วันฉัตรมงคล

วนั ฉตั รมงคล ของทกุ ปี ตรงกบั วนั ท่ี 4 พฤษภาคม วันสาคัญอีกวันหน่งึ ของปวงชนชาวไทย ทอี่ ยู่ใต้รม่ พระบรมโพธิสมภาร ของ พระบาทสมเด็จพระวชริ เกลา้ เจา้ อยหู่ ัว ควรระลกึ ถึง

ความหมายของวันฉัตรมงคล วันฉัตรมงคล (อ่านว่า ฉัด-ตระ-มง-คล) มีความหมายตามพจนานุกรมว่า พระราชพธิ ี ฉลองพระเศวตฉัตร ทาในวันซึง่ ตรงกบั วันบรมราชาภเิ ษก

ความสาคัญของวนั ฉตั รมงคล วันฉัตรมงคล เป็นวันท่ีราลึกถึงพระราชพิธีบรมราชาภิเษก เป็นพระมหากษัตริย์ รชั กาลที่ 10 แหง่ ราชวงศจ์ ักรี และราชอาณาจกั รไทย ของพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรรามาธิบดีศรีสิ นทรมหาวชิราลงกรณ พระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว หลังจากเสด็จขึ้นเถลิงถวัลยราชสมบัติ ต่อจาก พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร เม่ือวันที่ 13 ตุลาคม พ.ศ. 2559 และดารงพระอิสรยิ ยศเป็น “พระบาทสมเด็จพระวชริ เกลา้ เจา้ อยหู่ ัว” ดงั นัน้ รฐั บาลไทยและพสกนิกร จึงไดน้ ้อมเกลา้ นอ้ มกระหม่อม จัดงานพระราชพิธีฉลองพระ เศวตฉัตรหรือรัฐพิธีฉัตรมงคล หรืออาจเรียกว่าพระราชพิธีฉัตรมงคล ซ่ึงกระทาในวันบรมราชาภิเษก ถวายเมื่อวนั ท่ี 4 พฤษภาคม พ.ศ. 2562 ทั้งน้ี พระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้มีพระปฐม บรมราชโองการในพระราชพิธีบรมราชาภิเษกน้ันว่า “เราจะสืบสาน รักษา และต่อยอด และครอง แผน่ ดนิ โดยธรรม เพือ่ ประโยชนส์ ุขแห่งอาณาราษฎรตลอดไป” ตั้งแต่น้ันเป็นต้นมา พสกนิกรชาวไทยจึงได้ถือเอาวันที่ 4 พฤษภาคม ของทุกปี เป็นวันฉัตร มงคล เพ่อื นอ้ มราลกึ ถึงวันสาคัญนี้

ความเปน็ มาของพระราชพิธบี รมราชาภิเษก การจัดพระราชพิธีบรมราชาภิเษกน้ัน มีหลักฐานปรากฏในหลักศิลาจารึก วัดศรีชุมของ พญาลิไท ว่า เร่ิมต้นมาต้ังแต่คร้ังพ่อขุนผาเมืองได้อภิเษกพ่อขุนบางกลางหาว หรือพ่อขุนบาง กลางทา่ ว ใหเ้ ป็นผปู้ กครองเมอื งสุโขทัย จากนั้นในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ได้ ทรงฟื้นฟูพระราชพิธีบรมราชาภิเษกให้ถูกต้องสมบูรณ์ โดยพระมหากษัตริย์ท่ียังมิได้ทรง ประกอบพระราชพิธีบรมราชาภิเษก จะไม่ใช้คาว่า “พระบาท” นาหน้า “สมเด็จพระเจ้าอยู่หัว” และคาส่ังของพระองค์ก็ไม่เรียกว่า “พระบรมราชโองการ” และอีกประการหน่ึงคือ จะยังไม่มีการ ใช้ นพปฎลเศวตฉตั ร หรือฉัตร 9 ช้ัน

ความเป็นมาของพระราชพิธฉี ัตรมงคล ก่อนหน้ารัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระจอมเกลา้ เจ้าอย่หู วั พระราชพธิ ฉี ตั รมงคลถือเป็นพิธี ของเจ้าพนักงานในพระราชฐาน ที่มีหนา้ ที่รกั ษาเครอื่ งราชปู โภคและพระทวารประตูวัง ได้จัดการสมโภช สังเวยเครือ่ งราชูปโภคทต่ี นรกั ษาทกุ ปใี นเดือนหก และเปน็ งานสว่ นตวั ไม่ถือเปน็ งานหลวง จนกระท่ัง สมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จขึ้นครองราชย์ ได้ทรงกระทาพิธี ฉัตรมงคลขึ้นเป็นครั้งแรก ในวันบรมราชาภิเษก เม่ือวันที่ 15 พฤษภาคม พ.ศ. 2393 โดยมี พระราชดาริว่า วันบรมราชาภิเษกเป็นมหามงคลสมัยที่ควรแก่การเฉลิมฉลองในประเทศท่ีมีพระเจ้า แผน่ ดนิ จงึ ถอื ใหว้ ันนัน้ เป็นวันนักขัตฤกษ์มงคลกาล และควรท่ีจะมีการสมโภชพระมหาเศวตฉัตรให้เป็น สวัสดิมงคลแก่ราชสมบัติ แต่เน่ืองจากเป็นธรรมเนียมใหม่ ยากต่อการเข้าใจ อีกทั้งเผอิญที่วันบรม ราชาภิเษกไปตรงกับวันสมโภชเคร่ืองราชูปโภคที่มีแต่เดิม พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวจึง ทรงอธบิ ายวา่ วนั ฉตั รมงคลเปน็ วันสมโภชเคร่อื งราชปู โภค จึงไมม่ ีใครติดใจสงสยั

