เครื่องมือการเก็บตัวอย่างอากาศ

เคร่อื งมือการเกบ็ ตัวอยา่ งอากาศ เสนอ ผศ.ดร. นจุ รีย์ แซจ่ ิว จดั ทาโดย นางสาวตัสนมี อาหวงั รหสั นกั ศกึ ษา 6240311313 สาขาอาชวี อนามยั และความปลอดภัย รายงานการศกึ ษาค้นคว้านี้เปน็ ส่วนหนงึ่ ของรายวชิ า 924-209 สุขศาสตร์อตุ สาหกรรม มหาวทิ ยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตสรุ าษฎรธ์ านี ปกี ารศกึ ษา 2/2563

คานา รายงานเลม่ นเ้ี ป็นส่วนหนงึ่ ของรายวิชา 928-209 สขุ ศาสตรอ์ ุตสาหกรรม (Industrial Hygiene ) โดยมีจุดประสงคเ์ พือ่ ค้นหาและศึกษาความร้เู รื่องอปุ กรณ์เกบ็ ตัวอยา่ งทางอากาศ เพื่อใช้เปน็ ความรู้เพ่ิมเตมิ ควบคู่ กับการเรยี นในรายวชิ าดังกลา่ ว นอกจากนยี้ ังสามารถนาไปปรับใช้ในอนาคต โดยเน้อื หาในรายงานฉบับนีป้ ระกอบ ไปดว้ ย หลักการทางานเคร่ืองมือท่ีใช้เก็บตวั อย่างอากาศ คุณสมบตั ขิ องเครื่องมือ และประเภทของของเครอื่ งมือท่ี ใช้เก็บตัวอย่างอากาศ ผจู้ ดั ทาหวงั เป็นอยา่ งยิ่งวา่ การจัดทารายงานฉบับน้ี จะเปน็ ประโยชน์ตอ่ ผทู้ ี่สนใจศึกษาในเรือ่ งดงั กล่าวเปน็ อย่างมาก หากผดิ พลาดประการใดผ้จู ัดทาขออภัยมา ณ ทนี่ ี้ด้วย นางสาวตสั นมี อาหวงั (19/03/2564)

สารบัญ เคร่ืองมอื ในการเก็บตัวอยา่ งมลพิษทางอากาศ .......................................................................................................1 เคร่อื งมอื ท่ีอา่ นผลการตรวจวัดทางหนา้ ปดั ....................................................................................................1 เครื่องตรวจวดั ทางอากาศชนิดอ่านค่าโดยตรงและคุณสมบัติการทางาน.................................................................2 เครอ่ื งมอื ท่ีอา่ นคา่ โดยตรงทแ่ี สดงผลตัวกลาง...................................................................................................4 เครอื่ งมือสาหรบั การเกบ็ ตัวอย่างมลพษิ ทางอากาศทเ่ี ป็นอนุภาคโดยการกรอง ..................................................8 เคร่ืองมือสาหรับการเก็บตวั อย่างมลพิษทางอากาศที่อาศัยแรงโนม้ ถ่วงของโลกในการแยกขนาดของอนุภาค ...... 10 เคร่อื งมือท่ีใชใ้ นการประเมนิ ฝุ่นฝ้าย................................................................................................................ 10 การปรับความถกู ต้องของอตั ราการไหลของอากาศ......................................................................................... 11 บรรณานุกรม ...................................................................................................................................................... 12

