คุณธรรมและจริยธรรมในสังคมไซเบอร์

คุณธรรมและจรยิ ธรรมในสังคมไซเบอร์ สงั คมไซเบอร์หมายถึงการอยู่รวมกันของผคู้ น ทม่ี ีกจิ กรรมเชิงความสมั พนั ธ์ รวมถงึ การทำธุรกรรมซึ่ง กนั และกันทใ่ี ชด้ จิ ิทลั เปน็ ฐาน ไมข่ ึ้นกับ อาชพี อายุ เพศ ศาสนา ฐานะ ทอ่ี ยู่อาศยั ฯลฯ สงั คมไซเบอร์ ก็ไม่ แตกต่างจากสังคมบนโลกจริง แต่ส่วนใหญเ่ ราอาจจะไมเ่ ห็นตัวตนทแี่ ทจ้ รงิ แต่ทำอย่บู นระบบนเิ วศดจิ ทิ ัล เป็น พลเมอื งดิจิทลั มารวมกลุม่ ทำกิจกรรมทางสงั คมดว้ ยการใช้เทคโนโลยดี ิจทิ ัล ในสังคมใดก็ตามถา้ ทุกคนท่ีอยู่ รว่ มกันในสังคม ต่างประพฤติปฏิบตั ติ อ่ กันด้วยดี อาศยั คุณธรรมและจรยิ ธรรมที่ดี สังคมก็สงบสุข ปราศจาก ปัญหา แต่หากมีผู้ขาดคุณธรรมจริยธรรม ประพฤตปิ ฏบิ ัติเอารดั เอาเปรยี บ ก่อความไม่สงบ สงั คมก็จะวุน่ วาย ไม่สงบสขุ ย่อมต้องหาวธิ กี ารมาจดั การกับปัญหาเหล่านน้ั วิธีหนงึ่ คอื การออกกฎหมายเพอ่ื ใช้กฎหมาย แกป้ ัญหา 1 วถิ ีปฏบิ ตั ใิ นสังคมไซเบอร์ จากวิกฤติโควดิ 19 และ นโยบายประเทศไทย 4.0 ทำใหเ้ กิดการเปล่ยี นแปลงการดำเนนิ ชวี ติ ของคน ไทย ทีต่ ้องพ่งึ พาเทคโนโลยดี จิ ิทัลมากข้นึ โครงการของรฐั ทชี่ ว่ ยเหลอื ประชาชนจากผลกระทบโควดิ ทำให้ เปลยี่ นแปลงเขา้ สกู่ ระบวนการพัฒนาประชากรสู่พลเมืองดิจทิ ลั ด้วยระบบลงทะเบยี นขอรับการช่วยเหลอื การ กำหนดอตั ลักษณ์ตวั ตนทางดิจิทลั ระบบการสรา้ งตวั ตนและยนื ยนั ด้วยดจิ ทิ ลั (eKYC-Electronic Know Your Customer) เชน่ การลงทะเบียนโครงการคนละครึง่ โครงการเราไม่ทิ้งกนั เพ่ือขอรบั การช่วยเหลอื เดอื นละ 5000 บาท สามเดอื น มีการสรา้ งบญั ชี “เป๋าตงั ” มีการใชค้ ิวอาร์โค้ดรับจ่ายเงิน ฯลฯ ประชาชนส่วนใหญเ่ ริม่ คนุ้ เคยกบั การใชด้ ิจิทัลมากข้ึน เช่น การทำงานท่ีบา้ น การเรยี นออนไลน์ การซื้อของ การสงั่ อาหาร การใชบ้ ตั ร สวสั ดิการแหง่ รัฐ ในการซ้อื ขายกับรา้ นค้า หรอื ใชจ้ ่ายคนละครง่ึ ช้อบดีมีคนื เทยี่ วด้วยกนั เป็นตน้ สงั คมดิจทิ ลั หรือสงั คมไซเบอร์ จึงหมายถึงการอยูร่ วมกนั ของผู้คน ทม่ี กี จิ กรรมเชงิ ความสัมพันธ์ รวมถงึ การทำ ธรุ กรรมและกจิ กรรมซงึ่ กันและกันท่ีใชด้ ิจิทลั ไม่ขึน้ กับ อาชีพ อายุ เพศ ศาสนา ฐานะ ที่อย่อู าศัย ฯลฯ สงั คม ไซเบอร์ กไ็ มแ่ ตกต่างจากสังคมบนโลกกายภาพ แต่ส่วนใหญ่เราอาจจะไมเ่ หน็ ตัวตนทแี่ ท้จรงิ เหมอื นในโลก กายภาพ สังคมดิจทิ ัลจึงมีความหมายเกีย่ วกบั ความสัมพนั ธ์ของคนกับสภาพแวดลอ้ มทางดา้ นดิจทิ ลั สังคมไซ เบอร์ จึงเกดิ จากกล่มุ บุคคลที่มคี วามสนใจรว่ มกันไม่ว่าจะอยูท่ ใ่ี ด จงั หวัดใด มคี วามคิด วัฒนธรรม ประเพณี รว่ มกนั มารวมกลมุ่ ทำกจิ กรรมทางสังคมดว้ ยการใชเ้ ทคโนโลยีดจิ ิทลั ทงั้ นเ้ี พราะอนิ เทอร์เน็ต ทำให้การรวมตัว ทางไซเบอร์ไดง้ ่าย มสี ิ่งทน่ี ่าสนใจ ไรข้ อบเขต เวลา ระยะทาง ส่งขอ้ มูลขา่ วสารท่รี วดเร็ว การรวมกลุม่ เปน็ สังคมไซเบอร์ ช่วยให้มนษุ ยส์ ามารถสรา้ งและพฒั นาส่งิ ตา่ ง ๆ ให้ประสบความสำเร็จไดม้ ากย่ิงข้นึ แนวทางปฏิบัติท่ดี ีในสังคมไซเบอร์ ชีวิตวถิ ใี หมใ่ นสังคมไซเบอร์ จึงตอ้ งมแี นวปฏิบตั ิทีด่ ี ในกรอบคุณธรรม จรยิ ธรรม เชน่ เดยี วกับสงั คมกายภาพ เพราะการอยู่ร่วมกัน มีการตดิ ต่อสื่อสาร พบปะกัน ในยุคข้อมลู ข่าวสาร ข้อความทีน่ ำเสนอในสอ่ื ควบคมุ การกระจายข่าวสารไดย้ าก เพราะเทคโนโลยที ำให้ขอ้ มูลขา่ วสารเคล่ือนที่ไว

ดงั นั้นการดำเนินกิจกรรมออนไลนใ์ นสังคมไซเบอร์ ใช้สื่อในยคุ วิถใี หม่ จึงมีขอ้ ควรและแนวปฏบิ ัตพิ นื้ ฐาน ดงั ต่อไปนี้ ปฏบิ ตั ิตามกฎระเบียบสงั คม (Social contract) ในทกุ สังคมจะมีระเบยี บปฏบิ ัติ มปี ระเพณีวฒั นธรรม ความ เชอ่ื ท่ที ำใหป้ ระพฤติดีประพฤตชิ อบเปน็ ของตัวเอง เช่นในสังคมองค์กร บริษทั มหาวิทยาลยั โรงพยาบาล มี การออกกฎระเบียบของตวั เอง ดังนนั้ เมอ่ื อยู่องค์กรใด ต้องปฏบิ ัติตามกฎ ระเบยี บ ข้อบังคับขององค์กร ปฏบิ ัติ ตามแบบแผนที่ดีของสังคม ชุมชน นั้น ๆ การแบ่งปนั ความสุข เป็นหลักการพ้ืนฐานการปฏบิ ัตงิ า่ ย ๆ หากเราไม่ชอบอะไร หรือไม่อยากให้ใครมาทำกบั เรา กอ็ ย่าทำอย่างน้ันกบั ผู้อน่ื ซ่ึงเปน็ หลักการทางปฏิบตั ทิ ่ีทำให้เกิดการทำงานรว่ มกนั อยา่ งมีความสุข สงบ และก่อประโยชน์รว่ มกัน เชน่ การสง่ ข้อความระหวา่ งกันในวงสนทนา พึงระลึกเสมอว่า ได้ปฏิบัติตอ่ ผู้อนื่ เหมือนที่อยากให้ผู้อ่ืนปฏิบัติต่อเราเช่นน้ัน ดังน้ันจึงต้องปฏิบตั ิโดยสุภาพและเคารพซง่ึ กันและกัน ศลี ธรรม (Moral) ในการดำเนนิ ชีวิตของทกุ คนมีหลกั ทางด้านศาสนา หรือหลักศีลธรรม ในการใช้ชวี ติ วถิ ีใหม่ ก็ ต้องคำนึงถงึ สงิ่ ทีท่ ำไปไมข่ ดั กับศลี ธรรม เช่น การใหข้ ้อความท่เี ป็นเท็จ การทำร้ายกัน การลกั ขโมย กฎหมาย (IT Law) หากกฎระเบยี บทางสงั คมและการอยูร่ ่วมกันไมส่ ามารถควบคุมให้มีความสงบสขุ ได้ ก็ จำเป็นตอ้ งใช้กฎหมายควบคุม ซง่ึ ในปัจจบุ ันประเทศไทยมีกฎหมายท่ีเกีย่ วข้องกับการใช้ดจิ ทิ ลั อย่หู ลายฉบับ ท่ี สำคัญคือ พรบ การกระทำความผดิ ทางคอมพวิ เตอร์

