การจรรโลงประชาธิปไตยชุมชน

วารสารศกึ ษาศาสตร ฉบับวจิ ยั บัณฑติ ศึกษา มหาวิทยาลยั ขอนแกน 21 ปที่ 10 ฉบับท่ี 2 ประจาํ เดอื น เมษายน - มถิ ุนายน 2559 Journal of Education Khon Kaen University (Graduate Studies Research) http://ednet.kku.ac.th/edujournal การสรางและจรรโลงประชาธปิ ไตยชมุ ชนในจังหวัดสงขลา Local Democratization in Thailand: A Case Study of Songkhla’s Community ชยั วฒั น โยธ1ี * สมิหรา จิตตลดากร2 ไชยนั ต ไชยพร3 และ ประภาส ปน ตบแตง 4 Chaiwat Yote1* Smira Chittaladakorn2 Chaiyan Chaiyaporn3 and Prapart Pintobtang4 1 สาขาวิชาการเมอื ง คณะรัฐศาสตร มหาวิทยาลยั รามคาํ แหง Educational Politics, Faculty of Political Science, Ramkhamhang University 2 รองศาสตราจารย, สาขาวชิ าบรหิ ารรัฐกิจ คณะรัฐศาสตร มหาวทิ ยาลยั รามคาํ แหง Associate Professor, Educational of Public Administration, Faculty of Political Science, Ramkhamhang University 3, 4 รองศาสตราจารย, ภาควิชาการปกครอง คณะรัฐศาสตร จุฬาลงกรณมหาวทิ ยาลัย Associate Professor, Department of Government, Faculty of Political Science, Chulalongkorn University บทคัดยอ การวิจัยในครั้งน้ีมีวัตถุประสงคเพื่อศึกษาเง่ือนไขที่เอื้อตอการเกิดประชาธิปไตยชุมชนในสังคม การเมืองไทย ศึกษากลไกในการสรางประชาธิปไตยชุมชนและศึกษากระบวนการจรรโลงประชาธิปไตยชุมชนในสังคมการเมืองไทย โดยถอดบทเรยี นจากประสบการณชมุ ชน 3 แหงในจังหวัดสงขลาไดแก ชมุ ชนควนรู ชมุ ชนรตั ภมู แิ ละชมุ ชนคหู าใต ผลการวจิ ยั พบวา 1) เงอ่ื นไขทเี่ ออื้ ตอ การเกดิ ประชาธปิ ไตยชมุ ชนประกอบดว ย 2 สวนสําคญั คอื 1.1) ปจจยั ภายในชมุ ชนท่ีเปน แรงยดึ เหนีย่ ว ทางสังคม อาทิความเปนเครือญาติในทางสายเลือดและทางพิธีกรรม รวมถึงลักษณะภูมิชุมชนท่ีกอใหเกิดการปฏิสัมพันธกัน ของคนในชุมชน 1.2) ปจ จัยภายนอกชุมชน ทเ่ี ปนผลมาจากรัฐธรรมนูญแหง ราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2540 และ พ.ศ. 2550 ที่หลายมาตรามีเจตนาในการกระจายอํานาจใหองคกรปกครองสวนทองถิ่น ใหพึ่งตนเอง มีอิสระในการตัดสินใจในกิจการ ของทองถ่ิน และดวยเจตนารมณดังกลาวเปนผลใหเกิดพระราชบัญญัติสภาพัฒนาการเมือง และพระราชบัญญัติสภาองคกร ชุมชน ในป พ.ศ. 2551 ซ่ึงนับเปนจุดเริ่มตนของการเมืองใหมที่ยอมรับชุมชนใหมีปฏิบัติการควบคูกับทองถิ่นและทองที่ 2) การสรา งประชาธปิ ไตยชมุ ชนเปน ระบบการขบั เคลอ่ื นชมุ ชน โดยใชก ลไกอยา งเปน ทางการและไมเ ปน ทางการในการรวมกลมุ แกนนาํ และการรวบรวมสมาชกิ เพอ่ื การมสี ว นรว มในการปรกึ ษาหารอื ในกจิ การสาธารณะ 3) กระบวนการจรรโลงประชาธปิ ไตย ชุมชนเปนปฏิบัติการในการหนุนเสริมการมีสวนรวมในภาคปฏิบัติ โดยมุงใหเกิดการปฏิสัมพันธในลักษณะของการมีเวที ในการจบั เขาคุย สนทนาปรึกษาหารืออยา งมสี วนรว มทส่ี ะทอนถงึ การใหสทิ ธกิ ับประชาชนในทางตรงมากยิ่งขนึ้ คาํ สาํ คญั : การสรา งประชาธปิ ไตยชมุ ชน, การจรรโลงประชาธปิ ไตยชมุ ชน, ประชาธปิ ไตยชมุ ชน, ประชาธปิ ไตยแบบมสี ว นรว ม ในการปรึกษาหารือ * Corresponding author. Tel.: Mobile +66 (0)9-1845-3888 E-mail address : [email protected]

22 วารสารศกึ ษาศาสตร ฉบับวิจยั บณั ฑติ ศึกษา มหาวทิ ยาลยั ขอนแกน ปท ี่ 10 ฉบบั ที่ 2 ประจําเดือน เมษายน - มิถุนายน 2559 Abtract This research is purposed to study the condition which impacted of having the democratic community in Thai society, study how to grow democratic community and study the sustainable approach of the democratic community in Thai society though drafting the community experiential lessons in 3 locations in Songkra such as Klun-roo community, Rattapoom community and Kuha-Tai community. The research found that 1) there 2 sustainable conditions of having democratic community are 1.1) the community’s internal factor which is able to count on the society so as the relatives and Thai custom also community’s knowledge that affected to villager relationships. 