ครูปฐมวัยกับการพัฒนาบุคลิกภาพด้านสุขภาพจิต

บทท่ี 4 ครปู ฐมวยั กบั การ พฒั นาบคุ ลกิ ภาพ ดา้ นสขุ ภาพจิต

ความหมายของสขุ ภาพจิต หมายถึง สภาวะทางอารมณท์ ่ีเกิดข้ึน ผูท้ ่ีมีสุขภาพจิตดีก็จะเป็นผูท้ ่ีมีความมน่ั ใจใน ตนเองสามารถแกไ้ ขปัญหาท่ีเกิดข้ึนไดอ้ ยา่ งมีประสิทธิภาพ ถา้ มีสุขภาพจิตไมด่ ีหรือ สุขภาพจิตเส่ือมโทรมจะเป็นคนท่ีมีแตค่ วามวิตกกงั วลเครียดเศรา้ หมอง จะมีผลกระทบ ไปถึงเร่ืองตา่ ง ๆได้ เชน่ ไมส่ ามารถปรับตวั เขา้ กบั สงั คมได้ มองโลกในแงร่ า้ ย เป็นตน้ นอกจากน้ีผูท้ ่ีมีสุขภาพจิตไมด่ ีจะสง่ ผลกระทบตอ่ สุขภาพร่างกายลกั ษณะทางจิตท่ี กระทบตอ่ สุขภาพทางกายน้ันภาษาจิตเวช เรียกวา่ ไซโลโซแมกติก (Psychosomatic) รบั ผิดชอบโดย น.ส.สภุ าภรณ์ สนเผือก

ความสาคญั ของสขุ ภาพจิต สาหรบั ครปู ฐมวยั สภาวะทางจิตของครูปฐมวยั สามารถสง่ ผลกระทบตอ่ สภาวะทาง จิตของเด็กปฐมวยั ได้ เน่ืองจากเด็กปฐมวยั เป็นวยั ท่ีตอ้ งการความ รักความอบอนุ่ จากคนรอบขา้ ง เด็กปฐมวยั เป็นวยั ท่ีไมส่ ามารถ พ่ึงพาตนเองไดม้ ีอารมณท์ ่ีออ่ นไหวงา่ ย การเป็นครูปฐมวยั ตอ้ งเป็น คนท่ีมีสุขภาพจิตดีมี ภาวะทางอารมณท์ ่ีมน่ั คงยอ่ มทาใหเ้ ด็กรูส้ ึก ปลอดภยั อบอนุ่ และมน่ั คงไปดว้ ย ในทางตรงกนั ขา้ มครูปฐมวยั ท่ีมี สุขภาพจิตไมด่ ียอ่ มมีอารมณท์ ่ีไมม่ น่ั คงยอ่ มสง่ ผลกระทบตอ่ จิต ของเด็กปฐมวยั ทางตรงและทางออ้ ม

พฒั นาการทางสขุ ภาพจิต พฒั นาการทางสุขภาพจิตแบง่ ออกเป็นวยั ตา่ ง ๆ ไดด้ งั น้ี 1. วยั ทารก 4. วยั หนุ่มสาว 2. วยั เด็ก 5. วยั ผูใ้ หญ่ 3. วยั รุ่น 6. วยั ชรา

วยั ทารก (Infancy) วยั ทารกเป็นวยั ท่ีตอ้ งพ่ึงพาผูอ้ ่ืนไมส่ ามารถพ่ึงตนเองได้ ความสุขความทุกขข์ ้ึนอยูก่ บั ความรกั ใคร่เอ็นดูการเอา ใจใสด่ ูแลของพอ่ แมท่ ารกท่ีไดร้ บั การดูแลดีทารกจะมี ความสุขแข็งแรงสุขภาพดีผูท้ ่ีเล้ียงทารกไดด้ ีจึงตอ้ งเป็น ผูท้ ่ีพรอ้ มดว้ ยปัจจยั 4 คือเงินเวลาความรักและ สุขภาพจิตท่ ีสมบูรณ์

