12 สิงหาคม วันแม่แห่งชาติ

ทรงพระเจริญ ๑๒ สิงหาคม วันเฉลมิ พระชนมพรรษา สมเดจ็ พระนางเจ้าสริ ิกติ ิ์ พระบรมราชนิ ีนาถ พระบรมราชชนนพี นั ปหี ลวง ห้องสมดุ ประชาชนจังหวัดนครปฐม กศน.อาเภอเมืองนครปฐม

พระราชประวัติ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินนี าถ เป็น พระธิดาของพลเอก พระวรวงศ์เธอ กรมหม่ืนจันทบุรี สุรนาถ (หม่อมเจ้านักขัตรมงคล กิติยากร) กับหม่อมหลวง บัว กิติยากร ทรงพระราชสมภพเมื่อวันศุกร์ท่ี 12 สิงหาคม 2475 ณ บ้านของพลเอก เจ้าพระยาวงศานุประพัทธ์ (หม่อมราชวงศ์สท้าน สนิทวงศ์) บิดาของหม่อมหลวงบัว ตั้งอยู่ถนนพระราม 6 จังหวัดพระนคร พระบาทสมเด็จ พระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลท่ี 7 พระราชทานนาม “สิริกิติ์” มีความหมายว่า “ผู้เป็นศรีแห่งราชสกุลกิติยากร” ฐานันดรศักด์ิหม่อมราชวงศ์ มีพระเชษฐาและพระกนิษฐา ดังนี้ 1. หมอ่ มราชวงศก์ ลั ยาณกิติ์ กติ ิยากร 2. หม่อมราชวงศอ์ ดลุ กิติ์ กิตยิ ากร 3. สมเดจ็ พระนางเจา้ สิริกติ ิ์ พระบรมราชินนี าถ 4. หม่อมราชวงศบ์ ษุ บา กติ ิยากร

สมเดจ็ พระเจ้าอยู่หวั ภูมพิ ลอดลุ ยเดช ทรงฉายพระรูปรว่ มกบั หม่อมหลวงบัว กติ ิยากร หมอ่ มราชวงศส์ ริ ิกติ ิ์ กติ ิยากร หมอ่ มเจ้านกั ขัตรมงคล กติ ิยากร หม่อมราชวงศ์กัลยาณกิต์ิ กติ ยิ ากร หม่อมราชวงศบ์ ุษบา กิติยากร และ หมอ่ มราชวงศอ์ ดลุ กิต์ิ กิตยิ ากร เม่ือแรกพระราชสมภพ ทรงอยู่ในความดูแลของเจ้า พระยาวงศานุประพัทธ์ และท้าววนิดาพิจาริณี ผู้เป็นคุณตาและ คุณยาย เนื่องจากหม่อมเจ้านักขัตรมงคล กิติยากร (พระยศ ขณะน้ัน) ทรงย้ายจากราชการทหารไปดารงตาแหน่งเลขานุการ สถานเอกอัครราชทูต ไทยประจากรุงวอชิงตัน ดี .ซี . สหรัฐอเมริกา และเมื่อหม่อมหลวงบัวให้กาเนิดหม่อมราชวงศ์ สิริกิต์ิ กิติยากร แล้วจึงเดินทางตามไปภายหลัง พุทธศักราช 2477 หม่อมราชวงศ์สิริกิต์ิ กิติยากร มีชันษาประมาณ 2 ขวบ เศษ หม่อมเจา้ นกั ขตั รมงคล กิติยากรทรงขอลาออกจากราชการ พาครอบครวั กลับประเทศไทย พานักอยู่ ณ ตาหนัก

