แนวคิดการบัญชีต้นทุน

แนวคดิ และความรู้ทวั่ ไปเกย่ี วกบั การบญั ชีต้นทุนการบญั ชีแบ่งออกได้ 2 ส่วนใหญ่ๆ ดงั นี้ 1. การบัญชีการเงนิ (Financial Accounting) หมายถึง การจดั ทาบญั ชีและรายงานทางการเงินของกิจการท่ีจดั ทาข้ึนภายใตห้ ลกั การบญั ชีที่รับรองโดยทวั่ ไป หรือมาตรฐานการบญั ชี เช่น การจดั ทางบการเงินตามรูปแบบที่ยอมรับกนั โดยทว่ั ไป การตีราคาสินคา้ คงเหลือตามที่มาตรฐานการบญั ชีไดก้ าหนดไว้เป็ นตน้ 2. การบญั ชีบริหาร (Managerial Accounting) หมายถึง การทาบญั ชี และรายงานทางการเงินของส่วนงานต่างๆ ในองคก์ รใหแ้ ก่ฝ่ ายบริหารของกิจการ เพอื่ ใชใ้ นการวางแผน ควบคุม และตดั สินใจ ซ่ึงรายงานดงั กล่าวจะถูกจดั ทาข้ึนตามความตอ้ งการของฝ่ ายบริหารเทา่ น้นั เช่น การจดั ทางบประมาณรายได้การกาหนดราคาขายสินคา้ เป็นตน้ รายการ การบัญชีการเงิน การบัญชีบริหาร1. ผใู้ ชป้ ระโยชน์ บุคคลภายนอกกิจการ บุคคลภายในกิจการ2. ขอบเขตการจดั ทา เป็นไปตามมาตรฐานการบญั ชี อาจไม่เป็ นไปตามมาตรฐานการ และหลกั การบญั ชีที่ยอมรับกนั บญั ชีและหลกั การบญั ชีที่ยอมรับ3. ช่วงเวลาท่ีตอ้ งจดั ทา โดยทว่ั ไป กนั โดยทวั่ ไป อยา่ งนอ้ ยปี ละ 1 คร้ัง จดั ทาตามท่ีผบู้ ริหารตอ้ งการการจาแนกประเภทต้นทนุ (Cost Classification) 1. จาแนกตามส่วนประกอบของผลติ ภัณฑ์ 1.1 วตั ถุดบิ ทางตรง (Direct Materials) หมายถึง วตั ถุดิบท่ีเป็นส่วนสาคญั โดยตรงในการผลิตสินคา้ เช่น การผลิตเฟอร์นิเจอร์ไม้ วตั ถุดิบทางตรงไดแ้ ก่ ไม้ หรือ การผลิตเส้ือผา้ วตั ถุดิบทางตรงไดแ้ ก่ ผา้ เป็นตน้ 1.2 ค่าแรงงานทางตรง (Direct Labor) หมายถึง ค่าแรงของคนงานหรือลูกจา้ งท่ีทาหนา้ ท่ีเก่ียวกบั การผลิตสินคา้ ดงั กล่าว เช่น คา่ แรงพนกั งานฝ่ ายผลิต คา่ แรงพนกั งานควบคุมเครื่องจกั รท่ีใชใ้ นการผลิตสินคา้ เป็นตน้1.3 ค่าใช้จ่ายในการผลติ (Manufacturing Overhead) หมายถึง ค่าใชจ้ า่ ยต่างๆ ที่เก่ียวขอ้ ง 1

กบั การผลิตสินคา้ ยกเวน้ วตั ถุดิบทางตรง และคา่ แรงงานทางตรง ซ่ึงไดแ้ ก่ 1)วตั ถุดิบทางออ้ ม(Indirect Materials) เช่น การผลิตเฟอร์นิเจอร์ไม้ ไดแ้ ก่ ตะปู, กาว, กระดาษทราย 2)ค่าแรงงานทางออ้ ม(Indirect Labor) เช่น การผลิตเส้ือผา้ สาเร็จรูป ไดแ้ ก่ ค่าจา้ งพนกั งานทาความสะอาดในโรงงาน,เงินเดือนหวั หนา้ คุมคนงาน 3)ค่าใชจ้ ่ายอ่ืนๆในโรงงาน เช่น คา่ น้า ค่าไฟ (เฉพาะในโรงงาน) คา่ เส่ือมราคาเคร่ืองจกั ร คา่ ประกนั ภยั โรงงาน เป็นตน้การวเิ คราะห์ว่าเป็ นวตั ถุดบิ ทางตรงหรือค่าแรงงานทางตรงต้องเข้าตามเกณฑ์ 2 ข้อดังนี้ 1. วตั ถุดิบหรือค่าแรงน้นั เป็นส่วนประกอบท่ีสาคญั สาหรับการผลิตสินคา้ โดยตรง 2. สามารถคานวณวตั ถุดิบและคา่ แรงที่เกิดข้ึนเป็ นตน้ ทุนไดอ้ ยา่ งง่าย* วตั ถุดิบทางออ้ ม มีชื่อเรียกอีกอยา่ งหน่ึงวา่ วสั ดุโรงงาน (Factory supplies) 2. จาแนกตามความสัมพนั ธ์ทม่ี ตี ่อกจิ กรรม 2.1 ต้นทุนฝันแปร (Variable Cost) หมายถึง ตน้ ทุนที่เปล่ียนแปลงไปตามสัดส่วนของการเปลี่ยนแปลงในระดบั กิจกรรมหรือปริมาณการผลิต เช่น การผลิตน้าส้มค้นั 1 ขวด ใชข้ วด 1 ขวด ถา้ ผลิตน้าส้มค้นั 5 ขวดก็ตอ้ งใชข้ วด 5 ขวด Yตน้ ทนุ (บาท) ตน้ ทนุ ฝันแปรรวม (Total Variable Costs) X ปริมาณกิจกรรม (หน่วย) 2.2 ตันทุนคงที่ (Fixed Cost) หมายถึง ตน้ ทุนท่ีมีพฤติกรรมคงที่ ซ่ึงตน้ ทุนรวมมิได้เปลี่ยนแปลงไปตามระดบั การผลิต เช่น เช่าโรงงาน 1 หลงั ราคา 500,000 บาทต่อเดือน ผลิตรถยนตไ์ ด้ 2