1.2) the community’s external factor which affected by Constitution of the Kingdom of Thailand 1970 and 2007 meant that the decentralization in local administration is to rely on yourselves, have autonomous thinking to decide of local enterprise. Moreover, from the intention is affected to have the Office of the Political Development council and the community organizations act 2008 which is the started point of new politics that can be acceptable in the community to operate together with local and ward. 2) The formation of democratic community is the driven process though formal and informal mechanism in being participants of the mainstay and members in order to have more participate in consult of Public affairs 3) The sustainable approach of the democratic community is the performance of practical participated promotion by focusing on the interaction having a consultable board that every villager is able to be participated to reflect of giving the public Rights more directly. Keywords: The Democratic Community Forming, the Sustainable Approach of the Democratic Community, the Democratic Community, Deliberative Democracy บทนํา เพมิ่ ขยายฐานทางความคดิ ของประชาธปิ ไตยในสงั คมการเมอื ง จากปรากฏการทางการเมืองไทยนับต้ังแตป พ.ศ. ไทย เนื่องจากประชาธิปไตยชุมชนไดเสนอถึงการใชแนวคิด ประชาธิปไตยทางตรงเขาไปหนุนเสริมประชาธิปไตยแบบ 2535 เปนตนมา กลาวไดวาประชาธิปไตยไทยมีการลงราก ตวั แทนและใหค วามสาํ คญั ในทางปฏบิ ตั ไิ ปสฐู านรากคอื ชมุ ชน ปกฐานเปนประชาธิปไตยเต็มใบ ท่ีมีพัฒนาการจากรูปแบบ ประชาธิปไตยแบบตัวแทนซ่ึงลักษณะเดนสําคัญคือ การมี การกลา วถงึ ประชาธปิ ไตยชมุ ชนจงึ เปน การผสมผสาน ตวั แทนของประชาชนทมี่ าจากการเลอื กตง้ั อนั เปน การสะทอ น ฐานคิดของประชาธิปไตยทางตรงกับประชาธิปไตยตัวแทน ถงึ สทิ ธขิ องประชาชนตามหลกั การของประชาธปิ ไตย หากแต โดยใหสิทธิเสรีภาพกับประชาชนในทางตรงผานการปรึกษา ประชาธปิ ไตยตวั แทนของไทยยงั แสดงใหเ หน็ ถงึ ปญ หาสาํ คญั หารอื ถกแถลงในกจิ การสาธารณะอยา งมเี หตผุ ล โดยมงุ หวงั หลายประการ เชน การซ้ือสิทธิ์ขายเสียงในกระบวนการ ใหเปนผลในทางปฏิบัติ อันเปนการตอบสนองตอวิถีชีวิต เลอื กต้ัง ปญหาเร่อื งระบบอปุ ถมั ภค าํ้ ชแู ละการเลน พรรคเลน ของประชาชนเปน สาํ คญั และดว ยความสาํ คญั นป้ี ระชาธปิ ไตย พวก หรือปญหาเร่ืองการเลือกตั้งถูกทําใหเปนเพียงธุรกิจ ชุมชนจึงมีขอคํานึงถึงการไดมาซึ่งตัวแทนท่ีมีคุณภาพ และ ของการแสวงหาคะแนนเสียงทางการเมืองดวยการลงทุนซ้ือ มีประสิทธิภาพเพียงพอตอการปฏิบัติงานท่ีตอบสนองตอวิถี และกลายเปนกระบวนการสรางความชอบธรรมใหกับกลุม ชีวิตประชาชนในระบอบประชาธปิ ไตย นักธุรกิจการเมืองท่ีมุงเขาไปแสวงหาผลประโยชนในระบบ การเมือง [1] ดวยฐานคิดดังกลาวท่ีมุงผลสูการปฏิบัติในการสราง และจรรโลงประชาธปิ ไตยชมุ ชนทเ่ี ปน การเสรมิ สรา งกระบวนการ ดวยบริบทของประชาธิปไตยแบบตัวแทนที่ปรากฏ กลุมต้ังแตการเกิดกลุมยอยที่สะทอนจากความคิดความ ในสงั คมการเมอื งไทย เปน การแสดงใหเ หน็ ถงึ ความบกพรอ ง ตองการของประชาชนเอง และพัฒนาสูความเปนกลุมภาคี และความไมพอเพียงของประชาธิปไตยแบบตัวแทน ท่ีไม เครือขายชุมชน ซึ่งในปฏิบัติการของการสรางและจรรโลง สามารถตอบสนองความตองการตามวิถีชีวิตของประชาชน ประชาธิปไตยชุมชนนั้นจะแสดงใหเห็นถึงฐานคิดท่ีเปน ไดอยางเพียงพอ ดังนั้นในการพัฒนาประชาธิปไตยของไทย ลักษณะเดนของประชาธิปไตยทางตรงคือ การใหสิทธิกับ ในลักษณะประชาธิปไตยชุมชนจึงเปนทางเลือกหน่ึงในการ ประชาชนในการเขา มามสี ว นรว มในกจิ การสาธารณะโดยตรง

