3.2 งดเครอ่ื งดมื่ ทมี่ สี ว นผสมของแอลกอฮอล น้ําหนักลด มีอาการออนแรงของ 3.3 พบแพทยเ พอ่ื รบั การตรวจ วนิ จิ ฉยั และ กลา มเนอ้ื แขน ขา โดยเฉพาะสว นตน รกั ษา 4. อาการทเี่ กดิ ขน้ึ จากโรคตบั แขง็ ไดแ ก 4.1 หยุดการดม่ื สรุ า อาการเบอื่ อาหาร ผา ยผอม ลกั ษณะ 4.2 พบแพทยเ พอ่ื รบั การตรวจ วนิ จิ ฉยั และ แบบคนขาดอาหาร ออ นเพลยี เลอื ด รักษา ออกงาย เกิดรอยชํ้าตามตัวไดงาย การไหลเวยี นของโลหติ ไมด ี 5. ตบั ไมด ี ทาํ ใหค วามดนั ในหลอดเลอื ด 5.2 พบแพทยเ พอ่ื รบั การตรวจ วนิ จิ ฉยั และ สูงขึ้น เกิดเสนเลือดโปงพอง เกิด รกั ษา ภาวะนา้ํ ในชอ งทอ งมากขน้ึ ทอ งจะ บวมนํ้า

22 คมู‹ อื สําหรับผชŒู ‹วยเหลอื ตามแนวทาง “ลด ละ เลิกเหลŒากนั เถอะ” 4. การเขาŒ รบั บรกิ ารสุขภาพ ความหมาย หมายถงึ การเขา รบั บรกิ ารดา นสขุ ภาพจากสถานบรกิ ารสขุ ภาพ และเขา ใจ ขั้นตอนการเขารับบริการสุขภาพไดอยางถูกตอง เพ่ือใหผูมีปญหาการด่ืมสุรา ทราบแหลง เขา รบั บรกิ ารสขุ ภาพ มคี วามตระหนกั เกยี่ วกบั การใชส ทิ ธติ์ ามสทิ ธบิ ตั ร ทเ่ี ปน ประโยชนใ นการบรกิ ารสขุ ภาพ สามารถเขา รบั บรกิ าร และปฏบิ ตั ติ ามขน้ั ตอน การใชบริการไดอยา งถูกตอง สาระสาํ คัญของความรูŒ การเขารับบริการดานสุขภาพจากสถานบริการสุขภาพ และเขาใจข้ันตอน การเขา รบั บรกิ ารสขุ ภาพไดอ ยา งถกู ตอ ง จะทาํ ใหผ มู ปี ญ หาการดม่ื สรุ าไดร บั การดแู ล ชว ยเหลอื ทรี่ วดเรว็ และเหมาะสม รวมทง้ั ยงั ลดภาระคา ใชจ า ยในการเขา รบั บรกิ าร แหลง บริการดานสขุ ภาพ ผูมีปญหาการด่ืมสุราสามารถเขารับบริการดานสุขภาพในแหลงบริการ ในชุมชน และสถานบริการใกลเคียง ไดแก โรงพยาบาลสงเสริมสุขภาพตําบล โรงพยาบาลชุมชน โรงพยาบาลจังหวดั โรงพยาบาลจติ เวช เปน ตน สิทธบิ ัตรเพอ่ื การรักษาพยาบาล สิทธ์ิในระบบหลักประกนั สขุ ภาพถว นหนา บตั รทอง บตั รประกนั สังคม เบิกตรง เปนตน

คูม‹ ือสาํ หรบั ผชŒู ‹วยเหลอื ตามแนวทาง “ลด ละ เลิกเหลŒากันเถอะ” 23 5. การดแู ลเร่อื งยา ความหมาย หมายถึง การที่ผูมีปญหาการดื่มสุรามีความรูเร่ืองการรับประทานยา ความจาํ เปน ในการใชย า ขอ ควรระวงั ในการใชย า ตลอดจนภาวะแทรกซอ นตา งๆ และแนวทางแกไขปญหาที่อาจเกิดข้ึนเบ้ืองตน สงผลใหเกิดความรวมมือในการ รบั ประทานยาอยา งตอเนือ่ ง และถูกตอ ง สาระสําคญั ของความรŒู 1. ผูมีปญ หาการดมื่ สรุ าควรเตรียมยา รับประทานยา ตามแผนการรกั