วยั เด็ก (Childhood) วยั ของการเรียนรูแ้ ละการให้ การแขง่ ขนั แยง่ ชิงและเปรียบเทียบจิตใจเด็กท่ียา่ ง เขา้ สูว่ ยั น้ีเป็นจิตใจท่ีคอ่ นขา้ งสะอาดเหมือนสมุดหรือเทปบนั ทึกเสียงท่ีมิไดใ้ ช้ เหตุการณท์ ่ีผา่ นมาในชีวิตจะถูกเก็บสะสมไวใ้ นจิตใจทงั้ ท่ีดีงามหรือเลวรา้ ยท่ี พอใจหรือชิงชงั ถูกเก็บบนั ทึกไวเ้ ชน่ เดียวกนั ประสบการณเ์ หลา่ น้ีมีความสาคญั ตอ่ สุขภาพเด็กเป็นอยา่ งย่ิงทงั้ ในปัจจุบนั และในอนาคต ผูป้ กครองและครูซ่ึงเป็น ผูใ้ กลช้ ิดเด็กจึงเป็นผูถ้ า่ ยทอดเหตุการณต์ า่ ง ๆ ลงไปในเด็กทงั้ การกระทาท่ีตง้ั ใจ และไมต่ ง้ั ใจ

วยั รน่ ุ ( Teens ) วยั แหง่ ความฝนั วาดภาพชีวิตในอนาคต คนในวยั น้ีอยูใ่ นโลกของความฝนั มีพลงั มากมายสาหรับผลกั ดนั ชีวิตไปตามความฝนั ประสบการณข์ องชีวิต ท่ีผา่ นมาเป็นองคป์ ระกอบสาคญั ของความฝนั เด็กวยั รุ่นท่ีถูกบีบบงั คบั บีบ คน้ั มากฝนั ถึงชีวิตท่ีอิสระเสรีอยากเป็นตวั ของตวั เองไมต่ อ้ งอยูภ่ ายใต้ บงั คบั บญั ชาของผูใ้ ด วยั น้ีจึงเป็นวยั อนั ตรายอยา่ งย่ิงเราไมส่ ามารถหา้ ม เด็กในวยั น้ีจะไมใ่ หฝ้ นั แตเ่ ราชว่ ยปลูกฝงั ใหเ้ ขาต่ืนแลว้ ดึงเขากลบั มาสู่ โลกของความจริงได้ ฉะนั้นความรักในครอบครวั ระหวา่ งพอ่ แมล่ ูกถา้ ขาด ส่ิงน้ีเสียแลว้ เด็กวยั รุ่นก็จะตกอยูใ่ นสภาพของเรือท่ีไมม่ ีหางเสือชีวิต ลอ่ งลอยไปตามยถากรรม

วยั หน่มุ สาว (Young) คนวยั น้ีจะต่ืนจากโลกแหง่ ความฝนั เขา้ สูค่ วามจริง คนท่ีโชคดี พบวา่ ความฝนั น้ันกลายเป็นความจริง แตบ่ างคนต่ืนข้ึนมาพบ ชีวิตจริงท่ีไมเ่ หมือนกบั ส่ิงท่ีเคยคิดเคยฝนั ไวผ้ ูท้ ่ีหนีพอ่ แม่ ผูป้ กครองไปอยูก่ บั คนรกั ดว้ ยความหวงั วา่ ชีวิตจะสดใสอาจพบ ปัญหาตา่ งๆท่ีไมเ่ คยคาดคิดอีกมากมายเป็นตน้ รบั ผิดชอบโดย น.ส.ปารดา คดั วงั

วยั ผใู้ หญ่ (Adulthood) ชีวิตอยูก่ บั ปัจจุบนั การสรา้ งผลงานในชีวิต ตอ้ งเผชิญชีวิต ดว้ ยตนเองอยา่ งแทจ้ ริง สุขภาพจิตของคนในวยั น้ีข้ึนอยูก่ บั การตอ่ สูแ้ กป้ ญั หาตา่ ง ๆ การนาชีวิตไปสูเ่ ป้าหมายท่ีวางไว้ จะสาเร็จหรือเป็นผลดีเพียงใดน้ันข้ึนอยูก่ บั ประสบการณ์ ชีวิต ความสามารถในการปรบั ตวั ผลออกมาเชน่ ไรก็ตอ้ งรบั ไวห้ มดส้ิน ไมม่ ีผูใ้ ดชว่ ยเหลือปกป้องแกไ้ ขใหไ้ ดเ้ หมือนวยั ทารกวยั เด็กหรือวยั รุ่น