10 คนั แตห่ ากเดือนใดผลิตไดม้ ากกวา่ 10 คนั ก็ยงั คงเสียคา่ เช่าเพียงเดือนละ 500,000 บาทต่อเดือนเช่นเดิม Yตน้ ทุน (บาท) ตน้ ทุนคงที่รวม (Total Fixed Costs) X ปริมาณกิจกรรม (หน่วย) 2.3 ต้นทนุ กงึ่ ฝันแปร (Semi – Variable Cost) หมายถึง ตน้ ทุนที่มีส่วนที่เป็ นตน้ ทุนคงที่และตน้ ทุนฝันแปรรวมอยดู่ ว้ ยกนั ตน้ ทุนก่ึงฝันแปรรวมจะเพมิ่ ข้ึนหรือลดลงตามระดบั กิจกรรมท่ีเพ่ิมข้ึนหรือลดลง แตจ่ ะเพ่ิมข้ึนหรือลดลงไม่เป็นสดั ส่วนเดียวกนั เช่น คา่ เช่ารถวนั ละ 100 บาท และคิดจากระยะทางท่ีใชอ้ ีกกิโลเมตรละ 1บาท ดงั น้นั ถา้ วนั ใดเช่าและใชร้ ถวง่ิ ไป 10 กิโลเมตร จะตอ้ งเสียค่าเช่าท้งั สิ้น 110 บาท(100+10) Y ตน้ ทนุ ฝันแปรรวม (Total Variable Costs)ตน้ ทุน (บาท)100 ตน้ ทุนคงท่ีรวม (Total Fixed Costs) X ปริมาณกิจกรรม (หน่วย) 3

2.4 ต้นทนุ กงึ่ คงที่ (Semi – Fixed Cost) หมายถึง ตน้ ทุนที่คงท่ีในช่วงระดบั กิจกรรมช่วงหน่ึง เม่ือช่วงกิจกรรมเปล่ียนแปลงไปตน้ ทุนคงที่จะเปลี่ยนแปลงไปดว้ ย และจะคงที่ในช่วงกิจกรรมใหม่ เช่น จา้ งหวั หนา้ คนงาน 1 คน(คา่ จา้ ง 10,000บาทต่อเดือน)เพอ่ื คุมพนกั งานฝ่ ายผลิต 30 คน แตถ่ า้พนกั งานฝ่ ายผลิตเพิม่ ข้ึนมากกวา่ 30 คนแต่ไม่เกิน 60 คน กต็ อ้ งจา้ งหวั หนา้ คนงานเพ่ิมอีก 1 คน Yตน้ ทนุ (บาท)30,00020,00010,000 X 30 60 90 ปริมาณกิจกรรม (หน่วย) 3. จาแนกตามความสัมพนั ธ์กบั หน่วยต้นทุน 3.1 ต้นทนุ ทางตรง (Direct Cost) หมายถึง ตน้ ทุนที่ฝ่ ายบริหารสามารถท่ีจะระบุไดว้ า่ ตน้ ทุนใดเป็นตน้ ทุนของหน่วยใด เช่น วตั ถุดิบทางตรง หรือคา่ แรงงานทางตรงที่ใชใ้ นการผลิตสินคา้ 3.2 ต้นทนุ ทางอ้อม (Indirect Cost) หมายถึง ตน้ ทุนร่วมท่ีเกิดข้ึนโดยไม่สามารถระบุไวว้ า่เกิดจากหน่วยตน้ ทุนใด โดยปกติแลว้ ตน้ ทุนทางออ้ มน้ีจะถูกแบ่งสรรใหแ้ ก่หน่วยตน้ ทุนต่างๆ ดว้ ยเทคนิควธิ ีในการจดั สรรตน้ ทุนวา่ ตน้ ทุนดงั กล่าวมีความสัมพนั ธ์กบั หน่วยตน้ ทุนใด ซ่ึงโดยทวั่ ไปตน้ ทุนทางออ้ มก็คือ คา่ ใชจ้ ่ายการผลิต 4. จาแนกตามลกั ษณะของต้นทนุ การผลติ 4.1 ต้นทนุ ข้ันต้น (Prime Cost) หมายถึง ตน้ ทุนท่ีเกิดข้ึนโดยตรงกบั ผลิตภณั ฑซ์ ่ึงประกอบดว้ ย วตั ถุดิบทางตรง และคา่ แรงงานทางตรง ตน้ ทุนข้นั ตน้ จะมีจานวนมากเม่ือเทียบกบั ตน้ ทุนการผลิตท้งั หมด แต่ในปัจจุบนั กิจการส่วนมากไดน้ าเทคโนโลยเี ขา้ มาใชใ้ นการผลิตมากข้ึนตน้ ทุนข้นั ตน้ จึงมีสดั ส่วนการผลิตลดลง 4.2 ต้นทุนแปรสภาพ (Conversion Cost) หมายถึง ตน้ ทุนท่ีใชใ้ นการแปรสภาพวตั ถุดิบให้เป็นสินคา้ สาเร็จรูป ซ่ึงประกอบดว้ ย คา่ แรงงานทางตรง และค่าใชจ้ ่ายการผลิต 4