ษาของแพทย (ถกู ชนดิ ถูกวธิ ี ถกู เวลา) 2. ขณะรับประทานยา ควรงดดื่มเครอื่ งด่ืมทม่ี ีสวนผสมของแอลกอฮอล 3. หากมปี ญ หา หรอื ความไมส ขุ สบายทเี่ กดิ จากการรบั ประทานยา ควรปรกึ ษา แพทย ที่สถานบรกิ ารสุขภาพใกลบาน 4. ควรตดิ ตอ รบั ยาอยา งตอ เนอื่ งจากโรงพยาบาล หรอื สถานบรกิ ารสขุ ภาพ ใกลบา น 6. การส‹งเสริมสขุ ภาพ ความหมาย หมายถงึ การทผี่ มู ปี ญ หาการดม่ื สรุ า มคี วามพยายามในการคงไวซ ง่ึ การมสี ขุ ภาพ ทดี่ ี ทงั้ รา งกาย จติ ใจ สงั คม และจติ วญิ ญาณ มพี ฤติกรรมทเ่ี หมาะสม นาํ ไปสกู ารลด ละ เลกิ การดมื่ สรุ า และมคี วามพยายามในการ แสวงหาแหลงประโยชนในการดูแลสุขภาพ ใหมีความสขุ และมีคณุ ภาพชีวิต

24 คม‹ู ือสาํ หรับผูŒช‹วยเหลอื ตามแนวทาง “ลด ละ เลกิ เหลาŒ กนั เถอะ” สาระสาํ คัญของความรŒู การสง เสริมสขุ ภาพ ดา นรา งกาย จิตใจ สงั คม และจติ วญิ ญาณ ผูมีปญ หาการดม่ื สรุ าควรมีการดแู ลตนเองดา นรา งกาย จติ ใจ สงั คม และ จิตวญิ ญาณโดย 1. ผูมีปญหาการด่ืมสุราควรออกกําลังกาย เพื่อเพ่ิมความแข็งแรงและ ฟน ฟสู มรรถภาพใหก บั รา งกาย ผมู ปี ญ หาการดม่ื สรุ าควรออกกาํ ลงั กายอยา งนอ ย สปั ดาหล ะ 3 ครง้ั ครงั้ ละ 20 นาที หรอื อาจมากกวา นนั้ การออกกาํ ลงั กายจะชว ยให ระบบการทาํ งานของหวั ใจและหลอดเลอื ดดี เพม่ิ ประสทิ ธภิ าพการไหลเวยี น ทาํ ให ระบบขบั ถา ยดขี นึ้ ถา มกี ารออกกาํ ลงั กายอยา งสมา่ํ เสมอยงั ชว ยปอ งกนั การเกดิ โรคได นอกจากนก้ี ารออกกาํ ลงั กายยงั สง ผลตอ ดา นจติ ใจ ใหเ กดิ ความผอ นคลาย อารมณ แจม ใส กระปรก้ี ระเปรา การออกกาํ ลงั กายทาํ ไดโ ดยการเดนิ วง่ิ การทาํ งานอดเิ รก 2. ผูมีปญหาการด่ืมสุราควรรับประทานอาหารที่มีคุณคาทางโภชนาการ รบั ประทานอาหารครบทกุ มือ้ งดทานอาหารทม่ี ีรสจัด 3. ผมู ปี ญ หาการดม่ื สรุ าควรมสี มั พนั ธภาพทด่ี กี บั ผอู น่ื จะชว ยแกป ญ หา และ สถานการณต า งๆไดเชน แรงสนบั สนนุ ทางสงั คมญาตพิ นี่ อ งการใหค าํ แนะนาํ คาํ ปรกึ ษา กาํ ลงั ใจ ชว ยในดา นการเงนิ ในการรกั ษา ซงึ่ สามารถนาํ ไปใชใ นการแกป ญ หาทเ่ี ผชญิ อยู ชว ยใหเ กดิ ความภาคภมู ใิ จ ลดความเครยี ด สามารถเผชญิ ปญ หา และปรบั ตวั ไดอ ยา ง เหมาะสม การมสี มั พนั ธภาพทด่ี คี วรเรม่ิ ตงั้ แตใ นครอบครวั เพอ่ื นบา น และคนในสงั คม 4. ผมู ปี ญ หาการดมื่ สรุ าควรปรบั แนวคดิ ของตนเองทางบวก