วยั ชรา (Old) ชีวิตอยูก่ บั อดีต ถา้ ชีวิตท่ีผา่ นมาดีมีความสุข หากทางชีวิตท่ีผา่ นไปแลว้ นั้นไม่ ราบร่ืนสะสมความไมถ่ ูกตอ้ งไมส่ มควรไวม้ ากก็ทุกข์ ชีวิตวยั น้ีอาจเปรียบได้ กบั เคร่ืองบินท่ีใกลจ้ ะถึงจุดหมายปลายทาง นักบินท่ีฉลาดมีความสามารถจะ คอ่ ยๆลดระดบั นาเคร่ืองบินลงสูส่ นามบินโดยปลอดภยั แตย่ งั มีคนอีกไมน่ อ้ ยท่ี ปฏิเสธความจริงของชีวิตไมย่ อมรบั ความเปล่ียนแปลงของสงั ขารเหมือน นักบินท่ีพยายามนาเคร่ืองบินมุง่ หนา้ ไปสูส่ นามบินท่ีไปถา้ เขาโชคดีเขาก็ อาจจะปลอดภยั สุขภาพจิตของคนชราข้ึนอยูก่ บั ความสาเร็จของชีวิตท่ีผา่ น มาและการยอมรบั ความจริงของชีวิตวา่ ชีวิตยอ่ มมีการเส่ือม

ปัจจยั ที่สง่ ผลต่อสขุ ภาพจิต เม่ือเราพิจารณาสุขภาพจิตในวยั ตา่ งๆแลว้ อาจสรุปสาเหตุท่ีเป็นปัจจยั ท่ี สง่ ผลตอ่ สุขภาพจิตออกเป็น 2 ทางดงั น้ีปจั จยั ท่ีเกิดจากเหตุดงั เดิมและ ปัจจยั ท่ีเกิดจากเหตุปจั จุบนั เหตุดงั เดิมไดแ้ กป่ ระสบการณใ์ นชีวิตใน ระยะของการเรียนรูช้ ีวิตท่ีเคยพบความขาดแคลนขดั สนอาจทาใหเ้ ด็ก เติบโตเป็นผูใ้ หญท่ ่ีกลวั ความจนแสวงหาทรพั ยเ์ ด็กท่ีพบกบั ความ สะดวกสบายอบอนุ่ โตข้ึนอาจเป็นคนท่ีมองโลกในแงด่ ีแตอ่ อ่ นแอพ่ึงพา ตนเองไมไ่ ด้

ปัจจยั ท่ีสง่ ผลต่อสขุ ภาพจิต (ต่อ) สว่ นพนั ธุกรรม คือ เป็นเหตุดงั้ เดิมอีกอยา่ งหน่ึงเชน่ ชาวปญั ญา ของคนและโรคภยั ไขเ้จ็บหลายอยา่ งถูกถา่ ยทอดทางพนั ธุกรรมซ่ึง สง่ ผลตอ่ สุขภาพจิตเชน่ กนั นอกจากน้ีเหตุการณป์ ัจจุบนั และส่ิงแวดลอ้ มมีความสาคญั ตอ่ สุขภาพจิต ส่ิงแวดลอ้ มท่ีสาคญั ท่ีสุดคือผูใ้ กลช้ ิด เชน่ พอ่ แม่ สามี ภรรยา ลูกเขย สะใภ้ ญาติมิตร เพ่ือนร่วมงาน

ลกั ษณะของผู้ ท่ีมีสขุ ภาพจิต ท่ีดี

ไพรตั น์ พฤกษชาติคณุ ากร ไดแ้ บ่งลกั ษณะของผทู้ ่ีมีสขุ ภาพจิตที่ดี 1. มีความรูส้ ึกในคุณคา่ ของตน 7. ไมม่ ีความรูส้ ึกตึงเครียดและวนั ไหวงา่ ยเกินไป 2. มีความรูส้ ึกมน่ั คงทง้ั ทางร่างกายและจิตใจ 8. มีความยืดหยุน่ ในพฤติกรรมของเขาไดอ้ ยา่ งเหมาะสม 3. มีความรูเ้ ก่ียวกบั ตนเองตามสภาพความเป็นจริง 9. มีความสามารถท่ีจะจดั การกบั ส่ิงแวดลอ้ มรอบตวั ไดอ้ ยา่ ง 4. มีความสามารถท่ีจะยอมรบั ความรกั จากผูอ้ ่ืน เหมาะสม และขณะเดียวกนั ก็สามารถจะใหค้ วามรกั แกผ่ ูอ้ ่ืนได้ 10. จะมองโลกตามความเป็นจริง อยา่ งเหมาะสม 11. มีความอยากรูอ้ ยากเห็นอยา่ งเหมาะสม 5. ความสามารถและความสุขในการกระทาตนให้ 12. สามารถคาดหวงั ความสาเร็จและการกระทาไปสูจ่ ุดน้ันได้ เป็นประโยชน์แกผ่ ูอ้ ่ืน 6. มีความสามารถท่ีจะอยูไ่ ดอ้ ยา่ งเป็นไปตามอตั ภาพ รบั ผดิ ชอบโดย น.ส.ปภาวรนิ ท์ สวุ รรณไตร

