1
2 ชดุ วิชา การใช้พลงั งานไฟฟ้าในชีวติ ประจาวัน 1 รายวชิ าเลือกบงั คบั ระดบั ประถมศกึ ษา รหัส พว12010 หลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษาขน้ั พ้ืนฐาน พุทธศกั ราช 2551สานักงานส่งเสรมิ การศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศยั สานกั งานปลัดกระทรวงศึกษาธกิ าร กระทรวงศึกษาธิการ
3 คานา ชุดวิชา การใช้พลังงานไฟฟ้าในชีวิตประจาวัน 1 รหัสวิชา พว12010 ตามหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษาข้ันพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 ใช้ได้กับผู้เรียนระดับประถมศึกษา ชุดวิชานี้ประกอบด้วยเนื้อหาความรู้เกี่ยวกับพลังงานไฟฟ้า สถานการณ์พลังงานไฟฟ้า อุปกรณ์ไฟฟ้าและวงจรไฟฟ้า ตลอดจนการใช้และการประหยัดพลังงานไฟฟ้า ซึ่งเน้ือหาความรู้ดังกล่าว มีวัตถุประสงค์เพ่ือให้ผู้เรียน กศน. มีความรู้ความเข้าใจ ทักษะ และ ตระหนักถึงความจาเปน็ ของการใชพ้ ลงั งานไฟฟ้าในชีวิตประจาวนั สานักงานส่งเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย ขอขอบคุณการไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.) ที่ให้การสนับสนุนองค์ความรู้ประกอบการนาเสนอเน้ือหาและงบประมาณ รวมทั้งผู้มีส่วนเกี่ยวข้องในการจัดทาชุดวิชา หวังเป็นอย่างยิ่งว่าชุดวิชานี้ จะเกิดประโยชนต์ ่อผู้เรยี น กศน. และนาไปส่กู ารใชพ้ ลงั งานไฟฟา้ อย่างเหน็ คณุ ค่าตอ่ ไป สานักงาน กศน. เมษายน 2559
4 คาแนะนาการใช้ชดุ วชิ า ชดุ วชิ าการใชพ้ ลังงานไฟฟ้าในชีวิตประจาวัน 1 รหัสวิชา พว 12010 ใช้สาหรับนักศึกษาหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 ระดับประถมศึกษาแบ่งออกเปน็ 2 ส่วน คือ ส่วนที่ 1 โครงสร้างของชุดวิชา แบบทดสอบก่อนเรียน โครงสร้างของหน่วยการเรียนรู้เนอ้ื หาสาระ กจิ กรรมท้ายเร่ืองเรียงลาดบั ตามหน่วยการเรียนรู้ และแบบทดสอบหลงั เรยี น สว่ นท่ี 2 เฉลยแบบทดสอบและกิจกรรม ประกอบด้วย เฉลยแบบทดสอบก่อนเรียนและหลังเรยี น เฉลย/แนวตอบกิจกรรมท้ายเร่อื งเรียงลาดบั ตามหน่วยการเรียนรู้วิธีการใช้ชุดวชิ า ให้ผเู้ รยี นดาเนินการตามข้นั ตอน ดงั นี้ 1. ศึกษารายละเอียดโครงสร้างชุดวิชาโดยละเอียด เพ่ือให้ทราบว่าผู้เรียนต้องเรียนรู้เนอื้ หาในเร่ืองใดบา้ งในรายวชิ าน้ี 2. วางแผนเพื่อกาหนดระยะเวลาและจัดเวลาท่ีผู้เรียนมีความพร้อมที่จะศึกษาชุดวิชาเพ่ือให้สามารถศึกษารายละเอียดของเนื้อหาได้ครบทุกหน่วยการเรียนรู้ พร้อมทากิจกรรมตามท่ีกาหนดให้ทันก่อนสอบปลายภาค 3. ทาแบบทดสอบก่อนเรียนของชุดวิชาตามท่ีกาหนด เพ่ือทราบพื้นฐานความรู้เดิมของผู้เรียน โดยให้ทาลงในสมุดบันทึกกิจกรรมการเรียนรู้และตรวจสอบคาตอบจากเฉลยแบบทดสอบเฉลย/แนวตอบกิจกรรมท้ายเลม่ 4. ศึกษาเน้ือหาในชุดวิชาในแต่ละหน่วยการเรียนรู้อย่างละเอียดให้เข้าใจ ทั้งในชุดวิชาและสอ่ื ประกอบ (ถ้าม)ี และทากจิ กรรมท่ีกาหนดไวใ้ หค้ รบถว้ น 5. เมื่อทากิจกรรมเสร็จแต่ละกิจกรรมแล้ว ผู้เรียนสามารถตรวจสอบคาตอบได้จากเฉลย/แนวตอบท้ายเล่ม หากผู้เรียนยังทากิจกรรมไม่ถูกต้องให้ผู้เรียนกลับไปทบทวนเน้ือหาสาระในเรอื่ งน้ันซา้ จนกว่าจะเข้าใจ 6. เม่ือศึกษาเน้ือหาสาระครบทุกหน่วยการเรียนรู้แล้ว ให้ผู้เรียนทาแบบทดสอบหลังเรียนและตรวจคาตอบจากเฉลยท้ายเล่มว่าผู้เรียนสามารถทาแบบทดสอบได้ถูกต้องทุกข้อหรือไม่หากขอ้ ใดยงั ไมถ่ ูกต้อง ใหผ้ ู้เรียนกลับไปทบทวนเนื้อหาสาระในเรอ่ื งนั้นให้เขา้ ใจอีกครั้งหน่ึง ผู้เรียนควรทาแบบทดสอบหลังเรียนให้ได้คะแนนมากกว่าแบบทดสอบก่อนเรียน และควรได้คะแนน
5ไม่น้อยกว่าร้อยละ 60 ของแบบทดสอบทั้งหมด (หรือ 12 ข้อ) เพ่ือให้มั่นใจว่าจะสามารถสอบปลายภาคผา่ น 7. หากผู้เรียนได้ทาการศึกษาเน้ือหาและทากิจกรรมแล้วยังไม่เข้าใจ ผู้เรียนสามารถสอบถามและขอคาแนะนาไดจ้ ากครูหรือแหลง่ คน้ ควา้ เพมิ่ เตมิ อน่ื ๆหมายเหตุ : การทาแบบทดสอบก่อนเรียน – หลงั เรยี น และกิจกรรมท้ายเรื่อง ให้ทาและบันทกึลงในสมดุ บันทกึ กิจกรรมการเรียนรปู้ ระกอบชุดวิชาการศึกษาค้นควา้ เพ่ิมเติม ผู้เรียนอาจศึกษาหาความรู้เพิ่มเติมได้จากแหล่งเรียนรู้อื่น ๆ เช่น หนังสือเรียนรายวิชาการใช้พลังงานไฟฟ้าในชีวิตประจาวัน รหัสรายวิชา พว02027 การศึกษาจากอินเทอร์เน็ตพิพธิ ภัณฑ์ นทิ รรศการ โรงไฟฟ้า หนว่ ยงานท่เี กีย่ วข้องกบั ไฟฟา้ และการศกึ ษาจากผู้รู้ เปน็ ตน้การวดั ผลสมั ฤทธ์ิทางการเรยี น ผเู้ รียนต้องวดั ผลสัมฤทธทิ์ างการเรียน ดงั นี้ 1. ระหว่างภาค วัดผลจากการทากิจกรรมหรืองานที่ได้รับมอบหมายระหว่างเรียนรายบคุ คล 2. ปลายภาค วัดผลจากการทาขอ้ สอบวัดผลสมั ฤทธิป์ ลายภาค
6 โครงสรา้ งชดุ วิชาสาระการเรียนรู้ สาระความรูพ้ น้ื ฐานมาตรฐานการเรียนรู้ มาตรฐานที่ 2.2 มีความรู้ ความเขา้ ใจ และทกั ษะพนื้ ฐานเกี่ยวกับคณิตศาสตร์วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี มาตรฐานการเรียนรู้ มีความรู้ ความเขา้ ใจ ทักษะและเห็นคณุ คา่ เกยี่ วกบั กระบวนการทางวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี สิ่งมชี วี ติ ระบบนเิ วศ ทรัพยากรธรรมชาตแิ ละส่งิ แวดล้อม ในทอ้ งถิ่นสาร แรง พลงั งาน กระบวนการเปล่ียนแปลงของโลกและดาราศาสตร์ มจี ิตวทิ ยาศาสตร์และนาความรไู้ ปใช้ประโยชน์ในการดาเนินชวี ิตผลการเรยี นร้ทู ่คี าดหวัง 1. ใช้ความร้แู ละกระบวนการทางวิทยาศาสตรใ์ นการดาเนินชีวิตได้อย่างเหมาะสม 2. อธบิ ายเกี่ยวกบั ปรากฏการณท์ างธรรมชาติ และการพยากรณ์ทางอากาศ 3. อธิบายเกี่ยวกับพลังงานในชีวติ ประจาวัน 4. อธบิ าย ออกแบบ วางแผน ทดลอง ทดสอบ ปฏบิ ัตกิ ารเรื่องไฟฟ้าได้อย่างถกู ตอ้ งและ ปลอดภัย คดิ วิเคราะห์ เปรียบเทียบข้อดี ข้อเสียของการตอ่ วงจรไฟฟ้าแบบอนุกรม แบบขนาน แบบผสม ประยุกตแ์ ละเลือกใชค้ วามรู้ และทักษะอาชีพชา่ งไฟฟ้า ใหเ้ หมาะสมกบั ด้านบริหารจัดการและการบรกิ ารเพ่ือนาไปสกู่ ารจัดทาโครงงาน วิทยาศาสตร์