5. จาแนกตามลกั ษณะของการวเิ คราะห์ปัญหาเพอ่ื ตดั สินใจ 5.1 ต้นทนุ จม (Sunk Cost) หมายถึง ตน้ ทุนที่เกิดข้ึนในอดีตและไดบ้ นั ทึกบญั ชีไวแ้ ลว้ไม่สามารถเปล่ียนแปลงไดใ้ นปัจจุบนั เช่น กิจการเซง้ โรงงานแห่งหน่ึงอายุ 10 ปี โดยตอ้ งจา่ ยเงินค่าเซง้ เป็นเงิน 20,000,000 บาท เงินจานวน 20,000,000บาทน้ีถือเป็ นตน้ ทุนจม 5.2 ต้นทุนทห่ี ลกี เลยี่ งได้ (Avoidable Cost) หมายถึง ตน้ ทุนท่ีสามารถตดั ออกหรือหลีกเลี่ยงได้ ถา้ กิจกรรมหรือแผนกใดแผนกหน่ึงยกเลิกไป เช่น กิจการยกเลิกแผนกบรรจุหีบห่อ ดงั น้นั ตน้ ทุนที่หลีกเล่ียงไดค้ ือ ค่าจา้ งพนกั งานบรรจุหีบห่อในแผนกน้นั ที่กิจการไม่ตอ้ งจ่าย เพราะแผนกถูกยกเลิก 5.3 ต้นทุนเสียโอกาส (Opportunity Cost) หมายถึง ผลประโยชนท์ ่ีคาดวา่ จะไดร้ ับในทางเลือกหน่ึง แตไ่ มไ่ ดร้ ับเน่ืองจากปฏิเสธทางเลือกน้นั โดยเลือกทางเลือกอ่ืนแทน เช่น กิจการแห่งหน่ึงนาเงิน 1,000,000 บาทของกิจการไปซ้ือหุน้ เพอ่ื หวงั ผลกาไรจากการขายหุน้ ในอนาคต ดงั น้นั ตน้ ทุนคา่ เสียโอกาส คือ ดอกเบ้ียท่ีควรจะไดร้ ับหากกิจการนาเงินดงั กล่าวไปฝากกบั ธนาคาร ซ่ึงโดยปกติตน้ ทุนคา่ เสียโอกาสจะไม่นามาบนั ทึกลงบญั ชีแต่นามาพิจารณาเพ่ือใชใ้ นการตดั สินใจ 5.4 ต้นทุนส่วนทแ่ี ตกต่าง (Differential Cost) หมายถึง ตน้ ทุนท่ีเกิดจากการเปลี่ยนแปลงไปจากการตดั สินใจเลือกกระทาอยา่ งใดอยา่ งหน่ึง ซ่ึงอาจเปล่ียนแปลงในทางเพิม่ ข้ึนหรือลดลงก็ได้ โดยปกติตน้ ทุนประเภทน้ีจะเกิดข้ึนก็ต่อเม่ือมีการเปลี่ยนแปลงวธิ ีการปฏิบตั ิไปจากเดิม เช่น กิจการแห่งหน่ึงใช้เคร่ืองจกั รมาแทนพนกั งาน ก็ควรนาตน้ ทุนของท้งั 2 ส่วนมาเปรียบเทียบกนั เพ่ือหาส่วนแตกต่าง และเลือกทางเลือกท่ีมีตน้ ทุนต่าสุด 6. จาแนกตามหน้าทีง่ านในสายการผลติ 6.1 ต้นทนุ แผนกผลติ (Cost of Production Departments) หมายถึง ตน้ ทุนต่างๆที่เก่ียวกบั การทางานของเครื่องจกั ร คนงาน และค่าใชจ้ า่ ยอื่นๆที่เกิดข้ึนในแผนกผลิตสินคา้ หรือบริการของกิจการ เช่น แผนกตดั แผนกเชื่อม แผนกประกอบ แผนกบรรจุ เป็นตน้ 6.2 ต้นทุนแผนกบริการ (Cost of Service Departments) หมายถึง ตน้ ทุนต่างๆที่ไม่เก่ียวขอ้ งกบั การผลิตโดยตรงโดยแผนกต่างๆเหล่าน้ีจะทาหนา้ ที่ในดา้ นการบริการใหแ้ ก่แผนกผลิตอื่นๆ เช่นแผนกบุคคล แผนกซ่อมบารุง แผนกธุรการโรงงาน เป็ นตน้ โดยปกติแลว้ ตน้ ทุนในแผนกบริการส่วนที่เก่ียวกบั การผลิตจะถูกจดั สรรเขา้ แผนกผลิตตา่ งๆ เพื่อทาการคานวณตน้ ทุนผลิตใหเ้ หมาะสม 5