แนวทางปฏบิ ัตทิ ่ดี ีในสงั คมไซเบอร์ กจิ กรรมหลายอยา่ งในชวี ติ วถิ ีใหม่เกีย่ วข้องกบั ดจิ ิทัล เรามีการใช้สือ่ สงั คมกนั จนเป็นเร่อื งปกติ เรา สรา้ งโลกการอยูร่ ว่ มกนั ทเ่ี สมือนจรงิ มากขึ้น คุณธรรม จริยธรรม วิถีปฏิบตั ิ ระเบยี บ ประเพณี กฎหมาย จงึ ต้อง พฒั นาตามใหท้ นั กับการเปลยี่ นแปลงกับการดำเนนิ ชวี ิตท่ีใช้เทคโนโลยสี มัยใหม่ ท่ีมีพลังขับเคล่ือนได้รวดเร็ว ทำใหส้ ามารถขยายกรอบการทำงานไม่ขน้ึ กับเวลา ไร้พรมแดน เขา้ ถึงไดท้ ุกหนทกุ แหง่ เทคโนโลยีชว่ ยทำงาน แบบอตั โนมตั ิ แบบเสมอื นจริง และต้องช่วยกันทำใหส้ งั คมสงบสขุ

ตวั อยา่ งส่อื สงั คม

2 คุณธรรมพน้ื ฐาน สิทธิ หน้าท่ี ในชีวติ วิถีใหม่ ชวี ติ เมื่อก่อนอยู่กับโลกกายภาพ ท่เี หน็ หนา้ กนั สงั คมจงึ เชื่อมโยงกันทางกายภาพ แม้แต่การใช้ส่อื แบบ ดัง้ เดมิ เป็นส่ือทีก่ ระจายขา่ วสารแบบทางเดยี ว เช่น ทวี ี วิทยุ หนังสอื พิมพ์ แต่ด้วยเทคโนโลยีสมัยใหมท่ ำให้ เชอ่ื มโยงกันทางโลกไซเบอร์ มีการโต้ตอบกันไดท้ นั ทีทันใด ข่าวสารท่ีไดร้ ับมาจากทุกทิศทาง ผรู้ ับขา่ วสารมกี าร โตต้ อบเหมือนเป็นการสนทนากันได้ สอื่ ใหม่จึงเปน็ ส่ือที่ทุกคนมีสว่ นร่วม เปน็ สื่อของสังคม ผคู้ นในยคุ วถิ ใี หม่ เช่อื มโยงกนั ทางดจิ ทิ ลั มีกิจกรรมร่วมกันในโลกไซเบอร์ สอ่ื สารกนั ด้วยเทคโนโลยี การรว่ มกิจกรรมกันในกลมุ่ เปน็ สงั คมดิจทิ ัล เพือ่ ความเป็นอยใู่ นสงั คมท่สี งบสุข และสร้างประโยชน์รว่ มกนั การอยู่รว่ มกนั ในสังคมจงึ ต้อง ยึดหลัก และวิถีปฏิบัตทิ ่ีดีงาม เพอ่ื จรรโลงสงั คมให้ย่งั ยนื คณุ ธรรม จริยธรรม เปน็ หลกั พ้นื ฐานการอยรู่ ่วมกนั คุณธรรมและจริยธรรมพ้นื ฐาน : ในสังคมใดก็ตามถา้ ทกุ คนทีอ่ ยู่รว่ มกนั ในสังคม ต่างประพฤติปฏิบัติ ตอ่ กันดว้ ยดี อาศยั คุณธรรมและจริยธรรมที่ดี สังคมกส็ งบสุข ปราศจากปัญหา แตห่ ากมีผ้ขู าดคณุ ธรรม จรยิ ธรรม ประพฤตปิ ฏบิ ัติเอารัดเอาเปรยี บ ก่อความไม่สงบ หรอื สรา้ งความวุ่นวายใหส้ งั คม สงั คมก็ไมส่ งบสุข ย่อมต้องหาวธิ ีการมาจัดการกับบคุ คลเหลา่ นน้ั วธิ ีหนึง่ คอื การออกกฎหมายเพ่ือใชก้ ฎหมายแก้ปญั หา คุณธรรม และจริยธรรมจึงอยูเ่ หนือกวา่ กฎหมาย

พน้ื ฐานการทำงานร่วมกนั และการอยูร่ ่วมกัน ต้องการความสงบสขุ แตห่ ลายคนอาจจะลืมและมอง ตนเองเปน็ ศนู ย์กลางมากเกนิ ไป ดงั นัน้ หลักปฏิบัตทิ ่ดี อี ย่างหนึ่งของสังคมท่ีควรนำมาใช้ในการดำเนนิ กิจกรรม ในไซเบอรร์ ่วมกันคอื ต้องคำนึงถงึ ผทู้ ่ใี ชง้ านร่วมอยู่ด้วย และต้องเห็นอกเห็นใจ แบ่งปนั เออ้ื อาทรต่อกัน นอกจากนี้ การใชท้ รัพยากร การใช้บรกิ ารรว่ มกัน ผู้ใช้พงึ ศึกษา ทำความเข้าใจข้อกำหนดการใหใ้ ช้ ใหบ้ ริการ (Term of use) ยึดถือและปฏิบัตติ นตามกฎระเบียบและข้อบงั คบั ต่าง ๆ ตามเงอ่ื นไข ดังนี้ ไม่ละเมดิ สิทธผ์ิ ู้อ่นื การอยรู่ ่วมกนั ต้องเคารพสิทธิซ์ ึ่งกนั และกัน โดยปกติแลว้ ผูใ้ ช้มสี ทิ ธ์ขิ องตนเองอยู่ เชน่ การ ใช้บญั ชชี อ่ื การใชโ้ ควตา้ การดำเนนิ งานต่าง ๆ เพอ่ื ประโยชน์ของตนเองภายใต้สทิ ธ์ิที่มอี ยู่ เป็นความชอบธรรม สิทธิเ์ หล่าน้มี กี ารจัดสรรและแบง่ ปนั ตามความเหมาะสมและเพ่ือประโยชน์ร่วมกนั ไมล่ ะเมิดหรือกระทำการใช้ทรพั ยากรของสว่ นรวมโดยถือสิทธิ์คิดวา่ เปน็ ของตน ทรัพยากรหลายอยา่ งเป็นของ หนว่ ยงาน องคก์ รหรือของส่วนรวม การดำเนินการจึงมลี ักษณะใชร้ ว่ มกัน การนำไปใชเ้ พ่ือประโยชน์ส่วนตน โดยไม่ขออนุญาตจึงถือวา่ ไม่ถูกต้อง ถอื วา่ เปน็ การขโมยทรัพยส์ ินไปใชเ้ พอื่ ประโยชน์สว่ นตน การปฏบิ ตั ติ ่อผู้อน่ื โดยสภุ าพและเคารพซ่ึงกนั และกนั การดำเนนิ การรว่ มกันในโลกไซเบอร์ การส่งข้อความ ระหวา่ งกันผา่ นทางอีเมล ไลน์ หรือ IM (Instant Messenger) แชต (chat) ทวีตเตอร์ เฟสบุก และเว็บบอรด์ (Web board) ควรกระทำอย่างสุภาพและเคารพซง่ึ กันและกัน หลีกเลย่ี งการกล่าวคำหยาบ คำรุนแรง ทำให้ ผูอ้ น่ื เสียหาย โดยเฉพาะอย่างยง่ิ การเขยี นขา่ วปลอม เป็นส่งิ ไม่ควรกระทำอย่างยิ่ง และอาจผดิ กฎหมาย หลีกเลี่ยงการปฏิบัตทิ ่ีอาจสร้างปญั หาใหก้ ับสว่ นรวม การดำเนินกจิ กรรมในไซเบอรอ์ าจเกิดปัญหาไดห้ ลาย อย่างท่ีมผี ลกระทบตอ่ สว่ นรวม อาทิ การส่งข่าวขยะหรือสแปม (spam) การเขยี นโพสต์ แชร์ขา่ วหลอก การส่ง อเี มลลกู โซ่ การสง่ อเี มลขนาดใหญเ่ ป็นจำนวนมาก การกระทำเชน่ นีอ้ าจทำใหร้ ะบบโดยส่วนรวมทำงานช้าลง การดาวน์โหลดข้อมูลมากเกินความจำเปน็ เปน็ ตน้ ชว่ ยดแู ลและลดปญั หาใหก้ ับส่วนรวม ในปัจจุบันปญั หาท่ีเกย่ี วข้องกบั ไวรัสและหนอนอเิ ล็กทรอนิกส์ หรือเวิรม์ (worm) บนเครือข่ายมสี งู มาก ดังน้ันผู้ใชพ้ ึงต้องระมดั ระวงั ตนเอง และตดิ ตามเรื่องราวเกีย่ วกับ ปญั หาไวรสั หมัน่ ตรวจสอบและสแกนหาไวรัส เพราะหากเคร่ืองคอมพวิ เตอรข์ องผูใ้ ชร้ ายใดติดไวรัส จะมีการ สง่ ข้อมลู ออกไปในเครือข่ายอีกเปน็ จำนวนมาก และสร้างปัญหาให้กับผู้อ่นื ได้อีกด้วย ช่วย “เปน็ หูเปน็ ตา” ใหก้ บั ผู้ดูแลระบบ ผใู้ ชง้ านในระบบมีเป็นจำนวนมาก จงึ ยากท่ีจะดูแลได้ท่ัวถึง ผู้ใช้ สามารถชว่ ย “เป็นหูเปน็ ตา” หากพบสิง่ ผดิ ปกติ ควรแจ้งให้ผดู้ แู ลระบบทราบ การดำเนินการในปัจจบุ นั มี ปญั หาเกยี่ วกบั มจิ ฉาชพี ผู้แอบอ้างใชร้ ะบบ ตลอดจนปญั หาแฮกเกอร์ (hacker) ผ้กู ่อกวนระบบ หากผใู้ ช้งาน แต่ละคนช่วย “เป็นหูเปน็ ตา” สงั เกตสิ่งผิดปกติกจ็ ะช่วยได้อกี ทางหนงึ่ เช่น สังเกตดวู า่ มีใครแอบอ้างใชบ้ ัญชี รายช่อื ของตนหรอื ไม่ ซง่ึ สามารถตรวจสอบไดจ้ ากสถติ ิการใชข้ องตนเอง ดูข้อมลู ย้อนหลัง

