หน่วย4_พระไตรปิฏกและพุทธศาสนาสุภาษิต

ห น่ ว ย กา รเ รีย นรูท้ ี่ 3 • พระรตั นตรยั • อรยิ สจั 4 • การปฏบิ ตั ติ นตามหลกั ธรรม

1

5. อาหเุ นยฺโย พระรัตนตรัย 6. ปาหุเนยโฺ ย 7. ทกฺขเิ ณยฺโย เป็นผคู้ วรแกข่ องคานับ/ของไหว้ ท่ีมีผ้นู ามาถวายในโอกาสต่างๆ เป็นผคู้ วรแกข่ องตอ้ นรับ แขกทีเ่ ป็นพระสงฆน์ าความเป็นสริ ิมงคลมาให้ เปน็ ผ้คู วรแก่ของทาบญุ (ปัจจัย4) ทีม่ ผี ูน้ ามาถวายแด่พระสงฆ์ 8. อญฺชลกิ รณโี ย เปน็ ผู้ควรกราบไหว้ 9. อนตุ ฺตร ปญุ ญฺ กฺเขตตฺ โลกสสฺ าติ เปน็ เนื้อนาบุญอันเย่ียมยอดของชาวโลก หากเราได้กราบไหว้ ไดท้ าบุญกบั ท่าน ความเจริญก็จะงอกงาม เชน่ เดยี วกบั เมลด็ พนั ธพ์ุ ืชทห่ี ว่านลงไปในนาที่อดุ มสมบูรณ์ 32

❖ ขนั ธ์ 5 : องค์ประกอบ 5 ประการทรี่ วมกันเข้า ❖ วฏั ฏะ 3 : การเวยี นว่ายตายเกดิ (กิเลส กรรม วิบาก) ❖ ปปญั จธรรม 3 : กิเลสทีท่ าให้เกิดความเน่นิ ชา้ (ตณั หา มานะ เป็นชวี ิต ไดแ้ ก่ รูป เวทนา สัญญา สังขาร วญิ ญาณ ทฏิ ฐิ) ❖ ไตรลกั ษณ์ : ลกั ษณะของส่ิงตา่ งๆ ทเ่ี ปน็ ความจรงิ 3 ประการ ไดแ้ ก่ อนิจจตา ทกุ ขตา อนัตตา 1. ทกุ ข์ (ธรรมที่ควรรู้) อริยสัจ4 2. สมทุ ัย (ธรรมทค่ี วรละ) 4. มรรค (ธรรมทค่ี วรเจรญิ ) 3. นโิ รธ (ธรรมทค่ี วรบรรล)ุ ❖ อัตถะ : ประโยชน์ของการปฏบิ ัตติ ามหลกั ธรรม ❖ มรรค 8 : วิธกี ารไปสทู่ างดับทุกข์ ❖ ปัญญา 3 : ความรทู้ ี่เกิดจากการฟงั การคิด การลงมือทา (ประโยชนข์ น้ั ตน้ ขน้ั สูง ขั้นสูงสดุ ) ❖ บุญกริ ิยาวตั ถุ 10 : การทาบญุ /การทาความดี ❖ อบุ าสกธรรม 7 : หนา้ ทข่ี องชาวพุทธทพ่ี ึงปฏบิ ัติ ❖ มงคล 38 : ธรรมอนั นามาซ่ึงความสุขความเจรญิ 43