7. จาแนกตามหน้าทง่ี านในกิจการ 7.1 ต้นทุนทเี่ กยี่ วกบั การผลติ (Manufacturing Costs) หมายถึง ตน้ ทุนท่ีมีความสมั พนั ธ์กบั การผลิต เช่น วตั ถุดิบทางตรง ค่าแรงงานทางตรง ค่าใชจ้ ่ายการผลิต เป็ นตน้ 7.2 ต้นทุนทเ่ี กยี่ วกบั การตลาด (Marketing Costs) หมายถึง ตน้ ทุนต่างๆท่ีเก่ียวกบั การส่งเสริมการจาหน่ายสินคา้ หรือบริการ เช่น คา่ โฆษณา คา่ นายหนา้ พนกั งานขาย เป็ นตน้ 7.3 ต้นทนุ ทเี่ กย่ี วกบั การบริหาร (Administrative Costs) หมายถึง ตน้ ทุนท่ีเกิดข้ึนในลกั ษณะท่ีเก่ียวขอ้ งกบั การสงั่ การ การควบคุม และการดาเนินงานของกิจการ นอกจากน้ียงั รวมถึงเงินเดือนของผบู้ ริหารและพนกั งานในแผนกตา่ งๆที่ไม่เกี่ยวขอ้ งกบั การผลิต และแผนกขาย เป็นตน้ 7.4 ต้นทุนทางการเงิน (Financial Costs) หมายถึง ตน้ ทุนท่ีเกิดข้ึนอนั เนื่องมาจากการจดั หาเงินทุน หรือการบริหารเงินทุนของกิจการ เช่น ดอกเบ้ีย คา่ ธรรมเนียมต่างๆ เป็นตน้ 8. จาแนกต้นทุนโดยพจิ ารณาจากช่วงเวลาในการคานวณกาไร ตามปกติเม่ือมีการจา่ ยเงินหรือสินทรัพย์ เพื่อใหไ้ ดม้ าซ่ึงผลิตภณั ฑห์ รือบริการ ถา้ ตน้ทุนหรือเงินท่ีจ่ายออกไปใชป้ ระโยชนห์ มดแลว้ ในปี ปัจจุบนั จะจดั เป็ นค่าใชจ้ า่ ยประจางวด แต่ถา้ ยงั ใช้ประโยชน์ไม่หมด(จะมีประโยชนใ์ นปี ขา้ งหนา้ ) จะจดั เป็ นสินทรัพยข์ องกิจการ ซ่ึงสามารถแยกออกเป็ น 8.1 ต้นทุนงวดเวลา (Period Costs) ไดแ้ ก่ ตน้ ทุนท่ีไม่เกี่ยวขอ้ งกบั การผลิต ซ่ึงตน้ ทุนงวดเวลาน้นั ปกติจะเป็ นตน้ ทุนที่เกิดข้ึนและไดใ้ หป้ ระโยชน์แก่กิจการสิ้นสุดลงในงวดบญั ชีน้นั ๆ เช่น เงินเดือนค่าเช่า ค่าเสื่อมราคา ดอกเบ้ียจา่ ย เป็นตน้ 8.2 ต้นทุนผลติ ภัณฑ์ (Product Costs) หมายถึง ตน้ ทุนของผลิตภณั ฑท์ ี่เกิดข้ึนในกิจการผลิตประกอบดว้ ย วตั ถุดิบทางตรง ค่าแรงงานทางตรง คา่ ใชจ้ ่ายในการผลิต แตถ่ า้ เป็ นธุรกิจขายสินคา้ตน้ ทุนผลิตภณั ฑจ์ ะประกอบดว้ ย ค่าซ้ือสินคา้ และค่าใชจ้ า่ ยในการซ้ือสินคา้ ตน้ ทุนผลิตภณั ฑจ์ ะถือเป็ นสินทรัพย(์ สินคา้ คงเหลือ) จนกระทง่ั ผลิตภณั ฑท์ ี่ผลิตไดน้ ้นั ขายออกไปจึงจะจดั ตน้ ทุนขาย(ตน้ ทุนงวดเวลา) 9. จาแนกตามวตั ถุประสงค์ในการวางแผนและควบคุม 9.1 ต้นทนุ งบประมาณ (Budget Cost) หมายถึง ตน้ ทุนที่ประมาณการข้ึนมาล่วงหนา้ ตามสิ่งท่ีคาดวา่ จะเกิดข้ึนในอนาคต เช่น กิจการประมาณยอดขายท่ีจะเกิดข้ึนในปี หนา้ เป็ นตน้ 9.2 ต้นทุนมาตรฐาน(Standard Cost) หมายถึง ตน้ ทุนท่ีกาหนดข้ึนมาล่วงหนา้ อยา่ งมีหลกั เกณฑภ์ ายใตก้ ารทางานที่มีประสิทธิภาพในอดีต เช่น กิจการมีมาตรฐานวา่ สินคา้ 1 ชิ้นจะใชเ้ วลาในการผลิต 2 ชวั่ โมงโดยจ่ายค่าแรงชว่ั โมงละ 50 บาท ดงั น้นั ตน้ ทุนมาตรฐานสาหรับค่าแรงงานในการผลิตสินคา้ 1 ชิ้นจะมีตน้ ทุนท้งั สิ้นเทา่ กบั 100 บาท โดยมาตรฐานดงั กล่าวเกิดจากการนาขอ้ มลู ในอดีตมากาหนดมาตรฐาน 6