การใชท้ รัพยากรร่วมกนั ในสงั คมไซเบอร์ สังคมไซเบอร์ท่ีมีเป้าหมายเพื่อให้เกิดประโยชน์ตอ่ ตนเอง และส่วนรวม การดำเนินการใด ๆ จำเป็นตอ้ งอยใู่ นกรอบของการใชอ้ ยา่ งมีคุณธรรมและจริยธรรม การใชง้ านควรยดึ การปฏิบัติดว้ ยจรรยาบรรณ ตา่ ง ๆ ทเี่ ก่ยี วข้อง จรรยาบรรณการใช้อเี มล ในชีวิตวถิ ีใหม่ ทกุ คนมอี เี มลแอดเดรสที่ใช้อ้างองิ ในการรับ-สง่ จดหมาย หลายคนจึงมีโควตา้ การใช้งานจึงมขี ้อตกลงการใช้งาน เพราะทรัพยากรมจี ำกัด ผูใ้ หบ้ ริการจงึ จำกดั พึงระลึก เสมอว่ากล่องรบั จดหมายเข้าของแตล่ ะคนมไิ ด้มผี ใู้ ชเ้ พียงไม่กี่คน แต่อาจมเี ปน็ พันคน เป็นหม่นื คน ดังนั้นระบบ อาจมปี ัญหาได้งา่ ย ความรับผดิ ชอบในการดูแลตู้จดหมาย แตล่ ะคนควรจะมีความรบั ผิดชอบตรวจสอบจดหมายทุกวนั และจะต้องลบข้อความหรอื จดหมายทไี่ ม่ตอ้ งการหรือมีวิธีการจัดการท่เี หมาะสม ควรปฏิบตั ติ ามเงื่อนไขท่ีตก ลงไว้กับผู้บรกิ าร พงึ ระลึกเสมอวา่ อีเมลทีเ่ กบ็ ไวใ้ นตู้จดหมายนี้อาจไม่ปลอดภยั จรรยาบรรณการสนทนาแบบออนไลน์ บนเครือข่ายอินเทอรเ์ นต็ มโี ปรแกรมสำหรบั พูดคุยออนไลน์ เช่น ไลน์ แมสเซนเจอร์ ไอเอ็ม (IM) หรอื มีการสนทนาเปน็ กลมุ่ การประชมุ วิดีโอ การสนทนาบนไซเบอรเ์ ป็น การใชช้ อ่ งสอ่ื สารรว่ มกับผู้อ่นื ซึง่ อาจกระทบต่อการทำงานของผู้อื่น อกี ทั้งข้อความหรอื คำพดู อาจกระทบกับ ผรู้ บั ขอ้ มูล ขา่ วสารนั้น ๆ ได้ การสนทนาแบบออนไลนต์ ้องมมี ารยาทและใหเ้ กียรตกิ บั คสู่ นทนา ควรใช้วาจา สุภาพ และใหเ้ กยี รตซิ ่งึ กนั และกนั การแทรกอารมณข์ นั ควรกระทำกับผทู้ ีร่ ูจ้ กั สนิทสนมคุ้นเคยดว้ ยแลว้ เทา่ นนั้

จรรยาบรรณการโพสตบ์ นสอ่ื สงั คม ขา่ วสารท่มี ผี ้เู ขยี นนำเสนอเปดิ ประเดน็ และมีผเู้ ขียนโต้ตอบแสดง ความคดิ เห็นเพิม่ เติมนัน้ จะแพร่กระจายออกไปอยา่ งรวดเร็วและกว้างขวาง ผู้เขยี นข่าวสาร จะตอ้ งเคารพกฎ กตกิ า และมารยาทโดยเครง่ ครดั ท้งั นีเ้ พราะการกระจายขา่ วจะมผี ู้พบเหน็ และอา่ นข้อความไดต้ ลอดเวลา การ เขยี นข้อความจึงต้องอยู่ในกรอบระเบียบประเพณที ี่ดี ทสี่ งั คมยอมรับ ข้อพงึ ปฏิบตั ิทส่ี ำคัญในการใช้ส่อื สงั คม ควรเขียนเรือ่ งและข้อความให้สั้น กระชบั และตรงประเด็น ไม่กำกวม จำกัดความยาวของขา่ วสารใหเ้ หมาะสม ใช้ภาษาที่เรยี บงา่ ย สภุ าพ เข้าใจได้ หลกี เล่ยี งการใชว้ าจาไม่สภุ าพ คำรุนแรง Hate speech คำพดู กา้ วร้าว ขอ้ ความตลกขบขนั คำเฉพาะ คำกำกวม คำหยาบคาย ตลอดจนหลีกเล่ียงการเขียนโดยใชอ้ ารมณห์ รือ ความรสู้ ึกส่วนตัว หากนำผลงานเขียนของผอู้ ่นื หรือแหล่งขา่ วอืน่ ใดมาใชห้ รือเผยแพร่ต่อ ต้องระบุหรอื อา้ งองิ แหลง่ ท่ีมาของข้อความหรือแหลง่ ข่าวตามรูปแบบการอา้ งอิงที่ถกู ตอ้ ง ไมเ่ ขยี นขา่ วโคมลอย หรือขา่ วลือ (Fake news) หรอื เขียนข่าวเพ่ือความสนกุ โดยขาดความรับผิดชอบ อีกทั้งไมเ่ ขียนพาดพงิ ถึงผู้อืน่ ต้องระมัดระวัง เร่ืองการละเมิดข้อมูลสว่ นบุคคลหรอื สรา้ งความเสยี หายแก่ผอู้ ่ืน การใช้เครอื ข่ายใหป้ ลอดภยั ในปจั จบุ ันมกี ารแพร่กระจายของไวรสั และหนอนอิเล็กทรอนิกสห์ รอื เวริ ์ม เปน็ จำนวนมาก ดงั นัน้ ทุกคนจึงต้องดแู ลตวั เองและหนว่ ยงานใหป้ ลอดภัยจากไวรสั และเวิร์ม รวมถงึ การ ชว่ ยกนั ลดและระงับการแพร่กระจายของไวรสั และเวิร์ม การเปิดอา่ นอเี มล ตอ้ งแนใ่ จวา่ อเี มลมาจากแหลง่ ท่ี เชือ่ ถือได้ ทุกคร้งั ท่ีใช้อเี มล ควรคดั กรองดว้ ยสายตาก่อน หากพบสิง่ บ่งบอกท่ีน่าสงสัย อาทิ ชอ่ื อีเมลแปลกๆ ใหต้ งั้ ข้อสังเกตว่าเป็นสแปม อย่าคลกิ เรียกดูไฟล์ทน่ี า่ สงสยั หรอื คลกิ เปิดให้ทำงาน เพราะไฟล์เหลา่ น้นั อาจแฝง ดว้ ยโปรแกรมร้ายทเี่ รียกว่า โทรจนั (Trojan) หมั่นทำการปรับปรุงระบบปฏิบตั กิ าร อย่างสม่ำเสมอ หรือจะ กำหนดไว้เป็นแบบอัตโนมตั ิกไ็ ด้ ไมค่ วรใหท้ ่ีอยู่อีเมลกับผู้ไม่รูจ้ กั หรอื นำขึ้นเวบ็ เพราะจะมผี ไู้ ม่หวังดเี ข้ามาพบ แล้วนำไปใชเ้ พ่ือการสง่ สแปม