ของราชสกุลกิติยากร ริมแม่น้าเจ้าพระยา ปากคลองผดุง กรุงเกษม ย่านเทเวศร์ พุทธศักราช 2480 หม่อมราชวงศ์สิริกิติ์ กิติยากร เ ร่ิ ม ก า ร ศึ ก ษ า เ ข้ า เ รี ย น ช้ั น อ นุ บ า ล ที่ โ ร ง เ รี ย น ร า ชิ นี ปากคลองตลาด เนื่องจากขณะนั้นอยู่ในระหว่างสงครามมหา เอเชียบูรพา กรุงเทพมหานครถูกโจมตีทางอากาศบ่อยครั้ง การคมนาคมไม่สะดวกและไม่ปลอดภัยนัก จึงย้ายไปศึกษาที่ โรงเรียนเซนต์ฟรังซีสซาเวียร์ คอนแวนต์ สามเสน ซึ่งอยู่ใกล้วัง ในชั้นประถมศึกษาและมัธยมศึกษา นอกจากการเรียนตาม หลักสูตรปกติแล้ว ได้เรียนเพิ่มเติมฝึกฝนด้านภาษา คือ ภาษาอังกฤษ ฝร่ังเศส และเลือกวิชาการดนตรีด้วยความต้ังใจ คือเปยี โน พุทธศักราช 2489 หม่อมเจ้านักขัตรมงคล กิติยากร ทรงไดร้ บั แต่งตั้งให้เปน็ เอกอัครราชทตู ประจาราชสานักเซนต์เมส์ ป ร ะ เ ท ศ อั ง ก ฤ ษ ท ร ง พ า โ อ ร ส ธิ ด า ทุ ก ค น ไ ป ด้ ว ย ขณะนั้นหม่อมราชวงศ์สิริกิติ์ กิติยากร อายุ 13 ปี ศึกษาจบช้ัน มัธยมศกึ ษาปีท่ี 3

ระหว่างพานักอยู่ในประเทศอังกฤษ หม่อมราชวงศ์ สิริกิติ์ กิติยากร ได้ศึกษาภาษาอังกฤษและภาษาฝร่ังเศสควบคู่ไป กับการเรียนเปียโนกับครูพิเศษ อยู่ท่ีประเทศอังกฤษไม่นานนัก หม่อมเจ้านกั ขตั รมงคล กิติยากร ทรงตอ้ งย้ายไปเป็นทูตทปี่ ระเทศ เดนมาร์กและประเทศฝร่ังเศส ตามลาดับ ณ ประเทศฝรั่งเศสนั้น หม่อมราชวงศ์สิริกิติ์ กิติยากร ยังคงเรียนเปียโนและฝึกซ้อมอย่าง ขะมักเขม้นด้วยประสงค์จะเข้าศึกษาในวิทยาลัยดนตรีอันมี ชอื่ เสียงของกรุงปารสี คือ คองแซวาตัวร์ นาซยิ องนาล เดอ มิกสิก (Conservatoire National de Musique) พุทธศักราช 2491 หม่อมเจ้านักขัตรมงคล กิติยากร และครอบครัวได้รับเสด็จ สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช ซึ่ ง โ ป ร ด เ ส ด็ จ พ ร ะ ร า ช ด า เ นิ น โ ด ย ร ถ ย น ต์ จ า ก ป ร ะ เ ท ศ สวิตเซอร์แลนด์มากรุงปารีสเพอื่ ทอดพระเนตรโรงงานทารถยนต์ เสมอเป็นเหตุให้ทรงคุ้นเคยและต้องพระราชอัธยาศัยกับหม่อม ราชวงศ์สริ กิ ติ ์ิ กติ ยิ ากร

ในเวลาต่อมา ครนั้ เม่ือสมเด็จพระเจา้ อยู่หวั ภูมิ พลอดุลยเดช ทรงประสบอุบัติเหตุทางรถยนตท์ ่ีประเทศ สวิตเซอรแ์ ลนดใ์ นเดือนตุลาคมปีเดียวกนั นนั้ จึงทรงพระ ก รุ ณ า โ ป ร ด เ ก ล้า โ ป ร ด ก ร ะ ห ม่ อ ม ใ ห้ห ม่ อ น ห ล ว ง บัว กิติยากร พาธิดาทงั้ 2 คือ หม่อมราชวงศส์ ิริกิติ์ กิติยากร และหม่อมราชวงศบ์ ุษบา กิติยากร เขา้ เย่ียมพระอาการ เป็นประจา เม่ือทรงทเุ ลาลง สมเด็จพระราชชนนีศรีสังวาล (พระอิสรยิ ยศในขณะนนั้ ) ไดท้ รงขอใหห้ ม่อมราชวงศส์ ริ กิ ิติ์ กิติยากร พานัก ณ ประเทศสวิตเซอรแ์ ลนดต์ ่อ ทรงเป็น พระธุระดแู ลท่ีพกั และจดั การศกึ ษาใหห้ ม่อมราชวงศส์ ิรกิ ิติ์ กิติยากร ไดศ้ กึ ษาตอ่ ท่โี รงเรยี นปองสิยองนา รนี าเต รฟี เว (Pensionnat Rinate Rive) เป็นโรงเรียนประจาท่ีมี ช่ื อเสียงในการสอ นวิชาชี พพิเศษขอ งกุลสตรีแห่ง เมื อ ง โลซาน