ระบบบญั ชีต้นทนุ ในธุรกิจการผลิตมีกระบวนการผลิตมีความยงุ่ ยากซบั ซอ้ น ซ่ึงแต่ละธุรกิจก็มีวิธีการบญั ชีเก่ียวกบัตน้ ทุนแตกต่างกนั ไป ท้งั น้ีทุกธุรกิจมีจุดมุง่ หมายเพ่อื ตอ้ งการขอ้ มลู ตน้ ทุนที่ถูกตอ้ ง รวดเร็วและมีคุณภาพในการนาไปใชเ้ พือ่ การตดั สินใจเกี่ยวกบั การบริหารจดั การตน้ ทุน ซ่ึงอาจสรุปไดว้ า่ ธุรกิจต่างๆจะเลือกนาระบบการบญั ชีเกี่ยวกบั การคานวณตน้ ทุนการผลิตมาใชใ้ ห้เหมาะสมกบั ธุรกิจของตนเพื่อให้เกิดประโยชน์สูงสุดซ่ึงระบบบญั ชีตน้ ทุนสามารถแบง่ แยกออกไดด้ งั น้ี 1. ระบบการสะสมต้นทุน 1.1 การสะสมต้นทุนแบบสิ้นงวด (Periodic Cost Accumulation System) ระบบน้ีจะทราบตน้ ทุนเกี่ยวกบั สินคา้ ไดเ้ ม่ือมีการตรวจนบั สิ้นคา้ คงเหลือตอนสิ้นงวด เช่น รายเดือน รายไตรมาส หรือรายปี ระบบตน้ ทุนในลกั ษณะน้ีมกั ใชก้ บั กิจการขนาดเลก็ ท่ีมีการผลิตไมย่ งุ่ ยากซบั ซอ้ น 1.2 การสะสมต้นทนุ แบบต่อเน่ือง (Perpetual Cost Accumulation System) ระบบน้ีจะทราบตน้ ทุนเกี่ยวกบั สินคา้ ไดต้ ลอดเวลา เนื่องจากมีการบนั ทึกบญั ชีวตั ถุดิบรับเขา้ และจา่ ยออกทุกคร้ังระบบตน้ ทุนในลกั ษณะน้ีมกั ใชก้ บั กิจการขนาดกลางจนถึงขนาดใหญ่การบันทกึ บัญชีตามระบบการสะสมต้นทนุ 7

รายการ Periodic Perpetual1. เมื่อซ้ือวตั ถุดิบเป็นเงินเช่ือ ซ้ือวตั ถุดิบ(ตรง) XX วตั ถุดิบ(ตรง,ออ้ ม) XX2. เมื่อเบิกวตั ถุดิบไปใช้ เจา้ หน้ี XX เจา้ หน้ี XX XX3. เมื่อบนั ทึกคา่ แรงงาน วสั ดุโรงงาน(ออ้ ม) XX -4. เมื่อจาแนกค่าแรงงาน เจา้ หน้ีเพ่ือบนั ทึกเป็นตน้ ทุนสินคา้ ไม่บนั ทกึ บัญชี งานระหว่างผลิต (วตั ถุดิบทางตรง) XX5. เมื่อจ่ายค่าแรงงาน คา่ ใชจ้ า่ ยการผลิต (วตั ถุดิบทางออ้ ม) XX XX6. เมื่อบนั ทึกค่าใชจ้ า่ ยใน วตั ถุดิบการผลิตที่เกิดข้ึนจริง- บนั ทึกค่าเส่ือมราคา คา่ แรงงาน XX- บนั ทึกจ่ายค่าน้าค่าไฟ7. เมื่อจา่ ยค่าใชจ้ า่ ย คา่ แรงงานคา้ งจา่ ย XX เหมือนกนัดาเนินงาน XX8. แผนกบญั ชีตน้ ทนุ ลา้ ง ภาษีเงินไดห้ กั ณ ท่ีจา่ ย XXคา่ ใชจ้ ่ายในการผลิต และนาไปคานวณเป็นตน้ ทนุ ประกนั สงั คมคา้ งจา่ ย XXสินคา้ XX9. เม่ือผลิตสินคา้ สาเร็จรูป ค่าแรงทางตรง XX งานระหวา่ งผลิต (คา่ แรงทางตรง) XXเสร็จ XX คา่ ใชจ้ ่ายการผลิต (ค่าแรงทางออ้ ม) XX คา่ แรงทางออ้ ม XX XX XX ค่าแรงงาน คา่ แรงงาน XX คา่ แรงงานคา้ งจ่าย XX เหมือนกนั เงินสด ค่าเสื่อมราคา – เครื่องจกั ร XX ค่าใชจ้ า่ ยการผลิต XX ค่าน้าค่าไฟโรงงาน XX คา่ เส่ือมราคาสะสม – เครื่องจกั ร XX คา่ เสื่อมราคาสะสม – เคร่ืองจกั ร เงินสด XX เงินสด ค่าใชจ้ า่ ยดาเนินงาน XX เหมือนกนั เงินสด งานระหว่างผลิต ค่าใชจ้ า่ ยการผลิต XX ไมบ่ นั ทึกบญั ชี XX สินคา้ สาเร็จรูป XX ไม่บนั ทึกบญั ชี งานระหวา่ งผลิต XX10. เมื่อขายสินคา้ ได้ เงินสด XX เงินสด XXเงินสด ขายสินคา้ XX ขายสินคา้ XX ตน้ ทุนขาย XX XX สินคา้ สาเร็จรูป 8