ดังน้ัน จึงได้มีพระราชดาริจัดงานพระราชกุศลพระราชทานช่ือว่า \"ฉัตรมงคล\" นี้ขึ้น โดยได้มีการเฉลิมฉลองด้วยการนิมนต์พระสงฆ์มาสวดเจริญพุทธมนต์ ในวันขึ้น 13 ค่า เดือน 6 รุ่งขึ้นมีการถวายภัตตาหารแด่พระสงฆ์ท่ีพระที่น่ังดุสิตมหาปราสาทและพระที่นั่งไพศาลทักษิณ ด้วยเหตุน้ีจึงถือว่าการเฉลิมฉลองพระราชพิธีฉัตรมงคล เริ่มมีในรัชกาลของพระบาทสมเด็จพระ จอมเกลา้ เจ้าอย่หู วั เป็นครั้งแรก ตอ่ มาในสมัยรชั กาลที่ 5 วันบรมราชาภิเษก ตรงกับเดือน 12 จึงโปรดเกล้าฯ ให้จัดงาน ฉัตรมงคลในเดือน 12 แต่ไม่ได้รับการยินยอม พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงทรง แก้ไขด้วยการออกพระราชบัญญัติว่าด้วยตราจุลจอมเกล้าสาหรับตระกูลข้ึน ให้มีพระราชทานตรา นี้ตรงกับวันคล้ายบรมราชาภิเษก ท่านผู้หลักผู้ใหญ่จึงยินยอมให้เล่ือนงานฉัตรมงคลมาตรงกับ วนั บรมราชาภเิ ษก แต่ยังให้รักษาประเพณีสมโภชเครื่องราชูปโภคอยู่ตามเดิม รูปแบบงานวันฉัตร มงคลจงึ เป็นเช่นนจ้ี นถึงปจั จบุ ัน

พระราชพธิ ีฉัตรมงคลในรชั กาลปัจจบุ ัน ในรชั กาลปจั จุบัน พระบาทสมเด็จพระเจา้ อยู่หวั ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ ฯ ให้จัดงาน 3 วัน น่ันคือ วันฉัตรมงคล ตรงกับวันท่ี 4 พฤษภาคม พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงประกอบ พระราชพิธีบรมราชาภิเษก ประกอบด้วย สรงพระมุรธาภิเษก ณ ชาลาพระท่ีน่ังจักรพรรดิพิมาน ทรง รับนา้ อภิเษก ณ พระทน่ี ง่ั อฐั ทศิ อทุ ุมพรราชอาสน์ ทรงรับเครื่องราชกกธุ ภณั ฑ์ ขัตตยิ ราชวราภรณ์ และ พระแสง ณ พระที่นง่ั ภัทรบฐิ เลีย้ งพระ พระสงฆ์ดับเทยี นชยั ณ พระทน่ี ั่งอมรนิ ทรวินจิ ฉัย วันท่ี 5 พฤษภาคม เปน็ พระราชพธิ ีเฉลมิ พระปรมาภิไธย พระนามาภิไธย สถาปนาพระ ฐานนั ดรศักดิพ์ ระบรมวงศ์ และเสดจ็ พระราชดาเนนิ เลียบพระนครโดยขบวนพยุหยาตราสถลมารค จาก พระท่ีน่ังอาภรณ์ภิโมกข์ปราสาท วัดบวรนิเวศวิหาร วัดราชบพิธสถิตมหาสีมาราม และวัดพระเชตุพน วิมลมังคลาราม วันที่ 6 พฤษภาคม พระบาทสมเด็จพระเจา้ อย่หู วั เสด็จออก ณ สีหบญั ชร พระทน่ี งั่ สุท ไธสวรรยปราสาท ให้ประชาชนเฝ้าฯ ถวายพระพรชัยมงคล เสด็จออกให้ทูตานุทูตและกงสุล ตา่ งประเทศเฝา้ ฯ ถวายพระพรชัยมงคล ณ พระท่นี ัง่ จกั รมี หาปราสาท

กิจกรรมทค่ี วรปฏิบัตใิ นวนั ฉัตรมงคล  ประดบั ธงชาตติ ามอาคารบา้ นเรือนและสถานที่ราชการ  ร่วมทาบุญตักบาตร ประกอบพิธที างศาสนา เพอ่ื ถวายเป็นพระราชกศุ ล  น้อมเกล้าน้อมกระหม่อมถวายพระพรชัยพร้อมเพรียงกัน กล่าวคาถวายอาศิรวาทราช สดุดี ถวายชัยมงคลให้ทรงพระเกษมสาราญ ทรงเจริญพระชนมพรรษาย่ิงยืนนาน เป็น มหามิง่ ขวัญแกพ่ สกนิกรชาวไทยไปช่วั กาลยิง่ ยนื นาน เมื่อวันฉัตรมงคลเวียนมาบรรจบครบรอบอีกหน่ึงครา ในวันท่ี 4 พฤษภาคม พสกนิกร ชาวไทยทั้งหลายจึงควรระลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณของพระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งไดท้ รงประกอบพระราชกรณยี กจิ อันมีคณุ อนันต์แก่ปวงชนชาวไทยอยา่ งหาทสี่ ุดมิได้

ขอขอบคณุ ขอ้ มมลู จาก วันฉตั รมงคล 2563 ในรชั กาลท่ี 10 กาหนดการพระราชพธิ ีบรมราชาภิเษก 6 พ.ค. เป็นวันหยดุ เรียบเรื่ยงโดย ห้องสมุดประชาชน \"เฉลิมราชกมุ าร\"ี อาเภอบางคนที จังหวัดสมุทรสงคราม