7สาระสาคัญ พลังงานไฟฟ้าเป็นปัจจัยสาคัญในการพัฒนาประเทศท้ังทางด้านคมนาคม เศรษฐกิจอุตสาหกรรม เกษตรกรรม บริการ และคุณภาพชีวิต จึงส่งผลให้ความต้องการพลังงานไฟฟ้าเพ่ิมสูงข้ึนอย่างต่อเน่ือง ปัจจุบันประเทศไทยใช้ก๊าซธรรมชาติเป็นหลักในการผลิตกระแสไฟฟ้าซึ่งกาลังจะหมดไปในอนาคตอันใกล้ ดังนั้นเพ่ือเป็นการลดปัญหาการขาดแคลนพลังงานไฟฟ้าในอนาคต จงึ ต้องช่วยกนั ประหยัดพลังงานไฟฟา้ และใช้พลังงานไฟฟ้าใหค้ ุ้มค่าท่ีสดุขอบขา่ ยเนอ้ื หา หน่วยการเรยี นรู้ท่ี 1 รจู้ กั โรงไฟฟา้ หน่วยการเรยี นรู้ท่ี 2 พลงั งานไฟฟา้ ของประเทศไทย หน่วยการเรยี นรู้ที่ 3 อุปกรณ์ไฟฟา้ และวงจรไฟฟา้ หน่วยการเรยี นรู้ที่ 4 การประหยัดพลังงานไฟฟ้าส่ือประกอบการเรยี นรู้ 1. หนังสือเรียนรายวชิ าเลือก การใช้พลังงานไฟฟ้าในชีวติ ประจาวนั พว02027 2. ชุดวชิ า การใช้พลงั งานไฟฟ้าในชวี ิตประจาวนั 1 รหัสวิชา พว12010 3. วดี ิทศั น์ 4. ส่อื เสรมิ การเรียนร้อู ่ืน ๆ 5. ใบแจ้งค่าไฟฟ้าจานวนหน่วยกิต 2 หนว่ ยกิต (80 ชัว่ โมง)กจิ กรรมการเรยี นรู้ 1. ทาแบบทดสอบก่อนเรยี น ตรวจสอบคาตอบจากเฉลยทา้ ยเลม่ 2. ศกึ ษาเนื้อหาสาระในหนว่ ยการเรยี นรู้ทกุ หน่วย 3. ทากจิ กรรมตามทก่ี าหนดและตรวจสอบคาตอบจากเฉลย/แนวตอบท้ายเลม่ 4. ทาแบบทดสอบหลังเรยี นและตรวจสอบคาตอบจากเฉลย/แนวตอบทา้ ยเล่มการประเมนิ ผล 1. ทาแบบทดสอบก่อนเรยี น – หลังเรียน 2. ทากจิ กรรมในแต่ละหน่วยการเรียนรู้ 3. เข้ารบั การทดสอบปลายภาค
8 หนา้ สารบัญ 1 2คานา 9คาแนะนาการใช้ชดุ วิชา 10โครงสร้างชุดวชิ า 15สารบญั 17หนว่ ยการเรยี นรูท้ ี่ 1 รู้จักไฟฟา้ 24 27 เรอ่ื งท่ี 1 ความหมาย และความสาคัญของไฟฟา้ 28 เรื่องท่ี 2 ประวัตคิ วามเป็นมาของไฟฟ้าในประเทศไทย 34 เรอ่ื งที่ 3 ประเภทของไฟฟ้า 37หน่วยการเรยี นรู้ท่ี 2 พลงั งานไฟฟา้ ของประเทศไทย 40 เรอ่ื งท่ี 1 สถานการณ์พลงั งานไฟฟ้าของประเทศไทย 41 เรอ่ื งท่ี 2 หนว่ ยงานท่เี กีย่ วข้องดา้ นพลังงานไฟฟ้าในประเทศไทย 43หนว่ ยการเรียนรทู้ ่ี 3 อปุ กรณ์ไฟฟ้าและวงจรไฟฟ้า 48 เรื่องที่ 1 อุปกรณไ์ ฟฟา้ 49 เรอ่ื งที่ 2 วงจรไฟฟา้ 50 เรอ่ื งท่ี 3 สายดนิ และหลกั ดิน 66หนว่ ยการเรยี นรู้ท่ี 4 การประหยดั พลังงานไฟฟา้ 72 เรอื่ งที่ 1 กลยุทธ์การประหยดั พลงั งานไฟฟ้า เรอ่ื งที่ 2 แนวปฏบิ ัตกิ ารประหยัดพลงั งานไฟฟ้าในครัวเรือนเฉลยแบบทดสอบกอ่ นเรียนเฉลยแบบทดสอบหลังเรยี นเฉลย/แนวตอบกิจกรรมทา้ ยเรื่องบรรณานกุ รมคณะผจู้ ัดทา
1 หนว่ ยการเรียนรู้ที่ 1 รูจ้ ักไฟฟ้าสาระสาคัญ พลังงานไฟฟ้าเป็นพลังงานรูปหนึ่งที่มีความสาคัญและมีการใช้งานกันมาอย่างยาวนานมีประโยชนแ์ ละผลกระทบตอ่ การพฒั นาประเทศในด้านต่าง ๆ ได้แก่ ด้านคมนาคม ด้านเศรษฐกิจด้านอุตสาหกรรม ด้านเกษตรกรรม ด้านบริการ และด้านคุณภาพชีวิต ประเทศไทยเร่ิมมีไฟฟ้าใช้ครง้ั แรกในสมยั รัชกาลท่ี 5 ซึง่ ไฟฟา้ มี 2 ประเภท ไดแ้ ก่ ไฟฟ้าสถิต และไฟฟา้ กระแสตวั ช้ีวัด 1. บอกความหมายของไฟฟ้า 2. บอกประโยชนข์ องพลังงานไฟฟ้า 3. บอกผลกระทบจากการขาดแคลนพลังงานไฟฟา้ 4. บอกประวัตคิ วามเป็นมาของไฟฟ้าในประเทศไทย 5. บอกประเภทของไฟฟา้ขอบขา่ ยเน้อื หา เรื่องท่ี 1 ความหมาย และความสาคัญของพลงั งานไฟฟ้า เรื่องที่ 2 ประวัตคิ วามเป็นมาของไฟฟ้าในประเทศไทย เรือ่ งท่ี 3 ประเภทของไฟฟ้าเวลาทใี่ ชใ้ นการศึกษา 10 ช่ัวโมงสอ่ื การเรียนรู้ 1. หนังสอื เรยี นรายวชิ าเลอื ก การใชพ้ ลงั งานไฟฟ้าในชีวติ ประจาวัน พว02027 2. ชุดวชิ า การใชพ้ ลงั งานไฟฟ้าในชวี ติ ประจาวนั 1 รหัสวิชา พว12010 3. เว็บไซต์ 4. กระดาษ A4 5. ไมบ้ รรทัดพลาสติก 6. ใบแจง้ ค่าไฟฟา้
2เรือ่ งท่ี 1 ความหมาย และความสาคัญของไฟฟ้า ไฟฟ้าเป็นสิ่งจาเป็นต่อการดาเนินชีวิตของมนุษย์ในปัจจุบัน และเป็นตัวแปรสาคัญในการพัฒนาเศรษฐกิจ การเพิ่มผลผลิตทั้งเกษตรกรรมและอุตสาหกรรมท่ีทันสมัย การกระจายรายได้ และสร้างขีดความสามารถในการแข่งขันในด้านการผลิต และการขายสินค้า ซึ่ งเป็นเปา้ หมายสาคญั ในการพฒั นาเศรษฐกิจ ในเร่อื งท่ี 1 ประกอบด้วย 2 ตอน คือ ตอนท่ี 1 ความหมาย และความสาคัญของไฟฟ้า ตอนที่ 2 ประโยชน์และผลกระทบของพลังงานไฟฟา้ตอนท่ี 1 ความหมาย และความสาคัญของไฟฟ้า ราชบัณฑิตยสถานได้ให้ความหมาย ของคาว่า “ไฟฟ้า” ไว้ว่า “พลังงานรูปหนึ่งซ่งึ เกีย่ วข้องกับการแยกตวั ออกมา หรือการเคลื่อนที่ของอิเล็กตรอน หรือโปรตอน หรืออนุภาคอื่นท่ีมีสมบัติแสดงอานาจคล้ายคลึงกับอิเล็กตรอนหรือโปรตอน ใช้ประโยชน์ก่อให้เกิดพลังงานอ่ืน เช่นความรอ้ น แสงสวา่ ง การเคล่ือนที่ เปน็ ตน้ ” ภาพการไหลของอเิ ล็กตรอนในวงจรไฟฟ้า ไฟฟ้าเป็นพลังงานชนิดหนึ่งที่มนุษย์นามาใช้ประโยชน์ได้หลายอย่าง นอกจากจะให้แสงสว่างเวลาค่าคืนแล้ว ยังทาให้เกิดความร้อนเพ่ือใช้ในการหุงต้ม รีดผ้า ทาให้เกิดการหมุนของมอเตอร์ เช่น เคร่ืองดูดฝุ่น เครื่องป่ันน้าผลไม้ เคร่ืองทาความเย็น เป็นต้น ไฟฟ้าจึงมีความสาคัญและจาเปน็ ตอ่ การดารงชีวติ
3ตอนท่ี 2 ประโยชนแ์ ละผลกระทบของพลังงานไฟฟ้า พลังงานไฟฟ้าเป็นปัจจัยท่ีสาคัญอย่างมากต่อการพัฒนาประเทศในด้านต่าง ๆ ได้แก่ด้านคมนาคม ด้านเศรษฐกิจ ด้านอุตสาหกรรม ด้านเกษตรกรรม ด้านบริการ และด้านคุณภาพชีวิต การใช้พลังงานไฟฟ้ามีแนวโน้มเพิ่มข้ึนทุกปีตามอัตราการเพิ่มจานวนประชากรและความเจรญิ เติบโตทางด้านเศรษฐกิจ พลังงานไฟฟ้าถูกนามาใช้ประโยชน์ในด้านต่าง ๆ ซ่ึงจากสถิติการใช้พลังงานไฟฟ้าแยกตามสาขาเศรษฐกิจ ในปี พ.ศ. 2554 พบว่า สาขาอุตสาหกรรมเป็นสาขาที่มีการใช้พลังงานไฟฟ้ามากทส่ี ดุ คิดเปน็ รอ้ ยละ 45.2 ของการใช้พลงั งานไฟฟ้าท้ังประเทศ ส่วนสาขาอื่น ๆ ดังแสดงในภาพ แผนภูมิแสดงการใช้พลังงานไฟฟ้าแยกตามสาขาเศรษฐกิจ ปี พ.ศ. 2558
41. ประโยชนแ์ ละผลกระทบของพลงั งานไฟฟ้าด้านคมนาคม ประโยชน์ ผลกระทบพลังงานไฟฟ้าใช้ในการขับเคล่ือนพาหนะ หากข าดพลั งงาน ไฟฟ้า ท่ีใช้ใ นกา รทาให้การเดินทางมีความสะดวก รวดเร็วปลอดภัย ขับเคล่ือนพาหนะ จะทาให้การเดินทางล่าช้าและบรกิ ารผู้โดยสารได้มากข้ึน อีกท้ัง ไม่ก่อให้เกิด เกิดความวุ่นวาย อาจก่อให้เกิดอุบัติเหตุมลพษิ ทางอากาศ และความเสียหายในเร่ืองของการขนส่งสินค้า ไม่ทันตามกาหนดเวลาภาพรถไฟฟ้า (BTS) ท่ใี ช้ในกรงุ เทพมหานคร ภาพผลกระทบต่อการคมนาคมเหตุการณ์ ไฟฟ้าดบั ทเ่ี มืองนิวยอรก์ สหรฐั อเมริกา เม่ือปี พ.ศ. 2546ภาพสญั ญาณไฟจราจรทางอากาศภาพสญั ญาณไฟจราจรทางบก และทางนา้ ภาพผลกระทบต่อการคมนาคมเหตุการณ์ ไฟฟา้ ดับ ทาใหก้ ารจราจรติดขัด และเกิด ความวุน่ วาย