วารสารศึกษาศาสตร ฉบับวจิ ยั บณั ฑติ ศกึ ษา มหาวทิ ยาลัยขอนแกน 23 ปท ี่ 10 ฉบบั ท่ี 2 ประจาํ เดือน เมษายน - มิถนุ ายน 2559 กลา วคอื การท่ปี ระชาชน ทกุ คน ทกุ เพศ ทกุ วัย ทุกอาชพี มี วิธดี าํ เนนิ การวิจยั โอกาสอยางเสมอภาคเทาเทียมในกิจการสาธารณะ โดยที่ การศึกษาคร้ังน้ี ใชวิธีการเก็บขอมูลจากเอกสาร ประชาชนสามารถเสนอแนะ อภปิ ราย ถกเถยี งอยา งมเี หตผุ ล ในประเดน็ สาธารณะไดอ ยา งเทา เทยี มกัน การสัมภาษณและการสังเกตแบบมีสวนรวม โดยใชวิธีการ ศึกษาและการวิเคราะหข อ มูลในเชงิ คณุ ภาพ วัตถปุ ระสงคของการวิจยั 1. เพ่ือศึกษาเง่ือนไขที่เอื้อตอการเกิดประชาธิปไตย 1. ขอมูลจากเอกสาร ซ่ึงเปน Secondary Survey ไดแ ก พ.ร.บ. สภาพัฒนาการเมอื ง พ.ร.บ.สภาองคกรชุมชน ชุมชนในสังคมการเมืองไทย พ.ร.บ. ปกครองทอ งท่ี และกฎหมายอื่น ๆ ทมี่ ีความเกย่ี วของ 2. เพ่ือศึกษากลไกในการสรางประชาธิปไตยชุมชน รวมถงึ ขอ มลู เชงิ สถติ ทิ รี่ วบรวมโดยสภาพฒั นาการเมอื ง และ ที่รวบรวมโดยสํานักงานกองทุนสนับสนุนการสรางเสริมสุข ภายใตบริบทประชาธปิ ไตยในสงั คมไทย ภาพ (สสส.) เปน ตน หรอื ผลงานวจิ ยั จากสว นราชการและสว น 3. เพอื่ ศกึ ษากระบวนการจรรโลงประชาธปิ ไตยชมุ ชน บุคคล เชน วิทยานิพนธ เปนตน ภายใตบ รบิ ทประชาธปิ ไตยในสังคมไทย 2. จากขอมูลความทรงจําการรับรูและความคิดเห็น ของบุคลากร ทั้งที่มีตําแหนงทางราชการอยางเปนทางการ ขอบเขตของการวจิ ัย และชาวบานที่เปนแกนนํากลุมภายในชุมชน ดวยวิธีการ 1. ขอบเขตดานเนื้อหา การศึกษาครั้งน้ีเปนการ สัมภาษณเจาะลกึ เปน รายบุคคล ศึกษาถึงบริบทการเมืองไทย ภายใตประชาธิปไตยในระบบ 3. ขอมูลจากกรณีศึกษา โดยกําหนดเกณฑเลือก ตัวแทน ซึ่งเปนการสังเกตปรากฏการณทางการเมืองไทย กรณศี กึ ษา ชมุ ชนทมี่ ขี นาดไมใ หญจ นเกนิ ไป โดยมปี ระชากร ในระบบตัวแทนต้ังแต พ.ศ. 2530–พ.ศ. 2556 โดยการนํา ไมเกิน 80,000 คนและมีอาณาเขตพื้นที่อยูในเขตปกครอง ปรากฏการณในชวงดังกลาวมาวิเคราะหถึง เง่ือนไข กลไก ทองท่ี ระดับอําเภอเดียวกันและมีอาณาบริเวณติดตอหรือ และกระบวนการในการสรา งและจรรโลงประชาธปิ ไตยชมุ ชน ตอ เนอื่ งกนั มกี ารจดั ตง้ั กลมุ เครอื ขา ย ซงึ่ ดาํ เนนิ การเคลอื่ นไหว โดยทําการศึกษาจากการถอดบทเรียนจากประสบการณ แบบ“ประชาสงั คม”“ประชาธปิ ไตยภาคพลเมอื ง”หรอื การคดิ คน ของ 3 ชุมชนตน แบบในจังหวัดสงขลา นโยบายเปล่ียนแปลงชุมชน หรือมีการดําเนินกิจกรรม ทางสงั คมอยางตอ เน่อื งและมีบริบททางสังคมใกลเคียงกัน 2. ขอบเขตดานพ้ืนท่ี ในการศึกษาถึงการสรางและ จรรโลงประชาธิปไตยชุมชนใน ครั้งน้ี จะจํากัดขอบเขตของ ผลการวิจัย การถอดบทเรียนจากประสบการณชุมชน โดยเลือกกรณี ในการศึกษาและการถอดบทเรียนจากประสบการณ ศึกษา 3 ชมุ ชนในจงั หวดั สงขลา ไดแ ก การดาํ รงชวี ติ ของผคู น การเปลย่ี นผา นทางการเมอื งของชมุ ชน 1) ชมุ ชนควนรู ซงึ่ เปน ชมุ ชนทม่ี ลี กั ษณะของการ และการรวมกลมุ ทเี่ กดิ ขน้ึ ในชมุ ชน ทงั้ 3 แหง สามารถสะทอ น ทําการเมืองแบบสมานฉันท ใหเห็นถึงเงื่อนไข กลไกและกระบวนการของการสรางและ จรรโลงประชาธปิ ไตยชมุ ชนทถี่ อื เปน การขยายฐานประชาธปิ ไตย 2) ชมุ ชนรตั ภมู ิ เปน ชมุ ชนทป่ี ระชาชนรว มกนั ผลกั ในสงั คมการเมืองไทยไดดังน้ี ดนั นโยบายสาธารณะเพอื่ ชมุ ชนในนาม “ธรรมนญู ลมุ นา้ํ ภมู ”ี 1. เงื่อนไขสําคัญท่ีเอ้ือตอการเกิดประชาธิปไตย 3) ชมุ ชนคหู าใต เปน ชมุ ชนทป่ี ระชาชนรวมตวั กนั ชมุ ชน มาจากตน ทนุ ทางสงั คมดง้ั เดมิ ทช่ี มุ ชนมแี รงยดึ เหนย่ี ว ภายใตเ ครอื ขา ยพทิ กั ษส ทิ ธชิ มุ ชนเขาคหู า และจดั ตง้ั โรงเรยี น ทางสงั คมท่สี ามารถแสดงรายละเอียดไดดังน้ี สิทธิชุมชนขาคูหา เพ่ือศึกษาผลกระทบและเปนเวทีสําหรับ พบปะพดู คยุ ปรกึ ษาหารอื และแสวงหาความรเู พอื่ เคลอ่ื นไหว 1.1 ชุมชนควนรู มีแรงยึดเหน่ียวทางสังคมจาก ตอสูเรียกรองสิทธิของตนอนั พึงมีตามรฐั ธรรมนญู พื้นฐานชุมชนดั้งเดิมที่ประชาชนมีความเปนเครือญาติ ซึ่งประชาชนสวนใหญเปนคนทองถ่ินด้ังเดิมท่ีมีความรักและ ท้งั น้ชี ุมชน 3 แหงในจงั หวัดสงขลา ทเ่ี ปนกรณศี กึ ษา ผูกพันกับทองถิ่นชุมชน คนในชุมชนมีการหลอมรวมใจผาน มกี ารแสดงออกถงึ กิจกรรมปฏิบตั ิการเพอื่ สาธารณะ อันเปน การขัดเกลาจิตใจจากวิถีพุทธศาสนา กลาวคือ ชาวควนรู กลไกและกระบวนการในการขับเคล่ือนประชาธิปไตยชุมชน มีความผูกพันกับผูนําทางจิตวิญญาณและมักใชวัดเปน อยางตอ เน่อื งและเปน รปู ธรรม

24 วารสารศึกษาศาสตร ฉบับวจิ ยั บัณฑิตศึกษา มหาวทิ ยาลยั ขอนแกน ปที่ 10 ฉบบั ท่ี 2 ประจําเดอื น เมษายน - มิถนุ ายน 2559 ศนู ยก ลางในการทาํ กจิ กรรมในการรวมตวั ของประชาชน ทง้ั นี้ ชุมชน ศูนยประสานงานองคการชุมชน หรือเครือขายภาค ในความใกลช ดิ ศาสนาและการทชี่ มุ ชนมผี นู าํ ทางจติ วญิ ญาณ ประชาชนกลุมตางๆ เปน ตน ท่ีเปนพระผูไดรับความศรัทธาจากประชาชนในจากรุนสูรุน สง ผลใหส งั คมชมุ ชนควนรสู ามารถหลอ หลอมคนใหม ีเหตผุ ล 3. กระบวนการจรรโลงประชาธปิ ไตยชมุ ชน เปน กระ รบั ฟง ปญ หาซงึ่ กนั และกนั ซงึ่ แสดงใหเ หน็ ไดผ า นทางลกั ษณะ บวนการปฏิบัติการที่เปนเครื่องมือในการหนุนเสริมการมี นิสัยของชาวควนรูที่เปนคนเอาจริงเอาจัง ชอบคนหาเหตุผล สวนรวมในภาคปฏิบัติใหเกิดการปฏิสัมพันธในลักษณะของ กลาหาญรักพวกพองและมีความผูกพันกับทองถิ่น มีการ การมเี วทใี นการจบั เขา คยุ สนทนาปรกึ ษาหารอื อยา งมสี ว นรว ม รวมกลมุ กันเหนียวแนน ทสี่ ะทอ นหลกั การประชาธปิ ไตยแบบมสี ว นรว มในการปรกึ ษา หารือกันในภาคปฏิบัติที่สงผลตอการเมืองในชุมชนดาน 1.2 ชุมชนรัตภูมิ ประชาชนสวนใหญเปนคน กิจการสาธารณะโดยใหสิทธิกับประชาชนในทางตรงมาก ทองถ่ินดั้งเดิมท่ีมีความผูกพันกับสายน้ํา กลาวคือ ในการ ย่ิงข้ึน ซ่ึงจากการศึกษาพบถึงลักษณะสําคัญของปฏิบัติการ ทช่ี มุ ชนมสี ายนาํ้ เปน ทรพั ยากรธรรมชาตทิ สี่ าํ คญั ทปี่ ระชาชน อยา งนอ ย 4 ประการดงั น้ี 1) การสนทนากลมุ ยอย ที่เปนการ ตองใชร ว มกนั ดวยวิถกี ารดํารงชีวติ ท่ีมีการแบงปนกอใหเกิด เปดโอกาสใหทุกคนสามารถยกประเด็นขึ้นมาพูดคุยปรึกษา การปฏิสัมพันธสงผลใหประชาชนสรางความสัมพันธตอกัน กันได 2) การจัดเวทีการเรียนรูและการจัดเวทีประชาคม ในลกั ษณะเสมอื นเครอื ญาตโิ ดยการผกู เกลอ (เกลอเขา เกลอเล) ซึ่งเปนการเปดเวทีใหทุกคนสามารถอภิปรายแสดงความคิด ซ่ึงเปนการผูกประสานความสัมพันธดวยการผสมกลมกลืน เห็นไดอยางทั่วกัน 3) การสรางขบวนการและการจัดคณะ ทงั้ ในทางวถิ ชี วี ติ ทม่ี กี ารแลกอาหารและทางวฒั นธรรมทปี่ ระสาน ทํางาน โดยมีจุดมุงหมายใหการดําเนินกิจกรรมปฏิบัติการ กันของชาวไทยพุทธและมุสลิม ซ่ึงลักษณะดังกลาว ถือเปน เปนไปอยางท่ัวถึง 4) กระบวนการในการสื่อสาร เพื่อให แรงยึดเหนี่ยวทางสังคมที่สําคัญเพราะคนในชุมชนไดเกิด ประชาชนไดรับรูและเขาถึงกิจกรรมการมีสวนรวมอยาง ความตระหนักในความเปนพวกเดียวกัน ทั้งนี้ดวยความ ทั่วถงึ กนั ตระหนักในความเปนพรรคพวกเดียวกันจึงนับเปนแรงยึด เหนยี่ วทางสังคมทเี่ ปนตนทุนสาํ คญั ของชุมชนรตั ภูมิ อภปิ รายผลการศกึ ษา จากประสบการณช ุมชนทัง้ 3 แหง ในจงั หวดั สงขลา 1.3 ชมุ ชนคหู าใต มตี น ทนุ ทางสงั คมทป่ี ระชาชน มคี วามเปน เครอื ญาตแิ ละชมุ ชนมพี น้ื ฐานทางทรพั ยากรทสี่ มบรู ณ สามารถสะทอนถึงหลักการสําคัญของประชาธิปไตยชุมชน ซ่ึงดวยวิถีชีวิตของประชาชนมีการพ่ึงพิงทรัพยากรธรรมชาติ คือ การปฏิสัมพันธอยางมีสวนรวมโดยการพัฒนาคุณภาพ ดวยวิถีเกษตรทําใหประชาชนมีการพบปะพูดคุยแลกเปลี่ยน