1 เครือ่ งมือในการเก็บตัวอยา่ งมลพิษทางอากาศ การเก็บตวั อย่างอากาศ ต้องพิจารณาถึงประเภทของมลพษิ ทางอากาศ ชนิดของสารปนเปอื้ นที่แขวนลอยใน อากาศ ดงั นน้ั ในท่นี จี้ ึงแบง่ การเกบ็ ตัวอย่างอากาศออกเปน็ 2 ประเภท คือ การเก็บตัวอย่างอากาศสาหรบั สาร ปนเป้ือนทเ่ี ปน็ อนภุ าคและการเก็บตวั อย่างอากาศสาหรบั สาร ปนเปอ้ื นท่ีเปน็ ไอระเหยและกา๊ ซ ท้ังนเ้ี พื่อประโยชน์ ในการเลอื กเคร่ืองมือและอปุ กรณ์ท่ีเหมาะสม กบั การเก็บตัวอย่างอากาศเพื่อการวเิ คราะห์หาปรมิ าณของมลพษิ นน้ั ๆ ปัจจบุ นั เคร่ืองมอื ทใ่ี ชใ้ น การเก็บตัวอย่างมีมากมายหลายประเภท แต่ละประเภทก็ได้รับการพัฒนาใหม้ ี ประสิทธภิ าพใน การใช้งาน สามารถแบง่ ออกไดด้ งั น้ี 1.เครอื่ งมือชนดิ ที่อ่านคา่ โดยตรง(Direct reading instruments) เคร่ืองมือทีร่ วมเอาการเกบ็ ตวั อยา่ งและวิเคราะห์ไวใ้ นเครือ่ งมือนนั้ ๆ สามารถแสดงผล การตรวจวัดในเชิง ปริมาณได้ทันทีทที่ าการตรวจวดั โดยแสดงทห่ี นา้ ปัด เครอ่ื งบันทกึ หรือ แสดงผลท่ีตวั กลางทเี่ ก่ยี วข้องกบั การเกบ็ ตวั อยา่ งอากาศ เชน่ หลอดตรวจวัด ฯลฯ เครื่องมือ ประเภทน้ีมีข้อดแี ละข้อจากดั ดังน้ี ขอ้ ดี - สามารถประมาณค่าความเข้มข้นของมลพษิ ทางอากาศได้ทนั ที - บางชนดิ สามารถบนั ทึกความเข้มขน้ มลพิษทางอากาศได้อย่างตอ่ เนื่องตลอดเวลา - ลดปัญหาข้ันตอนและเวลาในการทางาน ข้อจากัด - ราคาแพง - อาจต้องทาการตรวจปรบั ความถกู ต้องบ่อย ดังนัน้ การขาดเครอ่ื งมือตรวจ ปรับความถกู ต้องจึงเปน็ ปญั หา ตอ่ การใช้เคร่ืองมือประเภทน้ีมาก เครอื่ งมือท่ีอ่านผลการตรวจวดั ทางหน้าปดั ทนี่ ิยมใช้ ไดแ้ ก่ 1.เคร่อื งมือท่ีอาศัยหลกั การกระจายของแสง (Light scattering) สาหรับการเก็บและวเิ คราะห์อนุภาคในอากาศ 2.เครื่องมือท่ีอาศัยหลักการแตกตวั เป็นไอออน (Ionization) สาหรบั การตรวจวัดกา๊ ซและ ไอ 3.เครอ่ื งมือที่อาศัยหลักการวัดความเข้มข้นของแสง (Photometry) สาหรับการตรวจวดั ก๊าซและไอ 4.เครอ่ื งมือท่ีอาศัยหลกั การแยกช้ันของกา๊ ซโดยการซึมผ่านวตั ถดุ ดู ซับ (Gas chromatography

2 เครอ่ื งตรวจวดั ทางอากาศชนิดอา่ นค่าโดยตรงและคณุ สมบัติการทางาน เครอื่ งตรวจวเิ คราะห์ฝุ่นแบบอา่ นค่าโดยตรง คณุ สมบตั ขิ องตัวเครื่อง - มกี ารตรวจวัดฝุน่ ไดต้ ลอด - มีป๊มั สาหรับดดู อากาศภายในตวั เคร่อื ง - มีระบบ auto zero - สามารถตรวจวัดและรายงานผลฝุน่ ได้พรอ้ มกนั อ่านค่าตรวจวดั ไดห้ ลายช่องทาง เครื่องวัดออกซเิ จน และ ก๊าซพิษ คุณสมบัติของตัวเครอ่ื ง - มกี ารแจ้งเตือน - มรี ะบบเซน็ เซอร์ไฟฟา้ - มคี วามทนทาน - แถบสญั ญาณเตอื นท่มี องเห็นไดม้ ุมกวา้ ง เครือ่ งวดั VOC คุณสมบตั ิของตัวเครื่อง - หลกั การทางานระบบ PID ด้วยหลอดแสง UV ชนิดพเิ ศษ - มปี มั๊ ดูดอากาศภายในตัวเครื่อง (built-in sampledraw pump) อัตรา 400 cc / นาที - มีแบตเตอรีชนดิ NMH Rechargeable battery - สามารถทางานได้ต่อเนื่องได้ 10 ช่วั โมง เครอ่ื ง Miran vapor analyzer คณุ สมบตั ขิ องตัวเครอ่ื ง - ใชง้ านงา่ ย - มคี วามละเอยี ดออ่ นเพียงพอสาหรบั การตรวจจบั PPM - สามารถอพั เกรดได้

เครอ่ื ง Portable GC 3 คณุ สมบัตขิ องตัวเคร่อื ง - ใชง้ านงา่ ยและได้ผลลพั ธร์ วดเรว็ - ตง้ั โปรแกรมล่วงหนา้ เพ่ือรบั ข้อมูลทม่ี ีคุณภาพในไม่ก่ีนาที - บันทกึ ตาแหนง่ การส่มุ ตวั อย่างทแ่ี น่นอน เครื่องมือทตี่ รวจวัดปริมาณฝุน่ ทเี่ ข้าถึงถงุ ลมปอดชนิดที่อา่ นคา่ ได้ทนั ที คุณสมบัตขิ องตัวเครื่อง - เปน็ พารามเิ ตอร์สุม่ ตวั อย่าง - สามารถเลือกเก็บไวใ้ นหน่วยความจาเพ่ือการปรับ ใช้อย่างรวดเรว็ เครื่องมือตรวจวดั ความเร็วลมและการไหลของอากาศ คุณสมบตั ขิ องตัวเครื่อง - วดั ความเร็วลมได้ขณะมคี า่ ต่า ๆ - สามารถวดั ได้ในท่อ เครื่องตรวจวิเคราะห์ปริมาณปรอทในบรรยากาศ คณุ สมบัตขิ องตัวเครื่อง - สามารถตรวจวดั ปริมาณตลอดได้ในช่วง 0.001 ng ถงึ 50000 ng - มีถาดบรรจุตวั อย่างชนิดอตั โนมตั ิ - มีระบบการตรวจวเิ คราะหป์ รอทตามหลกั การมีโปรแกรมความ ควบคุมการทางานของเคร่อื ง - มหี นว่ ยจดั เก็บข้อมลู

4 เคร่อื งมอื ทีอ่ ่านค่าโดยตรงท่ีแสดงผลตวั กลาง เครอ่ื งมือที่อา่ นค่าโดยตรงทีแ่ สดงผลตวั กลาง ที่นิยมใช้ไดแ้ ก่ หลอดตรวจวัด (Detector tube) จะต้องใช้กับ เครอ่ื งเก็บตัวอย่างอากาศรว่ มดว้ ย เปน็ ชนิด Squeeze bulb หรอื Hand piston pump หรอื Peristallic pump ภายในหลอดตรวจวดั บรรจุสาร Silica gel ,Activated alumina ,Silica sand, Silica glass อยา่ งใดอยา่ งหนึ่ง สารเหลา่ น้ีถกู ดดู ซบั ด้วยสารเคมที จี่ ะทาปฏกิ ิริยาเฉพาะเจาะจงกับมลพษิ ทต่ี ้องการเกบ็ ตวั อยา่ งอากาศ ทาให้ เกิดการเปลย่ี นสีอย่างรวดเรว็ และชดั เจน ทาให้ทราบปรมิ าณความเข้มขน้ ของมลพิษไดเ้ ม่อื ต้องการใช้หลอด ตรวจวดั ใหต้ ดั ปลายทงั้ สองออก ปลายด้านหน่งึ ของหลอด ต่อกบั ชอ่ งอากาศข้าวของเครื่องเก็บตวั อย่างอากาศชนดิ ที่กล่าวมาแล้ว สว่ นปลายอีกด้านหนึง่ ของหลอดตรวจวดั เป็นช่องใหอ้ ากาศเข้า ขอ้ ควรระวังในการใช้หลอดตรวจวัด - Pump stroke - การสวมหลอดตรวจวดั เข้ากบั เครือ่ งมอื ไม่ถูกต้อง - การใชใ้ นทที่ ี่มีอุณหภูมแิ ละความช้นื สูง - การสวมหลอดตรวจวดั เขา้ กบั เครือ่ งถ้าไม่แนน่ จะทาให้อากาศรัว่ ไหลออกภายนอก - สารเคมใี นหลอดมวี นั หมดอายุ