52. ประโยชนแ์ ละผลกระทบของพลังงานไฟฟา้ ดา้ นอุตสาหกรรมประโยชน์ ผลกระทบ ในปี พ.ศ. 2558 ภาคอุตสาหกรรมมีการ หากเกิดกรณีไฟฟ้าขัดข้องหรือไฟดับใช้พลังงานไฟฟ้าสูงมาก คิดเป็นร้อยละ 45.2 อาจทาให้กระบวนการผลิตหยุดชะงัก ขาดความของการใช้ไฟฟ้าทั้งประเทศ เพราะเครื่องจักรที่ใช้ ต่อเนอ่ื ง และทาให้สนิ ค้าเกิดความเสียหาย ส่งผลในการผลิตสินค้าในโรงงานอุตสาหกรรมต่าง ๆ ให้ความเช่ือมน่ั ของนกั ลงทุนต่างประเทศลดลงเช่น อุตสาหกรรมส่ิงทอ อุตสาหกรรมโลหะ ส่วนกรณีราคาค่าไฟฟ้าสูงขึ้นจะส่งผลให้อุ ต ส า ห ก ร ร ม ย า น ย น ต์ อุ ต ส า ห ก ร ร ม ต้นทุนการผลิตสินค้าสูงข้ึน ย่อมส่งผลให้ราคาอิเล็กทรอนกิ ส์ อุตสาหกรรมอาหาร เป็นต้น ล้วน สินค้าสูงข้ึนตามไปด้วย ทาให้การส่งออกสินค้าจาเป็นต้องใช้พลังงานไฟฟ้าเป็นปัจจัยหลักใน ไม่สามารถแข่งขันกับต่างประเทศได้กระบวนการผลติ ทงั้ สิ้น ภาพโรงงานอุตสาหกรรมสิ่งทอ ข่าวของสานักข่าวไทย วันท่ี 22 พ.ค. 56 ร้องเรียนกรณีในพื้นที่เกิดกระแสไฟฟ้าขัดข้อง บ่อยคร้ัง โดยเฉพาะในช่วงที่เกิดพายุฝนฟ้า คะนอง ซ่ึงส่งผลให้กระบวนการผลิตในโรงงาน อุตสาหกรรมต้องหยุดชะงัก และยังเส่ียงภาพโรงงานอตุ สาหกรรมยานยนตแ์ ละชน้ิ ส่วน ทาเครื่องจักรชารุด เน่ืองจากเกิดการกระชาก ของกระแสไฟฟา้
63. ประโยชนแ์ ละผลกระทบของพลังงานไฟฟ้าด้านเศรษฐกิจ ประโยชน์ ผลกระทบพลั ง งา น ไ ฟฟ้ า เ ป็น พ ลั งง า น ใน ก า ร ถ้ากรณีไฟดับในวงกว้าง จะทาให้ทุกขับเคลื่อนเคร่ืองจักรกลในการผลิตสินค้า ส่วน ภาคส่วนเกิดความเสียหาย ส่งผลกระทบธุรกิจบริการท่ีมีการใช้ไฟฟ้าเป็นปัจจัยหลัก ต่อด้านเศรษฐกิจโดยตรง เช่น ภาคอุตสาหกรรมสามารถเปิดให้บริการได้ตลอดเวลา มีการจ้างงาน จะขาดความต่อเน่ืองในระบบการผลิตสินค้าต่อเน่ือง ทาใหป้ ระชาชนมรี ายได้ อาจทาให้สินค้าเกิดค วามเสียหาย ทาให้อีกท้ังพลังงานไฟฟ้ายังช่วยพัฒนาสินค้า ขาดแคลนสินค้า สินค้ามีราคาสูงขึ้น มีผลกระทบในท้องถ่ินให้มีมูลค่าและราคาเพิ่มข้ึน เช่น ต่อการจา้ งงานและรายไดใ้ นภาคประชาชนการผลิตบรรจุภัณฑ์ การแปรรูปสินค้าทางการเกษตร เปน็ ตน้4. ประโยชนแ์ ละผลกระทบของพลังงานไฟฟ้าดา้ นเกษตรกรรม ประโยชน์ ผลกระทบ พลังงานไฟฟ้าได้ถูกนามาใช้ประโยชน์ ถ้าขาดพลังงานไฟฟ้า อาจส่งผลให้สินค้าในภาคเกษตรกรรมมีแนวโน้มเพ่ิมขึ้น เนื่องจาก ภาคเกษตรกรรมเสียหาย เช่น ผลผลิตเน่าเสียมีการเจริญเติบโตของประเทศส่งผลให้ต้องมีการ พืชท่ีเพาะเลี้ยงไว้อาจตายได้ หรืออาจทาให้พัฒนาสินค้าทางการเกษตรจานวนมาก เช่น การ การบรรจุผลติ ภณั ฑล์ ่าช้า เป็นต้นแปรรปู ผลผลติ การบรรจุภัณฑ์ เปน็ ตน้ภาพการเพาะปลูกไมด้ อกโดยใชพ้ ลังงานไฟฟ้า ภาพไกต่ ายเนอ่ื งจากขาดพลังงานไฟฟา้ใหแ้ สงสว่างเพ่ือการเจรญิ เติบโตอย่างต่อเนื่อง ทจ่ี ่ายใหก้ บั โรงเพาะเล้ียงแบบปิด
75. ประโยชนแ์ ละผลกระทบของพลงั งานไฟฟา้ ด้านคุณภาพชีวติประโยชน์ ผลกระทบส่ิงอานวยความสะดวกในการดารงชีวิต หากเกิดกรณีไฟฟ้าขัดข้องหรือไฟดับของมนุษย์ ล้วนใช้พลังงานไฟฟ้าทั้งสิ้น เช่น อาจส่งผลให้ขาดความสะดวกสบายในการดาเนินเคร่ืองใช้ไฟฟ้า อุปกรณ์ระบบส่ือสาร อุปกรณ์และ ชีวิต รวมไปถึงความปลอดภัยในชีวิตและเครื่องมือทางการแพทย์ รวมถึงส่ิงท่ีให้ความ ทรัพย์สิน เพราะอาจเป็นช่องทางให้โจร ขโมยบนั เทิงในชวี ติ ประจาวัน เป็นตน้ หรือผู้ร้าย สามารถเข้ามาปล้น หรือทาร้ายเจ้าของ ทรพั ย์สนิ ได้6. ประโยชนแ์ ละผลกระทบของพลังงานไฟฟ้าด้านบรกิ ารประโยชน์ ผลกระทบ พลังงานไฟฟ้ามีบทบาทสาคัญมากในด้าน ถ้าไฟฟ้าดับเพียงช่ัวขณะหรือดับเป็นเวลาการให้บริการทุกภาคส่วน ทั้งนี้เพ่ือสร้างความ นาน ย่อมส่งผลต่อการให้บริกา รขัดข้องสะดวก สบายในทุ ก ๆ ด้าน ทั้งในเ รื่อง กา ร และทาให้เกิดความเสียหายในเร่ืองของรายได้ประหยัดเวลาและค่าใช้จ่าย เช่น ระบบออนไลน์ ลดน้อยลง รวมทั้งภาพลักษณ์การท่องเท่ียวของสถาบันการเงินต่าง ๆ การท่องเที่ยว โรงแรม ของประเทศร้านอาหาร ห้างสรรพสินค้า เป็นต้น ล้วนแต่ใช้พลงั งานไฟฟ้า ภาพการให้บรกิ ารของธนาคารโดยผ่าน ภาพเหตุการณ์ไฟฟา้ ดับท่เี กาะสมุยเครือ่ งเบกิ จ่ายอตั โนมัติท่ีต้องใชพ้ ลังงานไฟฟ้า และเกาะพะงันสง่ ผลให้เกดิ ความเสียหายในดา้ น การท่องเท่ียว
ประโยชน์ 8 ผลกระทบภาพแหล่งทอ่ งเทยี่ วที่ต้องอาศัยแสงสว่าง ภาพขา่ วเหตกุ ารณไ์ ฟฟ้าดับใน 14 จงั หวัด จากพลงั งานไฟฟา้ ภาคใต้กิจกรรมท้ายเรอื่ งที่ 1 ความหมาย และความสาคัญของไฟฟ้า(ใหผ้ ้เู รยี นไปทากจิ กรรมเร่ืองที่ 1 ที่สมดุ บันทกึ กจิ กรรมการเรียนรู้)
9เรอ่ื งท่ี 2 ประวัติความเป็นมาของไฟฟา้ ในประเทศไทย การใช้ไฟฟ้าของประเทศไทยถือว่ามีประวัติความเป็นมายาวนาน โดยได้เร่ิมนาไฟฟ้ามาใช้หลังประเทศอังกฤษเพียง 2 ปี ทั้งน้ีไฟฟ้าเร่ิมเข้ามามีบทบาทในประเทศไทยเมื่อปี พ.ศ. 2427ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 5) โดยจอมพลเจ้าพระยาสุรศักดิ์-มนตรี (เจิม แสงชูโต) ซึ่งขณะนั้นยังมีบรรดาศักดิ์เป็น “จะม่ืน ไวยวรนารถ” ได้ซื้อเครื่องกาเนิดไฟฟ้าจากประเทศอังกฤษ จานวน 2 เคร่อื ง นามาใชใ้ นงานวันเฉลิมพระชนมพรรษาของพระบาทสมเด็จพ ร ะ จุ ล จ อ ม เ ก ล้ า เ จ้ า อ ยู่ หั ว โ ด ย จ่ า ย ก ร ะ แ ส ไ ฟ ฟ้ า ที่ พ ร ะ ท่ี นั่ ง จั ก รี ม ห า ป ร า ส า ทในพระบรมมหาราชวัง ซึ่งนับเป็นคร้ังแรกของการใช้ไฟฟ้าในประเทศไทยและได้มีการพัฒนาต่อเน่ืองมาจนถึงปัจจุบัน ในแต่ละช่วงเวลาได้มีการจัดต้ังหน่วยงานข้ึนมารับผิดชอบด้านไฟฟ้าดงั น้ี2440 2455 2493 2494 2497 2500 2501 2505 2512 ปี พ.ศ. จัดตัง้ จดั ต้ัง จดั ตั้ง “องคก์ าร จัดต้งั จดั ตง้ั “การไฟฟา้“บรษิ ทั บางกอกอิเล็ก “การไฟฟ้า พลงั งานไฟฟ้า “การไฟฟ้านครหลวง ฝ่ายผลิตแห่งตรกิ ไลท์ ซนิ ดเิ คท” กรุงเทพฯ” ลกิ ไนต์” และ ประเทศไทย” “องค์การไฟฟา้ ส่วน (กฟน.)” “(กฟผ.)” หรอื“โรงไฟฟา้ วดั เลียบ” ภมู ภิ าค”จัดตั้ง “โรงไฟฟา้ สามเสน” จัดตั้ง “คณะกรรมการ จัดตัง้ จดั ตัง้ซง่ึ ภายหลงั เปล่ยี นชอ่ื เป็น “การไฟฟา้“กองไฟฟ้าหลวงสามเสน” พจิ ารณาสรา้ งโรงไฟฟ้า “การไฟฟา้ ยันฮี ตะวันออกเฉยี งเหนือ ทาให้กิจการไฟฟ้าเรมิ่ (กฟ.อน.)” ทั่วราชอาณาจกั ร” (กฟย.)” เปน็ ปกึ แผ่น ภายหลังเปลย่ี นช่ือเปน็ “สานกั งานพลงั งานแห่งชาติ”แผนผังแสดงช่วงเวลาการจัดตงั้ หน่วยงานที่รบั ผดิ ชอบด้านไฟฟา้ ของประเทศไทยกจิ กรรมท้ายเรอ่ื งที่ 2 ประวัติความเป็นมาของไฟฟา้ ในประเทศไทย(ให้ผู้เรียนไปทากจิ กรรมเร่ืองที่ 2 ทีส่ มุดบนั ทกึ กจิ กรรมการเรียนรู้)