ของประชาชนใหเ กดิ ทกั ษะในการฟง และยอมรบั การถกเถยี ง กันอยูตลอดเวลา ดวยเง่ือนไขในลักษณะดังกลาว เปนการ เชงิ เหตผุ ลดว ยกระบวนการของการมสี ว นรว มในกจิ กรรมกลมุ หลอหลอมความรูสึกของประชาชนใหตระหนักในความเปน ทม่ี กี ารปรกึ ษาหารอื ถกเถยี งกนั ภายในกลมุ อนั สะทอ นถงึ สทิ ธิ พรรคพวกเดียวกัน พูดจาภาษาเดียวกันอันแสดงถึงแรงยึด เสรภี าพของประชาชนในทางตรง ซง่ึ ความสาํ คญั ของลกั ษณะ เหน่ียวทางสังคมท่ีเปน ตนทุนทางสังคมท่สี าํ คัญ ดังกลาวนับเปนการพัฒนาประชาธิปไตยในอีกลักษณะหนึ่ง ทม่ี ีความสอดคลองกับงานเขียนสําคญั ของ เอนก เหลา ธรรม 2. กลไกในการสรา งประชาธิปไตยชุมชน เปน กลไก ทัศน [2] เร่ืองสอง นคราประชาธิปไตย ที่ช้ีใหเห็นถึงกลไก ท่ีมุงเนนใหเกิดการปฏิสัมพันธตอกันของคนในชุมชน ทั้งนี้ ทสี่ าํ คญั ในการเสรมิ สรา งประชาธปิ ไตยคอื การสรา งประชาธปิ ไตย มงุ ผลสาํ คญั ไปทก่ี ารมสี ว นรว มในการปรกึ ษาหารอื ในกจิ การ ท่ีระดับกลุม อันหมายถึง ประชาธิปไตยท่ีไมไดหมายความ สาธารณะรวมกันของประชาชนในทุกระดับ ทั้งนี้จากการ แตเพียงวารัฐยอมใหประชาชนเลือกตั้งผูนําอยางเดียว ศึกษาถึงกลไกในการสรางประชาธิปไตยชุมชนพบถึง หากยงั หมายถงึ การทส่ี ังคมตองพยายามทําอะไรดวยตวั เอง ความสาํ คัญของกลไก 2 ประการคือ กลไกการรวบรวมกลมุ ใหม ากทสี่ ดุ และตอ งเปน ผชู นี้ าํ กาํ หนดรฐั ไมใ ชร ฐั ชนี้ าํ ทาํ แทน แกนนําและกลไกการรวบรวมสมาชิก ซ่ึงมีลักษณะประกอบ สังคมอยูเสมอและดวยความสําคัญดังกลาวสามารถแสดง ดวย 4 สวนสําคัญ คือ 1) การรับรูและตระหนักในปญหา ใหเ ห็นไดตามแผนภาพดงั น้ี 2) การปลกุ ระดมอดุ มการณ 3) การสรางเวทีการเรยี นรู และ 4) การจัดคณะทํางาน ซ่ึงลักษณะสําคัญดังกลาวสงผลตอ การรวบรวมกลุมในทางปฏิบัติในลักษณะของการรวบรวม กลุมอยางเปนทางการและไมเปนทางการ อาทิสภาองคกร

วารสารศึกษาศาสตร ฉบับวจิ ัยบัณฑติ ศึกษา มหาวทิ ยาลัยขอนแกน 25 ปท ี่ 10 ฉบับท่ี 2 ประจาํ เดอื น เมษายน - มถิ ุนายน 2559 ทอ้ งถิน การเมืองการปกครอง ชมุ ชน ทเี่ ปน เงอ่ื นไขปจ จยั สาํ คญั ทาํ ใหก ารมสี ว นรว มในการรวมกลมุ นโยบายสาธารณะ ปฏขิบอตังปิกราะรชขาอชงนชใุมนชชนมุ ทชนีแมสผีดลงสใหาํ เ้เรหจ็ ็นใดน้าสนว นปขัจอจงยั ปจ จยั ภายนอก ภายเปในน คผือลจา)กเงรือฐั นธไรขรมดนา้ นญู แปรง พย.ดึ ศเ.ห2น5ีย5ว0ทหาลงสายังคมมาตรา ทม่ี เี จตนา ทอ้ งที ปรึกษา องคก์ ร ผลตอบกลบั Feedback ส่งกผรละใจหา้ปยรอะําชนาาชจนใหใอนงชคุมกชรนปมกีควรอามงสสวํานนทึกอแงลถะ่ิน ใหพึ่งตนเอง หารือ ชุมชน การเลือกตงั ในระบอบประชาธิปไตยแบบ ตวั แทน ตรมะหีอิสนรกั ะใในนคกวาารมตเัดป็สนินพใวจกใเนดกียิจวกนัารข)อปงัทจจอยังดถา้่ินนซ่ึงเจตนารมณ ตวั แทน ภูมดิชังุมกชลนาทวขีมอีขงนราัฐดธไรมร่มใหนญูญ่จเปนเนกผินลไใปนทกาําใรหเก้กิดาขร้ึนของพระราช ปฏบิสญั ัมพญนั ตั ธสิ ์กภนั าขพอฒั งคนนาใกนารชเุมมชอื นงเแปล็นะไพปรโะดรยางช่าบยญั )ญตั สิ ภาองคก ร กลไกไม่เป็ น ตวั แทน ตวั แทน กลไกอย่าง ทางการ ตวั แทน ตวั แทน เป็ นทางการ กล่มุ ชมรม กลุ่มยอ่ ย กลมุ่ ยอ่ ย กลุม่ ยอ่ ย กลุม่ ยอ่ ย สภาองคก์ ร โปสเลสคกัอรนชถทเแรดษะมองุมอืบยี่คณนือสถเชอลบปงีึะงปรนมอ้ขตนเ้านงใรงรองัวคือินสับกะดทงแวนปบััยชชนาวทาไขมุกมุงมยอพนขสอาชชเเม.บรปงังงนศนโศปา่ืคอลดใ.