หลักธรรมที่เก่ยี วกบั ทุกข์ 1. ทุกข์ คือ ความไมส่ บายกาย ไม่สบายใจ หลักธรรมทคี่ วรรเู้ พ่อื ให้ร้คู วามจริงของการเกิดทกุ ข์ ได้แก่ ขันธ์ 5 และไตรลกั ษณ์ รา่ งกาย ความรู้สึก ความจาได้ (สบายใจ ไม่สบายใจ เฉยๆ) (แยกแยะไดว้ า่ อะไรเปน็ อะไร) 1) ขนั ธ์ 5 1. รปู 2. เวทนา 3. สัญญา องคป์ ระกอบ 5 ประการ 4. สังขาร 5. วิญญาณ ท่รี วมกนั เข้าเปน็ ชีวติ ส่ิงที่ปรงุ แต่งจิตใจ การรบั ร้ผู ่านประสาทสัมผัสทง้ั 5 และใจ (แรงจูงใจใหม้ นษุ ยท์ าส่ิงใดสงิ่ หน่งึ (ตา หู จมกู ล้ิน กาย และใจ) เชน่ คิดดี/คิดไมด่ ี) 54

หลักธรรมทเี่ ก่ียวกบั ทุกข์ 2. ไตรลักษณ์ คือ ลักษณะของสิง่ ตา่ ง ๆ ทเี่ ป็นความจริง มี 3 ประการ ไดแ้ ก่ ภาวะที่ไมค่ งทนถาวรหรือภาวะทไี่ มเ่ ทย่ี ง ภาวะท่ีไม่มีตวั ตน เช่น ผหู้ ญงิ คนหนง่ึ เคยสวยมากแต่ปจั จุบนั ผมหงอก ผวิ หนังเห่ียวย่นจงึ ทุกสิง่ มกี ารเกดิ ข้ึน มตี งั้ อยู่ และดับไป เชน่ การสญู เสยี ไปทาศัลยกรรม เธอต้องเป็นทกุ ขเ์ พราะภาวะท่ีไมค่ งทนของร่างกาย คนท่รี ัก ทาใหเ้ ราต้องเสียใจมากจนเปน็ ทกุ ขเ์ พราะความ 1. อนิจจตา ไมม่ ีตวั ตน 3. อนตั ตา 2) ไตรลกั ษณ์ **หลกั ธรรมทีช่ ่วยเตอื นสติเราว่าทกุ สงิ่ 2. ทกุ ขตา ล้วนมกี ารเปลี่ยนแปลง อยา่ ยดึ มั่นถอื ภาวะทีท่ นไมไ่ ด้หรือภาวะท่ีขดั แย้งไมส่ มบรู ณ์ มน่ั จนเกนิ ไป ถ้าไมร่ จู้ กั ปลอ่ ยวางกจ็ ะทาใหช้ วี ติ มี เช่น ผู้หญงิ คนหนึง่ อว้ นมากจึงกินยาลดความอว้ นจนปว่ ย เธอจงึ เปน็ ทกุ ข์ ความทุกข์ 65

หลกั ธรรมทเ่ี กี่ยวกบั สมทุ ัย 2. สมทุ ยั คอื สาเหตแุ ห่งการเกดิ ความทกุ ข์ หลักธรรมท่ีควรละเพือ่ ไม่ใหเ้ กิดความทกุ ข์ ไดแ้ ก่ วัฏฏะ 3 และปปัญจธรรม 3 1) วฏั ฏะ 3 ต้นเหตทุ ที่ าเกดิ กรรม เชน่ นายทอยตดิ การพนนั แต่ไม่มี 1. กเิ ลสวัฏฏะ เงินใช้หนี้ จงึ คิดทาการทจุ รติ การเวยี นว่ายตายเกดิ เรยี กวา่ กเิ ลส เกิดขึ้น เมอ่ื ลงมอื การไมห่ ลุดพน้ จากกิเลส วนเวยี นไป หลักกรรม ทาการทจุ ริต เรยี กว่า กรรม เรอื่ ยๆ จนกว่าบคุ คลจะดับกเิ ลสได้ (วฏั ฏะ 3) แตถ่ กู จับได้และไล่ออกจากงาน หมดส้นิ จึงจะหลุดพ้นจากการเวียน เรยี กวา่ วิบาก เม่ือไม่มงี านไมม่ ีเงิน กค็ ิดทาการทุจรติ อีก กเ็ กดิ กเิ ลส ว่ายตายเกิด วนเวียนไปเร่อื ย ๆ 3. วบิ ากวฏั ฏะ 2. กรรมวฏั ฏะ ผลของการกระทา การกระทาทเ่ี กดิ จากกเิ ลส 76