10เร่ืองที่ 3 ประเภทของไฟฟา้ ไฟฟ้ามีแหล่งกาเนิดทั้งท่ีเกิดขึ้นเองตามธรรมชาติและมนุษย์ประดิษฐ์ข้ึน ในเร่ืองที่ 3ประกอบด้วย 2 ตอน คือ ตอนท่ี 1 ประเภทของไฟฟ้า ตอนท่ี 2 การกาเนิดของไฟฟ้าตอนที่ 1 ประเภทของไฟฟา้ แบง่ ประเภทของไฟฟา้ เป็น 2 ประเภท คือ 1. ไฟฟ้าสถิต ไฟฟ้าสถิต คือ ปริมาณประจุไฟฟ้าบวกและลบที่ค้างอยู่บนพ้ืนผิววัสดุไม่เท่ากันและไมส่ ามารถท่ีจะไหลหรอื ถ่ายเทไปทอี่ นื่ ๆ ได้ เน่ืองจากวัสดุน้ันเป็นฉนวนหรือเป็นวัสดุท่ีไม่นาไฟฟ้าจะแสดงปรากฏการณ์ในรูปการดึงดูด การผลักกันหรือเกิดประกายไฟ ซ่ึงปรากฏการณ์การเกิดไฟฟ้าสถิตในธรรมชาติ เชน่ ฟ้าแลบ ฟา้ ร้อง ฟา้ ผ่า เปน็ ต้นภาพฟ้าแลบ ภาพฟา้ ผ่า หลักการเกิดไฟฟ้าสถิตสามารถนาไปใช้ประโยชน์ได้หลายอย่าง เช่น ทาให้เกิดภาพบนจอโทรทัศน์ ทาให้เกิดภาพในเคร่ืองถ่ายเอกสาร เครื่องเอกซเรย์ ช่วยในการพ่นสีรถยนต์จนถึงการทางานของไมโครชิพในเครอ่ื งคอมพิวเตอร์ เป็นต้น
11 2. ไฟฟา้ กระแส ไฟฟ้ากระแส คือ การไหลของอิเล็กตรอนภายในตัวนาไฟฟ้าจากท่ีหน่ึงไปอีกที่หน่ึงเช่น ไหลจากแหล่งกาเนิดไฟฟ้าไปสู่แหล่งที่ต้องการใช้กระแสไฟฟ้า ซ่ึงก่อให้เกิดแสงสว่างเมื่อกระแสไฟฟ้าไหลผ่านลวดความต้านทานสูงจะก่อให้เกิดความร้อน เราใช้หลักการเกิดความร้อน มาประดิษฐ์อุปกรณ์ไฟฟ้า เช่น เตาหุงต้ม เตารีดไฟฟ้า เป็นต้น ไฟฟ้ากระแส แบ่งออกเป็น 2ชนิด คอื 2.1 ไฟฟ้ากระแสตรง (Direct Current หรอื DC) ไฟฟ้ากระแสตรงเป็นไฟฟ้าที่มีทิศทางการไหลไปทางเดียวตลอดระยะเวลาที่วงจรไฟฟ้าปิด กล่าวคือ กระแสไฟฟ้าจะไหลจากขั้วบวกภายในแหล่งกาเนิดผ่านตัวต้านทานหรือโหลดผ่าน ตัวนาไฟฟ้าแล้วย้อนกลับเข้าแหล่งกาเนิดท่ีข้ัวลบเป็นทางเดียวเช่นนี้ตลอดเวลาเช่น ถา่ นไฟฉาย ไดนาโม เป็นต้นภาพถ่านไฟฉาย ภาพไดนาโมประโยชนข์ องไฟฟา้ กระแสตรง1) ใชใ้ นการทดลองทางเคมี เชน่ การนานา้ มาแยกเปน็ ออกซเิ จน และไฮโดรเจน เปน็ ต้น2) ใช้ในการชบุ โลหะตา่ ง ๆ3) ใชเ้ ช่ือมโลหะและตัดแผ่นเหล็ก4) ทาใหเ้ หลก็ มอี านาจแมเ่ หล็ก5) ใชใ้ นการประจกุ ระแสไฟฟา้ เขา้ แบตเตอรี่
12 6) ใชใ้ นวงจรอิเลก็ ทรอนกิ ส์ 7) ใช้เป็นอปุ กรณอ์ านวยความสะดวก เชน่ ไฟฉาย เปน็ ต้น 2.2 ไฟฟ้ากระแสสลบั (Alternating Current หรือ AC) ไฟฟ้ากระแสสลับเป็นไฟฟ้าท่ีมีการไหลกลับไปกลับมา ทั้งขนาดของกระแสและแรงดันไม่คงท่ี เปลี่ยนแปลงอยู่เสมอ คือ กระแสจะไหลไปทางหน่ึงก่อน ต่อมาก็จะไหลสวนกลับแล้วก็เร่ิมไหลเหมือนครั้งแรก การที่กระแสไฟฟ้าไหลไปตามลูกศรเส้นทึบด้านบนคร้ังหน่ึงและไหลไปตามลกู ศรเส้นประด้านล่างอีกครงั้ หน่ึง เรียกวา่ 1 รอบ ความถี่ หมายถึง จานวนลูกคลื่นไฟฟ้ากระแสสลับท่ีเปลี่ยนแปลงใน 1 วินาทีไฟฟ้ากระแสสลับที่ใช้ในประเทศไทยมีความถ่ี 50 เฮิรตซ์ ซึ่งหมายถึง จานวนลูกคล่ืนไฟฟ้าสลับทเี่ ปลยี่ นแปลง 50 รอบ ในเวลา 1 วนิ าที ภาพการเกิดคลน่ื ของไฟฟ้ากระแสสลบั ประโยชนข์ องไฟฟ้ากระแสสลบั 1) ใชก้ บั ระบบแสงสว่างได้ดี 2) ใช้กับเครอื่ งใช้ไฟฟ้าท่ตี ้องการกาลงั มาก ๆ 3) ใชก้ บั เครอ่ื งอานวยความสะดวกและอปุ กรณ์ไฟฟา้ ไดเ้ กอื บทกุ ชนิด
13ตอนที่ 2 การกาเนดิ ของไฟฟ้า แหล่งกาเนิดไฟฟ้าในโลกน้ีมีหลายอย่าง ท้ังท่ีเกิดโดยธรรมชาติ เช่น ฟ้าแลบ ฟ้าผ่า เป็นต้นและมนษุ ย์ไดค้ น้ พบการกาเนิดไฟฟา้ ทีส่ าคญั มดี งั น้ี 1. ไฟฟ้าท่ีเกิดจากการเสียดสีของวัตถุ เป็นไฟฟ้าท่ีเกิดข้ึนจากการนาวัตถุต่างกัน2 ชนิดมาขดั สกี นั เชน่ แผ่นพลาสตกิ กับผา้ หวีกับผม เป็นต้น แทง่ แก้ว ภาพการเกิดไฟฟ้าจากการเสยี ดสขี องวตั ถุ 2. ไฟฟ้าที่เกิดจากการทาปฏิกิริยาทางเคมี โดยการนาโลหะ 2 ชนิดที่แตกต่างกันตัวอย่าง สังกะสีกับทองแดงจุ่มลงในสารละลาย โลหะท้ังสองจะทาปฏิกิริยาเคมีกับสารละลายทาให้เกิดกระแสไฟฟา้ เชน่ แบตเตอรี่ ถ่านอลั คาไลน์ (ถา่ นไฟฉาย) เป็นต้นแบตเตอรี่ ถ่านอัลคาไลน์ 1.5 โวลต์ ถ่านอลั คาไลน์ 9 โวลต์ ภาพอปุ กรณไ์ ฟฟา้ ที่เกิดจากการทาปฏิกิริยาทางเคมี 3. ไฟฟ้าที่เกิดจากพลังงานแสงอาทิตย์ โดยเราสามารถสร้างเซลล์แสงอาทิตย์ (SolarCell) ที่ทาหน้าท่ีเปลี่ยนพลังงานแสงอาทิตย์ให้เป็นพลังงานไฟฟ้า ปัจจุบันเคร่ืองใช้ไฟฟ้าหลายชนิดใชพ้ ลงั งานแสงอาทิตย์ เช่น นาฬิกาข้อมอื เครอ่ื งคดิ เลข เป็นตน้
14 ภาพเซลล์แสงอาทิตยท์ ใ่ี ชใ้ นการผลิตไฟฟ้าของเข่ือนสริ นิ ธร จังหวดั อบุ ลราชธานี 4. ไฟฟ้าท่ีเกิดจากพลังงานแม่เหล็กไฟฟ้า กระแสไฟฟ้าท่ีได้มาจากพลังงานแม่เหล็กโดยวิธีการใช้ลวดตวั นาไฟฟ้าตดั ผา่ นสนามแม่เหล็ก หรือการนาสนามแม่เหล็กว่ิงตัดผ่านลวดตัวนาอย่างใดอย่างหน่ึง ท้ังสองวิธีนี้จะทาให้มีกระแสไฟฟ้าไหลในลวดตัวนาน้ัน กระแสท่ีผลิตได้มีท้ังกระแสตรงและกระแสสลับ ภาพอปุ กรณท์ ี่มีการใชไ้ ฟฟา้ ท่เี กิดจากพลังงานแม่เหล็กไฟฟา้กิจกรรมทา้ ยเรอื่ งท่ี 3 ประเภทของไฟฟา้(ให้ผ้เู รียนไปทากิจกรรมเร่ืองท่ี 3 ทสี่ มดุ บนั ทกึ กจิ กรรมการเรียนรู้)
15 หน่วยการเรียนรูท้ ี่ 2 พลงั งานไฟฟา้ ของประเทศไทยสาระสาคญั ในปัจจุบันประเทศไทย ใช้เชื้อเพลิงที่หลากหลายในการผลิตไฟฟ้า โดยส่วนใหญ่ผลิตจากก๊าชธรรมชาติ หากพิจารณาการใช้ไฟฟ้าในแต่ละช่วงเวลาในหนึ่งวัน พบว่ามีปริมาณการใช้ไฟฟ้าไม่สมา่ เสมอขึ้นอยู่กับความต้องการของประชาชน ซึ่งมีแนวโน้มการใช้พลังงานไฟฟ้าเพิ่มข้ึนทุกปีตามภูมิอากาศ ประชากรที่เพิ่มข้ึนและการขยายตัวทางเศรษฐกิจและอุตสาหกรรม โดยมีหน่วยงานที่รับผิดชอบเก่ียวข้องด้านพลังงานไฟฟ้าหลายหน่วยงาน ได้แก่ คณะกรรมการกากับกิจการพลังงาน (กกพ.) การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.) การไฟฟ้าส่วนภูมิภาค(กฟภ.) และการไฟฟา้ นครหลวง (กฟน.)ตัวชี้วดั 1. บอกสัดส่วนเชอื้ เพลิงทใ่ี ช้ในการผลติ ไฟฟา้ ของประเทศไทย 2. บอกการใช้ไฟฟา้ ในแตล่ ะช่วงเวลาในหนึง่ วนั 3. อธิบายสถานการณ์พลงั งานไฟฟา้ ของประเทศไทย 4. ระบชุ อ่ื และสงั กัดของหน่วยงานทเ่ี กยี่ วขอ้ งด้านพลงั งานไฟฟ้าในประเทศไทย 5. บอกบทบาทหนา้ ทขี่ องหน่วยงานท่ีเกย่ี วข้องดา้ นพลงั งานไฟฟา้ขอบข่ายเนอ้ื หา เรอ่ื งที่ 1 สถานการณ์พลงั งานไฟฟา้ ของประเทศไทย เรื่องท่ี 2 หน่วยงานท่ีเกีย่ วข้องด้านพลังงานไฟฟา้ ในประเทศไทยเวลาที่ใชใ้ นการศึกษา 20 ช่วั โมง
16ส่ือการเรยี นรู้ 1. หนงั สอื เรยี นรายวชิ าเลือก การใช้พลังงานไฟฟา้ ในชีวิตประจาวนั พว02027 2. ชุดวิชาการใช้พลังงานไฟฟ้าในชีวติ ประจาวัน 1 รหัสวชิ า พว12010 3. เว็บไซต์ https://www.youtube.com/ พิมพ์คาว่า “ชุดไฟฟ้าน่ารู้” เรื่อง ทาไม ค่าไฟแพง ไฟฟา้ ซอื้ หรือสร้าง และผลติ ไฟฟ้าอยา่ งไรดี 4. ใบแจง้ ค่าไฟฟ้า