การบนั ทกึ บัญชีตามระบบการสะสมต้นทนุ (ต่อ)รายการ Periodic Perpetual11. ปิ ดบญั ชี ตน้ ทุนผลิต XX - วตั ถุดิบ(ตน้ ) XX งานระหวา่ งผลิต(ตน้ ) XX ซ้ือวตั ถุดิบ XX คา่ ขนส่งเขา้ XX คา่ แรงงานทางตรง XX ค่าแรงงานทางออ้ ม XX คา่ ซ่อมแซมเคร่ืองจกั ร XX คา่ เส่ือมราคา – อาคารโรงงาน XX วสั ดุโรงงานใชไ้ ป XX (ปิ ดงบตน้ ทนุ ผลิตที่มียอดคงเหลือดา้ นเดบิต) วตั ถุดิบ(ปลาย) XX งานระหว่างผลิต(ปลาย) XX ส่งคืน XX - ส่วนลดรับ XX ตน้ ทุนผลิต XX (ปิ ดงบตน้ ทุนผลิตท่ีมียอดคงเหลือดา้ นเครดิต) กาไรขาดทุน XX กาไรขาดทุน XX สินคา้ สาเร็จรูป(ตน้ ) XX รับคืน XX XX รับคืน XX ส่วนลดจา่ ย XX XX ส่วนลดจ่าย XX ค่าขนส่งออก XX XX คา่ ขนส่งออก XX คา่ เสื่อมราคา – รถยนต์ XX ค่าเส่ือมราคา – รถยนต์ XX หน้ีสงสยั จะสูญ หน้ีสงสยั จะสูญ XX ดอกเบ้ียจ่าย ดอกเบ้ียจา่ ย XX ตน้ ทุนขาย ตน้ ทุนผลิต XX (ปิ ดงบกาไรขาดทุนที่มียอดคงเหลือดา้ นเดบิต) (ปิ ดงบกาไรขาดทุนที่มียอดคงเหลือดา้ นเดบิต) ขายสินคา้ XX ขายสินคา้ XX สินคา้ สาเร็จรูป(ปลาย) XX กาไรขาดทุน XX กาไรขาดทุน XX (ปิ ดงบกาไรขาดทนุ ที่มียอดคงเหลือดา้ นเครดิต) (ปิ ดงบกาไรขาดทนุ ท่ีมียอดคงเหลือดา้ นเครดิต) 9

2. ลกั ษณะของกระบวนการผลติ 2.1 ระบบต้นทนุ งานสั่งทา (Job Order Cost System) ระบบน้ีใชส้ าหรับการคานวณตน้ ทุนท่ีกิจการมีการผลิตสินคา้ หลายชนิดและมีปริมาณการผลิตนอ้ ยในแตล่ ะคร้ัง หรือผลิตตามคาสั่งของลูกคา้แต่ละราย เช่น โรงพิมพ์ งานก่อสร้าง การทาโฆษณา เป็นตน้ ตน้ ทุนการผลิตของสินคา้ แตช่ นิดจะมีความแตกตา่ งกนั ซ่ึงองคป์ ระกอบของตน้ ทุนประกอบดว้ ย 1) วตั ถุดิบทางตรง 2) ค่าแรงงานทางตรง 3) ค่าใชจ้ ่ายการผลิต ตน้ ทุนท้งั 3 ชนิดน้ีจะโอนเขา้ ไปยงั งานระหวา่ งผลิต งานท่ียงั ผลิตไม่เสร็จจะโอนตน้ ทุนไปยงั “งานระหวา่ งผลิต” ส่วนงานท่ีผลิตเสร็จจะโอนตน้ ทุนไปยงั สินคา้ สาเร็จรูป ดงั น้นั ตน้ ทุนต่อหน่วยของสินคา้สาเร็จรูปแตล่ ะชนิดจะมีตน้ ทุนรวมที่ไมเ่ ท่ากนั วตั ถุดิบทางตรง + คา่ แรงงานทางตรง + คา่ ใชจ้ ่ายการผลิตงานระหวา่ ง งานระหวา่ ง ผลิต 1 ผลิต 2สินคา้ สาเร็จรูป 1 สินคา้ สาเร็จรูป 2 2.2 ระบบต้นทุนช่วงการผลิต (Process Cost System) ระบบน้ีใชส้ าหรับการคานวณตน้ ทุนท่ีกิจการมีการผลิตสินคา้ จานวนมาก (Mass production) แตน่ อ้ ยชนิด เป็นการผลิตตอ่ เน่ืองไปเร่ือยๆ เช่นการผลิตอาหารกระป๋ อง การผลิตเส้ือผา้ การผลิตรถยนต์ เป็ นตน้ มีส่วนประกอบของ วตั ถุดิบทางตรงคา่ แรงงานทางตรง คา่ ใชจ้ า่ ยการผลิตเช่นเดิม แตใ่ นการผลิตจะมีการสะสมตน้ ทุน ที่เกิดข้ึนตามแต่ละแผนกหรือศูนยต์ น้ ทุน (Cost center) ท่ีอยู่ในกระบวนการผลิต ศูนยต์ น้ ทุนเหล่าน้ีจะทาการผลิตตามที่ไดร้ ับมอบหมาย โดยในแต่ละแผนกจะมีบญั ชีงานระหวา่ งผลิตของตน เม่ือแผนกใดทาการผลิตเสร็จตามหนา้ ที่ของตนเสร็จ ก็จะโอนตน้ ทุนงานระหวา่ งผลิตของแผนกตนไปยงั แผนกต่อไปซ่ึงสะสมตน้ ทุนกนั ไปเร่ือยๆจนกวา่ จะผลิตเป็นสินคา้ สาเร็จรูป (Finished goods) 10