มณีรตั น์ เฟื่ องวฒุ ิชาญ ไดก้ ลา่ วถึงบคุ ลิกภาพของคนที่มีสขุ ภาพจิตดีไว้ ดงั น้ี 1. คนท่ีมีสุขภาพจิตดีจะประพฤติปฏิบตั ิตนไดต้ ามกฎเกณฑแ์ ละ หลกั เกณฑข์ องสงั คม รวมทง้ั ประเพณีนิยมเป็นส่ิงแวดลอ้ มของตน ไดโ้ ดยไมม่ ีความยากลาบาก 2. คนท่ีมีสุขภาพจิตดีจะไมม่ ีอาการของโรคจิตและโรคประสาท เชน่ กลวั เกินไป วิตกกงั วลกวา่ เหตุ หูแวว่ หลงผิด เป็นตน้ 3. คนท่ีมีสุขภาพจิตดีจะมี ความรูส้ ึกท่ีดีปฏิบตั ิหนา้ ท่ีไดเ้ ต็ม ความสามารถทางร่างกาย สติปัญญา อารมณข์ องตนไดเ้ ป็นอยา่ งดี

4. คนท่ีมีสุขภาพจิตดีจะสามารถขจดั ปัญหาและยอมรับ สถานการณพ์ รอ้ มจะรบั ทง้ั ทุกขแ์ ละสุขในส่ิงแวดลอ้ มของตน และสามารถทาใหเ้ กิดความพึงพอใจจะสามารถปรบั ตวั ไดท้ ุก สถานการณ์ 5. คนท่ีมีสุขภาพจิตดีจะสามารถปรับตวั ใหเ้ จริญกา้ วหนา้ และ สามารถชว่ ยผูอ้ ่ืนใหเ้ จริญกา้ วหนา้ ไปดว้ ย 6. คนท่ีมีสุขภาพจิตดีจะมีความคิดอิสระ สามารถตดั สินใจดว้ ย ตนเองยอมรบั ฟงั เหตุผลจากผูอ้ ่ืน ไมด่ ้ือรนั้ หรือประชดประชนั พรอ้ มท่ีจะเผชิญผลดีและผลรา้ ยท่ีจะเกิดข้ึน จากการตดั สินใจ ของตนเอง

อารมณเ์ ป็นสาเหตุหน่ึงท่ีทาใหเ้ กิดความเครียด เชน่ อารมณไ์ มด่ ี หงุดหงิด ซึมเศรา้ วิตกกงั วล โกรธ เป็นตน้ ดงั น้ันวิธีป้องกนั อารมณไ์ มด่ ี มีดงั น้ี 1. การออกกาลงั กาย จะทาใหก้ ารไหลเวียนเลือดของโลหิตไหลดีข้ึนร่างกายจะไดร้ ับออกซิเจน มากข้ึนทาใหเ้ กิดความกระป้ีกระเปร่า หายเครียด ควรออกกาลงั กายติดตอ่ กนั ไมเ่ กินครั้งละ 20 นาทีเป็นอยา่ งนอ้ ยประมาณอาทิตยล์ ะ 3 ถึง 5 ครงั้ 2. การเลือกสีใหเ้ หมาะสม เพราะสีจะมีอิทธิพลตอ่ จิตใจและอารมณถ์ า้ อยากใหอ้ ารมณแ์ จม่ ใส สบายๆควรเลือกใชส้ ีท่ีสบายตา เชน่ สีฟ้า เป็นตน้ 3. การฟงั เพลง เพลงจะกลอ่ มเกลาอารมณข์ องคนไดอ้ ยา่ งวิเศษ ทาใหค้ ึกคกั ข้ึนไดห้ รือสงบลงก็ ไดค้ วรเลือกเพลงใหเ้ หมาะสมกบั อารมณข์ ณะนั้น