ซงึกทมหรนยี่2ยปึษงี่มะใมน5ไใรลหาชขีล5ชแีปะขักา้เ1ปกัหปกฏปอชษษาล็จลซบินงนรณัณกงจ่ึงวตัคทททนฒุักยกินะะีทีถเี่บัาขิสกาขดกูากํรเอรดอิาใปลังขหครงหงขา้กนอลวคกนห้ึตป้ จลงบ่อาวจนัารปดุ่ารคหาญาะไขเรวกูมกลรชชมะยมิ่มบักคอายชีเาีหคชาตทมวาย[รนตวน5อาโธฐแ]ุผาไดขมงิปาปทถมมลอยสนไริน่ี่งตํปาสกแยเภรารลทะา็จระชาพเดทมางทังธตออื ากิปงงรงลทใงไกหตมี่าามยาวร สมาคม กลุ่มยอ่ ย ชุมชน / อืนๆ เขา้ หรน่วุนมเทสารงมิ กใาหรปเมรือะงชทาีชพนอไสดรมุปีสไทิ ดธว้ ใิ ่านคทนาไงทตรยงขมาาดกยิ่งขนึ้ โดยมุง ควเานมรนู้สกึกาผรกูทพํานกั ากรบั เทมอ้ืองงถใินหเอกีกิดทมงั าวิถจีชาีวกติกขาอรงเรคียนนรูดวยตนเอง การมีส่วนร่วมในการปรึกษาหารือ แตอ่ลยะา ทง้มอสงี ถาํ ินกึมแีคลวว าเมขาแมตากมตสี ่าว งนกรันว มซใึงนขกึนารอปยรู่กกึ ับษาหารอื ซง่ึ จาก ลกั กษาณระศพกึ ษืนฐาคานน ใพนบกวาารคดวาํ รรกงชระีวทติ าํ จโึงดถยือกเาปร็ นปตฏน้ สิ ทมั ุนพนั ธก นั โดยการ ภาพประภขกอบที 1 โครงสร้างความสัมพนั ธ์ประชาธิปไตย รสกมทัฐร่ีผวาPใใใสทะธงนลหนชจสaรักมสรากภรtกั่ษงวาาํeยมาคาเลมชะmอรรนคม็ไิใแกจาํศaูปนกญนทลทึกnใกฏกาีเะป่ีแษปนจ[าีาพิบ6็สใารนพสรัตัฒ]หปดร่รวเ.ทิทศงวอ้รงวนนือมมี่.ะี่มงอบาขนคชกมีีคอกรอกา์ลไมุวกวรงธรุ่ขมาะปมมถิปปมปบขัอจึงกหไกัอสจวจกงตลคลนงจยอกัายุมรปาภยักดารใอยสแารรามคนมงยมะรํากีลสสภนาชคสี โนอต่วาวอดาญัวนงนครนชกนยกทาปํทานรเเรปับปาทํวแฏอ้วใ็ในกมนนีมงมลิบหผถากีใใชเะัตจ้กรลินนนุามกิตศาจซฐรกชลใรนึกาเ่งึาาหรนมกไเษานยีปรกี้ าะปนนกขกรรทาอรูดึกั้งระงวษกรบยวาCาวตรบหaนเนรสrากเoวรรอาlบืมิอeรง พึงขตอนงเภอางคมปีอริสะรชะาใชนนกทาพ่ีรตลดัเมสอื ินงใแจตใล นะกคิจนกจาะรเขรอยี งนรถู งึ ผลกระทบ ภาพปรชะุมกชอนบท่ี 1 โครงสรางความสมั พันธประชาธิปไตยชุมชน ทอ้ แงลถิะนยอซมึงเรจับตกนาารรตมัดณส์ดินงั ใกจลแ่าบวขบอรงวรมัฐหธมรูซร่ึงมสนาูญมารถเกิดข้ึนได เป็ นทกุผสลถใานนกทาี่รเกิดขึนของพระราชบัญญัติสภา ดขอมขออนัรีวางงเยปกปกลนฐารจอเกปักาะกรชาจนันสารชษริกางระะมรเากณปกโบาชดชา็ลแนงควจนาําะุ่มแผธนากเรไดจทนินลกปดกรงัางีผิะภกะาทนไกสกา่จรลบาตั้งแชนลรทรพมใุยวผี้วรกานส่ีาทชแนนโิงาตาเวุลผ่ีสมกชรภมขสขางดมชิงาาาอปนออรหงีสพนรใกทงรดงล่ถวแหะาทกปีสคักนตสเชรีกหากอารลรมดาม่รลวบนา็ะสธีงอมรา่สาถสใชิปวงรแวใหงึนนรากไถไนลค้ต้อเรชาับตดหะกววงยงนอ้ใวห็มานาตชแน่รามบไใลอถุมมลปเนพดสวัึชงกชีรรกะถิ้นคัทนิงคึนากาจกีขวธัอกงิดษราอราเ ทปงใฐชขามรงรตนี่กาหงริดอกพโน่กึอโลาํเาาคงนัลษชวรมเารรนืิิถอธาวงงปาLงนิี์หไสฏaดชารsิบวีวรา kัตติอืางiิ พฒั นาการเทม้ังือนงี้ปแฏลิบะัตพิกราะรทราี่เปชบนเญั คญร่ือตั งิสมภือาใอนงกคาก์ รรหนุนเสริมการมี (อา งถงึหใลนกัจกรญูารแสลภุ ะาใพน[เช3ิ]ง)ขแอลงะกาDรeปwฏeิบyตั [ิ4ด] ้วทยี่ใลหกัค ษวาณมะหมาย ชุมสชวนนใรนวปมี พใน.ศภ.าคปฏิบซัตึงิในหบัเกเิดป็กนาจรุดปเรฏิมิสตัมน้ พขันอธงในลักษณะของ เร่ืองปดรงัะกชลา่าธวิปสไอตดยคลไปอ้ งใกนบัทหิศลทกั าคงิดเดขีอยงวกLันasทkี่พi (ออสา้ งรถุปึงไดวา ดคกกวงัาาวหกสทซกบรรงึ่างาสลี่าเคแมสรรศ่ธะาูก่ปมอืืออวทาบชั กเรีดดงรอวัยทนัสถวใค้ณทนอส้ืใอหยลภใีหนงุะวเนเอมงาถปลภโรกืองพ็่ินทดกันรากานกีแยณคทยครบั ไาลจปใอวากขระหบัาฏมงป[าปทมเสก7บิรรขรัอจ้เิัศท]บะตาัาป จง)รชคกึทิธชลทยั าเยษุิกส่ีุทียขมีมธงัาบนส่ีอไืชปิอผขดนงแปนไลงอคทปตอรตขใงวนะยลธอหอาHาชแงิบกม้งมปeทาบาาคชีlปรชีเรบeยกวุกึมเนฏnมมิาดถษชaิใมบสีอืขึงานนสCวงัตึนเหใทนงําิaกาจน่ืทอเราtรราาtชวีนองืม็กจร(มมุ ตออีไชใยขารนนงางสกดถงมํามาางึาครนใสี กปนัญวกยรธนจิ กึ่ิงขงรกขษชวอ าึ้มนยัางร ประชาใธนิปจไตรูยญมิไสดุ ภเปานพเพ[ีย3ง])กาแรลปะกคDรeอwงeรyูปแ[4บ]บทหี ในหึ่ง้เพียง ลักปษรณะชะาขธอปิ งไตกยารแขบยบามยีสฐวานนรปวรมะใชนากธาิปรปไรตึกยษแาบหบารือ 4 ประการ อยางเคดวียาวมเทหามนาั้นย เหรื าอกงตปอรงะคชําานธึงิ ปถไึงตแยงไมปุมใขนอทงวิ ศิถทีชาีวงิตดวย ตัวคแอื ท1น) โทดุกยคในชส้หามลาักรกถายรกขปอระงเปดร็นะปชญาหธิาปใไดตปยญ หาหน่งึ ขน้ึ มา แกมเใกปนาลคาี กนระรวขจิเจสาขอกมรําเปปเเเางราทปดพสคทโชกรมร็ีย่าํลาีนัญยสงัุ้มคะานวคงงนสารชชมกปญักันธสี้อํานเานัีสราาพคางมทชะรรททวมหญัราชณีแ่นปนาีีเพาากาคสกมะรเกะรธกอพรดถขกีควตคปิ่วงสรงออมารคอ้าวไใราธงรตอรรงแุหาะปชบิตปูัดคยงมลเกมุไาหอแตรชาํสาะดชยูนปาน็บบมุรํปา้นวยถึงดชบแตสค่ตารงึถทนาบอกนึัปญกวัปึงนม่ีไบาบอจษแดมรปรปีสงจหงวปะาาจจซยั่นมาชนหกกจจ่ึงคุมอาปึคางกยัยัววธงขเรรรเิถภวาพิอซปืะอออ่ีาชามอื้ีชยึงงไกงรยีวสตทางวูวตัปนิใตาํธออิเี่ถิถยนคขแเขปิกียีชชมรครออบจ่ไิาจ็ีีวิวไงอืตงงงกใบิคิตตดปยเนปร1ดรขด้กเรชกปร)รดัียอว้มามุ็ะะเานตวยรงงปรชชชาื่อสฏนาายนรบิชชคตไา