งานระหว่างผลิต งานระหวา่ งผลิต งานระหว่างผลิต สินค้าสาเร็จรูป แผนกที่ 1 แผนกท่ี 2 แผนกท่ี 3 วตั ถุดิบทางตรง + คา่ แรงงานทางตรง + คา่ ใชจ้ า่ ยการผลิต 3.ระบบการคดิ ต้นทุนของผลติ ภณั ฑ์ (Product Costing Systems) 3.1 ระบบต้นทุนฝันแปร (Variable Costing System) บางคร้ังเรียกว่า “ตน้ ทุนตรง”เป็ นระบบตน้ ทุนท่ีใชใ้ นการคานวณตน้ ทุนผลิตภณั ฑ์ ไดแ้ ก่ วตั ถุดิบทางตรง ค่าแรงงานทางตรง ค่าใชจ้ ่ายการผลิต (ฝันแปร) ส่วนค่าใชจ้ ่ายการผลิตคงท่ีจะถือเป็ นค่าใช้จ่ายสาหรับงวดบญั ชีน้นั ๆ ท้งั จานวนขอ้ มลู ดงั กล่าวนามาจดั ทางบการเงินเพือ่ เสนอต่อฝ่ ายบริหารของกิจการ (การบญั ชีบริหาร)ค่าแรงงานทางตรง ค่าใช้ จ่ ายการผลติ ต้นทุนผลติ ภัณฑ์ ผันแ ปร ต้นทุนงวด เวล า วตั ถุดบิ ทางต รง ค่าใช้ จ่ ายการผลติ คงท่ี 3.2 ระบบต้นทุนเต็ม ( Absorption Costing System) เป็ นระบบตน้ ทุนท่ีใชใ้ นการคานวณตน้ ทุนของผลิตภณั ฑ์ ไดแ้ ก่ วตั ถุดิบทางตรง ค่าแรงงานทางตรง ค่าใชจ้ ่ายการผลิต (ฝันแปรและคงท่ี)ขอ้ มูลดงั กล่าวนามาจดั ทางบการเงินเพื่อตอ่ บุคคลภายนอกโดยทว่ั ไป(การบญั ชีการเงิน) 11

ค่ าแรงงานทางตรง ค่ าใช้จ่ายการผลติ ต้นทุนผลติ ภัณฑ์ ผนั แปร วัตถดุ ิบทางตรง ค่ าใช้จ่ายการผลติ คงท่ีตัวอย่างงบกาไรขาดทุนเบ็ดเสร็จท้งั 2 ระบบ ช่ือกจิ การ… งบกาไรขาดทุนเบ็ดเสร็จ (ระบบต้นทนุ ฝันแปร) สาหรับระยะเวลา...สิ้นสุด...........ขายสินคา้ XX XXหกั ตน้ ทุนฝันแปร : XX (XX) ตน้ ทุนการผลิตผนั แปร XX XX ค่าใชจ้ า่ ยดาเนินงาน XXกาไรส่วนเกิน (XX)หกั ตน้ ทุนคงท่ี : XX ตน้ ทุนการผลิตคงที่ คา่ ใชจ้ ่ายดาเนินงานกาไรสุทธิ 12

ชื่อกจิ การ… งบกาไรขาดทนุ เบ็ดเสร็จ (ระบบต้นทุนเต็ม) สาหรับระยะเวลา...สิ้นสุด...........ขายสินคา้ XXหกั ตน้ ทุนขาย : (XX) XX ตน้ ทุนการผลิตฝันแปร XX (XX) ตน้ ทุนการผลิตคงที่ XX XXกาไรข้นั ตน้หกั คา่ ใชจ้ ่ายดาเนินงาน : ค่าใชจ้ า่ ยดาเนินงานฝันแปร XX ค่าใชจ้ า่ ยดาเนินงานคงที่ XXกาไรสุทธิการจดั ทางบการเงนิ ตามมาตรฐานการบญั ชี เร่ือง การนาเสนองบการเงิน ระบุวา่ งบการเงินท่ีสมบูรณ์ตอ้ งประกอบดว้ ย 1. งบแสดงฐานะการเงิน 2. งบกาไรขาดทุน 3. งบแสดงการเปล่ียนแปลงในส่วนของเจา้ ของ 4. งบกระแสเงินสด 5. นโยบายการบญั ชีและหมายเหตุประกอบงบการเงินรูปแบบของการจัดต้งั ธุรกจิ ยงั กาหนดงบการเงนิ ทตี่ ้องจัดทาดังนี้ นิติบคุ คล งบแสดงฐานะ งบกาไรขาดทุน งบแสดงการเปลี่ยนแปลง งบกระแสเงินสด หมายเหตุประกอบ การเงิน เบด็ เสร็จ ส่วนของเจา้ ของ - งบการเงินหา้ งหุ้นส่วนจด  ทะเบียน   - บริษทั จากดั  บริษทั มหาชนจากดั    -นิติบคุ คลที่ต้งั ข้ึน  ตามกฎหมาย  ตา่ งประเทศ  -กิจการคา้ ร่วม  - 13

งบการเงินขา้ งตน้ เป็ นงบที่ตอ้ งจดั ทาข้ึนเพอื่ นาเสนอต่อบุคคลภายนอกโดยทว่ั ไป แตส่ าหรับธุรกิจการผลิต (Manufacturing Firms) ควรจดั ทางบตน้ ทุนการผลิต (Cost of Goods ManufacturingStatement) เพิ่มเติมข้ึนประกอบรายละเอียดงบกาไรขาดทุนเบด็ เสร็จ- Periodic ช่ือกจิ การ งบต้นทุนการผลติ สาหรับระยะเวลา...สิ้นสุด...........วตั ถุดบิ ทางตรงใช้ไป : วตั ถุดิบ(ตน้ ) XXบวก ซ้ือวตั ถุดิบสุทธิ* XX วตั ถุดิบที่มีท้งั สิ้น XXหกั วตั ถุดิบ(ปลาย) (XX) XXค่าแรงงานทางตรง XXค่าใช้จ่ายการผลติ : วตั ถุดิบทางออ้ มใชไ้ ป XX คา่ แรงงานทางออ้ ม XX คา่ น้า คา่ ไฟโรงงาน XX คา่ เส่ือมราคา-เคร่ืองจกั ร XX XXตน้ ทุนในการผลิตท้งั สิ้น XXบวก งานระหว่างผลติ (ต้น) XXงานระหวา่ งผลิตระหวา่ งงวด XXหกั งานระหว่างผลติ (ปลาย) (XX)ตน้ ทุนสินคา้ ท่ีผลิตเสร็จ XX 14