17เร่ืองที่ 1 สถานการณ์พลงั งานไฟฟ้าของประเทศไทย ปัจจุบันการใช้พลังงานไฟฟ้าในประเทศไทยเพิ่มสูงข้ึนอย่างต่อเน่ือง โดยเช้ือเพลิงหลักที่นามาใช้ในการผลิตไฟฟ้า คือ ก๊าซธรรมชาติ นั้น เร่ิมลดลงเรื่อย ๆ จนอาจส่งผลกระทบต่อการผลิตไฟฟา้ ในอนาคต ในเรือ่ งที่ 1 ประกอบดว้ ย 3 ตอน คอื ตอนที่ 1 สัดส่วนการผลิตไฟฟ้าจากเช้ือเพลงิ ประเภทตา่ ง ๆ ตอนที่ 2 การใชไ้ ฟฟ้าในแตล่ ะชว่ งเวลาในหนึ่งวัน ตอนท่ี 3 สภาพปัจจุบนั และแนวโน้มการใช้พลงั งานไฟฟ้าตอนที่ 1 สดั ส่วนการผลติ ไฟฟา้ จากเช้อื เพลงิ ประเภทต่าง ๆ การผลิตไฟฟ้าของประเทศไทย มีการใช้เช้ือเพลิงท่ีหลากหลาย ซึ่งได้มาจากแหล่งเชื้อเพลิงภายในและภายนอกประเทศ โดยส่วนใหญ่ผลิตจากก๊าซธรรมชาติ ร้อยละ 69.19รองลงมาคือ ถ่านหินนาเข้าและถ่านหินในประเทศ (ลิกไนต์) ร้อยละ 18.96 พลังน้าในประเทศและพลังน้านาเข้า ร้อยละ 8.65 พลังงานหมุนเวียน ร้อยละ 2.37 น้ามันเตาและนา้ มันดเี ซล รอ้ ยละ 0.75 และซอื้ ไฟฟ้าจากประเทศมาเลเซยี ร้อยละ 0.07 แผนภมู แิ สดงสัดสว่ นเชอ้ื เพลิงทใ่ี ชใ้ นการผลิตไฟฟ้าของประเทศไทย ปี พ.ศ. 2558
18 จากภาพสัดส่วนเช้ือเพลิงที่ใช้ในการผลิตไฟฟ้าในประเทศไทย ปี พ.ศ. 2558 จะเห็นว่าประเทศไทยมีความเสีย่ งตอ่ ความม่ันคงด้านพลังงานไฟฟ้าค่อนข้างสูง เนื่องจากประเทศไทยมีการพึ่งพาก๊าซธรรมชาติในการผลิตไฟฟ้ามากเกินไป โดยก๊าซธรรมชาติที่นามาใช้มาจาก 2 แหล่งหลักๆ คอื แหล่งก๊าซธรรมชาตใิ นประเทศไทยประมาณร้อยละ 60 ส่วนที่เหลืออีกประมาณร้อยละ 40นาเข้าจากประเทศเมียนมาร์ตอนท่ี 2 การใช้ไฟฟ้าในแตล่ ะช่วงเวลาในหนง่ึ วัน การใช้ไฟฟ้าแต่ละช่วงเวลาในหนึ่งวัน มีปริมาณความต้องการใช้ไฟฟ้าไม่สม่าเสมอโดยความต้องการไฟฟ้าสูงสุดจะเกิด 3 ช่วงเวลา คือ เวลา 10.00 – 11.00 น. เวลา 14.00 – 15.00 น.และเวลา 19.00 – 20.00 น. ดังภาพโรงไฟฟ้าฐาน ความต้องการไฟฟา้ สงู สุด ระดับ 3 ระดับ 2 ระดับ 1โรงไฟฟา้ ขนาดใหญ่ พลงั น้า นา้ มนัเดนิ เคร่อื งตลอด 24 ชัว่ โมงราคาถูก ความตอ้ งการไฟฟ้าปานกลาง ก๊าซธรรมชาติ พลงั งานทดแทน ความต้องการไฟฟา้ พืน้ ฐาน (โรงไฟฟ้าฐาน) ก๊าซธรรมชาติ ลิกไนต์ ภาพการใชไ้ ฟฟ้าแต่ละชว่ งเวลาในหนง่ึ วนั การเลือกใช้เชื้อเพลิงในการผลิตไฟฟ้า ต้องพิจารณาถึงประเภทของโรงไฟฟ้าที่ต้องการในระบบด้วย เพ่ือให้สอดคล้องกับความต้องการใช้ไฟฟ้าในแต่ละช่วงเวลา โดยคานึงถึงประสิทธิภาพของโรงไฟฟ้า และต้นทุนในการผลิตไฟฟ้า เพราะโรงไฟฟา้ แตล่ ะประเภท
19มีความเหมาะสมในการผลิตไฟฟ้าในแต่ละช่วงเวลาท่ีต่างกัน จะเห็นได้ว่าความต้องการใช้ไฟฟ้าในแตล่ ะวนั จะแบง่ ออกเปน็ 3 ระดับ ดังน้ี ระดับ 1 ความต้องการไฟฟ้าพื้นฐาน เป็นความต้องการใช้ไฟฟ้าต่าสุดของแต่ละวันซึ่งในแต่ละวันจะต้องผลิตไฟฟ้าไม่ต่ากว่าความต้องการในระดับน้ี โดยโรงไฟฟ้าที่ใช้ผลิตไฟฟ้าต า ม ค ว า ม ต้ อ ง ก า ร ไ ฟ ฟ้ า พ้ื น ฐ า น จ ะ เ ป็ น โ ร ง ไ ฟ ฟ้ า ที่ ต้ อ ง เ ดิ น เ ค ร่ื อ ง ต ล อ ด เ ว ล าจึงควรเป็นโรงไฟฟ้าท่ีใช้เช้ือเพลิงราคาถูกเป็นลาดับแรก ได้แก่ โรงไฟฟ้าถ่านหิน โรงไฟฟ้ากา๊ ซธรรมชาติ และโรงไฟฟา้ พลังงานนวิ เคลยี ร์ ระดับ 2 ความต้องการไฟฟ้าปานกลาง เป็นความต้องการใช้ไฟฟ้ามากข้ึนกว่าความต้องการไฟฟ้าพื้นฐาน แต่ยังไม่ถึงระดับสูงสุด โรงไฟฟ้าท่ีผลิตพลังงานไฟฟ้าช่วงท่ีมีความต้องการไฟฟ้าปานกลางจะใช้โรงไฟฟ้าก๊าซธรรมชาติ และหากก๊าซธรรมชาติไม่เพียงพอ จะต้องใช้น้ามันดีเซล หรือพลังงานทดแทนอืน่ ๆ มาผลิตไฟฟา้ จงึ ทาใหต้ ้นทุนเชือ้ เพลงิ สงู ระดับ 3 ความต้องการไฟฟ้าสูงสุด เป็นความต้องการใช้ไฟฟ้าบางช่วงเวลาเท่านั้นสาหรับโรงไฟฟ้าที่ผลิตพลังงานไฟฟ้าได้ทันทีในช่วงท่ีมีความต้องการสูงสุด เช่น โรงไฟฟ้ากังหันก๊าซทใี่ ชน้ ้ามนั ดีเซลเป็นเชื้อเพลิง โรงไฟฟ้าพลังนา้ เปน็ ต้นตอนที่ 3 สภาพปจั จบุ นั และแนวโน้มการใชพ้ ลงั งานไฟฟ้า ปัจจุบันประเทศไทยมีความต้องการไฟฟ้าเพิ่มข้ึนทุกปีตามสภาพภูมิอากาศ จานวนประชากรท่ีเพิ่มขึ้น และการขยายตัวทางเศรษฐกิจและอุตสาหกรรม ดังนั้น พลังงานที่ย่ังยืนและความมั่นคงของระบบพลังงานไฟฟ้า จึงมีส่วนสาคัญต่อการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจและสังคมของประเทศเป็นอย่างมาก
20 ภาพการใชพ้ ลังงานไฟฟา้ ของประเทศไทย จากภาพการใช้พลังงานไฟฟ้าของประเทศไทย ในปี พ.ศ. 2553 ใช้พลังงานไฟฟ้า161,554 ล้านหน่วย และปี พ.ศ. 2558 ใช้พลังงานไฟฟ้าถึง 183,288 ล้านหน่วย ซ่ึงการใช้ไฟฟ้าในช่วง 5 ปี ระหว่างปี พ.ศ. 2553 – 2558 เพิ่มข้ึน ร้อยละ 13.45 โดยเฉล่ียแล้วเพ่ิมข้ึนร้อยละ2.7 ต่อปี เชื้อเพลิงแต่ละประเภทมีข้อดีและข้อจากัด เพื่อใช้เป็นข้อมูลในการพิจารณาเลือกใช้เชือ้ เพลิงในการผลิตไฟฟ้าได้อยา่ งเหมาะสม ตารางเปรียบเทียบข้อดีและขอ้ จากัดของเชอ้ื เพลิงประเภทต่าง ๆเชื้อเพลงิ ขอ้ ดี ขอ้ จากัดกา๊ ซธรรมชาติ - ราคาคา่ ไฟต่อหน่วยต่า - มีการปลอ่ ยกา๊ ซเรือนกระจก - ราคาเชอ้ื เพลิงมีความผนั ผวน - สามารถผลิตไฟฟา้ ได้ตลอด 24 ชั่วโมง - ปริมาณสารองเชื้อเพลิงในประเทศไทย มปี ริมาณจากัดถ่านหนิ - มีปริมาณเชื้อเพลิงเพยี งพอ - มกี ารปล่อยกา๊ ซเรอื นกระจก - ราคาคา่ ไฟตอ่ หน่วยต่า - ใชเ้ ช้อื เพลิงปรมิ าณมาก - สามารถผลิตไฟฟ้าได้ตลอด 24 ช่ัวโมง - ประชาชนยังขาดความม่ันใจในเร่ือง มลภาวะทางอากาศ