หลกั ธรรมท่เี กยี่ วกบั สมทุ ยั 2) ปปญั จธรรม 3 เครอ่ื งท่ีทาใหเ้ นน่ิ ช้า คอื กิเลสทท่ี าใหก้ ารศึกษาและปฏบิ ตั ิตาม หลกั ธรรมไมด่ าเนนิ ไปดว้ ยดี มี 3 ประการ 1. ตณั หา • ค ว า ม เ ห็ น แ ก่ ตั ว มี ค ว า ม โ ล ภ อ ย า ก ไ ด้ ข อ ง ข อ ง ผู้ อ่ื น โ ด ย มิ ช อ บ จะทาอะไรจะกค็ ิดถึงแต่ในประโยชนข์ องตน 2. มานะ • ความถือตัว คดิ วา่ ตวั เองดที สี่ ุด แสดงตนข่มข่ผู ้อู ่นื 3. ทฏิ ฐิ • ค ว า ม ยึ ด ติ ด ใ น ค ว า ม เ ห็ น ข อ ง ต น ง ม ง า ย โ ด ย ป ร า ศ จ า ก เ ห ตุ ผ ล ไม่ยอมรับฟงั ความเห็นของผอู้ ื่น คิดว่าความเชือ่ ของตนเองถกู เสมอ กิกกเิ ลสทั้งสามนี้ขัดขวางการเขา้ ใจและปฏิบตั ติ ามหลักธรรมคาสอน 87 ทาใหเ้ กดิ ความทกุ ขใ์ นใจ ซง่ึ เรานั้นไม่ควรปฏบิ ัติ

แบบฝกึ หดั เรือ่ งสงั ฆคณุ 9 คาช้ีแจง ใหน้ กั เรยี นอธบิ ายสงั ฆคุณ 9 ตามหวั ข้อท่กี าหนดใหต้ อ่ ไปน้ี 1. สุปฏิปนโฺ น 2. อุชุปฏิปนโฺ น 3. ญายปฏิปนฺโน 4. สามีจปิ ฏิปนโฺ น 5. อาหเุ นยโฺ ย 6. ปาหเุ นยโฺ ย 7. ทกฺขเิ ณยโฺ ย 8. อญฺชลิกรณโี ย 9. อนตุ ตฺ ร ปญุ ฺญกฺเขตตฺ โลกสฺส 98

แบบฝกึ หดั เรือ่ งสงั ฆคณุ 9 คาช้ีแจง ใหน้ กั เรยี นอธบิ ายสงั ฆคุณ 9 ตามหวั ข้อท่กี าหนดใหต้ อ่ ไปน้ี 1. สุปฏิปนโฺ น 2. อุชุปฏิปนโฺ น 3. ญายปฏิปนฺโน 4. สามีจปิ ฏิปนโฺ น 5. อาหเุ นยโฺ ย 6. ปาหเุ นยโฺ ย 7. ทกฺขเิ ณยโฺ ย 8. อญฺชลิกรณโี ย 9. อนตุ ตฺ ร ปญุ ฺญกฺเขตตฺ โลกสฺส 9

แบบฝกึ หดั เรอื่ งสงั ฆคณุ 9 คาช้ีแจง ใหน้ กั เรยี นอธิบายสงั ฆคุณ 9 ตามหวั ขอ้ ทีก่ าหนดใหต้ ่อไปนี้ 1. สปุ ฏิปนฺโน 2. อุชุปฏิปนฺโน 3. ญายปฏิปนฺโน 4. สามีจปิ ฏิปนฺโน 5. อาหเุ นยฺโย 6. ปาหุเนยโฺ ย 7. ทกฺขิเณยโฺ ย 8. อญฺชลกิ รณโี ย 9. อนุตฺตร ปุญฺญกฺเขตตฺ โลกสฺส 190