และมองโลก ในแงด ี 5. ผมู ปี ญ หาการด่มื สุราควรมกี ารพักผอ น การบรหิ ารเวลาทเ่ี หมาะสม 6. ผูมีปญหาการด่ืมสุราควรฝกการใชเทคนิคการผอนคลาย ทําสมาธิ ฟง เพลงสบายอารมณ หรือเลน ดนตรี เปน ตน การผอ กนคลลาามยเน้ือ การฝกสมาธิ 1¡ÒúÃËÔ ÒáÒÂ-¨‡Ô Ẻª¡Õè § ‡Í¹·Õè https://bit.ly/2WK4dfW https://bit.ly/2WO80J7 ประวัติ ความเปน มา https://youtu.be/3naqEmm56pI

คู‹มอื สําหรบั ผูŒชว‹ ยเหลือ ตามแนวทาง “ลด ละ เลิกเหลŒากันเถอะ” 25 7. ผูมีปญหาการดื่มสุราควรยอมรับภาวะที่ตนเองอาจไมสุขสบาย และ ยังไมเปนที่ยอมรับในสังคม หรือความรูสึกดอยคา โดยการใหกําลังใจตนเอง มกี ารตงั้ จดุ มงุ หมายในชวี ติ หรอื ใชห ลกั ธรรมะในพระพทุ ธศาสนาเปน ทพ่ี ง่ึ ประพฤติ ปฏิบตั ติ นใหเ ปน ประโยชนตอ ตนเอง ความรู ทักษะ ในการลด ละ เลกิ การด่ืมสุรา การลด ละ เลกิ การดม่ื สรุ าเปน สง่ิ ทท่ี าํ ไดย าก แตห ากผมู ปี ญ หาการดม่ื สรุ า มคี วามตงั้ ใจ และมงุ มน่ั ยอ มจะพาตนเองใหส ามารถเลกิ ดม่ื สรุ าได วธิ กี ารในการลด ละ เลกิ สรุ ามหี ลากหลาย และการควบคมุ ตนเองนบั เปน วธิ หี นง่ึ ทจ่ี ะชว ยใหผ มู ปี ญ หา การดม่ื สรุ าทม่ี คี วามตงั้ ใจสามารถพบความสาํ เรจ็ ในการเลกิ ดม่ื สรุ าการฝก การควบคมุ ตนเอง เปน วธิ กี ารสาํ คญั ในการสรา งพฤตกิ รรมทางสขุ ภาพ การฝก ทกั ษะการควบคมุ ตนเอง สาํ หรบั ผมู ปี ญ หาการดมื่ สรุ าจะชว ยเพมิ่ ความสามารถในการควบคมุ ตนเอง สงผลใหผ มู ปี ญหาการดื่มสุราสามารถควบคุมตนเองในการเลกิ ดื่มสุราได ซึ่งจะมี แนวโนม นําไปสภู าวะสขุ ภาพดี มีความสขุ และดําเนนิ ชวี ิตไดอยางปกติสขุ ตอ ไป การพฒั นาทกั ษะการควบคุมตนเอง ไดแก 1. ฝกทกั ษะการจดั การกับอารมณ มี 4 ขั้นตอน ไดแก 1) ฝกการสังเกตอารมณตนเองที่เริ่มเปลี่ยนแปลง พรอมท้ังคิดหา วธิ ีการจัดการควบคุมกบั อารมณอ ยา งรวดเรว็ 2) คาดการณผ ลดีหรือผลเสียของการแสดงอารมณนัน้ ออกมา 3) ควบคุมอารมณดวยวิธีการตางๆ เชน การนับ 1-100, เล่ียงจาก สถานการณท ี่กระตุนใหเ กดิ อารมณอ ยากด่ืมสรุ า และ 4) สาํ รวจความรสู กึ ของตนเองอกี ครงั้ และชนื่ ชมกบั การทตี่ นเองสามารถ ควบคุมอารมณไ ด 2. ฝกทกั ษะการปฏิเสธสิ่งย่วั ยุทางอารมณ ไดแก 1) ตอ งปฏเิ สธใหชดั เจน เชน ไมไ ป ด่มื ไมไ ดเ พราะมปี ญหาสุขภาพ 2) บอกความรสู กึ ตนเองใหผชู วนทราบ 3) การแสดงความขอบคุณเพอ่ื รกั ษาน้ําใจผูช วน และ 4) เมอื่ ถกู เซา ซตี้ อ หรอื สบประมาท ไมควรหวั่นไหว ใหเลอื กวิธตี อ คอื ปฏเิ สธซา้ํ การตอรองและการผัดผอ น