21เชอ้ื เพลิง ขอ้ ดี ข้อจากัดนิวเคลียร์ - มีปริมาณเชือ้ เพลิงเพยี งพอ - ใช้เงินลงทนุ ในการก่อสร้างสูง - ราคาค่าไฟตอ่ หน่วยต่า - ใช้เวลาก่อสร้างโรงไฟฟ้านาน - สามารถผลิตไฟฟา้ ไดต้ ลอด 24 ชัว่ โมง - ประชาชนยงั กังวลในเร่อื งความปลอดภยั - เปน็ โรงไฟฟา้ ที่สะอาด ไม่ก่อให้เกิดมลพิษ และก๊าซเรือนกระจก - ใชเ้ ชื้อเพลิงนอ้ ยลม - เป็นแหลง่ พลังงานท่ีได้จากธรรมชาติ ไม่มี - ราคาคา่ ไฟต่อหน่วยสูง ค่าเชอื้ เพลิง - พ่ึงพาไม่ได้ เนื่องจากต้องข้ึนอยู่กับสภาพ - เป็นแหล่งพลังงานสะอาด ไม่ก่อให้เกิด อากาศและฤดกู าล มลภาวะจากกระบวนการผลิตไฟฟา้ - ใช้พ้ืนที่มากเมื่อเทียบกับโรงไฟฟ้า ประเภทอื่นน้า - เป็นแหล่งพลงั งานที่ได้จากธรรมชาติ ไม่มี - การเดนิ เครื่องผลติ ไฟฟ้าข้ึนกับปริมาณน้า คา่ เชอ้ื เพลิง ในช่วงท่ีสามารถปล่อยน้าออกจากเขื่อน - เป็นแหล่งพลังงานสะอาด ไม่ก่อให้เกิด ได้ มลภาวะจากกระบวนการผลติ ไฟฟา้แสงอาทิตย์ - เป็นแหล่งพลังงานที่ได้จากธรรมชาติ ไม่มี - ราคาคา่ ไฟต่อหนว่ ยสูง ค่าเช้ือเพลิง - พึ่งพาไม่ได้ เน่ืองจากต้องขึ้นอยู่กับสภาพ - สามารถนาไปใช้ในแหล่งที่ยังไม่มีไฟฟ้าใช้ อากาศและฤดกู าล และอยู่หา่ งไกลจากระบบสง่ ไฟฟา้ - ใช้พื้นที่มากเม่ือเทียบกับโรงไฟฟ้า - การดูแลรักษางา่ ย ประเภทอ่นื - เป็นแหล่งพลังงานสะอาด ไม่ก่อให้เกิด - ปญั หาการจัดเกบ็ ไฟฟ้า มลภาวะจากกระบวนการผลิตไฟฟา้ชีวมวล - ใช้ประโยชน์จากเศษวัสดุเหลือใช้ทาง - ชีวมวลเป็นวัสดุท่ีเหลือใช้จากการแปรรูป การเกษตร ทางการเกษตร มีปริมาณสารองที่ไม่ - ชว่ ยเพมิ่ รายไดใ้ หเ้ กษตรกร แน่นอน - ช่วยแก้ปัญหาสิ่งแวดล้อมเร่ืองของเหลือ - การบริหารจัดการเชือ้ เพลิงทาไดย้ าก ท้ิงทางการเกษตร - ราคาชีวมวลแนวโน้มสูงขึ้น เนื่องจากมี ความตอ้ งการใชเ้ พ่มิ ข้ึนเรือ่ ย ๆ - ชีวมวลท่ีมีศักยภาพเหลืออยู่มักจะอยู่ กระจัดกระจาย มีความชื้นสูง จึงทาให้ ต้นทุนการผลิตไฟฟ้าสูงข้ึน เช่น ใบอ้อย และยอดอ้อย ทะลายปาล์ม เป็นต้น
22เชอ้ื เพลงิ ขอ้ ดี ข้อจากัดความร้อนใต้ - เปน็ แหลง่ พลังงานท่ีได้จากธรรมชาติ ไม่มี ใช้ได้เฉพาะในพื้นที่ที่มีแหล่งความร้อนพภิ พ ค่าเชอื้ เพลงิ ใตพ้ ภิ พอย่เู ท่านัน้ - เป็นแหล่งพลงั งานสะอาด สิ่งทต่ี ้องคานึงถงึ ในการเลือกเชอื้ เพลิงเพื่อใชผ้ ลิตไฟฟา้ 1. ความม่ันคง ควรมีแหล่งสารองเชื้อเพลิงที่มีปริมาณเพียงพอและแน่นอน สามารถพึ่งพาตนเองได้ มีการกระจายประเภทของเช้ือเพลิงเพื่อลดความเส่ียงจากการพ่ึงพาเช้ือเพลิงใดเชอื้ เพลิงหนง่ึ มากเกนิ ไป 2. ราคาเหมาะสม ควรเลอื กเชื้อเพลิงท่ีมีตน้ ทุนในการผลิตไฟฟ้าต่า 3. ส่ิงแวดล้อม ควรเลือกเชื้อเพลิงท่ีไม่ก่อให้เกิดผลกระทบกับสิ่งแวดล้อมเกินเกณฑ์มาตรฐานทีก่ ฎหมายกาหนด • • • • ภาพปจั จยั ท่คี วรคานงึ ในการเลอื กเช้อื เพลงิ เพ่อื ใช้ผลติ ไฟฟา้ เพื่อลดความเส่ียงของการใช้ก๊าซธรรมชาติท่ีอาจหมดไปในอนาคต การเพิ่มจานวนโรงไฟฟ้าที่สามารถผลิตไฟฟ้าได้ตลอด 24 ช่ัวโมง เช่น ถ่านหิน นิวเคลียร์ เป็นต้น จึงจาเป็นอย่างย่ิงและต้องควบคู่ไปกับพลังงานหมุนเวียนในอัตราส่วนท่ีเหมาะสม โดยการปรับสัดส่วนการใช้
23เชื้อเพลิงให้ตอบสนองต่อความต้องการใช้ไฟฟ้าท่ีจะเพ่ิมขึ้นในอนาคต และคานึงถึงต้นทุนในการผลิตกระแสไฟฟา้ ด้วยกจิ กรรมท้ายเรือ่ งท่ี 1 สถานการณพ์ ลังงานไฟฟ้าของประเทศไทย(ให้ผ้เู รียนไปทากจิ กรรมเร่ืองที่ 1 ทสี่ มุดบันทกึ กจิ กรรมการเรียนรู้)
24เร่ืองที่ 2 หนว่ ยงานที่เก่ียวข้องด้านพลงั งานไฟฟ้าในประเทศไทย หนว่ ยงานทร่ี ับผิดชอบเก่ียวกบั ไฟฟ้าในประเทศไทยต้งั แต่ระบบผลติ ระบบส่งจนถึงระบบจาหน่ายให้กับผู้ใช้ไฟฟ้า แบ่งเป็น 2 ภาคส่วน คือ ภาครัฐบาล และ ภาคเอกชน โดยภาครัฐบาลมีหน่วยงาน การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.) การไฟฟ้าส่วนภูมิภาค (กฟภ.) และการไฟฟ้านครหลวง(กฟน.) สาหรับภาคเอกชนมีเฉพาะระบบผลิตไฟฟ้าเท่าน้ัน นอกจากนี้ยังมีคณะกรรมการกากับกจิ การพลังงาน (กกพ.) ซงึ่ เป็นองคก์ รอสิ ระท่ีทาหน้าที่กากับกิจการไฟฟ้าและกิจการ กา๊ ซธรรมชาตภิ ายใต้กรอบนโยบายของรฐั บาลและกระทรวงพลังงาน ภาพการส่งไฟฟ้าจากโรงไฟฟา้ ถึงผใู้ ช้ไฟฟ้า
25สญั ลกั ษณข์ องหนว่ ยงาน หน่วยงาน/บทบาทหน้าทขี่ องหนว่ ยงาน คณะกรรมการกากบั กจิ การพลงั งาน (กกพ.) สังกัดกระทรวงพลังงาน มีภารกิจในการกากับดูแล การประกอบกิจการพลังงาน ให้มีความม่ันคง และเชื่อถือได้ มีประสิทธิภาพ เป็นธรรมต่อท้ังผู้ใช้ และผู้ประกอบ กิจการพลังงาน ตลอดจนเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม ติดต่อ ไดท้ ห่ี มายเลข 1204 การไฟฟ้าฝา่ ยผลติ แห่งประเทศไทย (กฟผ.) เป็นรัฐวิสาหกิจด้านกิจการพลังงาน สังกัด กระทรวงพลังงาน มีภารกิจในการจัดหาพลังงานไฟฟ้า ให้แก่ประชาชน โดยการผลิตไฟฟ้า รับซ้ือไฟฟ้า จัดส่งไฟฟ้า และจาหน่ายไฟฟ้าให้แก่การไฟฟ้านครหลวง การไฟฟ้า ส่วนภูมิภาค ผู้ใช้ไฟฟ้ารายอื่น ๆ ตามท่ีกฎหมายกาหนด รวมท้งั ประเทศใกลเ้ คียง ติดตอ่ ได้ท่ีหมายเลข 1416 การไฟฟ้านครหลวง (กฟน.) เป็นรัฐวิสาหกิจประเภทสาธารณูปโภคสาขาพลังงาน สังกัดกระทรวงมหาดไทย มีภารกิจในการรับซ้ือไฟฟ้า และจาหน่ายไฟฟ้าให้กับประชาชนในพ้ืนที่จังหวัด กรุงเทพมหานคร นนทบุรี และสมุทรปราการ ติดต่อได้ ทห่ี มายเลข 1130 การไฟฟ้าสว่ นภูมิภาค (กฟภ.) เป็นรัฐวิสาหกิจด้านสาธารณูปโภค สังกัดกระทรวง มหาดไทย มีภารกิจในการผลิตไฟฟ้า รับซ้ือ จัดส่ง และ จาหน่ายไฟฟ้าให้แก่ประชาชน ธุรกิจ และอุตสาหกรรม ต่างๆ ในเขตจาหน่าย 74 จังหวัดทั่วประเทศ ยกเว้น กรุงเทพมหานคร นนทบุรี และสมุทรปราการ ติดต่อได้ ทหี่ มายเลข 1129
26 หากประชาชนได้รับความขัดข้องเก่ียวกับระบบไฟฟ้า เช่น หม้อแปลงไฟฟ้าระเบิดเสาไฟฟ้าล้ม ไฟฟ้าดับ ไฟฟ้าตก บิลค่าไฟฟ้าไม่ถูกต้อง เป็นต้น นอกจากนี้ยังรวมไปถึงการขอใช้ไฟฟา้ เปล่ียนขนาดมเิ ตอรไ์ ฟฟา้ สามารถติดตอ่ ได้ที่การไฟฟา้ ส่วนภูมิภาค หรือการไฟฟ้านครหลวงท่ีอยู่ในแต่ละพื้นที่ แต่หากประชาชนพบปัญหาเกิดข้ึนกับเสาส่งไฟฟ้าแรงสูง สามารถติดต่อได้ท่ีการไฟฟา้ ฝา่ ยผลติ แหง่ ประเทศไทยกิจกรรมทา้ ยเรื่องที่ 2 หนว่ ยงานทีเ่ ก่ยี วขอ้ งดา้ นพลงั งานไฟฟา้ ของประเทศไทย(ใหผ้ เู้ รียนไปทากิจกรรมเรื่องท่ี 2 ท่ีสมุดบนั ทกึ กจิ กรรมการเรียนร้)ู
27 หนว่ ยการเรียนรู้ท่ี 3 อปุ กรณไ์ ฟฟ้าและวงจรไฟฟ้าสาระสาคญั การดาเนินชีวิตของมนุษย์ในปัจจุบันมีพลังงานไฟฟ้าเข้ามาเก่ียวข้องอยู่ตลอดเวลา ดังนั้นเพื่อให้การใช้พลังงานไฟฟ้ามีความปลอดภัย ผู้ใช้ต้องรู้จักอุปกรณ์ไฟฟ้า วงจรไฟฟ้า และเลือกใช้อุปกรณ์และเครือ่ งใช้ไฟฟา้ ไดอ้ ย่างเหมาะสมตัวชวี้ ัด 1. บอกชอ่ื และหน้าท่ขี องอปุ กรณไ์ ฟฟา้ 2. อธิบายการตอ่ วงจรไฟฟ้าแบบตา่ ง ๆขอบขา่ ยเน้อื หา เรอ่ื งที่ 1 อุปกรณ์ไฟฟ้า เรอ่ื งท่ี 2 วงจรไฟฟา้ เรอ่ื งท่ี 3 สายดินและหลักดนิเวลาทีใ่ ช้ในการศึกษา 30 ช่วั โมงสื่อการเรยี นรู้ 1. หนังสือเรียนรายวชิ าเลอื ก การใช้พลงั งานไฟฟา้ ในชีวติ ประจาวัน พว02027 2. ชุดวชิ า การใชพ้ ลงั งานไฟฟา้ ในชวี ติ ประจาวัน 2 รหัสวชิ า พว12010 3. ชดุ สาธิตการตอ่ วงจรไฟฟ้า 4. ถ่านไฟฉาย 2A จานวน 2 ก้อน 5. สายไฟ 6. หลอดไฟฉาย