5 2.เครอ่ื งมือเก็บตัวอยา่ งอากาศผา่ นอุปกรณท์ ีเ่ ปน็ ตัวกลางในการเกบ็ และวเิ คราะห์ทางหอ้ งปฏิบัตกิ าร โดยทั่วไปจะอาศัยหลกั การแทนท่ีอากาศ เชน่ Personal air sampler pump หรอื High volume pump ซ่งึ ชดุ เคร่อื งมอื ดังกล่าวประกอบดว้ ย 1.เคร่อื งมือเก็บตัวอย่างอากาศ ได้แก่ - ทางเขา้ ของอากาศ (air inlet) - อุปกรณ์ควบคมุ การไหลอากาศ (air flow controller) เป็นส่วนท่ีควบคุม อตั ราการไหลของอากาศ - มาตรวัดอัตราการไหลของอากาศ (air flow meter) เป็นส่วนทีว่ ดั อตั รา การไหลอากาศทาให้ทราบว่าขณะท่เี ก็บตัวอยา่ งอากาศนัน้ มอี ตั ราการไหล ของอากาศเทา่ ใด เพื่อใช้ในการคานวณหาปรมิ าตรอากาศทผี่ ่านเครอ่ื งเกบ็ ตัวอยา่ งอากาศ มาตรวัดนจ้ี ะต้องคงท่ี ตลอดเวลาทเ่ี ก็บตวั อยา่ งอากาศ - เครอ่ื งดูดอากาศ (air mover) เปน็ อปุ กรณ์ที่ดดู อากาศให้ไหลผ่าน อปุ กรณ์เก็บตัวอยา่ งอากาศ - ทางอากาศออก (air outlet) - สวิทซค์ วบคุมการเปิด-ปิดเครื่องมือ 2.อุปกรณส์ ะสม (Collection devices) 1.อปุ กรณส์ ะสมอนภุ าค อปุ กรณส์ ะสมอนุภาค ได้แก่ กระดาษกรอง ซ่ึงมโี ครงสร้างที่เป็นรู พรนุ มรี ปู รา่ งภายนอกทส่ี ามารถวดั ได้ คอื ความหนาและพน้ื ทีห่ นา้ ตัดท่ีอากาศไหลผ่าน กระดาษ กรองมีหลายชนดิ และสงิ่ ทแี่ ตกต่างกันของกระดาษกรอง คือ โครงสรา้ งภายในโดยกระดาษกรองจะ ถกู บรรจุไวภ้ ายในตลบั ยดึ กระดาษกรอง (Casette filter holder) โดย มแี ผน่ รองกระดาษกรอง (Support pad หรือ back up filter) รองรบั อย่อู าจใชร้ ่วมกับ cyclone กไ็ ด้หลักการ ทางานของอุปกรณ์สะสมอนภุ าคอาศัยหลักการกรอง หลักแรงดงึ ดูดของโลก และหลักแรงสู่ศูนย์กลาง

6 ตลับยดึ กระดาษกรองอาจเปน็ ชนิด 2 ช้ัน หรอื 3 ช้ัน ประกอบดว้ ยส่วนท่ใี ห้อากาศเข้าและออก อากาศจะถูก ดดู โดยเครือ่ งดูดอากาศผ่านตลบั ยึดกระดาษกรองส่วนทีใ่ ห้อากาศเขา้ อากาศท่ีมมี ลพิษก็จะตดิ อยบู่ นแผน่ กระดาษ กรองท่ีอยู่ภายใน ซงึ่ เม่อื นาไปวิเคราะหท์ างห้องปฏบิ ตั ิการจะทาให้ทราบปรมิ าณสารพิษในอากาศได้ กระดาษกรองที่ใช้กนั อยา่ งแพรห่ ลายมี หลายชนดิ คือ - กระดาษกรองชนดิ เซลลูโลส (Cellulose filter paper) ทาจากเยอ่ื เซลลูโลส คุณสมบตั ิของกระดาษกรองชนิดนี้ มสี ่วนประกอบของข้เี ถ้าข้ันตา่ ไม่ฉกี ขาดงา่ ย ดูดซับความชื้น มีความ ต้านทานตอ่ การไหลของอากาศสูงและมรี าคาแพง - กระดาษกรองชนิดใยแกว้ (Glass fiber filter) ทาจากใยแก้วละเอียด คณุ สมบัติของกระดาษกรองชนิดน้ี ไม่ดดู ความช้ืน ทนตอ่ ความร้อน ไม่ทาปฏิกริ ยิ ากบั มลพษิ ที่เกบ็ มคี วาม ตา้ นทานต่อการไหลของอากาศต่า กระดาษกรองชนิดน้ีมี ส่วนประกอบของซลิ ิกา้ อยดู่ ้วย ดังนนั้ ในการ เก็บตวั อยา่ งอากาศ ถา้ ตอ้ งการวเิ คราะหห์ าซิลกิ า้ กไ็ ม่ควรใช้กระดาษกรองชนิดนเ้ี พราะจะทาให้ผลการ วิเคราะหผ์ ดิ พลาดได้ - กระดาษกรองชนดิ พลาสติก (Plastic fiber filter) ทาจากใย Ultra fine หรอื perchlorvinyl มีคุณสมบตั ิเหมือน Glass fiber filter มีประสิทธภิ าพใน การเกบ็ สงู และต้านทานต่อการไหลของอากาศ ค่อนข้างต่าละลายน้าไดด้ ีในตัวทาละลายบางชนิด ดังน้ันจึงงา่ ยตอ่ การวเิ คราะห์ ข้อเสยี คือ มคี วามยดื หยุ่น ตา่ ฉีกขาดงา่ ย ประสิทธภิ าพ การเก็บจะลดลงเม่ืออากาศมีละอองของเหลว (Liquid droplets) ปนอยู่ - กระดาษกรองชนิดเมมเบรน (Membrane filter) ทาจากเรซนิ (resin) ได้แก่ เซลลโู ลสเอสเตอร์ (Cellulose ester) โพลีไวนิลคลอไรด์ (Polyvinyl chloride) อะคโี ลไนไตรล์ (Acrylonitrile) กระดาษ กรองชนดิ นี้มีขนาด Pore size น้อยมาก ดังนนั้ สามารถเก็บอนภุ าคทีมีขนาดเล็กมากถงึ 0.001 ไมครอน มคี วามต้านทานตอ่ ดา่ งและกรดท่เี จอื จาง สารละลายอินทรยี ์บางชนิด ละลายไดด้ ีในอะซโี ตน คลอโรฟอร์ม มีคุณสมบตั ิในการเก็บ มลพิษไดด้ ี ไม่ดดู ซับความชื้น มีข้อเสียคือเปราะ ฉีกง่าย ความ ตา้ นทานตอ่ การไหลอากาศสงู - กระดาษกรองชนดิ ซิลเวอร์เมมเบรน (Silver membrane filter) เปน็ กระดาษที่ทามาจากเรซินแตม่ ี สว่ นผสมของแร่เงนิ เหมาะสาหรบั การเก็บตวั อยา่ ง ควอทซ์ - กระดาษกรองชนิด นิวคลพี อร์ (Nuclepore filter) มีลักษณะ เหมือน กระดาษกรองชนิดเมมเบรน แต่โครงสร้างแตกตา่ งกนั คอื มีรู Pore size สม่าเสมอ ความตา้ นทานต่อการไหลอากาศสูงไมเ่ ปราะฉกี ง่าย