3 การคดั ลอกผลงาน การปลอมแปลงทางดิจิทลั ไดก้ ลา่ วมาในบทก่อนถึงเรือ่ งทรพั ยส์ นิ ทางปัญญา (Intellectual Property rights) ไวบ้ ้างแล้ว ถึง สิทธใิ นความเปน็ เจ้าของ สิทธิในการปกป้องทรัพย์สินทางปัญญาที่อยู่ในรูปดิจทิ ลั การใชป้ ระโยชน์ การละเมิด ความเสยี หายที่เกิดขึน้ ทรัพย์สินทางปัญญาเป็นเร่ืองที่ซบั ซ้อนและละเอยี ดอ่อน ข้อมูล ข่าวสารท่เี ผยแพรใ่ น ปัจจุบันอย่ใู นรูปแบบดจิ ิทลั ซ่ึงมีได้ตั้งแต่ ข้อความ เอกสาร อบี ุก เสยี ง เพลง คนตรี ภาพ ภาพทีส่ รา้ งแบบ แอนเิ มชนั วดิ ีโอ ผลงานสรา้ งสรรคเ์ หล่านม้ี กี ารประกาศสิทธไิ ดห้ ลายรูปแบบ ในหัวเร่ืองนี้จะเนน้ เร่อื งการใช้ ผลงานทางดจิ ิทลั อย่างมคี ุณธรรม จริยธรรม ไม่ละเมิดสิทธิ ดงั น้นั ก่อนการนำมาเผยแพร่ หรอื ทำซ้ำ ต้อง เขา้ ใจสิทธิทางด้านทรัพย์สนิ ทางปัญญา งานทว่ั ไปไมว่ า่ จะเปน็ งานวรรณกรรม นาฏกรรม ศิลปกรรม โปรแกรมคอมพวิ เตอร์ ภาพวาด ภาพถา่ ย สง่ิ พมิ พ์จะได้รบั ความคุ้มครองทันที โดยไม่มคี วามจำเปน็ ต้องจดลขิ สทิ ธิ์ สิทธิ์น้ีจะยงั คงมีอย่ไู ปอีก50 ปี นับจาก ผู้สรา้ งสรรคเ์ สียชีวิตไปแลว้ หรือถ้าเป็นนติ บิ ุคคล ก็ให้นบั ตงั้ แตว่ ันท่เี ผยแพร่ผลงานแล้ว จากข้อมูลตาม พ.ร.บ ลิขสทิ ธิ์ วรรณกรรมของสุนทรภู่ ถอื ว่าเป็นทรัพยส์ นิ สาธารณะ (Public domain) แตใ่ นทางจรยิ ธรรมแลว้ การ นำงานของใคร ถึงแมจ้ ะไมม่ ีลิขสิทธกิ์ ค็ วรใหเ้ กียรติ กบั ผ้สู รา้ งผลงาน โดยการอา้ งอิงแหล่งท่ีมาหรอื ผู้ สรา้ งสรรค์ผลงานเสมอ การคน้ หาข้อมลู ภาพ งานสรา้ งสรรค์ไมว่ า่ จะเปน็ งานวรรณกรรม งานศลิ ปะ โปรแกรมคอมพวิ เตอร์ ฯลฯ งาน ตา่ ง ๆ สามารถแบ่งได้หลายรูปแบบ เช่น แบบทส่ี ามารถนำไปใชต้ ่อได้อย่างอิสระ (Freeware) แตไ่ ม่สามารถ นำมาแก้ไขดัดแปลง หรอื ขายตอ่ ได้ หรือ แบบเอาไปใชไ้ ด้ตามสทิ ธิ์ท่เี จ้าของประกาศสิทธกิ ำหนด โดยปฏบิ ัติ ตามเงื่อนไขของเจา้ ของสิทธิ์ และตอ้ งไม่กระทบกับเจา้ ของสิทธิ์ ส่วนงานทีก่ ำหนดไว้เปน็ แบบ Creative commons สามารถนำไปใช้ได้ ตามกฎเกณฑท์ ่ีเจ้าของผลงานไดป้ ระกาศสิทธกิ์ ำหนดไว้ และจะต้องให้เครดิต ผลงานนนั้ และตอ้ งดูว่าเจ้าของงานให้ใชเ้ ชิงพาณชิ ย์หรือไม่ สว่ นงานอีกประเภทหนึง่ ท่ีเรียกวา่ แบบ Public domain หรือ งานสาธารณะ สามารถนำไปใช้ได้ โดยไมต่ ้องขออนุญาตแตค่ วรใหเ้ ครดิตอ้างอิงท่ีมา งาน ประเภทนี้ จะครอบคลุมผลงานทห่ี มดอายุแล้ว วรรณกรรมเก่า ๆ ท่ผี ้ปู ระพนั ธ์เสยี ชีวติ ไปแล้วนานกว่า 50 ปี แต่ควรใหเ้ ครดิตเจ้าของผลงานด้วย ถงึ แม้จะนำใช้ได้โดยไม่มปี ัญหาทางกฎหมาย ในการทำงานทางวิชาการ งานเขียน งานวิจยั ควรร้กู ฎเกณฑ์ในการนำงานสรา้ งสรรค์ เช่นภาพมาเตมิ ต่อ ดดั แปลง เช่น ทำงานวจิ ยั การระบาดของโรคซงึ่ ระบาดทจ่ี ังหวัดใดจงั หวดั หน่ึง และ ต้องการเผยแพร่ใน วารสารระดบั นานาชาติ ต้องการนำภาพแผนทป่ี ระเทศไทยมาแต่งเติมใหเ้ หน็ สถานท่ี จังหวดั ในแผนทปี่ ระเทศ ไทย ในทางปฏบิ ตั ถิ ้าวาดภาพแผนทีป่ ระเทศไทยเองกห็ มดปัญหา แตใ่ นความเปน็ จริง เชื่อว่าเกือบทุกคนจะ ค้นหารูปแผนทป่ี ระเทศไทยจากอินเทอรเ์ นต็ เช่น ถา้ ค้นหาโดยใช้ Google จะได้แผนท่ปี ระเทศไทยมากมาย เพอื่ ใหเ้ ลอื กทีจ่ ะดัดแปลงต่อเตมิ ในแผนทเี่ หลา่ นน้ั กจ็ ะมีท้ังท่มี ีลิขสทิ ธ์ิ บางรปู ให้ทำซ้ำได้ บางรูปเป็น Creative commons บางรปู เปน็ Public domain (สาธารณะ) ดงั นน้ั จึงเปน็ หนา้ ที่ของเราทจี่ ะต้องทำการ เลือก และทำความเข้าใจตามการประกาศสทิ ธทิ ่ีกำหนดไว้