ขณะทรงเป็นพระคู่หมนั้ ณ ประเทศสวิตเซอร์แลนด์ ต่อมา สมเด็จพระชนนีศรีสังวาล ได้ทรงสู่ขอหม่อม ราชวงศ์สิริกิติ์ กิติยากร ต่อหม่อมเจ้านักขัตรมงคล กิติยากร แล ะ โป ร ด ให้ มี พิ ธีห ม้ั น ระ ห ว่ าง ส ม เด็ จ พ ระ เ จ้ าอ ยู่ หั วภูมิ พ ล อดุลยเดชกับหม่อมราชวงศ์สิริกิติ์ กิติยากร เป็นการส่วน พระองค์ เม่ือวันอังคารที่ 19 กรกฎาคม 2492 ณ โรงแรม วนิ เซอร์ เมืองโลซาน ประกาศเป็นทางราชการใหป้ ระชาชนชาว ไทยทราบ ณ สถานเอกอัครราชทูตไทยในวันศุกร์ท่ี 12 สิงหาคม เดือนถัดไป หม่อมราชวงศ์สิริกิต์ิ กิติยากร พระคู่หม้ัน ยังคงศึกษา ณ ประเทศ สวิตเซอร์แลนด์

ต่อมา พุทธศักราช 2493 สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพล อดุลยเดช เสด็จนิวัตพระนครเพ่ือถวายพระเพลิงพระบรมศพ พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล พระอัฐมรา มาธิบดินทร พระบรมเชษฐาธิราช ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรด กระหม่อมให้หม่อมราชวงศ์สิริกิติ์ กิติยากร ตามเสด็จด้วย ได้จัด พระราชพิธีราชาภิเษกสมรส ณ วังสระปทุม ในวันศุกร์ที่ 28 เมษายน พุทธศักราช 2493 สมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพนั วัสสาอยั ยกิ าเจ้า ทรงเปน็ ประธานในพระราชพธิ ี

หม่อมราชวงศ์สิริกิต์ิ กิติยากรได้รับการสถาปนาเป็น “สมเด็จพรราชินีสิริกิต์ิ” ต่อมา คร้ันเม่ือสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิ พลอดุลยเดชทรงประกอบพระราชพิธีบรมราชาภิเษกในวนั ศุกร์ที่ 5 พฤษภาคม พุทธศักราช 2493 เฉลิมพระปรมาภิไธยเป็น พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มหิตลาธิเบศรา มาธิบดี จักรีนฤบดินทร สยามินทราธิราชบรมนาถบพิตร ได้ทรง พระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมเฉลิมพระอิสริยยศสมเด็จพระ ราชินีสิริกติ ์ิเป็น “สมเด็จพระนางเจา้ สริ กิ ิติ์ พระบรมราชนิ ี”

พระราชโอรสและพระราชธดิ า สมเดจ็ พระนางเจา้ สิรกิ ิต์ิ พระบรมราชินนี าถ มพี ระราชโอรสและ พระราชธดิ า ดงั น้ี 1. ทูลกระหมอ่ มหญงิ อบุ ลรตั นราชกญั ญา สริ ิวฒั นาพรรณวดี 2. พระบาทสมเดจ็ พระปรเมนทรรามาธิบดีศรสี ินทรมหาวชริ า ลงกรณ พระวชริ เกล้าเจ้าอยหู่ ัว 3. สมเด็จพระกนษิ ฐาธริ าชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรตั นราชสดุ า เจ้าฟา้ มหาจักรสี ริ ินธร มหาวชิราลงกรณวรราชภกั ดี สริ ิกจิ การณิ ี พรี ยพฒั น รฐั สีมาคุณากรปยิ ชาติ สยามบรมราชกุมารี 4. สมเดจ็ พระเจา้ น้องนางเธอ เจ้าฟา้ จฬุ าภรณวลัยลกั ษณ์ อคั รราชกมุ ารี กรมพระศรีสวางควฒั น วรขัตติยราชนารี