7 2.หลอดบรรจขุ องเหลว (Impingers) มลี กั ษณะเป็นแกว้ ทรงกระบอกภายในบรรจุ ของเหลว เช่น นา้ หรอื สารเคมีอน่ื ซ่งึ ทาหน้าทีจ่ บั มลพิษใหส้ ะสมอยู่ ในของเหลวนนั้ หลอดแก้วนปี้ ระกอบดว้ ยชอ่ งสาหรับอากาศเขา้ ซึ่งเชื่อมต่อกบั หลอดแกว้ ยางขนาดเล็กมีปลาย อกี ข้างหนงึ่ จุ่มอย่ใู ต้ของเหลวและช่องอากาศซ่ึงต่อเชอ่ื มกบั เครอ่ื งดดู อากาศ มลพษิ ซึ่งปะปนอยู่ ในอากาศนน้ั จะถูก ของเหลวจบั ไว้ อากาศสว่ นท่เี หลือกจ็ ะถกู ดูดผ่านเคร่ืองดดู อากาศออกไป ปลายของหลอดแก้วซง่ึ จมุ่ อยู่ใต้ของเหลว มหี ลายลักษณะ เพื่อความเหมาะสมของมลพิษทถี่ ูกเก็บ หลอดแกว้ บรรจุของเหลวมีหลายแบบเช่น - Midget impingers (หลอดแกว้ ขนาดเล็ก) สว่ นปลายของ หลอดแก้วถูกทาให้เรยี วเลก็ ลงซ่งึ เหมาะสาหรบั การเก็บอนภุ าค ก๊าซและไอระเหย - Fritted glass bubbler มลี กั ษณะเป็นแก้วทรงกระบอก ส่วนปลายข้างหลอดแก้วมี ลกั ษณะเป็นรพู รุนเพื่อให้อากาศทไ่ี หลผา่ นช้าลง และเกิดฟองอากาศเล็กๆจานวนมาก เป็นการเพิ่มพืน้ ที่ผิวของอากาศ ซ่ึงจะช่วยให้มลพิษในอากาศสามารถละลายในของเหลว ได้ดขี ้ึน หลอดแกว้ ชนดิ น้เี มื่อใชใ้ นการเก็บตัวอย่างมลพิษทเี่ ปน็ สารกดั กร่อน นานเขา้ จะ ทาให้ประสิทธิภาพลดลง เพราะรูพรุนจะใหญ่ขนึ้ ข้อเสียของหลอดแกว้ ชนดิ นี้คือ ทา ความสะอาดยาก ทัง้ Midget impingers และ Fritted glass bubbler เหมาะสมสาหรับกา๊ ซและไอระเหย โดยทกี่ ๊าซและไอ ระเหยจะทาปฏกิ ิริยากบั สารละลายท่ีใชเ้ กบ็ ตวั อยา่ งโดยผา่ นกระบวนการท่ี เรียกว่า Chemical absorption - หลอดบรรจสุ ารดดู ซบั (Adbsorption tube) เป็นหลอดแก้วขนาดเลก็ เสน้ ผ่าศูนยก์ ลางประมาณ 5 ม.ม. หรืออาจมีขนาดเล็ก ปลายท้ังสองปิด ภายในหลอดแก้ว จะมีสารดูดซบั (Adsorbents ) ซึง่ เปน็ ของแข็งมีรูพรุน เช่น ผงถ่าน หรือซลิ ิกา้ เจล ซ่ึงมีชือ่ เรยี กว่า Activated charcoal tube หรอื Silicagel tube - ถุงเกบ็ ตัวอยา่ งอากาศ (Sampling bag) ใชส้ าหรับเกบ็ ตัวอย่างมลพษิ ทางอากาศทีเ่ ปน็ กา๊ ซและไอ มอี ยู่ หลายขนาด ทาจากพลาสติกชนิดตา่ งๆ เช่น Mylar Teflon หรือ Scotch park ลักษณะของถงุ จะมีวาวล์ หรือล้นิ ปดิ เปิด เพ่ือเก็บตวั อย่างอากาศ หรือถ่ายตวั อยา่ งท่ีมมี ลพษิ สู่เคร่อื งวิเคราะหผ์ ล

