วันแม่แห่งชาติ

ทรงพระเจรญิ ๑๒ สงิ หาคม ๒๕๖๓ วนั เฉลมิ พระชนมพรรษา สมเดจ็ พระนางเจา สริ กิ ติ ์ิ พระบรมราชนิ นี าถ พระบรมราชชนนพี นั ปห ลวง หองสมุดประชาชนจังหวัดนครปฐม กศน.อําเภอเมืองนครปฐม

พระราชประวตั ิ สมเด็จพระนางเจาสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ เปน พระธิดาของพลเอก พระวรวงศเธอ กรมหมื่นจันทบุรี สุรนาถ (หมอมเจานักขัตรมงคล กิติยากร) กับหมอมหลวง บัว กิติยากร ทรงพระราชสมภพเมื่อวันศุกรที่ 12 สิงหาคม 2475 ณ บานของพลเอก เจาพระยาวงศานุประพัทธ (หมอมราชวงศสทาน สนิทวงศ) บิดาของหมอมหลวงบัว ตั้งอยูถนนพระราม 6 จังหวัดพระนคร พระบาทสมเด็จ พระปกเกลาเจาอยูห ัว รัชกาลที่ 7 พระราชทานนาม “สิริกิติ์” มีความหมายวา “ผูเปนศรีแหงราชสกุลกิติยากร” ฐานันดรศักดิ์หมอมราชวงศ มีพระเชษฐาและพระกนิษฐา ดงั นี้ 1. หมอมราชวงศก ัลยาณกิติ์ กิตยิ ากร 2. หมอมราชวงศอ ดลุ กิต์ิ กิตยิ ากร 3. สมเด็จพระนางเจาสริ กิ ติ ิ์ พระบรมราชินนี าถ 4. หมอ มราชวงศบ ุษบา กติ ิยากร

สมเดจ็ พระเจาอยูหวั ภมู ิพลอดุลยเดช ทรงฉายพระรูปรวมกับ หมอมหลวงบัว กิติยากร หมอ มราชวงศส ิริกิต์ิ กิตยิ ากร หมอ มเจานักขัตรมงคล กิติยากร หมอ มราชวงศก ลั ยาณกิต์ิ กิติยากร หมอ มราชวงศบ ษุ บา กิตยิ ากร และ หมอ มราชวงศอ ดุลกิต์ิ กิติยากร เมื่อแรกพระราชสมภพ ทรงอยูใ นความดูแลของเจา พระยาวงศานุประพัทธ และทาววนิดาพิจาริณี ผูเปนคุณตาและ คุณยาย เนือ่ งจากหมอมเจานักขัตรมงคล กิติยากร (พระยศ ขณะนน้ั ) ทรงยายจากราชการทหารไปดํารงตําแหนงเลขานุการ สถา น เอกอั ครร าช ทูต ไทย ประจํ า กรุง วอชิ ง ตัน ดี. ซี . สหรัฐอเมริกา และเมื่อหมอมหลวงบัวใหกําเนิดหมอมราชวงศ สิริกิติ์ กิติยากร แลวจึงเดินทางตามไปภายหลัง พุทธศักราช 2477 หมอมราชวงศสิริกิติ์ กิติยากร มีชันษาประมาณ 2 ขวบ เศษ หมอมเจา นกั ขตั รมงคล กติ ยิ ากรทรงขอลาออกจากราชการ พาครอบครัวกลบั ประเทศไทย พํานักอยู ณ ตาํ หนกั