28เรือ่ งที่ 1 อุปกรณ์ไฟฟ้า อุปกรณ์ไฟฟ้าที่ใช้ในวงจรไฟฟ้ามีหลายชนิด แต่ละชนิดมีหน้าท่ีและความสาคัญท่ีแตกตา่ งกันออกไป ไดแ้ ก่ 1. สายไฟ สายไฟเป็นอุปกรณ์สาหรับส่งกระแสไฟฟ้าจากท่ีหนึ่งไปยังอีกท่ีหน่ึง โดยกระแสไฟฟ้าผ่านไปตามสายไฟจนถึงเคร่ืองใช้ไฟฟ้า สายไฟทาด้วยสารท่ีมีคุณสมบัติเป็นตัวนาไฟฟ้า (ยอมให้กระแสไฟฟา้ ไหลผ่านไดด้ ี) เชน่ ทองแดง เป็นต้น โดยจะถกู หมุ้ ดว้ ยฉนวนไฟฟ้าเพ่อื ความปลอดภยั ของผู้ใชไ้ ฟฟา้ สายไฟทใี่ ช้กันตามบา้ นเรอื นมีดังนี้ชนิดของสายไฟ พกิ ดั แรงดันและลกั ษณะการตดิ ตั้ง VAF สายแข็ง พกิ ัดแรงดัน: 300 โวลต์ การติดต้งั : เดินสายไฟลอยตามบา้ นVAF – G หรือสาย VAF แบบมีกราวด์ พกิ ัดแรงดนั : 300 โวลต์ การติดตั้ง: เดินปล๊ักลอยแบบมีสายกราวด์ VFF สายอ่อน เดินซอ่ นในผนัง พิกดั แรงดัน: 750 โวลต์ การติดต้ัง: ต่อเข้าเคร่ืองอุปกรณ์ไฟฟ้าหรือ เครื่องใช้ไฟฟ้า พิกัดแรงดัน: 300 โวลต์ การติดตั้ง: เครื่องใช้ไฟฟ้าตามบ้าน ปล๊ักพ่วง ชนิดทาเองในบ้าน
ชนิดของสายไฟ 29 VCT สายอ่อน VSF สายอ่อน พิกัดแรงดันและลักษณะการตดิ ตั้งTHW สายแข็งออ่ น พิกดั แรงดนั : 750 โวลต์ การติดตั้ง: สายฉนวน 2 ช้ัน เดินคอนโทรล ปลั๊กพ่วงใช้กลางแจ้งได้ พกิ ัดแรงดัน: 300 โวลต์ การติดต้ัง: เดินลอยหรอื ตู้คอนโทรล พกิ ดั แรงดัน: 750 โวลต์ การติดตั้ง: เดินสายไฟฝังท่อและตู้คอนโทรล โรงงาน 2. ฟวิ ส์ ฟิวส์เป็นอุปกรณ์ป้องกันกระแสไฟฟ้าไหลเกิน จนเกิดอันตรายต่อเคร่ืองใช้ไฟฟ้า ถ้ามีกระแสไฟฟา้ ไหลเกนิ ฟิวส์จะหลอมละลายจนขาดทาให้ตัดวงจรไฟฟ้าในครวั เรอื นโดยอตั โนมัติ ฟิวส์ทาด้วยโลหะผสมระหว่างตะก่ัวกับดีบุก มีจุดหลอมเหลวต่าและมีรูปร่างแตกต่างกันไปตามวตั ถุประสงคข์ องการใช้งาน ดังภาพฟิวส์หลอด ฟวิ ส์เสน้ ฟวิ สก์ ระเบือ้ ง ภาพฟิวส์ชนิดต่างๆ
30 3. อุปกรณ์ตัดตอน หรือ เบรกเกอร์ เบรกเกอร์ คือ อุปกรณ์ตัดวงจรโดยอัตโนมัติ เม่ือมีกระแสไฟฟ้าไหลผ่านเกินขนาดปุ่มหรือคันโยกที่เบรกเกอร์ จะดีดมาอยู่ในตาแหน่งตัดวงจรอย่างอัตโนมัติ โดยอาศัยหลักการทางานของแม่เหล็กไฟฟา้ เบรกเกอรม์ ีจาหน่ายตามทอ้ งตลาดหลายแบบ และหลายขนาด ดงั ภาพ ภาพเบรกเกอร์แบบต่าง ๆ 4. สวิตช์ สวิตช์ เป็นอุปกรณ์ปิดหรือเปิดวงจรไฟฟ้า เพื่อควบคุมการจ่ายกระแสไฟฟ้าให้กับเครือ่ งใช้ไฟฟ้า ภาพสวิตชไ์ ฟฟา้
31 สวติ ชม์ ี 2 ประเภท คือ 1) สวิตช์ทางเดียว สามารถปิดหรือเปิดวงจรไฟฟ้าได้เพียงทางเดียว เช่น วงจรของหลอดไฟฟา้ หลอดใดหลอดหน่ึง เปน็ ต้น 2) สวิตชส์ องทาง เปน็ การตดิ ตัง้ สวิตช์ 2 จุด เพ่ือปดิ หรือเปิดวงจรไฟฟ้าได้สองจุด เช่นสวติ ชไ์ ฟทบ่ี นั ไดที่สามารถ เปดิ - ปิด ไดท้ ง้ั อยชู่ นั้ บนและชั้นล่าง ทาใหส้ ะดวกในการใชง้ าน ภาพสวติ ช์แบบทางเดยี ว (ซา้ ย) และแบบสองทาง (ขวา) ขอ้ ควรรู้ของสวิตช์ 1) ไม่ควรใช้สวิตช์อันเดียวควบคุมเครื่องใช้ไฟฟ้าหลายช้ินให้ทางานพร้อมกัน เพราะกระแสไฟฟ้าที่ไหลผ่านสวิตช์มากเกินไปจะทาให้จุดสัมผัสเกิดความร้อนสูง อาจทาให้สวิตช์ไหม้และเปน็ อันตรายได้ 2) ไม่ควรใช้สวิตช์ธรรมดาควบคุมเครื่องใช้ไฟฟ้าท่ีมีกระแสไฟฟ้าไหลผ่านสูง เช่นเครื่องปรับอากาศ เปน็ ตน้ ควรใช้เบรกเกอร์ เพราะสามารถทนกระแสไฟฟา้ ไดส้ งู กว่า 5. สะพานไฟ หรือ คัทเอาท์ สะพานไฟ หรือ คัทเอาท์ เป็นอุปกรณ์สาหรับตัดต่อวงจรไฟฟ้าท้ังหมดภายในครัวเรือน ประกอบด้วยฐานและคันโยกท่ีมีลักษณะเป็นขาโลหะ 2 ขา ซ่ึงมีที่จับเป็นฉนวน เมื่อสับคันโยกขึ้น กระแสไฟฟ้าจะไหลเข้าสู่วงจรไฟฟ้าในครัวเรือน และเม่ือสับคันโยกลงกระแสไฟฟ้าจะหยดุ ไหล เป็นการตัดวงจร
32 ภาพสะพานไฟและฟิวส์ในสะพานไฟ ขอ้ ควรรู้เก่ยี วกับสะพานไฟ 1) สะพานไฟช่วยใหเ้ กดิ ความสะดวกและปลอดภยั ในการซ่อมแซมหรือติดตัง้ อปุ กรณ์ไฟฟา้ 2) ถา้ ตอ้ งการให้วงจรเปิด (ไม่มีกระแสไฟฟ้าไหลผ่าน) ให้สับคันโยกลง แต่ถ้าต้องการใหว้ งจรปดิ (มีกระแสไฟฟา้ ไหลผา่ น) ให้สับคันโยกขึน้ 3) ในการสับคนั โยกจะต้องใหแ้ นบสนทิ กบั ทร่ี องรบั 6. เครอื่ งตัดไฟรวั่ เครื่องตัดไฟรั่ว เป็นอุปกรณ์เสริมความปลอดภัยอีกช้ันหน่ึง ท่ีสามารถตัดวงจรไฟฟ้ากรณีเกิดไฟฟ้ารั่ว โดยกาหนดความไวของการตัดวงจรไฟฟ้าตามปริมาณกระแสไฟฟ้าที่รั่วลงดินเพอ่ื ให้มีการตัดไฟรว่ั กอ่ นท่ีจะเป็นอันตรายกับระบบไฟฟา้ ภาพเครื่องตดั ไฟรัว่
33 7. เตา้ รบั และเตา้ เสยี บ เต้ารับและเต้าเสยี บ เปน็ อปุ กรณ์ทใี่ ช้เชอ่ื มตอ่ วงจรไฟฟา้ ทาให้กระแสไฟฟ้าไหลเข้าสู่อุปกรณแ์ ละเคร่อื งใช้ไฟฟ้า 1) เต้ารับหรือปลั๊กตัวเมีย คือ อุปกรณ์ท่ีเชื่อมต่อกับวงจรไฟฟ้าในครัวเรือน เช่นเตา้ รับทตี่ ิดต้งั บนผนงั บ้านหรืออาคาร เป็นต้น เพอ่ื รองรบั การตอ่ กบั เต้าเสยี บของเครอ่ื งใชไ้ ฟฟ้า 2) เต้าเสียบหรือปล๊ักตัวผู้ คือ อุปกรณ์ส่วนที่ติดอยู่กับปลายสายไฟของเคร่ืองใช้ไฟฟา้ เตา้ เสียบที่ใชก้ ันอยมู่ ี 2 แบบ คอื (1) เต้าเสียบ 2 ขา ใช้กบั เตา้ รับทีม่ ี 2 ชอ่ ง (2) เต้าเสียบ 3 ขา ใชก้ ับเตา้ รับทมี่ ี 3 ช่อง โดยขากลางจะต่อกับสายดินเตา้ รบั หรอื ปล๊ักตวั เมีย เต้าเสยี บหรือปล๊ักตวั ผู้ ข้อควรรเู้ กี่ยวกบั เตา้ รับและเต้าเสียบ 1) การใช้งานควรเสียบเต้าเสียบให้แน่นสนิทกับเต้ารับและไม่ใช้เต้าเสียบหลายอันกับเต้ารับอันเดยี ว เพราะเต้ารบั อาจร้อนจนลุกไหมไ้ ด้ 2) เม่ือถอดปลั๊กออกควรจับท่ีเต้าเสียบ ไม่ควรดึงท่ีสายไฟ เพราะจะทาให้สายหลุดและเกดิ ไฟฟา้ ลัดวงจรได้กจิ กรรมท้ายเรอ่ื งท่ี 1 อุปกรณ์ไฟฟ้า(ให้ผู้เรียนไปทากจิ กรรมเรอื่ งที่ 1 ท่ีสมดุ บันทกึ กจิ กรรมการเรียนร)ู้
34เร่อื งท่ี 2 วงจรไฟฟา้ วงจรไฟฟ้า คือ การเช่ือมต่อกระแสไฟฟ้าจากแหล่งจ่ายไฟฟ้าผ่านสายไฟฟ้าไปยังเครอื่ งใช้ไฟฟา้ ในครัวเรือน การเชื่อมตอ่ กระแสไฟฟา้ จากแหล่งจ่ายไฟฟ้า มี 3 แบบ คือ แบบอนุกรม แบบขนาน และแบบผสมภาพของวงจรไฟฟ้า ลกั ษณะการต่อวงจรไฟฟ้า การต่อวงจรไฟฟ้าแบบอนุกรม เป็นการ นาเอาเครื่องใช้ไฟฟ้ามาต่อเรียงลาดับกันไป โดยนาปลายด้านหน่ึงต่อเข้ากับปลายอีกด้านหนึ่ง ของเคร่ืองใช้ไฟฟ้าแต่ละตัวจนถึงตัวสุดท้าย แล้วจึงต่อเข้ากับแหล่งกาเนิดไฟฟ้า ทาให้ กระแสไฟฟ้าไหลไปในทิศทางเดียว และ กระแสไฟฟ้าภายในวงจรจะมคี า่ เทา่ กนั ทกุ ๆ จุด การต่อวงจรไฟฟ้าแบบขนาน เป็นการ นาเอาเครื่องใช้ไฟฟ้า 2 ชนิดขึ้นไป มาต่อเรียง แบบขนานกัน โดยนาปลายด้านเดียวกันของ เคร่อื งใชไ้ ฟฟ้า แตล่ ะตัวมาต่อเข้าด้วยกัน แล้วต่อ ปลายของเคร่ืองใช้ไฟฟ้าแต่ละตัวที่ต่อกันแล้ว ต่อเข้ากับแหล่งกาเนิดไฟฟ้า โดยแรงดันไฟฟ้า ข อ ง เ ค รื่ อ ง ใ ช้ ไ ฟ ฟ้ า แ ต่ ล ะ ตั ว จ ะ มี ค่ า เ ท่ า กั น แต่กระแสท่ีไหลในแต่ละสาขาย่อยของวงจรจะมี ค่าไมเ่ ทา่ กนั อย่างไรก็ตามเมื่อนาค่ามารวมกันจะ ไดเ้ ท่ากับกระแสท่ไี หล ผ่านวงจรท้ังหมด