4. การรบั ประทานอาหาร การเลือกรับประทานอาหารประเภทคาร์โบไฮเดรตประเภทโปรตีนเม่ือ รับประทานจะชว่ ยใหจ้ ิตใจสงบกระปร้ีกระเป่า สว่ นเคร่ืองด่ืมท่ีมีสารคาเฟอีนอ่ืน เชน่ ชา กาแฟ บางชนิดถา้ ทานมากอาจมีผลใหบ้ งั คนอารมณเ์ สียงา่ ยและซึมเศรา้ มากข้ึน 5. การใชแ้ สงสวา่ งแสงสวา่ งนอ้ ยจะทาใหค้ นอารมณเ์ ศรา้ หมองลงไดด้ งั นั้นถา้ ตอ้ งการใหอ้ ารมณ์ แจม่ ใสข้ึนควรจดั สถานท่ีอยูอ่ าศยั ใหม้ ีแสงสวา่ งอยา่ งเพียงพออยูเ่ สมอ 6. การใชค้ วามฝันเม่ือนอนหลบั คนเรามกั จะฝนั เสมอแตท่ ่ีสาคญั ความฝนั จะชว่ ยผอ่ นคลายความตึง เครียดของจิตใจไดเ้ ป็นอยา่ งดีแตต่ อ้ งไมใ่ ชย้ านอนหลบั เพราะยานอนหลบั จะออกฤทธ์ิไประงบั ความฝนั เอาไว้ 7. การคิดในส่ิงท่ีดีบางคนก็อารมณไ์ มด่ ีเน่ืองจากชอบคิดมากคิดแตใ่ นแงร่ า้ ยดงั นั้นจึงควรฝึกหดั คิด เสียใหมท่ าใจใหเ้ บิกบานถา้ ใจสูเ้ สียอยา่ งไมว่ า่ อะไรจะเกิดข้ึนเราก็คงจดั การแกป้ ัญหาไดท้ งั้ น้นั

อารมณโ์ กรธ อารมณโ์ กรธสญั ชาตญาณของมนุษยส์ ามารถแบง่ ออกได้ 2 ลกั ษณะ คือ สญั ชาตญาณของการสรา้ งสรรคแ์ ละ สญั ชาตญาณของการทาลาย การทาลายหรือการโกรธกนั มีอยูใ่ นตวั ทุกคน เพราะฉะน้ันสงั คมจึงพยายามสรา้ ง กฎเกณฑศ์ ีลธรรมหรือคา่ นิยมตา่ ง ๆ ข้ึนมาเพ่ือใหล้ ดความ โกรธลง เชน่ สอนใหค้ นรักกนั เป็นตน้ รบั ผิดชอบโดย น.ส.สธุ าทิพย์ มกุ ขนุ ทด

ระดบั คนท่ีมีความโกรธอยใู่ นตวั เอง 4 ชนิด 1. พวกท่ีเก็บความโกรธไมไ่ ดเ้ ลย คือตอ้ งแสดงความโกรธออกมาทงั้ หมด พวกน้ีเป็นพวกท่ี ติดนิสยั ของความเป็นเด็กเวลาโกรธจะแสดงกิริยาอาการเหมือนเด็กท่ีถูกขดั ใจ 2. พวกท่ีเก็บความโกรธไวบ้ างสว่ นแสดงความโกรธสว่ น ท่ีเหลือออกมาตามประสบการณ์ ตามความเหมาะสม มีเหตุผลตามกาละเทศะ เชน่ บางคนโกรธเจา้ นายแสดงออกมา ไมไ่ ดก้ ็เก็บเอาไว้ มาแสดงออกท่ีบา้ นหรือคนท่ีดอ้ ยกวา่ ซ่ึงเราจะพบกนั อยูบ่ อ่ ย ๆ ทว่ั ไป 3. พวกท่ีเก็บกดความรูส้ ึกเอาไวไ้ ดต้ ลอดเวลา เพราะถูกฝึกฝนมาอยา่ งหนักอาจกลายเป็น พวกท่ีไมก่ ลา้ แสดงความโกรธออกมา บุคคลเหลา่ น้ีกลายเป็นพวกท่ีชอบตาหนิตวั เอง วา่ เป็นคนไมด่ ีพ้ืนฐานอาจเป็นคนเศรา้ เพราะตอ้ งเตือนตวั เองใหม้ ีคุณธรรมตลอดเวลา 4. ระแวงคนอ่ืนทงั้ หมดไมไ่ วใ้ จกลายเป็นคนคบคนอ่ืนลาบากเพราะมองดูใครๆก็กลายเป็น ศตั รูไปหมด การสรา้ งความระแวงข้ึนเทา่ กบั การลดความใกลช้ ิดบุคคลอ่ืน