ของราชสกุลกิติยากร ริมแมน้ําเจาพระยา ปากคลองผดุง กรุงเกษม ยา นเทเวศร พุทธศักราช 2480 หมอมราชวงศสิริกิติ์ กิติยากร เ ร่ิ ม ก า ร ศึ ก ษ า เ ข า เ รี ย น ชั ้น อ นุ บ า ล ที ่โ ร ง เ รี ย น ร า ชิ นี ปากคลองตลาด เนื่องจากขณะนั้นอยูในระหวางสงครามมหา เอเชียบูรพา กรุงเทพมหานครถูกโจมตีทางอากาศบอยครั้ง การคมนาคมไมสะดวกและไมปลอดภัยนัก จึงยายไปศึกษาที่ โรงเรียนเซนตฟรังซีสซาเวียร คอนแวนต สามเสน ซึง่ อยูใ กลวัง ในชั้นประถมศึกษาและมัธยมศึกษา นอกจากการเรียนตาม หลักสูตรปกติแลว ไดเรียนเพิม่ เติมฝกฝนดานภาษา คือ ภาษาอังกฤษ ฝรัง่ เศส และเลือกวิชาการดนตรีดวยความตัง้ ใจ คือเปย โน พุทธศักราช 2489 หมอมเจานักขัตรมงคล กิติยากร ทรงไดร บั แตงตง้ั ใหเปน เอกอัครราชทตู ประจาํ ราชสํานักเซนตเมส ป ร ะ เ ท ศ อั ง ก ฤ ษ ท ร ง พ า โ อ ร ส ธิ ด า ทุ ก ค น ไ ป ด ว ย ขณะนั้นหมอมราชวงศสิริกิติ์ กิติยากร อายุ 13 ป ศึกษาจบชั้น มัธยมศกึ ษาปท่ี 3

ระหวางพํานักอยูในประเทศอังกฤษ หมอมราชวงศ สิริกิติ์ กิติยากร ไดศึกษาภาษาอังกฤษและภาษาฝรัง่ เศสควบคูไป กับการเรียนเปยโนกับครูพิเศษ อยูท ี่ประเทศอังกฤษไมนานนัก หมอมเจานักขตั รมงคล กิติยากร ทรงตองยายไปเปนทูตทีป่ ระเทศ เดนมารกและประเทศฝรัง่ เศส ตามลําดับ ณ ประเทศฝรัง่ เศสนั้น หมอมราชวงศสิริกิติ์ กิติยากร ยังคงเรียนเปยโนและฝกซอมอยาง ขะมักเขมนดวยประสงคจะเขาศึกษาในวิทยาลัยดนตรีอันมี ชือ่ เสียงของกรุงปารีส คือ คองแซวาตัวร นาซิยองนาล เดอ มิกสิก (Conservatoire National de Musique) พุทธศักราช 2491 หมอมเจานักขัตรมงคล กิติยากร และครอบครัวไดรับเสด็จ สมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดช ซึง่ โปรดเสด็จพระราชดําเนินโดยรถยนตจากประเทศ สวิตเซอรแลนดมากรุงปารีสเพือ่ ทอดพระเนตรโรงงานทํารถยนต เสมอเปนเหตุใหทรงคุนเคยและตองพระราชอัธยาศัยกับหมอม ราชวงศสิริกติ ์ิ กติ ยิ ากร

ในเวลาตอมา ครัน้ เมื่อสมเด็จพระเจาอยูห ัวภูมิ พลอดุลยเดช ทรงประสบอุบัติเหตุทางรถยนตทีป่ ระเทศ สวิตเซอรแลนดในเดือนตุลาคมปเดียวกันนั้น จึงทรงพระ กรุณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหหมอนหลวงบัว กิติยากร พาธิดาทัง้ 2 คือ หมอมราชวงศสิริกิติ์ กิติยากร และหมอมราชวงศบุษบา กิติยากร เขาเยีย่ มพระอาการ เปนประจํา เมือ่ ทรงทุเลาลง สมเด็จพระราชชนนีศรีสังวาล (พระอสิ ริยยศในขณะนนั้ ) ไดทรงขอใหห มอ มราชวงศส ิริกิต์ิ กิติยากร พํานัก ณ ประเทศสวิตเซอรแลนดตอ ทรงเปน พระธุระดูแลที่พักและจัดการศึกษาใหหมอมราชวงศสิริกิติ์ กิติยากร ไดศกึ ษาตอทโ่ี รงเรียนปองสยิ องนา รนี าเต รฟี เว (Pensionnat Rinate Rive) เปนโรงเรียนประจําที่มี ชือ่ เสียงในการสอนวิชาชีพพิเศษของกุลสตรีแหงเมือง โลซาน