พระราชกรณียกิจ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ได้ทรง ประกอบพระราชกรณียกิจด้วยการตามเสด็จพระบาทสมเด็จพระ เจ้าอยู่หัวไปทุกหนทุกแห่ง ทรงรับทราบทุกข์สุขของราษฎร ได้ ทรงหาทางแก้ไข เพ่ือให้ราษฎรได้กินดีอยู่ดีด้วยการพระราชทาน พระราชดาริเป็นโครงการอาชีพเสริม โดยเริ่มต้นเป็นครั้งแรกท่ี ก ลุ่ ม แ ม่ บ้ า น หุ บ ก ะ พ ง อ . ช ะ อ า จ . เ พ ช ร บุ รี โครงการอาชีพเสริมได้แพร่หลายไปในภาคต่างๆ ท่ัว ประเทศ จงึ ไดม้ ผี ู้มจี ิตศรัทธาทลู เกลา้ ฯถวายเงินโดยเสดจ็ พระราช กุศล เพือ่ ใช้จา่ ยในกิจการเหล่าน้ี และได้ทรงพระกรุณาโปรดเกลา้ ฯ ให้ก่อต้ังมูลนิธิข้ึนใน พ.ศ. 2519 พระราชทานช่ือว่า “มูลนิธิ ส่งเสริมศิลปาชีพพิเศษในพระบรมราชินูปถัมภ์” เพ่ือสนับสนุน การประดิษฐ์ศิลปะพื้นบ้านให้เป็นอาชีพเสริมแก่ชาวไร่ชาวนาใน ยามว่างจากฤดทู าไร่ทานา

ประวัตขิ องวันแม่แหง่ ชาติ แต่เดิมน้ัน วันแม่ของชาติได้กาหนดเอาไว้วันท่ี 15 เมษายนของทุกปี ท้ังนี้เป็นไปตามมติคณะรัฐมนตรีประกาศ เม่ือวันที่ 23 กุมภาพันธ์ 2493 ซ่ึงได้พิจารณาเห็นว่าการจัด งานวันแม่ของสานักวัฒนธรรมฝ่ายหญิง สภาวัฒนธรรม แห่งชาติผู้รับมอบหมายให้จัดงานวันแม่มาตั้งแต่วันที่ 15 เมษายน 2593 เป็นครั้งแรกเป็นต้นมาน้ันได้รับความสาเร็จ ด้วยดี ด้วยประชาชนให้การสนับสนุนจนสามารถขยาย ขอบข่ายของงานให้กว้างขวางออกไป มีการจัดพิธีกรรมทาง พระพุทธศาสนา การประกวดคาขวัญวันแม่ การประกวดแม่ ของชาติ เพื่อให้เกียรติและตระหนักในความสาคัญของแม่ และเพ่ือเพิ่มความสาคัญของวันแม่ให้ย่ิงๆ ขึ้นไป ด้วยเหตุน้ี งานวันแม่จึงเป็นวันแม่ประจาปีของชาติตามประกาศของ รัฐบาล ฯพณฯจอมพล ป.พิบูลสงคราม แต่โดยทั่วไปเรียกกัน วา่ วันแม่แหง่ ชาติ ต่อมา พ.ศ. 2519 ทางราชการได้เปลี่ยนให้ถือเอา วั น เ ส ด็ จ พ ร ะ ร า ช ส ม ภ พ ข อ ง ส ม เ ด็ จ พ ร ะ น า ง เ จ้ า สิ ริ กิ ติ์ พระบรมราชินีนาถ คือ วันที่ 12 สิงหาคม เป็นวันแม่แห่งชาติ เ ร่ิ ม ใ น ปี พ . ศ . 2 5 1 9 เ ป็ น ต้ น ม า จ น ถึ ง ปั จ จุ บั น

บรรณานุกรม ปราณี ปราบรปิ แู ละคณะ. จดหมายเหตงุ านเฉลิมพระเกียรติ สมเด็จพระนางเจ้าสริ กิ ติ ิ์ พระบรมราชินีนาถ เน่อื งใน โอกาสพระราชพิธมี หามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 7 รอบ 12 สิงหาคม 2559. กรุงเทพฯ:กระทรวง ศกึ ษาธกิ าร,2561 พมิ พพ์ ลอย ณ พานิช. ประวัติวนั สาคญั ของประเทศไทย. ม.ป.ท. 2553.