ผลงานสรา้ งสรรคท์ ไี่ ม่มใี ครสามารถถือตวั เป็นเจ้าของได้ เช่น งานท่เี จา้ ของประกาศให้เป็นสาธารณะ งานทเ่ี กิด ก่อนกฎหมายลิขสิทธิ์ หรอื งานท่หี มดอายุลิขสทิ ธิ์ งานของทางราชการที่ประกาศให้เปน็ สาธารณะ โดยงานนั้น ไม่ได้ถูกคุ้มครองดว้ ยกฎหมายลขิ สทิ ธิ์ เช่น ผลงานทีเ่ คยมลี ิขสทิ ธิ์ แตเ่ จา้ ของตายไปแลว้ เปน็ เวลากวา่ 50 ปี ผลงานทผี่ ู้ผลิตไม่ต้องการให้มีลขิ สิทธ์ิอาจระบุไว้ใหเ้ ป็นสมบัตสิ าธารณะ มงี านเปน็ จำนวนมากทผ่ี เู้ ขียนไม่ทราบหรือไมเ่ จตนา แต่เขา้ ขา่ ยการแต่งเติมผิดจริยธรรมฐานดัดแปลงข้อมลู (Falsification) ตวั อย่างที่ชดั เจน เช่น รูปพยาธสิ ภาพของโรค ภาพขยายการตดิ ชิน้ เนื้อเยื่อ ภาพแถบดีเอน็ เอ ผเู้ ขียนบทความวิชาการนำภาพเหลา่ นี้ไปใชโ้ ปรแกรมแตง่ เติมรปู ให้ชัดเจนหรอื บดบังบางสิ่งบางอย่าง เช่น การ ลบรอยสกปรก เติมสใี หเ้ ขม้ ขึ้น จะถือวา่ เขา้ ข่ายการดดั แปลงข้อมลู ทนั ที เพราะผเู้ ขยี นมีแนวโน้มทีจ่ ะจูงใจ ผู้อ่านคล้อยตามผลท่ตี กแตง่ ขึ้นมา ในปจั จบุ นั วารสารจำนวนมาก จะตรวจสอบว่าภาพที่ส่งมามกี ารแตง่ เติม โดยการใชโ้ ปรแกรมคอมพวิ เตอร์หรือไม่ ถา้ มจี ะถอื วา่ เป็นการดัดแปลงขอ้ มูลและจะปฏเิ สธบทความนน้ั ทันที หรือท่ีลงพิมพ์แล้วถา้ ตรวจพบภายหลงั กจ็ ะถอดถอนบทความดังที่เคยมมี าแลว้ ในอดตี การแตง่ เติมโดยใส่ลูกศร บรรยายกำหนดช้ีจุด สามารถทำได้ การคัดลอกผลงาน (Plagiarism) เปน็ การขโมย เป็นการคัดลอกข้อความ บทความ นำเสนอความคิดของผู้อนื่ ที่ไดเ้ สนอไว้ โดยนำมาเสนอหรอื พิมพซ์ ้ำ ทำซ้ำ โดยไม่มีการบอกที่มา หรอื อ้างองิ ท่ีถูกต้องตามหลกั วิชาการ การคดั ลอกผลงานในวงวชิ าการ หรือการศึกษา ถือว่าเป็นความผิดรา้ ยแรง

การคดั ลอกผลงาน (Plagiarism) By Carrot Lord - Paint.NET / CC BY-SA 3.0 การปลอมแปลงทางดจิ ิทลั เป็นเรือ่ งของการเจตนาปลอมแปลง หลอกลวง ทำให้เขา้ ใจผิด เชน่ การ ปลอมแปลงตวั ตน อัตลักษณ์ทางดิจทิ ลั เพื่อการปลอมไปใช้สิทธิ หรือทำธุรกรรม เราได้กลา่ วถงึ ความสำคัญ ของการกำหนดอตั ลกั ษณ์ และการปกปอ้ งเพ่ือไมใ่ ห้ผู้รา้ ยเข้ามาลกั ลอบ หรือลว้ งความลบั เพื่อนำไปไปใช้สทิ ธิ์ ในการทำธุรกรรม

4 ความเป็นส่วนตัวในโลกไซเบอร์ การดำเนนิ ชวี ติ ทัง้ โลกกายภาพ และ โลกไซเบอร์ มีความต้องการความเปน็ สว่ นตวั เชน่ เมื่อเราอย่บู า้ น อยูห่ อ้ งนอน เราต้องการความเป็นสว่ นตวั วถิ ชี วี ิตใหม่เกี่ยวข้องกับการทำงานในโลกไซเบอร์ การออนไลน์ การ ใช้ข้อมลู และการใช้สือ่ ใหม่อยา่ งมาก ข่าวสาร ความรู้ ขอ้ มูลบางสว่ นเป็นข้อมูลส่วนตัว เปน็ เรือ่ งราวเฉพาะที่ เราไม่อยากให้ผู้อ่นื มารับรู้ เมื่อเราอยู่กับข้อมูล ทำให้ตอ้ งเรียนร้แู ละเกีย่ วข้องกับประเด็นตา่ ง ๆ ท่อี าจมี ผลกระทบต่อการดำเนินงาน การใช้ชีวติ ทต่ี ้องการความเป็นสว่ นตวั ข้อพงึ ปฏบิ ัติตามกรอบวชิ าชพี และ กฎเกณฑท์ างสงั คม ทางกฎหมาย ซ่งึ เป็นเร่ืองทม่ี ีประเด็นเกยี่ วข้อง การเผยแพร่ขอ้ มลู ท่ีเกย่ี วข้องกบั บคุ คล ต้องกระทำโดยไม่กระทบความเปน็ ส่วนตัว ตอ้ งแยกแยะขอ้ มูล สาธารณะ และข้อมูลสว่ นตวั ออกจากกนั ขอ้ มลู ส่วนตัว ถือเป็นสิทธขิ องบุคคลหรอื องคก์ รท่มี ตี อ่ สารสนเทศท่ี เก่ียวขอ้ งกับตนเอง เปน็ ข้อมูลเฉพาะตวั เชน่ ข้อมูลทีเ่ กย่ี วกบั นกั ศึกษา เลขบตั รประจำตัว หมายเลขโทรศพั ท์ ทอ่ี ยู่ ข้อมูลคะแนน การลงทะเบยี นเรยี นวิชาใดบา้ ง ซึง่ ถือวา่ เปน็ ขอ้ มูลส่วนตัวท่ีโรงเรยี นนำมาใช้ในการบรหิ าร และใชง้ านเฉพาะในโรงเรยี นเท่านั้น คนไข้ ก็มีสิทธขิ ้อมูลท่ีเก่ียวกบั คนไข้ ข้อมลู การเปน็ โรค ผลแลป ผลการรกั ษา โรงพยาบาลมีสิทธเิ ก่ียวกับข้อมูลทจ่ี ดั เก็บเพือ่ ประโยชนใ์ นการใช้รักษาคนไข้ จะนำไปใช้ ประโยชนท์ างด้านอ่ืนโดยเจา้ ของข้อมลู ไม่ยนิ ยอมมไิ ด้ การดูแลรักษาขอ้ มลู ให้มั่นคงปลอดภัย และการใชข้ ้อมลู อย่างเป็นธรรมทจี่ ะไมก่ ระทบสทิ ธคิ วามเปน็ ส่วนตวั จงึ เป็นเรอื่ งทผ่ี ใู้ ชข้ ้อมลู ต้องคำนึงถงึ ดังน้ัน หากนำข้อมลู สว่ นบคุ คลเผยแพรใ่ นสื่อสงั คม หรอื ส่ือใด ๆ ให้ผู้อ่นื เข้าถงึ ได้ควรตระหนกั ในเร่อื งเหล่าน้ี เพราะในปจั จุบนั มี กฎหมายรองรบั เรื่องเหลา่ นด้ี ้วย เทคโนโลยีทางด้านคอมพวิ เตอร์ ส่อื สารโทรคมนาคมสมยั ใหม่ ทำให้ชวี ติ มสี องสถานะ สถานะจริง (Real) และ เสมอื นจรงิ (Virtual) ที่อยู่ในโลกไซเบอร์ กฎหมายจงึ เข้าไปดูแลทั้งในโลกกายภาพ และไซเบอร์ ดังน้ันสถานะ ทางสังคมท่อี ยู่ในเครือข่ายสงั คมทเ่ี ชอื่ มโยงกนั ดว้ ยการสื่อสาร การใชข้ ้อมลู ข่าวสาร ซึง่ บุคคลย่อมได้รบั การ ปกป้อง ดว้ ย สทิ ธิส่วนบุคคล จะนำข้อมูลสว่ นบคุ คลไปเผยแพรโ่ ดยที่เจา้ ตัวไมย่ นิ ยอมมิได้ โดยเฉพาะในยุค อนิ เตอรเ์ น็ตท่ีเฟ่อื งฟูและคนทัว่ ไปสามารถเข้าถึงข้อมูลได้ง่าย เราอาจพบเห็นการละเมิดความเป็นสว่ นตวั เชน่ ผ้พู ฒั นาแพลตฟอรม์ เก็บข้อมูลสว่ นตวั การใชโ้ ปรแกรมคุกกีฝ้ งั ตัวเกบ็ ข้อมลู เปน็ การติดตามและสำรวจ พฤติกรรมของผใู้ ช้บนเว็บไซต์และแอบเอาขอ้ มลู สว่ นตวั ของผใู้ ชร้ ายนนั้ ไปใชเ้ พื่อผลประโยชนอ์ ่ืน ความเปน็ ส่วนตัวจึงขน้ึ กบั การเข้าถงึ ได้ เชน่ ในเฟสบุก หากเราเขยี นข้อความ บทสนทนา หรอื แสดงข้อคิดเหน็ หากใหท้ ุกคนเข้าถึงได้ กจ็ ะหมายถึงการเปน็ สาธารณะ แต่บางครัง้ ถา้ เรากำหนดเฉพาะเพอ่ื น กห็ มายถึงการ เปน็ ส่วนตัวเฉพาะกล่มุ เพ่ือน หรอื หากเรากำหนดใหเ้ ราเขา้ ถงึ ได้แต่เพียงผเู้ ดยี ว ก็หมายถึง ความเปน็ ส่วนตัว เฉพาะตวั จะเหน็ วา่ ความเป็นสว่ นตวั คือขอบเขตของการเข้าถึงขอ้ มลู ขา่ วสาร