ขณะทรงเปนพระคหู ม้นั ณ ประเทศสวติ เซอรแ ลนด ตอมา สมเด็จพระชนนีศรีสังวาล ไดทรงสูขอหมอม ราชวงศสิริกิติ์ กิติยากร ตอหมอมเจานักขัตรมงคล กิติยากร และโปรดใหมีพิธีหมัน้ ระหวางสมเด็จพระเจาอยูห ัวภูมิพล อดุลยเดชกับหมอมราชวงศสิริกิติ์ กิติยากร เปนการสวน พระองค เมือ่ วันอังคารที่ 19 กรกฎาคม 2492 ณ โรงแรม วนิ เซอร เมอื งโลซาน ประกาศเปนทางราชการใหประชาชนชาว ไทยทราบ ณ สถานเอกอัครราชทูตไทยในวันศุกรที่ 12 สิงหาคม เดือนถัดไป หมอมราชวงศสิริกิติ์ กิติยากร พระคูห มัน้ ยังคงศึกษา ณ ประเทศสวิตเซอรแลนด

ตอมา พุทธศักราช 2493 สมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพล อดุลยเดช เสด็จนิวัตพระนครเพือ่ ถวายพระเพลิงพระบรมศพ พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล พระอัฐมรา มาธิบดินทร พระบรมเชษฐาธิราช ทรงพระกรุณาโปรดเกลาโปรด กระหมอมใหหมอมราชวงศสิริกิติ์ กิติยากร ตามเสด็จดวย ไดจัด พระราชพิธีราชาภิเษกสมรส ณ วังสระปทุม ในวันศุกรที่ 28 เมษายน พุทธศักราช 2493 สมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพนั วัสสาอยั ยกิ าเจา ทรงเปนประธานในพระราชพิธี

หมอมราชวงศสิริกิติ์ กิติยากรไดรับการสถาปนาเปน “สมเด็จพรราชินีสิริกิติ”์ ตอมา ครัน้ เมือ่ สมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิ พลอดุลยเดชทรงประกอบพระราชพิธีบรมราชาภิเษกในวันศุกรที่ 5 พฤษภาคม พุทธศักราช 2493 เฉลิมพระปรมาภิไธยเปน พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มหิตลาธิเบศรา มาธิบดี จักรีนฤบดินทร สยามินทราธิราชบรมนาถบพิตร ไดทรง พระกรุณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมเฉลิมพระอิสริยยศสมเด็จพระ ราชินีสิรกิ ิติเ์ ปน “สมเด็จพระนางเจาสิริกติ ิ์ พระบรมราชนิ ี”

พระราชโอรสและพระราชธิดา สมเดจ็ พระนางเจาสริ กิ ิติ์ พระบรมราชินนี าถ มพี ระราชโอรสและ พระราชธิดา ดังนี้ 1. ทูลกระหมอมหญงิ อุบลรตั นราชกญั ญา สิรวิ ฒั นาพรรณวดี 2. พระบาทสมเดจ็ พระปรเมนทรรามาธิบดีศรสี ินทรมหาวชิรา ลงกรณ พระวชริ เกลาเจา อยูหัว 3. สมเดจ็ พระกนษิ ฐาธริ าชเจา กรมสมเดจ็ พระเทพรตั นราชสุดา เจา ฟา มหาจกั รสี ิรินธร มหาวชิราลงกรณวรราชภกั ดี สริ กิ จิ การณิ ี พรี ยพัฒน รัฐสมี าคุณากรปย ชาติ สยามบรมราชกุมารี 4. สมเดจ็ พระเจา นอ งนางเธอ เจา ฟา จฬุ าภรณวลยั ลกั ษณ อคั รราชกุมารี กรมพระศรีสวางควัฒน วรขตั ติยราชนารี