นตนัอืขวังิ ดานแรงยึดเหทนงั่ียนวีสทาามงาสรังถคอมธิบสางยผถลึงใปหัจปจรยั ะคชวามชสนาํ ใเนร็จชุมชน มคี วามใสนาํ กนากึรแสลระ้างตแรละหะจนรกั รใโนลคงวปารมะเปชนาธพิปวไกตเดยยีชวุมกชนั น2ไ)ดป้ จ จยั ดา นภมู วชิ่ามุ ปชรนะทชมี่ าธขี ินปาไดตไยมชใุมหชญนจ คนือเกานิ รไเปขทา้ มาํ ใาหมกีสา่วรนปรฏ่วสิ มมั พนั ธ กนั ของแคลนะในปชรมุึกชษนาเปหน าไรปือโดกยันงขา ยอง3ป)ลรกัะษชณาชะนนสิใยนั ขกอิจงกปาระรชาชน ทมเ่ีถี หูกตหผุ ลสลอาปหธราละรนอณมปี ะโรดะขนยออโงคมชรุมซงสงช่ึ ลรนากั งษททีณมาีปงะัสจดัจงงั คกัยลมเอาใือวหตมเป่อคี นกวาิคจมกนสรกอรลดมาคหลาอญง กับการศึกษาของวุฒิสาร ตันไชย [5] ท่ีเสนอถึงเงื่อนไข เพอื่ กาํ หนดเปน วาระของการประชมุ สามารถเสนอทางเลอื ก บางประการที่ทําใหประชาชนไมเขารวมทางการเมืองที่พอ และมีสวนรวมในการเลือกหรือตัดสินใจสุดทาย 2) เปนการ สรุปไดวา คนไทยขาดความรูสึกผูกพันกับทองถิ่น อีกทั้งวิถี ประชมุ ทท่ี กุ คนสามารถพดู กบั ทกุ คนไดอ ยา งทวั่ ถงึ หรอื Face ชีวิตของคนแตละทองถิ่นมีความแตกตางกัน ซึ่งข้ึนอยูกับ to face meeting 3) ในการประชุมนั้นมีการปรึกษาหารือ ลักษณะพ้ืนฐานในการดํารงชีวิต จึงถือเปนตนทุนทางสังคม อภปิ รายกนั อยา งกวา งขวางทกุ คนทตี่ อ งการมสี ว นรว มในการ

26 วารสารศกึ ษาศาสตร ฉบับวิจัยบัณฑติ ศกึ ษา มหาวทิ ยาลัยขอนแกน ปท ่ี 10 ฉบับท่ี 2 ประจําเดอื น เมษายน - มถิ นุ ายน 2559 อภปิ รายสามารถแสดงความคดิ เหน็ ไดอ ยา งเตม็ ที่ 4) มแี นวโนม ขอเสนอแนะ ที่จะพยายามใหเ กดิ ความเห็นพองรวมกนั 1. ในการสรางการมีสวนรวมในการปรึกษาหารือ ทั้งนี้ดวยหลักการและปฏิบัติการของประชาธิปไตย ของภาคประชาชนถือเปนหัวใจสําคัญของประชาธิปไตย ชุมชนท่ีกลาวมา แสดงใหเห็นถึงลักษณะสําคัญที่มีความ ชุมชน ซึ่งในการสรางกลไกและกระบวนการใหประชาชน สัมพันธสอดคลองกับหลักการของประชาธิปไตยแบบมี เขามามีสวนรวมในการปรึกษาหารือความสําคัญอยูที่การ สว นรว มปรึกษาหารือตามที่ Gutmann and Thomson (อา ง กอเกิดกลุมยอยที่ถือเปนฐานรากที่ตองอาศัยเง่ือนไขของ ถึงใน บูฆอรี ยีหมะ [8]) ไดใหความหมายถึงประชาธิปไตย ตนทุนที่มีแรงยึดเหน่ียวทางสังคม ท้ังนี้หากทองถ่ินชุมชนใด แบบรว มปรกึ ษาหารอื (Deliberative Democracy) ไวว า คอื ท่ีมีตนทุนหรือแรงยึดเหนี่ยวทางสังคมอยูในระดับท่ีไมสูงนัก การทค่ี นในสงั คมทกุ ฝา ยมโี อกาสมารว มสนทนาทางการเมอื ง ควรมกี ารสรา งแรงยดึ เหนยี่ วทางสงั คมโดยการสรา งกลมุ ยอ ย (politicaldialogue)รว มอภปิ รายสาธารณะ(publicdiscussion) ที่มาจากความตองการที่ตอบสนองตอวิถีชีวิตของประชาชน หรือแลกเปลี่ยนความเห็นสาธารณะอยางมีอิสระในฐานะ เองเปนลําดับตน เพ่ือใหประชาชนไดกอเกิดความรูสึกใน ทเ่ี ปน พลเมอื งของสงั คมหรอื ชมุ ชนอยา งเทา เทยี มกนั และเพอ่ื ความเปน พรรคพวกเดยี วกนั และเปน การสรา งเสรมิ กอ ใหเ กดิ ใหกิจกรรมเปนเคร่ืองมือหรือกระบวนการในการสรางความ ทกั ษะในการรับฟง เหตผุ ลของการถกเถียงซึง่ กนั และกนั เขา ใจรว มกนั เพอื่ แสวงหาและกอ ใหเ กดิ มตริ ว มหรอื เจตจาํ นง ทางการเมอื ง (general will) ท่จี าํ เปนสําหรับนําไปใชในการ 2. ดวยผลจากรัฐธรรมนญู ป พ.ศ. 2550 ท่ีกอใหเกิด ตัดสินใจแกปญหาทางการเมืองหรือเปนกรอบสําหรับการ พ.ร.บ.สภาองคก รชมุ ชน พ.