26 คูม‹ ือสําหรบั ผชูŒ ‹วยเหลือ ตามแนวทาง “ลด ละ เลกิ เหลาŒ กนั เถอะ” แหลง ประโยชนใ นการดแู ลสขุ ภาพ การปฏิบัติตัวเพ่ือสุขภาพที่ดีน้ันผูมีปญหาการดื่มสุราจําเปนตองรับทราบ แหลง ประโยชนท่จี าํ เปน และนําไปสกู ารสง เสรมิ สขุ ภาพทกุ ดาน ไดแ ก 1. สถานบรกิ ารสขุ ภาพ เชน คลนิ กิ คลายเครยี ด คลนิ กิ อดสรุ า บรกิ ารนวด สมุนไพร เปนตน 2. แหลงประโยชนในชุมชน ไดแ ก 2.1 บุคคลที่สามารถชวยเหลือผูมีปญหาการดื่มสุราในชุมชน เชน แกนนาํ สมาชกิ องคก ารบรหิ ารสว นตาํ บล อาสาสมคั รสาธารณสขุ พระสงฆ เปน ตน 2.2 สถานท่ีในชุมชน เชน วัด สถานที่พักผอนหยอนใจ สนามกีฬา ลานออกกําลังของหมบู า น เปน ตน 2.3 โครงการ และหนว ยงานในชมุ ชนท่ีเกีย่ วขอ งกบั การจดั การปญ หา จากสุรา เชน โครงการงดเหลาเขา พรรษา โครงการวัดปลอดเหลา โครงการงดจําหนายสุราในวันพระ คลินิกอดสุรา หรือคลินิก คลายเครียด เปน ตน 7. การสราŒ งโอกาสในการทํางาน ความหมาย หมายถึง การสงเสริม และหาแหลง สนบั สนนุ ในการทาํ งานใหผ มู ปี ญ หาการดมื่ สรุ า ตามศักยภาพ และจัดหางานในชุมชนเพื่อให ผูมีปญหาการดื่มสุราสามารถประกอบอาชีพ ไดต ามศกั ยภาพ ไดร บั การชว ยเหลอื จดั หางาน และมีแหลงสนับสนุนในการประกอบอาชีพ ยอมรบั ในการใหโ อกาสในการทาํ งาน และไดร บั การยอมรบั ในการทาํ งาน รวมถงึ มคี วามรเู กีย่ วกบั ผลกระทบของการด่ืมสุราตอ การทํางาน

คู‹มอื สําหรบั ผŒชู ‹วยเหลือ ตามแนวทาง “ลด ละ เลกิ เหลŒากันเถอะ” 27 สาระสาํ คัญของความรŒู ความรูเกี่ยวกับการผลกระทบจากการด่ืมสุราตอประสิทธิภาพ และ ประสทิ ธผิ ลของการทํางาน ผูมีปญหาการด่ืมสุราท่ีดื่มสุราในขณะทํางานยอมมีผลตอประสิทธิภาพ และประสิทธิผลของการทํางานอยางเห็นไดชัดตามปริมาณของแอลกอฮอลใน กระแสเลอื ด สรุ าจะสง ผลตอ การทาํ งานของสมอง โดยในระดบั ตา่ํ พบวา จะทาํ ให ผดู มื่ ควบคมุ อารมณต นเองไดน อ ย เกดิ ความรสู กึ รา เรงิ คกึ คกั และความวติ กกงั วล ลดลง ตอมาเม่ือระดับของแอลกอฮอลเริ่มสูงข้ึน ทําใหพูดไมชัดเจน เดินเซ การประสานงานระหวา งสายตา สมอง และการกระทําเร่ิมผิดพลาด การตดั สินใจ บกพรอง มองเหน็ ภาพไมช ัด ภาพซอน และเมอ่ื ระดบั แอลกอฮอลเ พมิ่ สูงขนึ้ มาก จะมผี ลตอ การทาํ งานของสมองอยา งรนุ แรง ทาํ ใหส ญู เสยี