8 - เคร่ืองมือตรวจปรับความถกู ต้องของเครื่องเกบ็ ตวั อย่าง อากาศ (Pump calibrator) อุปกรณ์ท่ีใชใ้ นการตรวจปรบั ความถูกต้องของเครื่องเก็บตัวอยา่ งอากาศ สามารถแบง่ ได้ ดังน้ี - วัดอัตราการไหลเชิงปริมาณเช่น Rotameter - วดั อัตราการไหลเชิงมวลเชน่ Thermal Imeter - วดั ความเร็วของการไหลเชน่ Pilot tube - วัดปริมาตรโดยตรง เช่น Spirometer, bubble meter , Wet-test meter เครอ่ื งมือสาหรับการเกบ็ ตัวอย่างมลพิษทางอากาศท่เี ปน็ อนภุ าคโดยการกรอง - ชอ่ งเปดิ ให้อากาศเข้า (Air inlet) ปกติจะต่อท่อนาอากาศเข้า ลักษณะจะเปน็ ช่องปิดแบบรูกลมเพื่อให้ฝ่นุ สามารถกระจายตัวไป ตามพื้นท่ีหนา้ ตดั ของตวั กรองไดอ้ ยา่ งสมมาตร - อปุ กรณ์สะสมอนุภาค (Collector) ประกอบด้วยตวั กรองอนุภาค (Filter) หรอื กระดาษครองและตลับใส่ตัวกรอง (Casette w filter holder) ตัวกรองเปน็ อปุ กรณ์ท่ใี ช้ในการเก็บสะสมอนภุ าคสาหรับนามาวิเคราะห์ตอ่ ไป โดยตลับใสต่ วั กรองจะทาหนา้ ทร่ี องรับไมใ่ ห้ตัวกรองร่วงหล่นฉีกขาดหรือเสยี หาย ขนาดใชง้ าน