พระราชกรณียกิจ สมเด็จพระนางเจาสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ไดทรง ประกอบพระราชกรณียกิจดวยการตามเสด็จพระบาทสมเด็จพระ เจาอยูห ัวไปทุกหนทุกแหง ทรงรับทราบทุกขสุขของราษฎร ได ทรงหาทางแกไข เพือ่ ใหราษฎรไดกินดีอยูดีดวยการพระราชทาน พระราชดําริเปนโครงการอาชีพเสริม โดยเริม่ ตนเปนครัง้ แรกที่ ก ลุ ม แ ม บ า น หุ บ ก ะ พ ง อ . ช ะ อํ า จ . เ พ ช ร บุ รี โครงการอาชีพเสริมไดแพรหลายไปในภาคตางๆ ทั่ว ประเทศ จงึ ไดม ผี มู จี ติ ศรัทธาทูลเกลา ฯถวายเงินโดยเสด็จพระราช กุศล เพอื่ ใชจ า ยในกิจการเหลาน้ี และไดทรงพระกรุณาโปรดเกลา ฯ ใหกอตัง้ มูลนิธิขึน้ ใน พ.ศ. 2519 พระราชทานชือ่ วา “มูลนิธิ สงเสริมศิลปาชีพพิเศษในพระบรมราชินูปถัมภ” เพื่อสนับสนุน การประดิษฐศิลปะพื้นบานใหเปนอาชีพเสริมแกชาวไรชาวนาใน ยามวางจากฤดทู าํ ไรทาํ นา

ประวัตขิ องวนั แมแ หงชาติ แตเดิมน้ัน วันแมของชาติไดกําหนดเอาไววันท่ี 15 เมษายนของทุกป ทัง้ นี้เปนไปตามมติคณะรัฐมนตรีประกาศ เม่ือวันที่ 23 กุมภาพันธ 2493 ซึง่ ไดพิจารณาเห็นวาการจัด งานวันแมของสํานักวัฒนธรรมฝายหญิง สภาวัฒนธรรม แหงชาติผูรับมอบหมายใหจัดงานวันแมมาต้ังแตวันท่ี 15 เมษายน 2593 เปนครัง้ แรกเปนตนมานัน้ ไดรับความสําเร็จ ดวยดี ดวยประชาชนใหการสนับสนุนจนสามารถขยาย ขอบขายของงานใหกวางขวางออกไป มีการจัดพิธีกรรมทาง พระพุทธศาสนา การประกวดคําขวัญวันแม การประกวดแม ของชาติ เพื่อใหเกียรติและตระหนักในความสําคัญของแม และเพือ่ เพิม่ ความสําคัญของวันแมใหยิง่ ๆ ขึน้ ไป ดวยเหตุนี้ งานวันแมจึงเปนวันแมประจําปของชาติตามประกาศของ รัฐบาล ฯพณฯจอมพล ป.พิบูลสงคราม แตโดยทั่วไปเรียกกัน วา วนั แมแ หงชาติ ตอมา พ.ศ. 2519 ทางราชการไดเปลี่ยนใหถือเอา วั น เ ส ด็ จ พ ร ะ ร า ช ส ม ภ พ ข อ ง ส ม เ ด็ จ พ ร ะ น า ง เ จ า สิ ริ กิ ติ ์ พระบรมราชินีนาถ คือ วันที่ 12 สิงหาคม เปนวันแมแหงชาติ เ ริ ่ม ใ น ป พ . ศ . 2 5 1 9 เ ป น ต น ม า จ น ถึ ง ป จ จุ บั น

บรรณานกุ รม ปราณี ปราบรปิ แู ละคณะ. จดหมายเหตุงานเฉลิมพระเกยี รติ สมเด็จพระนางเจาสริ ิกติ ์ิ พระบรมราชนิ ีนาถ เน่ืองใน โอกาสพระราชพธิ มี หามงคลเฉลมิ พระชนมพรรษา 7 รอบ 12 สิงหาคม 2559. กรงุ เทพฯ:กระทรวง ศกึ ษาธกิ าร,2561 พมิ พพ ลอย ณ พานชิ . ประวตั วิ ันสําคัญของประเทศไทย. ม.ป.ท. 2553.