ในสงั คมจงึ ต้องมีความพอดีระหว่างคำวา่ สาธารณะ (Public) กับ ความเปน็ สว่ นตัว (Privacy) และ กำหนดขอบเขตของความเปน็ สว่ นตวั ได้ หากทกุ ส่งิ ทุกอยา่ งเปิดเผยไม่ได้ กจ็ ะช่วยปกปิดเร่ืองสงั คมจะ ตรวจสอบได้ เช่นท่ผี ดิ จริยธรรม ศีลธรรม และเรือ่ งที่ผดิ กฎหมาย แม้แต่ความสมั พนั ธ์ และความไวว้ างใจตอ่ กันในสงั คม ก็ต้องมีความพอดี ลองนกึ ดูว่า หากทกุ อยา่ งเปน็ สาธารณะหมด การดำเนนิ กิจกรรมระหวา่ งกนั ยากขน้ึ ทำให้คนแยกตัวจากสังคมมากขนึ้ การที่ต้องให้ความสำคญั ของความเปน็ ส่วนตวั จะทำให้มีอิสระท่จี ะเปน็ ตวั ของตัวเอง มีความ รบั ผิดชอบ ทำใหเ้ กดิ ความรกั ความไว้ใจ ความหว่ งใย ความสัมพันธท์ ่ดี ีกับคนรอบข้าง นบั เป็นผลดที ำให้มีการ เจรญิ งอกงามของปัจเจกบคุ คล สร้างความนา่ เชื่อถือ สรา้ งเกยี รตยิ ศของตนเอง การเข้าถงึ ข้อมลู และการกำหนดการเขา้ ถึงเปน็ เรื่องทีต่ ้องให้ความสำคญั ในสื่อใหมท่ ่ีใช้กันอย่างกว้างขวาง เชน่ เฟสบุก มีการกำหนดการเข้าถึงได้ โดยกำหนดให้เปน็ ได้สามแบบคือ Public หรือ Friends หรอื Custom หรอื Only me Public หรือสาธารณะ คือทุกคนสามารถเข้าถึงขอ้ มูลน้ไี ด้ ส่วน Friends หรือ เพ่อื น คือใหก้ ลุ่มท่รี บั เป็นเพ่อื นเขา้ ถึงข้อมลู ได้ ซึ่งอาจมีเงื่อนไขให้เพื่อนบางคนไม่เหน็ ข้อมูลก็ได้โดยกำหนดพิเศษเพ่มิ เติม ส่วน Custom คือการกำหนดวา่ ใครจะเป็นผู้เขา้ ถงึ ข้อมูลน้ีได้บ้าง Only me คือให้เฉพาะตัวเองเหน็ เท่านัน้ ใน สภาพความเป็นจริง มักไม่คอ่ ยมผี ู้ใชก้ ำหนด เพราะยงุ่ ยากทีจ่ ะต้องกำหนดชื่อทลี ะคน ส่ิงที่พบเหน็ ในกลุ่มทาง สังคม หรือคนรุน่ ใหม่ทว่ั ไปสว่ นใหญย่ งั ขาดความใสใ่ จในเร่ืองการเข้าถึงข้อมลู อีกท้ังยงั ขาดความรูค้ วามเขา้ ใจ ในเรอื่ งนี้ ข้อความ หรือสง่ิ ทใ่ี สล่ งในเฟสบกุ มักเป็นสาธารณะทท่ี ุกคนเขา้ ถึงได้ ข้อมูลท่ีมีการเผยแพรจ่ งึ กระจาย และแลกเปลี่ยนกนั อาจสรา้ งผลกระทบในสังคมหรือมผี ลตอ่ ตนเองในภายหลังได้ พึงระลกึ ว่า ข้อความ หรอื การกระทำใด ๆบนส่อื ใหม่ จะถูกบันทึกไว้ และจะเก็บไวอ้ ย่างนนั้ สบื ตอ่ ไป ยากทีจ่ ะลบออกจากระบบใน ภายหลงั เพราะอาจมใี ครคัดลอกเอาไปเผยแพร่หรือแชร์ตอ่ ไปแล้ว หรอื ระยะเวลาผา่ นไป อาจมีผพู้ บเห็น หรือ ตรวจสอบ คน้ หาได้ในภายหลัง

การเรยี นรเู้ ร่ืองความเป็นสว่ นตัวมคี วามสำคญั ในสงั คมจรงิ เปน็ สังคมเผชิญหนา้ การดำเนินกิจกรรมตา่ ง ๆ เช่นการสนทนา มกั จะกระทำต่อหน้าผู้คน แตก่ ารสอ่ื สารในสื่อสงั คม เป็นกจิ กรรมท่ีไมต่ ้องเหน็ ตัวตน การเปิดเผยข้อมูล หรือกลา่ วเล่าเรือ่ งในกลุ่มสนทนา หนง่ึ อาจรัว่ ไหลหรอื กระจายสสู่ าธารณะได้มากมาย เช่น การเลา่ เรอ่ื งส่วนตัวของเพ่ือนคนหนึ่งใหก้ ลุ่มเพอื่ น อาจจะทำให้การกระจายต่อสู่วงสาธารณะได้ง่าย ขอบเขตของความเหมาะสมในการให้ข่าวสารจงึ เป็นเรือ่ งที่ ตอ้ งคำนึงถงึ ดงั น้ันความปลอดภยั และการปกปอ้ งตวั เองจงึ เก่ียวขอ้ งกับทุกคน ผใู้ ชส้ ่อื ใหม่จะมกี ารให้ขอ้ มูลสว่ นตวั มีการกำหนดบัญชชี ่อื ผ้ใู ช้ มีรหสั ผ่าน ในสอ่ื ใหมเ่ ชน่ เฟสบกุ มีการสรา้ งโปรแกรมประยกุ ตม์ าลอ่ ใจใหเ้ ลน่ เช่น เล่นเกม หรือทำกิจกรรมท่สี นุกสนาน ใหใ้ ส่รูปเพื่อทายอายุ หรือการใส่รูปแล้วให้สรา้ งอวาตารท์ ี่เป็นรบู การต์ นู คลา้ ยหนา้ เรา ผู้เลน่ จำเปน็ ตอ้ งตดิ ต้ังโปรแกรม ซึ่งต้องมกี ารอนญุ าตให้เข้าถึงความเปน็ ส่วนตวั บางโปรแกรมมี การฝงั คกุ ก้ี คุกก้ีคือโปรแกรมเล็ก ๆที่ลงไว้ในเคร่ืองเพื่อใหจ้ ำสถานะ หรือ เกบ็ ข้อมูลบางอยา่ งส่งกลบั ไป ซึง่ อาจเป็นการละเมิดความเป็นส่วนตวั ได้ ปจั จุบันกฎหมายกำหนดใหผ้ ใู้ ชโ้ ปรแกรมเกบ็ ข้อมลู ส่วนตัว เช่นคุกกี้ ต้องแจง้ ใหผ้ ู้ใชร้ ับรูใ้ นการใช้คุกก้ี ประการสุดท้ายท่ผี ูใ้ ช้สอื่ สงั คมควรตระหนักคือ ขอ้ มูลพฤติกรรมการใช้งานในสือ่ สงั คม จะไดร้ ับการ บนั ทึกไวห้ มด เชน่ การกดไลก์ กดแชร์ การเขยี นคอมเมนต์ การโพสต์เนื้อหา โดยเทคโนโลยีเอไอสมยั ใหม่ สามารถเรียนรแู้ ละเขา้ ใจ วิเคราะหเ์ นอ้ื หาเราได้ ทำใหท้ ราบทศั นคติ ความนิยม หรือความสนใจ ซึง่ เป็นเร่อื ง สว่ นตวั เราได้