วิธีควบคมุ ความโกรธ อารมณเ์ สยี ราคาญโมโหหงดุ หงิด 1. การนับ 1-10 เพ่ือเรียกสติใหก้ ลบั มากอ่ นท่ีจะ ในชีวิตประจาวนั ของครูปฐมวยั การกิจกรรมและการร่วมงานยอ่ ม ทาอะไรลงไปตามอารมณช์ ว่ั วูบและตอ้ งมาน่ัง ทาใหเ้ กิดภาวะของอารมณ์ เสีย ราคาญ โมโห และหงุดหงิดซ่ึง เสียใจทีหลงั สาเหตุของการเกิดอารมณเ์ สียมีดงั น้ี 1. ความสูญเสีย 2. พิจารณาหาสาเหตุท่ีทาใหโ้ กรธเพราะบางคร้ัง 2. ความเบ่ือหน่าย อาจไมร่ ูว้ า่ กาลงั โกรธอะไร 3. การขาดความเช่ือมน่ั 4. อารมณไ์ มม่ น่ั คง ถูกรบกวนจิตใจอยูเ่ ร่ือย ๆ เก็บกดความ 3. การใหอ้ ภยั นับเป็นวิธีท่ีดีท่ีสุดแตเ่ ป็นวิธีท่ีทาได้ ยากท่ ีสุด โมโหไวข้ า้ งใน

หลกั ในการระงบั อารมณเ์ สียและอารมณห์ งดุ หงิด มีดงั น้ี 1. หางานทาตลอดเวลาถา้ น่ังเฉยๆจะทาใหจ้ ิตใจฟ้งุ ซา่ น 2. เป็นมิตรท่ีดีกบั ตนเองรูจ้ กั ปลอบและใหก้ าลงั ใจตนเอง 3. สนุกสนานไปกบั การรบั ประทานอาหาร 4. สรา้ งอารมณข์ นั 5. หาเพ่ือนใหมส่ รา้ งมิตรภาพใหม่ 6. ถา้ ทาไมไ่ ดเ้ ลยคงตอ้ งไปพบจิตแพทย์

เทคนิคการลดความเครยี ด ความเครียดเป็นปญั หาทางสุขภาพจิตท่ีสาคญั ท่ีสุดในโลก เพราะความเครียดเกิดจากความวิตกกงั วลจะทาใหไ้ มส่ บายใจ และไมม่ ีความสุขทาใหเ้ กิดโรคตา่ ง ๆ ทางร่างกาย

วิธีการลดความเครียด 1. การนอนหลบั เม่ือนอนหลบั ร่างกายจะเปล่ียนแปลงทางสรีระวิทยาหวั ใจจะเตน้ ชา้ ลง 10 ครงั้ ตอ่ นาทีอตั รา การหายใจชา้ ลง 4 ครัง้ ตอ่ นาทีหรือทุกสว่ นของร่างกายจะทางานนอ้ ยลงเป็นการลดความเครียดลงไปดว้ ย 2. วิธีการผอ่ นคลายกลา้ มเน้ือขณะเกิดความเครียดจะทาใหก้ ลา้ มเน้ือตึงตวั หรือหดตวั กลา้ มเน้ือของอวยั วะ ภายในร่างกายทางานดว้ ยทาใหไ้ มไ่ ดพ้ กั เทา่ ท่ีควรวิธีลดความเครียดแบบการผอ่ นคลายแบบกา้ วหนา้ คือการ ปลอ่ ยใหก้ ลา้ มเน้ือไปตามธรรมชาติ 3. การรูจ้ กั ใชเ้ วลาอยา่ งฉลาดควรมีการแบง่ เวลาใหเ้ หมาะสม 4. การพกั ผอ่ นหยอ่ นใจและการออกกาลงั กาย 5. หลีกเล่ียงการวิจารณผ์ ูอ้ ่ืนการวิจารณไ์ มว่ า่ จริงหรือเท็จยอ่ มทาใหเ้ กิดความเครียดข้ึนในตนเองได้ 6. การทาโยคะและการทาสมาธิเป็นวิธีท่ีจะชว่ ยผอ่ นคลายความตึงเครียดไดอ้ กี แบบหน่ึง

รายช่ือ 1.น.ส.สภุ าภรณ์ สนเผือก รหสั 001 2.น.ส.ปารดา คดั วงั รหสั 025 3.น.ส.ปภาวรนิ ท์ สวุ รรณไตร รหสั 029 4.น.ส.สธุ าทิพย์ มกุ ขนุ ทด รหสั 033