การควบคมุ การทาํ งาน ของกลามเนื้อ คลื่นไส อาเจียน จิตใจสับสน และถาระดับของแอลกอฮอล เพิ่มสูงขึ้นไปอีก จะทําใหหมดสติได นอกจากนี้ ภาวะมึนเมาจากแอลกอฮอล ยงั มผี ลเสยี ตอ รา งกายในดา นตา งๆ กลา วคอื ทาํ ใหเ กดิ อาการหนา แดง ใจเตน แรง หายใจเรว็ มพี ฤตกิ รรมทรี่ นุ แรง กา วรา ว และยงั มผี ลเสยี ตอ ความจาํ ทาํ ใหจ าํ อะไร ไมไ ดใ นขณะทม่ี นึ เมา จะเหน็ ไดว า หากผมู ปี ญ หาการดมื่ สรุ าดมื่ สรุ าในขณะทาํ งาน จะสง ผลใหผ มู ปี ญ หาการดม่ื สรุ ามปี ระสทิ ธภิ าพในการทาํ งานลดลง ทาํ งานผดิ พลาด ลา ชา สง ผลใหถ กู เลกิ จา ง และวา งงานในท่ีสุด การจางงานในชุมชน และแหลงสนับสนุนดานการประกอบอาชีพ และเงินทุน การทาํ งาน และการไดร บั การยอมรบั ในการใหโ อกาสในการทาํ งาน จะทาํ ให ผมู ปี ญ หาการดม่ื สรุ ามรี ายได เกดิ ความภาคภมู ใิ จ การจา งงานในชมุ ชนนนั้ นบั เปน แหลงจางงานทจี่ ะชว ยสนบั สนนุ ดานการประกอบอาชีพ ซ่งึ ผทู ่ีเกยี่ วของมกั ไดแก ผูนําชุมชน เชน ผูใหญบาน องคการปกครองสวนทองถ่ิน เทศบาลตําบล และ แหลง สนบั สนนุ ดานเงินลงทนุ ไดแ ก กองทุนหมูบาน ธนาคารเพอื่ การเกษตรและ สหกรณ วัด สถานอี นามัย และโรงพยาบาลชมุ ชน

28 คู‹มือสาํ หรบั ผูŒชว‹ ยเหลือ ตามแนวทาง “ลด ละ เลกิ เหลŒากนั เถอะ” ผูมีปญหาการดื่มสุรามักเผชิญกับปญหาการจางงานในชุมชน เนื่องจาก ผูมีปญหาการดื่มสุราที่มีการดื่มเปนเวลานาน และเรื้อรัง มักจะไมเปนที่ยอมรับ ในชมุ ชน แตอ ยา งไรกต็ ามหากผมู ปี ญ หาการดม่ื สรุ าสามารถลด ละ เลกิ การดมื่ สรุ า และพยายามประพฤติปฏิบัติตัวใหม สังคมก็จะเริ่มยอมรับและใหโอกาสในการ ทาํ งาน โดยระยะแรกอาจตอ งมผี รู บั ประกนั เชน บคุ ลากรทมี สขุ ภาพ หรอื แกนนาํ ชุมชน แตอยางไรก็ตามผูมีปญหาการด่ืมสุราตองพยายามปรับตัวเองโดยการ รับผิดชอบตอ งานทไ่ี ดร ับ และลด ละ เลิกการดมื่ อยางเดด็ ขาดกอ นเขางาน หรอื ระหวา งทํางาน 8. การจดั การเงิน ความหมาย หมายถึง การวางแผนเก่ียวกับ คาใชจายในบาน การรักษาพยาบาล และสิทธิบัตรตางๆ เปนตน เพ่ือใหผูมีปญหาการดื่มสุราสามารถวางแผนการ ใชเงินในชวี ิตประจําวันเกี่ยวกบั คา รกั ษา และสทิ ธบิ ัตรตางๆ ได สาระสําคัญของความรูŒ แผนการใชเงิน การทําบัญชีครัวเรือน และการทําแผนคาใชจาย เกยี่ วกับคา รกั ษาพยาบาล การทําแผนการใชเงิน การทําบัญชีครัวเรือน และการทําแผนคาใชจาย เก่ียวกับคารักษาพยาบาล จะทําใหผูมีปญหาการดื่มสุราทราบวาในแตละเดือน ครอบครวั มรี ายรบั -รายจา ยอะไรบา ง เพอ่ื นาํ มาเปน ขอ มลู ในการวางแผนการใชจ า ย เงินของครอบครัวเพ่ือแกไขปญหาหนี้สิน ใหครอบครัวมีความเปนอยูที่ดีข้ึนได พิจารณานําเงินที่ไดจากการลดสุรา เลิกสุรา สะสมเปนเงินออม เพ่ือใชจายใน ชวี ิตประจําวนั