5 กฎหมายพ้ืนฐานในโลกไซเบอร์ เม่อื มีผู้อยรู่ วมกันทำกิจกรรมต่าง ๆ ในสังคม วิถปี ฏิบตั ิต่อกนั ในสังคมจึงมคี วามสำคญั เรามกั ได้ยนิ คำ กลา่ ววา่ คณุ ธรรม จริยธรรม ทพี่ ึงปฏบิ ัติมีความสำคัญ ถา้ ทุกคนมีคณุ ธรรม จริยธรรมท่ีดี กไ็ มจ่ ำเปน็ ตอ้ งมี กฎหมาย แตใ่ นความเป็นจริง จะมีบางคนปฏิบัติตนสร้างความเดือดร้อนให้กับผอู้ ื่น หรอื สร้างปญั หาให้สงั คม จงึ จำเป็นต้องออกกฎหมายมาควบคุม และดูแลความสงบสุข ลงโทษผกู้ ระทำผิดกฎหมาย สงั คมไซเบอร์เปน็ สังคมเกดิ ใหม่ จากการใช้เทคโนโลยเี พื่ออำนวยความสะดวก เมอ่ื มผี ้ใู ชป้ ฏบิ ัตติ นไมเ่ หมาะสม จึงตอ้ งมีการออก กฎหมายมาเปน็ หลกั ปฏบิ ตั ิให้สังคมวถิ ใี หม่ในโลกไซเบอร์ยอมรับการดำเนินการ เช่นการรองรบั การทำธุรกรรม ออนไลน์ สร้างความเท่าเทยี มกับการทำงานแบบดิจิทลั ที่ใช้แทนกระดาษ กลไกการลงลายมือชือ่ แบบ อิเล็กทรอนิกส์ การยนื ยันตัวบุคคลในโลกออนไลน์ (Authentication) การดำเนินกจิ กรรมทีน่ ่าเชอ่ื ถือและเพิ่ม ระบบความม่ันคงปลอดภัย (Security) ใหก้ ารทำงานดว้ ยดจิ ิทลั ได้รับการคุม้ ครอง และยังมีกฎหมายกับผกู้ ่อ อาชญากรรมทางคอมพิวเตอร์ การคมุ้ ครองขอ้ มูลสว่ นบุคคล เป็นต้น กฎหมายมีส่วนชว่ ยทำให้สังคมสงบสุข

กฎหมายบางฉบับมไี ว้เพือ่ ให้การคุ้มครองการดำเนนิ การทางธุรกรรมที่มีการใช้งาน และแพรห่ ลาย เชน่ การใชบ้ ัตรเอทีเอ็ม การโอนเงิน การซ้ือขายของออนไลน์ การทำธุรกรรมที่ไมใ่ ช้กระดาษ มกี ารรา่ ง กฎหมาย เชน่ พ.ร.บ.วา่ ดว้ ยเรื่องการทำธรุ กรรมอิเลก็ ทรอนกิ สม์ าตั้งแต่ พ.ศ.2544 โดยหลกั การทส่ี ำคัญของ กฎหมายคือหา้ มปฏิเสธเพยี งเพราะเปน็ ธรุ กรรมทท่ี ำในแบบอิเลก็ ทรอนกิ ส์ การทำข้อมลู อิเลก็ ทรอนิกสแ์ ทน หนังสือหรอื เอกสาร การลงลายมือชื่อในข้อมลู อิเล็กทรอนิกส์ เปน็ ตน้ เพ่อื ใหธ้ ุรกิจสมยั ใหมด่ ำเนนิ การได้ นอกจากกฎหมายทตี่ ้องเขา้ มาชว่ ยการดำเนินการทางธรุ กรรมอเิ ลก็ ทรอนิกสแ์ ลว้ ยงั มกี ารออก กฎหมาย พ.ร.บ. การรักษาความมัน่ คงปลอดภยั ไซเบอร์ พ.ศ. 2562 คือ มาตรการหรอื การดำเนินการท่ี กำหนดขน้ึ เพอ่ื ป้องกนั รับมือ และลดความเส่ียงจากภยั คกุ คาม ทางไซเบอร์ท้งั จากภายในและภายนอก ประเทศ ซึ่งนบั วันจะมีความรุนแรงและชัดเจนมากยิ่งข้นึ เป็นผลกระทบต่อความมัน่ คงของรัฐ ความมนั่ คงทาง เศรษฐกจิ ความมน่ั คงทางทหาร และความสงบเรยี บร้อยภายในประเทศ ดังนน้ั เพ่ือให้สามารถปอ้ งกนั รับมือ และลดความเสยี่ งจากภัยคุกคามทางไซเบอรไ์ ด้อย่างทันทว่ งที แตก่ ฎหมายท่ีเกีย่ วโยงกับผใู้ ช้คอมพวิ เตอร์โดยตรง และการทำกิจกรรมบนโลกออนไลน์ ไซเบอร์ โดยตรง คอื พ.ร.บ. วา่ ดว้ ยการกระทำความผดิ เกย่ี วกบั คอมพวิ เตอร์ พ.ศ.2560 ท่ีปรบั ปรุงมาจากฉบับปี พ.ศ. 2550 โดยทกุ วนั นป้ี ระชาชนใชอ้ ปุ กรณท์ างเทคโนโลยีดจิ ิทลั มากขึ้น ต้ังแต่สมารท์ โฟน แท็บเล็ต คอมพวิ เตอร์ ตดิ ตอ่ สื่อสาร ใช้โซเซยี ล ทำการค้าขายออนไลน์ จึงตอ้ งมกี ฎหมายเพอ่ื ปกป้องคุ้มครองผู้สุจรติ โดยกฎหมายมีจดุ มุง่ หมายกับผู้กระทำผดิ เช่น มาตรา ๕ ผใู้ ดเขา้ ถงึ โดยมิชอบซง่ึ ระบบ คอมพวิ เตอร์ท่ีมี มาตรการป้องกนั การเข้าถงึ โดยเฉพาะและมาตรการนนั้ มไิ ด้มไี ว้สำหรับตน ต้องระวางโทษจำคกุ ไม่เกนิ หก เดอื น หรอื ปรับไมเ่ กินหน่ึงหมื่นบาท หรอื ท้ังจำทัง้ ปรบั สำหรบั ฐานความผิดท่ีสำคญั ตามพระราชบญั ญัตวิ า่ ด้วยการกระทำความผิดเกย่ี วกับคอมพวิ เตอร์ ได้แก่ การเข้าถึงโดยไม่มีอำนาจ การลักลอบดักข้อมลู การรบกวนข้อมูลคอมพวิ เตอร์และระบบคอมพวิ เตอร์ การใชอ้ ุปกรณใ์ นทางท่ีมิชอบ การปลอมแปลงและฉ้อโกงข้อมูลคอมพวิ เตอร์ การเผยแพร่สือ่ ลามกอนาจาร รวมทั้งมีบทบญั ญตั เิ กย่ี วกับอำนาจของเจ้าพนักงานในการรวบรวมพยานหลักฐานอันเกิดจากการก่อ อาชญากรรมทางคอมพวิ เตอร์ซึง่ จำเป็นตอ้ งมีมาตรการทเ่ี หมาะสม รวดเร็ว ฉบั พลนั ทันท่วงที เพราะรูปแบบ การก่ออาชญากรรมแตกตา่ งไปจากลกั ษณะการก่ออาชญากรรมทว่ั ๆ ไป กฎหมายมงุ่ เนน้ ลกั ษณะความผิดท่เี ด่นชัด เชน่ การลักลอบเข้าระบบ ทำลาย แก้ไข ดัดแปลง ทัง้ หมด หรอื บางสว่ นขอ้ มลู ผอู้ น่ื การระงบั ชะลอ ขดั ขวาง รบกวนระบบของผู้อนื่ จนทำใหท้ ำงานผิดปกติ การให้ขา่ ว หรือโพสตข์ ้อความบดิ เบือน การนำเขา้ ซึง่ ข้อมูลคอมพวิ เตอรท์ ่ีเปน็ เทจ็ หรือ ปลอมแปลงดว้ ยการโพสตข์ ้อมูลท่ี เปน็ เทจ็ ทนี่ า่ จะทำใหเ้ กดิ ความเสียหายตอ่ ผอู้ ื่น ต่อความมั่นคงของประเทศ ความปลอดภัยสาธารณะ โครงสร้างพื้นฐาน หรอื สรา้ งความต่นื ตระหนกตอ่ ผ้คู น หรือโพสต์ข้อมลู กระทบความมน่ั คง เจตนาทำใหเ้ กิด ความเสยี หาย การก่อการรา้ ย การโพสต์ภาพลามก และทสี่ ามารถแชรส์ ปู่ ระชาชนคนอ่นื ได้ การโพสต์ โดย สรา้ ง ตัดต่อ ดัดแปลง ท่ีทำให้ผู้อน่ื เสยี ชอ่ื ถูกดูหม่ินเกลียดชัง การโพสตภ์ าพผูเ้ สยี ชีวติ หากทำใหบ้ ดิ ามารดา คู่ สมรส หรือบตุ รของผตู้ ายเสยี ชอ่ื เสียง ถกู ดหู ม่นิ เกลียดชงั หรือได้รับความอับอาย