ศ. 2551 และดว ยการหนุนเสริม พัฒนาในอนาคตของชุมชนและสังคม และจากความหมาย จากภาครัฐท่ีมีสวนสําคัญในการมุงเนนการกระจายอํานาจ ดังกลาวเม่ือพิจารณาถึงการปฏิบัติ พบถึงความสอดคลอง จึงทําใหการประสานงานหรือความรวมมือระหวางภาครัฐ กบั การศกึ ษาของ Joshua Cohen (อา งถึงในไชยันต ไชยพร หนว ยงานของรฐั กบั ภาคประชาชนเปน ไปโดยสะดวกมากขนึ้ [9]) ท่ีเสนอถึงเง่ือนไขสําคัญของประชาธิปไตยแบบปรึกษา ดงั นนั้ ชมุ ชนทอ งถน่ิ ควรขยายการจดแจง การจดั ตงั้ สภาองคก ร หารือ (Deliberative Democracy) ที่พอสรุปไดคือ การมี ชุมชนประจําชุมชนใหครบทุกตําบลและพัฒนาคุณภาพ องคก รสมาคมทเี่ ปน อสิ ระทด่ี าํ เนนิ อยา งตอ เนอ่ื งและพลเมอื ง ศกั ยภาพของสภาองคก รชมุ ชนเพอ่ื ใชเ ปน กลไกและกระบวนการ ทําหนาที่จัดโครงสรางของสถาบันตาง ๆ ท่ีมีเปาหมายอยูท่ี หรือเปนเวทีกลางในการขับเคล่ือนนโยบายสาธารณะระดับ การปรกึ ษาหารอื และมงุ ใหม กี ารปรกึ ษาหารอื ดาํ เนนิ ตอ เนอ่ื ง ชุมชนรวมกัน ท้ังนี้ดวยสภาองคกรชุมชนสามารถเปน อยางมีความเช่ือม่ันในพหุนิยมทางคุณคาและเปาหมาย เคร่ืองมอื ในการรวมประสานภาคสวนตา ง ๆ อันไดแ ก ทอ งท่ี ในสงั คมการเมือง อีกทั้งพลเมือง มีการยดึ ถอื ในกระบวนการ ทองถ่ิน และองคกรชุมชน หรือระหวางชุมชนกับหนวยงาน ปรึกษาหารือวาเปนท่ีมาของความชอบธรรม และสมาชิก ภาครัฐอื่น ๆ ท้ังน้ีเพราะผลจาก พ.ร.บ.สภาองคกรชุมชน แตละคนตางยอมรับและเคารพศักยภาพในการถกเถียง ป พ.ศ. 2551 ฉบับดังกลาวไดใ หอํานาจและใหค วามสําคัญ ของสมาชิกคนอ่ืน ๆ และท้ังนี้หากพิจารณาถึงรูปแบบและ กับภาคประชาชน คุณลักษณะอาจมีความคลายคลึงกับ ประชาธิปไตยของ ชมุ ชนตามที่DavidHald[10]ไดน าํ เสนอถงึ ตวั แบบประชาธปิ ไตย 3. ในการวิจัยคร้ังตอไปควรมีการศึกษาถึงรูปแบบ ของชมุ ชน ทมี่ ใี จความสาํ คญั พอสรปุ ไดว า ใหช มุ ชนเปน หนว ย ในการกอเกิดและการจัดการกลุมของกลุมยอยที่เกิดข้ึน พ้ืนฐานในการตัดสินใจ ซึ่งมีหลักการพ้ืนฐานท่ีสําคัญคือ ในชมุ ชนควบคกู บั การศึกษาการสรางกลไกและกระบวนการ การทําการเมืองแบบสมานฉันทโดยจัดกระบวนการใหเกิด ในการสรางและจรรโลงประชาธิปไตยชุมชนทั้งประเทศ ความเห็นพอ งตองกันในการตดั สินใจภายในชมุ ชน เพ่ือใหทราบถึงบริบทและความเหมาะสมของแตละชุมชน ท่ีมีลักษณะของภูมิชุมชนแตกตางกัน เพ่ือนํามาสรางเปน ตวั แบบ (Model) ทใ่ี ชใ นการปกครองตามระบอบประชาธปิ ไตย ใหเหมาะสมกับบริบทชุมชนแตละแหง เชน ชุมชนมุสลิม ทม่ี บี รบิ ทและวถิ กี ารดาํ เนนิ ชวี ติ ทมี่ คี วามเดน ชดั ทางวฒั นธรรม และศาสนาควรดาํ เนนิ การปกครองตามระบอบประชาธปิ ไตย ที่สนองตอบวิถชี วี ติ ในบริบทใด

วารสารศึกษาศาสตร ฉบบั วจิ ัยบณั ฑติ ศกึ ษา มหาวทิ ยาลัยขอนแกน 27 ปท่ี 10 ฉบบั ท่ี 2 ประจาํ เดอื น เมษายน - มถิ นุ ายน 2559 เอกสารอา งองิ [1] Siyaranya, S. Culture and development democracy. Nontaburee : Research report Government College King Prajadhipok’s Institute. 2006. (In Thai). [2] Laothamatas, A. Two democracies in Thailand. Bangkok : Kobfai. 2010. [3] Supab, J. Principles of political science. Bangkok : Thaiwattanaphanit. 1975. (In Thai). [4] John Dewey. Democracy and education in philosophy of education. United of America : Littlefield Adam & co. 1963. [5] Tonchaiม W. Decentralization and local government. Bangkok : Tammada Press. 2002. (In Thai). [6] Carole Pateman. Participation and democratic theory. Cambridge University Press. 1970. [7] Helena Catt. Democracy in practice. London and New York : Routledge. 1999. [8] Yeema, B. Local Governance with Deliberative Democracy. Local Development Journal Volume 3, Number 1, June – September 2008. (In Thai). [9] Chaiyan Chaiyaporn. Deliberative democracy and tele-democracy and video-politics. Comparative Democratic Regimas Faculty of Political Sci- ence, Chulalongkorn University. 2011. (In Thai). [10] David Held. Models of democracy. Polity Press. 1987.