9 - ส่วนเชอื่ มตอ่ (Connector) ได้แก่ ขอ้ ต่อและสายยาง / พลาสตกิ เชอ่ื มต่อระหว่าง ด้านหลงั ของตลับใสต่ ัวกรอง (Air outlet) กบั ปัม้ ดดู อากาศสายพลาสติกน้จี ะต้องไม่มรี รู ่วั และไมท่ าปฏิกริ ยิ าเคมีกับอนุภาคท่ีต้องการเก็บเช่นตวั อยา่ งสายยางนาอากาศชนดิ Tigon tube - อุปกรณ์วดั อัตราการไหลของอากาศและปั๊มดดู อากาศ (Air flow meter & Pump) ประกอบดว้ ยมเิ ตอร์ วัดอตั ราการไหลของอากาศ (Air flow meter) ส่วน! ควบคมุ การไหลของอากาศ (Flow control value) และปม๊ั ดดู อากาศ (Personal pump) ปัจจุบนั มมี เิ ตอร์วัด อัตราการไหลของอากาศทั้งแบบที่เปน็ โรคามเิ ตอร์หรือแบบลูกลอยและแบบตัวเลข ดจิ ิตอลติดตงั้ รวมอยู่ในสว่ นของปั๊มดูดอากาศ - อุปกรณส์ าหรบั คัดแยกขนาดฝ่นุ Cyclone สาหรบั คัดแยกขนาดฝุ่นทีม่ ีขนาดเล็กกว่า 10 ไมครอนมีหลาย ชนดิ แต่ละชนิดต้องใช้อัตราการไหลของอากาศที่แตกต่างกันเช่น Nylon cyclone อตั ราการไหลของอากาศ 1.7 ลิตรต่อนาที, HD cyclone อัตราการไหลของ อากาศ 2.2 ลิตรต่อนาที, Aluminum Cyclone อัตราการไหลของอากาศ 2.5 -2.8 ลิตรต่อนาที ลักษณะและหลกั การทางานของ cyclone เป็นอปุ กรณ์ที่อาศัยหลักการหมุนวนของอากาศในส่วน ของ cyclone ทีม่ ีรปู ทรงกระบอกและทรงกรวยโดยอากาศถกู ดงึ เขา้ มาน้ันจะมีทศิ ทางในแนวเส้นสมั ผสั กับเส้นรอ บวงของทรงกระบอกช่องเข้าของอากาศที่อยู่บรเิ วณดา้ นบนของ cyclone ทาใหเ้ กิดการหมนุ วนสองชนั้ ของอากาศ ขั้นอากาศทจ่ี ะเข้ามาหมุนวนชดิ ผนังของ cyclone มที ิศทางดิง่ ลงแลว้ จึงหมนุ วนยอ้ นกลับขนึ้ ด้านบนโดยหมุนวน อยูท่ แ่ี กนกลางของ cyclone ข้นึ ไปสูท่ างออกซ่ึงกระดาษกรองดกั อยู่ขณะทเี่ คล่ือนที่ไปกับอากาศอนุภาคอาจชน เข้ากบั ผนงั ของ cyclone และตดิ อยู่บนผิวน้นั หรอื อาจตกลงสดู่ ้านล่างเน่ืองจากมวลมากและไมส่ ามารถเปล่ยี นทศิ ทางการไหลมากับอากาศได้ดังนนั้ จึงมีเพยี งอนภุ าคขนาดเล็กท่ียงั คงสามารถเคล่อื นที่ตามกระแสอากาศได้และ เคล่ือนท่ีมาเกาะอยู่บนกระดาษกรองซ่งึ จะถูกนาไปวิเคราะหต์ ่อไป

10 - คลิปยึดอปุ กรณ์ Cassettes Holder clip สาหรับบรรจตุ ลบั ใส่ตัวกรอง (Casette filter holder) และมีคลปิ หนบี เพื่อตดิ ต้งั ในขณะทาการเกบ็ ตวั อย่างอากาศ - ขาต้ัง Tri-pot เครอ่ื งมือสาหรับการเก็บตัวอย่างมลพษิ ทางอากาศท่ีอาศัยแรงโน้มถ่วงของโลกในการแยกขนาดของอนภุ าค เครอื่ งมอื ทใ่ี ชใ้ นการประเมินฝนุ่ ฝา้ ย เครอ่ื งมือทใ่ี ช้ในการเกบ็ ตวั อย่างฝุน่ ฝา้ ยในอากาศตามมาตรฐานทท่ี าง OSHA กาหนดคอื Vertical Elutriator Lumsden-Lynch Vertical Elutriator) Elutriators เปน็ อุปกรณเ์ กบ็ ตัวอยา่ งอากาศชนิดอนุภาคที่อาศัยแรงโนม้ ถว่ งของโลกในการแยก ขนาดของอนุภาคโดยทั่วไปอนภุ าคทมี่ ขี นาดใหญ่กวา่ 3 ไมโครเมตรจะถูกแยกออกดังนั้น โดยท่วั ไปจึงใชอ้ ปุ กรณใ์ นการวิเคราะห์ Respirable dust และ Thoracic dust อปุ กรณ์ ประเภทนี้มี 2 ชนดิ คือ Vertical และ Horizontal Vertical Elutriator เป็นอปุ กรณท์ ี่ OSHA ได้กาหนดให้ใช้ในการเก็บตัวอย่างอากาศเพ่ือวเิ คราะห์หาปริมาณฝนุ่ ฝ้ายใน อากาศทางเขา้ ของอากาศมเี ส้นผ่านศนู ย์กลาง 2.7 ซมและทางออกสู่กระดาษกรองมีขนาดเส้นผา่ นศนู ย์กลาง 3.7 ซมความสงู ของ Elutriator เทา่ กับ 70 ซมและเสน้ ผ่านศูนย์กลางเทา่ กับ 15 ซมทางาน ดว้ ยอตั ราการไหลของเทา่ กบั 7.4 ลิตร / นาทคี วามเรว็ ลมภายใน EIutriator เท่ากับ ความเร็วปลายของอนุภาคท่มี ี Aerodynamic diameter 15 ไมโครเมตรกลา่ วคือ อนภุ าคที่ไปถงึ กระดาษกรองควรมขี นาดไม่เกนิ 15 ไมโครเมตรอย่างไรก็ตามเน่ืองจาก ทางเข้าของอากาศซึ่งมขี นาดเพยี ง 2.7 ซม. ทาให้อากาศไหลเขา้ สู่ Elatriator ในลกั ษณะเปน็ ลาอากาศ