ภาพของวงจรไฟฟ้า 35 ลักษณะการต่อวงจรไฟฟ้า การต่อวงจรไฟฟ้าแบบผสม เป็นการ ต่อผสมกันของวงจรไฟฟ้าแบบอนุกรมและ วงจรไฟฟา้ แบบขนาน การต่อวงจรแบบผสม วงจรไฟฟ้าภายในครัวเรือนจะเป็นการต่อแบบขนาน เพื่อให้เคร่ืองใช้ไฟฟ้าแต่ละชนิดรับแรงดันไฟฟ้าที่จุดเดียวกัน หากเครื่องใช้ไฟฟ้าชนิดหน่ึงเกิดขัดข้องเคร่ืองใช้ไฟฟ้าชนิดอ่ืนกย็ งั คงใชง้ านได้ตามปกติ สาหรับประเทศไทย ไฟฟ้าที่ใช้ในครัวเรือนเป็นไฟฟ้ากระแสสลับที่มีความต่างศักย์ 220โวลต์ ความถี่ 50 เฮิรตซ์ โดยใชส้ ายไฟ 3 เส้น คอื 1) สายไฟ (Line) หรือ สาย L มศี กั ยไ์ ฟฟ้าเปน็ 220 โวลต์ 2) สายนวิ ทรัล (Neutral) หรือ สาย N มศี ักย์ไฟฟา้ เปน็ 0 โวลต์ 3) สายดิน (Ground) หรือ สาย G มีไวเ้ พอ่ื ความปลอดภัยตอ่ อุปกรณไ์ ฟฟ้าและผใู้ ช้ กระแสไฟฟ้าจะส่งผ่านมิเตอร์ไฟฟ้ามายังแผงควบคุมไฟฟ้า ซึ่งแผงควบคุมไฟฟ้าทาหน้าที่จ่ายกระแสไฟฟา้ ไปยังอปุ กรณเ์ ครื่องใชไ้ ฟฟา้ แผงควบคุมไฟฟ้าประกอบไปดว้ ยอุปกรณ์ตัดตอนหลักหรือคัทเอาท์ ซึ่งมี 1 ตัวต่อครัวเรือนและมีอุปกรณ์ตัดตอนย่อยหลายตัวได้ข้ึนอยู่กับจานวนเครื่องใช้ไฟฟ้าท่ีใช้ในครัวเรือน นอกจากน้ียังมจี ดุ ต่อสายดนิ ท่จี ะตอ่ ไปยังเตา้ รับหรอื ปลั๊กตวั เมยี ทกุ จดุ ในครวั เรอื น เพ่ือตอ่ เขา้ เครอ่ื งใช้ไฟฟา้
36 ภาพตัวอย่างแผงวงจรไฟฟ้าในครวั เรอื นกจิ กรรมทา้ ยเรื่องท่ี 2 วงจรไฟฟ้า(ให้ผเู้ รียนไปทากิจกรรมเรอ่ื งที่ 2 ท่สี มุดบันทกึ กิจกรรมการเรียนร้)ู
37เร่ืองท่ี 3 สายดินและหลักดนิ 1. สายดนิ สายดิน คือ สายไฟท่ีต่อเข้ากับเคร่ืองใช้ไฟฟ้า มีไว้เพื่อป้องกันการเกิดกระแสไฟฟ้าลัดวงจรกับเคร่ืองใช้ไฟฟ้าและทาอันตรายกับผู้ใช้ โดยการต่อลงดิน เพ่ือให้สายดินเป็นตัวนากระแสไฟฟ้าที่อาจเกิดการร่ัวไหล จากเคร่ืองใช้ไฟฟ้าลงสู่พื้นดิน เป็นการป้องกันไม่ให้ ได้รับอนั ตรายจากกระแสไฟฟา้ ภาพระบบสายดิน
38 ภาพสายดนิ และหลักดนิ 2. หลักดนิ หลักดิน คือ อุปกรณ์ที่ทาหน้าท่ีนากระแสไฟฟ้าท่ีรั่วไหลจากเคร่ืองใช้ไฟฟ้าผ่านสายดิน ลงสู่พื้นดิน โดยหลักดินจะมีลักษณะเป็นแท่งทรงกระบอก เส้นผ่าศูนย์กลาง 16มิลลิเมตร และยาวไม่น้อยกว่า 2.4 เมตร ทาจากวัสดุที่ทนการผุกร่อน เช่น แท่งทองแดงหรือแท่งแมเ่ หล็กหุ้มทองแดง เป็นตน้ โดยหลกั ดินเป็นองคป์ ระกอบทีส่ าคญั ของระบบสายดิน ดงั น้ี 1) เป็นอุปกรณป์ ลายทางท่จี ะทาหนา้ ท่ีสมั ผัสกับพ้นื ดิน 2) เปน็ สว่ นที่จะทาใหส้ ายดินหรืออปุ กรณท์ ี่ต่อลงดินมีศักย์ไฟฟ้าเปน็ ศนู ย์เท่ากบั ดนิ 3) เปน็ เส้นทางไหลของประจไุ ฟฟ้าหรอื กระแสไฟฟา้ ท่จี ะไหลลงสดู่ นิ 4) เป็นตัวกาหนดคุณภาพ อายุความทนทาน และความปลอดภัยของระบบการต่อลงดินในระยะยาว สาหรับเคร่ืองใช้ไฟฟ้าที่แนะนาให้ติดตั้งสายดิน เช่น เคร่ืองทาน้าอุ่นไฟฟ้า ตู้เย็นเคร่อื งปรบั อากาศ เครือ่ งซกั ผ้า เคร่อื งคอมพิวเตอร์ เปน็ ต้น จากการศกึ ษาความรู้เกี่ยวกับวงจรไฟฟ้าและอุปกรณ์ไฟฟ้า สามารถนามาใช้ต่อระบบไฟฟ้าภายในบา้ นได้ ดงั ตัวอย่างในภาพตอ่ ไปนี้
39 ภาพการตอ่ ระบบไฟฟ้าภายในบ้านกิจกรรมท้ายเร่อื งที่ 3 สายดนิ และหลกั ดนิ(ใหผ้ ู้เรียนไปทากิจกรรมเรือ่ งท่ี 3 ท่สี มุดบนั ทกึ กจิ กรรมการเรยี นร้)ู
40 หนว่ ยการเรยี นรู้ที่ 4 การประหยัดพลงั งานไฟฟ้าสาระสาคญั การใชพ้ ลงั งานไฟฟ้าให้เกิดความคมุ้ ค่าและประหยดั ผ้ใู ช้ตอ้ งรู้จักวธิ ีการประหยดั พลงั งานไฟฟ้าและวางแผนการใช้พลังงานไฟฟา้ ในครัวเรือนอยา่ งเหมาะสมตัวชีว้ ดั 1. บอกกลยุทธก์ ารประหยัดพลงั งานไฟฟา้ 2. จาแนกฉลากเบอร์ 5 ของแทก้ ับของลอกเลยี นแบบ 3. เลอื กใช้เครอ่ื งใช้ไฟฟ้าได้เหมาะสมกับสถานการณ์ทก่ี าหนดให้ 4. ปฏบิ ัติตนเปน็ ผปู้ ระหยัดพลังงานไฟฟ้าในครัวเรอื นขอบขา่ ยเนือ้ หา เรอ่ี งท่ี 1 กลยุทธก์ ารประหยดั พลังงานไฟฟา้ เรือ่ งที่ 2 แนวปฏิบตั ิการประหยดั พลังงานไฟฟ้าในครัวเรือนเวลาทใี่ ชใ้ นการศึกษา 20 ช่ัวโมงสือ่ การเรียนรู้ 1. หนังสือเรยี นรายวิชาเลือก การใชพ้ ลงั งานไฟฟ้าในชีวิตประจาวนั พว02027 2. ชุดวิชาการใช้พลังงานไฟฟ้าในชีวติ ประจาวนั 1 รหสั วชิ า พว12010
41เรอื่ งที่ 1 กลยทุ ธ์การประหยดั พลงั งานไฟฟา้ การประหยัดพลังงาน คือ การใช้พลังงานอย่างมีประสิทธิภาพ และรู้คุณค่าการประหยัดพลังงานนอกจากช่วยลดปริมาณการใช้พลังงาน ซ่ึงเป็นการประหยัดค่าใช้จ่ายของครัวเรอื นและประเทศชาติแล้ว ยังช่วยลดปญั หาผลกระทบจากสง่ิ แวดลอ้ มไดด้ ว้ ย กลยุทธ์ที่ใช้ในการประหยัดพลังงานไฟฟ้า คือ กลยุทธ์ 3 อ. ได้แก่ อุปกรณ์ประหยัดไฟฟา้ อาคารประหยดั ไฟฟา้ และอปุ นิสยั ประหยัดไฟฟ้า 1. กลยุทธ์ อ. 1 อุปกรณ์ประหยัดไฟฟ้า เป็นการส่งเสริมให้ทุกครัวเรือนเปลี่ยนมาใช้เครอ่ื งใช้ไฟฟา้ ท่ีมีประสทิ ธภิ าพสูง ประหยดั ไฟ ซง่ึ มวี ิธกี ารดูฉลากเบอร์ 5 ดังภาพ ภาพฉลากเบอร์ 5 ของแท้ ปัจจุบันฉลากเบอร์ 5 มีผู้ลอกเลียนแบบมาก ท้ังน้ี การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย(กฟผ.) ได้จดทะเบียนเคร่ืองหมายรับรองตามพระราชบัญญัติเคร่ืองหมายการค้า หากบุคคลใดลอกเลียนแบบถือว่ามคี วามผดิ สามารถสงั เกตลักษณะของฉลากเบอร์ 5 ของปลอมได้ ดังภาพ
42 ภาพฉลากเบอร์ 5 ของปลอม 2. กลยุทธ์ อ. 2 อาคารประหยัดไฟฟ้า ได้แก่ การบริหารการใช้ไฟฟ้า การปรับปรุงระบบป้องกันความร้อนเข้าสู่อาคาร การใช้ระบบปรับอากาศประสิทธิภาพสูง การปรับปรุงระบบแสงสวา่ ง และการจดั การอบรมให้ความรดู้ า้ นการใช้พลังงานอยา่ งถกู ต้อง 3. กลยุทธ์ อ. 3 อุปนิสัยประหยัดไฟฟ้า เป็นการปลูกจิตสานึกและอุปนิสัยให้คนไทยโดยเฉพาะอย่างยิ่งเยาวชนไทย ใช้พลังงานอย่างมีประสิทธิภาพ เช่น ปิดสวิตช์ไฟและเคร่อื งใช้ไฟฟ้าเม่ือเลิกใชง้ าน ต้ังอุณหภูมิเครือ่ งปรับอากาศที่ 26 องศาเซลเซียส และถอดปลั๊กทุกครัง้ หลงั การใชเ้ ครื่องใช้ไฟฟา้ เป็นตน้กิจกรรมทา้ ยเรือ่ งท่ี 1 กลยุทธ์การประหยัดพลังงานไฟฟา้(ให้ผู้เรียนไปทากิจกรรมเรอ่ื งที่ 1 ทส่ี มดุ บันทกึ กจิ กรรมการเรยี นรู้)
Search