คูม‹ ือสําหรับผŒชู ‹วยเหลือ ตามแนวทาง “ลด ละ เลกิ เหลาŒ กนั เถอะ” 29 9. การใหŒการปรกึ ษา ความหมาย หมายถงึ การชว ยเหลอื ทางจติ ใจ โดยอาศยั การพดู คยุ สอ่ื สารระหวา งผมู ปี ญ หา การด่ืมสุราและทีมสุขภาพ เพ่ือใหผูมีปญหาการด่ืมสุราไดระบายความรูสึกและ ความคบั ขอ งใจออกมา รถู งึ สภาวะจติ ใจของตนเอง มแี นวทางในการสาํ รวจปญ หา และผลกระทบที่เกิดข้ึนกับอารมณ เกิดความเขาใจในปญหาท่ีแทจริงและสาเหตุ ของปญหา จนสามารถแกไขปญหาที่เกิดขึ้นไดดวยตนเอง หรือถาเปนปญหา ทยี่ ากตอ การแกไ ขหรอื ไมส ามารถแกไ ขไดเ ลย กส็ ามารถเผชญิ กบั สถานการณน น้ั ไดอยา งสงบและผอนคลาย สาระสาํ คญั ของความรูŒ การใหก ารปรกึ ษาจะชว ยใหผ มู ี ปญหาการดื่มสุราไดระบายความคิด ความรสู กึ โดยการใหก ารปรกึ ษาในเรอื่ ง ท่วั ไป น้นั มลี าํ ดับขั้นตอนดงั นี้ 1. ผมู ปี ญ หาการดม่ื สรุ าไดพ ดู คยุ ระบายความคดิ ความรสู กึ ถงึ ปญ หาตา งๆ ทเี่ กดิ ขนึ้ 2. ผูมปี ญหาการดม่ื สรุ าพยายามทําความเขาใจเกย่ี วกบั ปญ หาทเ่ี กดิ ขน้ึ 3. ผูมีปญหาการดื่มสุราบอกถึงปญหาท่ีเกิดข้ึน และต้ังเปาหมายในการ แกป ญหาตามความเปน จริง 4. ผมู ปี ญ หาการดมื่ สรุ าหาทางเลอื กในการแกป ญ หาเพอ่ื หาวธิ กี ารแกป ญ หา ทด่ี ีทสี่ ุดพรอ มไปกับการพิจารณาถงึ วธิ ีการแกป ญหาในแตละวธิ ี 5. ผมู ปี ญ หาการดม่ื สรุ าตดั สนิ ใจเพอ่ื เปรยี บเทยี บวธิ กี ารแกป ญ หาในแตล ะวธิ ี และเลือกวิธีท่ีดที สี่ ุดเพอื่ นาํ ไปแกปญหา 6. ผูมีปญหาการดื่มสุราทดลองแกปญหา ถาปญหานั้นแกไมไดจะมีการ พจิ ารณาและปรบั ปรงุ วธิ กี ารแกป ญ หาใหมใ หเ หมาะสม โดยมผี ชู ว ยเหลอื ชว ยเปน กาํ ลังใจให

30 คูม‹ อื สําหรับผูชŒ ‹วยเหลอื ตามแนวทาง “ลด ละ เลกิ เหลาŒ กันเถอะ” การใหŒคําปรึกษาแบบสัน้ (Brief Counseling) ขัน้ ตอนของการใหคาํ ปรกึ ษาแบบสัน้ ประกอบดวย 6 ข้ันตอน 1. การถาม หรือคดั กรองผูท ่มี ปี ญ หาการดม่ื สรุ า 2. การประเมินปญหา 3. การใหคาํ แนะนาํ 4. การประเมินแรงจูงใจ 5. การตั้งเปาหมายในการดื่ม 6. การติดตามผล 