ชื่อกจิ การ งบกาไรขาดทุน สาหรับระยะเวลา...สิ้นสุด...........ขายสุทธิ* XXหกั ต้นทุนขาย : (XX) XXสินคา้ สาเร็จรูป(ตน้ ) XX (XX)บวก ตน้ ทุนสินคา้ ท่ีผลิตเสร็จ XX XXสินคา้ มีไวเ้ พ่อื ขาย XXหกั สินคา้ สาเร็จรูป(ปลาย) (XX)กาไรข้นั ตน้หกั ค่าใช้จ่ายในการดาเนินงาน- ค่าใช้จ่ายในการขายเงินเดือนพนกั งานขาย XXคา่ นายหนา้ XXคา่ โฆษณา XX- ค่าใช้จ่ายในการบริหารคา่ น้าคา่ ไฟ XXค่าเสื่อมราคา - เคร่ืองใชส้ านกั งาน XXคา่ เช่า XXกาไร/ขาดทุนสุทธิ*ขายสุทธิ = ขาย – รับคืน – ส่วนลดจ่าย 15

- Perpetual ชื่อกจิ การ งบกาไรขาดทุน สาหรับระยะเวลา...สิ้นสุด...........ขายสุทธิ* XX (XX)หกั ต้นทนุ ขาย XXกาไรข้นั ตน้ (XX) XXหกั ค่าใช้จ่ายในการดาเนินงาน- ค่าใช้จ่ายในการขาย เงินเดือนพนกั งานขาย XX คา่ นายหนา้ XX คา่ โฆษณา XX- ค่าใช้จ่ายในการบริหาร ค่าน้าคา่ ไฟ XX ค่าเสื่อมราคา - เคร่ืองใชส้ านกั งาน XX คา่ เช่า XXกาไร/ขาดทุนสุทธิ 16

เปรียบเทยี บงบแสดงฐานะการเงินบางส่วนธุรกจิ ให้บริการ ธุรกจิ ซื้อมา – ขายไป ธุรกจิ ผลติ สินค้า ช่อื กิจการ ช่อื กจิ การ ช่อื กจิ การงบแสดงฐานะการเงิน งบแสดงฐานะการเงิน งบแสดงฐานะการเงิน วนั ท่ี ... วนั ที่ ... วนั ท่ี ... สินทรัพย์ สินทรัพย์ สินทรัพย์สินทรัพยห์ มนุ เวียน : สินทรัพยห์ มนุ เวยี น : สินทรัพยห์ มุนเวียน :เงินสด XX เงินสดลูกหน้ีการคา้ XX ลูกหน้ีการคา้ XX เงินสด XX XX ลูกหน้ี XXสินทรัพยไ์ ม่หมนุ เวยี น : สินค้าคงเหลอื XX สินค้าคงเหลอื :ท่ีดิน XX สินทรัพยไ์ มห่ มนุ เวียน :รถยนต์ สินค้าสาเร็จรูป XXรวมสินทรัพย์ XX ท่ีดิน XX งานระหว่างผลติ XX XX รถยนต์ XX วตั ถุดบิ XX รวมสินทรัพย์ XX XX XX วสั ดุโรงงาน สินทรัพยไ์ มห่ มนุ เวียน : ท่ีดิน XX รถยนต์ XX รวมสินทรัพย์ XX 17

เปรียบเทยี บงบกาไรขาดทุนธุรกจิ ผลติ สินค้า Periodic Perpetual ชื่อกจิ การ ช่ือกจิ การ งบกาไรขาดทุน งบกาไรขาดทุน สาหรับระยะเวลา..สิ้นสุด... สาหรับระยะเวลา..สิ้นสุด...ขายสุทธิ XX ขายสุทธิ XXหกั ตน้ ทุนขาย : หกั ตน้ ทนุ ขาย (XX)สินคา้ สาเร็จรูป(ตน้ ) XX กาไรข้นั ตน้ XXบวก ตน้ ทนุ สินคา้ ที่ผลิตเสร็จ XX หกั ค่าใชจ้ า่ ยในการดาเนินงาน (XX)สินคา้ มีไวเ้ พ่อื ขาย XX กาไร / ขาดทุนสุทธิ XXหกั สินคา้ สาเร็จรูป(ปลาย) (XX) (XX)กาไรข้นั ตน้ XXหกั ค่าใชจ้ ่ายในการดาเนินงาน (XX)กาไร / ขาดทุนสุทธิ XX ช่อื กจิ การ งบตน้ ทนุ การผลิต สาหรับระยะเวลา..สิ้นสุด...วตั ถุดิบทางตรงใชไ้ ป :วตั ถุดิบ(ตน้ ) XXบวก ซ้ือวตั ถุดิบ XX -วตั ถุดิบที่มีท้งั สิ้น XXหกั วตั ถุดิบ(ปลาย) ( XX) XXค่าแรงงานทางตรง : XXค่าใชจ้ า่ ยการผลิต XXรวมตน้ ทุนการผลิตท้งั สิ้น XXบวก งานระหวา่ งผลิต(ตน้ ) XXงานระหวา่ งผลิตระหวา่ งงวด XXหกั งานระหวา่ งผลิต(ปลาย) ( XX)ตน้ ทนุ สินคา้ ที่ผลิตเสร็จ XX 18