มีข้อสงสัยของหลายคนวา่ การกด Like กด Share อยา่ งไรจึงจะไม่เปน็ ความผิด โดยหลักการทว่ั ไป การกด Like ไมผ่ ิดกฎหมาย เวน้ แต่วา่ ขอ้ ความทีเ่ รากด Like นัน้ ผดิ กฎหมาย กรณเี ชน่ นจ้ี ะเส่ยี งตอ่ การผิด กฎหมาย เพราะอาจตีความว่าสนับสนุนการทำการผิดกฎหมาย การกด share โดยหลกั ทว่ั ไปคือการเผยแพร่ ขอ้ มูล ข่าวสารต่อผู้อืน่ ดงั นัน้ การที่แชรข์ ้อมลู ท่ีมีผลกระทบต่อบคุ คลอนื่ อาจผิดตาม พ.ร.บ.คอมพวิ เตอร์ 2560 โดยเฉพาะขอ้ มลู ทกี่ ระทบต่อบุคคลท่ี 3 ดงั นน้ั ถา้ ข้อมลู ต้นทางเสีย่ งต่อการทำผิดกฎหมาย จงึ ไมค่ วรแชรต์ ่อ เพราะจะมผี ลทางกฎหมายตามมา หากเขยี นคอมเมนท์ด้วยขอ้ ความทีผ่ ดิ กฎหมาย ถอื เป็นการให้ความคดิ เหน็ กรณีน้ีผิดเพราะนำเข้าระบบเอง เม่ือข้อมลู ที่นำเข้าส่รู ะบบมีความผดิ การกระทำนก้ี ผ็ ดิ การกดไลก์ กดแชร์ หรอื เขยี นข้อคิดเห็น ต้องคำนงึ ถึงหลักกฎหมาย มขี ้อมูลที่สง่ ต่อกันในไลนท์ กุ วันนีม้ ากมาย ถา้ ข้อมูลนน้ั ผิดกฎหมายจะเป็นความผดิ หรือไม่ การสง่ ตอ่ กนั ส่วนตัวน้ันนบั เป็นเรือ่ งเฉพาะ (Private) เช่นคุยกันสองคนเรากบั เพ่ือนถือว่าเป็นการภายในเป็นเรอ่ื งส่วนตัว แต่ถา้ ส่งในกลุ่ม และอาจกระจายตอ่ ถือว่าเขา้ ข่ายความผดิ กฎหมายระบวุ า่ ความผิดนน้ั ประชาชนท่วั ไปอาจ เข้าถึงได้ (Public) ซึ่งกลุ่มไลน์ควบคมุ ไม่ได้ อาจทำใหป้ ระชาชนทว่ั ไปอาจเขา้ ถึงข่าวสารนั้นได้ ข้อพิจารณาที่ควรใหค้ วามสนใจ การนำเขา้ ส่รู ะบบคอมพวิ เตอร์เป็นข้อมลู คอมพิวเตอร์ทันที ถือเปน็ องค์ประกอบแรก ขอ้ มูลเป็นข้อมลู เท็จ เปน็ การระบุตัวบคุ คล เชน่ ซบุ ซิบให้ร้าย ว่าขโี้ กง ถ้าหากพสิ ูจนไ์ ด้ว่า ท่านส่งเข้าไปทำใหผ้ ู้อน่ื เสยี หายมอี ตั ราโทษ จำคกุ ไมเ่ กนิ 5 ปี ปรบั ไม่เกิน 100,000 บาท

ยังมีกฎหมายอกี ฉบับหน่งึ ที่กำลงั ไดร้ บั ความสนใจ คือ พ.ร.บ. คมุ้ ครองข้อมลู สว่ นบคุ คล พ.ศ. 2562 สาระหลกั สำคญั ของ พ.ร.บ. ฉบับน้ี มี 3 ประเด็นท่คี วรทำความเข้าใจ ดงั น้ี เจา้ ของขอ้ มูลต้องใหค้ วามยนิ ยอม (Consent) ในการเกบ็ รวบรวม การใช้ และการเปิดเผยขอ้ มูลสว่ น บุคคลตามวตั ถุประสงค์ท่ผี ู้เก็บรวบรวม ผใู้ ช้ แจง้ ไวต้ ง้ั แต่แรกแลว้ เทา่ น้ัน ผู้เกบ็ รวบรวมข้อมูลต้องรักษาความม่นั คงปลอดภยั ของข้อมูล ไม่ใหม้ กี ารเปล่ียนแปลงแกไ้ ข หรอื ถูก เขา้ ถงึ โดยผทู้ ี่ไม่เก่ียวข้องกบั ข้อมลู เชน่ สถานพยาบาลจะต้องเกบ็ ข้อมูลของผู้ป่วยให้เปน็ ความลับและไม่ เปิดเผยใหก้ บั ผูอ้ ่ืน ธนาคารต้องเกบ็ รักษาข้อมูลและใช้ในกิจการใหบ้ รกิ าร เช่นการฝากถอน หรอื ท่ีไดต้ กลง ยินยอมในเร่ืองการทำธุรกรรม เจ้าของข้อมลู มีสิทธิ์ถอนความยนิ ยอม ขอใหล้ บหรอื ทำลายขอ้ มลู เมอ่ื ใดก็ได้ หากเปน็ ความประสงค์ ของเจ้าของข้อมูล หน่วยงานท่เี กี่ยวข้องดำเนนิ การในฐานะบคุ คลท่ัวไปหรือเจา้ ของข้อมลู ส่วนบคุ คล ก่อนจะให้ ข้อมูลสำคัญ ควรให้ความสนใจกบั เงื่อนไข มีสติรอบคอบในการใหข้ ้อมลู สว่ นบุคคลแก่ผู้ใหบ้ รกิ าร ท่ีมีการขอ ความยนิ ยอมจากเจ้าของขอ้ มูล ยกตัวอยา่ งเชน่ หลายโปรแกรมจะให้บริการแต่ให้เราอนุญาตการเชอ่ื มต่อ ระบบสมาชิกกับเฟซบุ๊ก หรือ ระบบเมล ตอ้ งดูวา่ ต้องให้ข้อมูลสว่ นตัวอะไรเราไปบ้าง ตัวเจา้ ของข้อมูลตอ้ งทำ หน้าท่ี “คมุ้ ครองขอ้ มลู ของตนเอง” ดว้ ย ไม่ด่วนยนิ ยอมหรอื ใหข้ ้อมลู โดยท่ยี ังไม่ได้ศึกษารายละเอยี ดของ ขอบเขตการใช้ขอ้ มลู ส่วนบคุ คลสำหรับหนว่ ยงานท่ีต้องมกี ารเก็บข้อมูลสว่ นบุคคล ต้องศึกษากฎหมาย เน่อื งจากมีข้อบังคับต่าง ๆ ท่ีหากมกี ารละเมดิ แลว้ จะมีผลใหเ้ กิดโทษอาญา และโทษทางปกครอง