1. การถาม หรือคดั กรองผูท ่ีมปี ญ หาการด่มื สรุ า ถามโดยตรง เพือ่ บงช้ีปญ หาการดม่ื สุรา 2. การประเมนิ ปญ หา ประเมนิ ความรนุ แรงของปญ หา และผลกระทบทเ่ี กดิ จากการดมื่ ทงั้ ผลตอ สุขภาพรา งกาย เชน ผลตอ การทํางานของตบั โดยอาจประเมนิ รวมกบั การตรวจ รา งกาย และการตรวจเลอื ด ผลกระทบตอ จติ ใจ สมั พนั ธภาพในครอบครวั ผลกระทบ ของการด่มื สุราตอการทาํ งาน เพ่อื นรว มงาน และสงั คม การประเมินความพรอม ในการปรับเปล่ยี นพฤติกรรมการดื่มสรุ า 3. การใหคําแนะนาํ การใหค าํ แนะนาํ ใหผ ดู มื่ สรุ าในระดบั ทเี่ สย่ี ง หรอื เปน อนั ตราย เพอื่ ปรบั เปลี่ยนพฤติกรรมการด่ืมใหลดลงอยูในระดับปลอดภัย และแสดงความเปนหวง ตอปญหาการดื่ม พรอมใหขอมูลกลับวาจากลักษณะการดื่มเชนนี้จะสงผล อยา งไรบา ง รวมถงึ แนะนาํ ถงึ ความจาํ เปน ในการตอ งปรบั เปลยี่ นพฤตกิ รรมการดม่ื 4. การประเมนิ แรงจงู ใจ 1) ข้นั เมินเฉยปญ หา ควรประเมินปญ หาทีผ่ ูม ปี ญหาการดมื่ สุราไดรับ และความเขา ใจทไี่ มถ กู ตอ งเกย่ี วกบั การดม่ื สรุ า และสะทอ นกลบั ให ขอ มลู ที่ถกู ตอ ง

คู‹มือสําหรับผŒูช‹วยเหลอื ตามแนวทาง “ลด ละ เลิกเหลŒากันเถอะ” 31 2) ขั้นลังเลใจ ใหพูดคุยขอดี ขอเสียของการด่ืม และการหยุดดื่มสุรา เพ่ือการตัดสนิ ใจ 3) ขน้ั ตดั สนิ ใจ เปน ขน้ั ทมี่ กี ารตดั สนิ ใจวา ตอ งมกี ารเปลยี่ นแปลง บทบาท ของผบู าํ บดั คอื การตง้ั เปา หมายการลด หรอื เลกิ การกาํ หนดวนั ลงมอื ปรบั เปลย่ี นพฤตกิ รรม การใหท างเลอื กสาํ หรบั การปฏบิ ตั ิ เปด โอกาส ใหผปู วยมีอิสระในการตดั สินใจเลือกแนวทางของตนเอง 4) ขนั้ ลงมอื แกไ ข ควรสง เสรมิ ใหผ ปู ว ยเขา ใจ และปฏบิ ตั ติ ามทางเลอื ก ไดอยา งตอเน่ือง ใหกําลงั ใจในความพยายามของผปู ว ย 5) ขนั้ กระทาํ ตอ เนอ่ื ง เปน การดาํ รงการเปลยี่ นแปลงพฤตกิ รรม บทบาท ของผูบ าํ บัด คือ ใหกําลงั ใจในความพยายาม และปอ งกันการกลบั ด่ืมซา้ํ 6) ขน้ั กลบั ไปตดิ ซาํ้ การพลาดพลง้ั กลบั ไปดม่ื สรุ าบางครงั้ หรอื การตดิ ซา้ํ บทบาทของผบู าํ บดั คอื การดงึ ใหผ ปู ว ยกลบั สหู นทางแหง การหยดุ ดม่ื ใหเ รว็ ทส่ี ดุ ใหก าํ ลงั ใจ ทบทวนปญ หา วางแผน เรมิ่ ตน การปรบั เปลย่ี น พฤตกิ รรมอีกคร้ัง 5. การตง้ั เปาหมายในการด่มื กรณีผูมีปญหาการด่ืมสุราตัดสินใจ จะลดปรมิ าณการดมื่ ลง ใหช ว ยกาํ หนดปรมิ าณ ทจ่ี ะดม่ื ใหแ นน อน และกาํ หนดวนั