11 Elutriator อากาศไหลเขา้ สู่ Elutriator ในทิศทางท่ีขนานกับพ้ืนผ่านช่องวา่ งแคบระหวา่ งช่องของแผ่นสะสมอนภุ าคท่ี วางเรยี งกนั อยู่ลายแผ่นอยา่ งชา้ ๆ อนภุ าคท่มี ีความเรว็ ปลายมากกว่าอัตราส่วนของ ช่องว่างระหวา่ งแนวและเวลาทีใ่ ชใ้ นการเคลื่อนที่จะตกลงสู่แผน่ สะสมอนภุ าคอนุภาค ขนาดเลก็ ท่สี ามารถเคลอื่ นท่ีผ่านแผ่นสะสมอนภุ าคได้จะถูกดกั จับด้วยกระดาษกรอง สาหรับการเตรียมเครื่องมือและอุปกรณใ์ นการประเมนิ ฝุ่นฝา้ ยใชห้ ลักการเดยี วกนั การตรวจวดั อนุภาคอ่นื ๆ ข้อสังเกต ในการเลือกใชเ้ คร่ืองมือชนิดใดชนดิ หนง่ึ ข้นึ กับวตั ถปุ ระสงค์ของการตรวจวัดด้วยน่ันคือหาก ต้องการตรวจวัดเพื่อดูการปฏิบตั ติ ามกฎหมายตอ้ งใช้วิธที ี่เป็นมาตรฐานเชน่ การประเมินความเข้มขน้ ของฝุ่นทัว่ ไป ในอากาศต้องเก็บตัวอยา่ งอากาศด้วยวธิ มี าตรฐานและนาไปช่งั น้าหนักดว้ ยเครือ่ งชัง่ เพ่ือคานวณหาความเข้มข้นไม่ สามารถใช้เคร่ืองมืออ่านคา่ โดยตรงได้แม้จะมีเครือ่ งมืออ่านคา่ โดยตรงอยู่ การปรับความถกู ต้องของอัตราการไหลของอากาศ การปรบั ความถกู ตอ้ งของอัตราการไหลของอากาศมวี ัตถปุ ระสงค์เพ่ือใชใ้ นการปรบั อตั ราการไหลของ อากาศของป๊ัมเกบ็ ตวั อย่างอากาศให้ไดต้ ามท่ีกาหนดไวใ้ นวิธีการมาตรฐานซ่งึ จะใชค้ า่ อัตราการไหลของอากาศนไ้ี ป ใช้ในการคานวณคา่ ความเข้มข้นของมลพิษทางอากาศทเี่ ป็นอนุภาคเพื่อเปรยี บเทยี บกับคา่ มาตรฐานต่อไป

12 บรรณานุกรม การประเมินและการเก็บตัวอย่างมลพิษทางอากาศ. [ออนไลน์] เข้าถงึ ได้จาก : http://go.th/air.pdf วนั ท่คี น้ ขอ้ มลู : (19 มนี าคม 2564) หลกั การใช้เคร่ืองมือและการตรวจประเมินฝ่นุ และสารเคมีในบรรยากาศการทางาน. [ออนไลน์] เข้าถงึ ไดจ้ าก : http://envocc.ddc.moph.go.th/.pdf วันทีค่ น้ ข้อมูล : (19 มนี าคม 2564)