ทจ่ี ะหยดุ ดมื่ พรอมเขยี นเปน ขอ ตกลงไวใหชดั เจน 6. การติดตามผล ตดิ ตามเปนระยะ เพือ่ ทบทวนเปา หมายในการลด หรอื เลิกด่มื ชมเชย ใหกําลังใจแกผูมีปญหาการด่ืมสุราเม่ือสามารถปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการดื่มได แมเ พียงเล็กนอยก็ตาม หากพบปญหา อุปสรรคตอการลด หรือเลิกสรุ า ควรชวย หาวิธีแกปญหา และประเมินปญหาท่ีอาจเกิดขึ้นใหม พรอมต้ังเปาหมาย และ กาํ หนดวธิ ีการแกไขอยางชัดเจน หากสําเร็จใหเ สรมิ แรงจงู ใจตอ ไป

32 คูม‹ ือสําหรบั ผชŒู ว‹ ยเหลือ ตามแนวทาง “ลด ละ เลกิ เหลŒากันเถอะ” การลด ละ เลกิ การดมื่ สรุ า เปนความรบั ผดิ ชอบของผูด ืม่ การเขา ใจ ใสใ จ ใหกำลังใจ และสนับสนุนให ลด ละ เลกิ เปน ความรับผดิ ชอบของผูชว ยเหลอื “ทุกวนั ท่ไี มดมื่ และไมก อปญหา มคี วามหมาย” áËŧ‹ ºÃÔ¡Ò÷ÕèÊÒÁÒöãˤŒ ÇÒÁª‹ÇÂàËÅÍ× á¡¼‹ »ÙŒ dž ÂáÅФÃͺ¤ÃÑÇä´àŒ Á×èÍÁÕ»˜ÞËÒ ´ÒŒ ¹ÊØ¢ÀÒ¾¨Ôμ હ‹ âç¾ÂÒºÒÅã¡ÅŒºÒŒ ¹ ËÃ×ÍºÃ¡Ô ÒÃÊÒ´‹Ç¹ Hotline ¢Í§âç¾ÂÒºÒÅÊǹ»Ã§Ø 0 5327 6750, 1667 ÊÒ´Nj ¹Ê¢Ø ÀÒ¾¨μÔ , Èٹº íÒº´Ñ ÃÑ¡ÉÒÂÒàʾμ´Ô

รายนามผูŒทรงคุณวุฒิ นพ.คํานวณ อึ้งชศู ักด์ิ คณะกรรมการบริหารแผนคณะที่ 1 และกรรมการกองทนุ สนับสนนุ การสรา งเสริมสุขภาพ ศ.ดร.พญ.สาวิตรี อัษณางคก รชัย ผอู าํ นวยการ ศูนยวจิ ัยปญ หาสุรา หนวยระบาดวิทยา คณะแพทยศาสตร มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร ศ.พญ.สุวรรณา อรุณพงศไพศาล รองประธาน ราชวิทยาลยั จติ แพทยแหงประเทศไทย คณะแพทยศาสตร มหาวิทยาลยั ขอนแกน ผศ.นพ.อภินันท อรามรตั น ประธานราชวทิ ยาลัยแพทยเ วชศาสตร ครอบครวั แหง ประเทศไทย พญ.สายรตั น นกนอ ย รองประธานคนท่ี 1 และดแู ลอนุกรรมการ ฝา ยวชิ าการและวารสาร ราชวิทยาลัย แพทยเวชศาสตรค รอบครวั แหงประเทศไทย รศ.ดร.นพ.ตะวนั ชยั จริ ประมขุ พทิ กั ษ อาจารย สถาบันวจิ ัยประชากรและสังคม มหาวทิ ยาลยั มหิดล ผศ.ดร.นพ.วรภทั ร รัตอาภา อาจารย คณะแพทยศาสตร มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล ผศ.ดร.จุฑารัตน สถริ ปญญา อาจารย คณะแพทยศาสตร มหาวทิ ยาลัยสงขลานครินทร

ศูนยวจิ ัยปญ หาสุรา (ศวส.) ภายใตก ารสนบั สนุนจาก สํานกั งานกองทนุ สนับสนนุ การสรางเสริมสขุ ภาพ (สสส.) หนวยระบาดวทิ ยา อาคารบรหิ าร ชัน้ 6 คณะแพทยศาสตร มหาวทิ ยาลัยสงขลานครนิ ทร 15 ถนนกาญจนวณชิ ย ตาํ บลคอหงส อาํ เภอหาดใหญ จงั หวดั สงขลา 90110