วารสารวิชาการรับใช้สังคม มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลล้านนา ปีที่ 2 ฉบับที่ 1 (มกราคม - มิถุนายน 2561)

Europe is basing on energy economy and social desert Algeria has also a very high ambitions, the innovation which means encouraging citizens to government launched a program of energy get involve and take initiative but also to renewable which consist to provide 22 000 MW collaborate to create new approach; and of power from 2013 to 2022 and this from communication, partnership and socio-economic different resource as solar energy, wind energy benefits are important key to lead to succeed and biomass energy (Zafar, 2017) of energy community Only 20% of africans population have The European commission did his part of acces to electricity, the most touched zone Is job by submitting a white paper of the council the subsaharian countries where only 2/3 have of European regulators on active customers, electricity which is a paradox knowing the renewable self-consumers and energy potential and the richness that this continent communities (CEER white paper, 2017) has. Sub-saharian countries want to drive a private-public cooperations in renewable Lot of efforts have been made to reduce energy (Herscowitz, 2016), while in some island the greenhouse gases emissions including states in Africa, in additions, in solar and wind creating a generation based on renewable energy, they rely in hydropower potential, energy sources like Wind power and Bioenergy and geothermal energy, indeed the photovoltaic, and an island of Samsø in geothermal energy can provide electricity Denmark became an example in a world wilde continuously, for example in mauritus a policy community in that and attracted a lot of mechanisms set a national budget for attention on the end results of this exploitation of CTL for power generation transformation (Sperling, 2017). (Surroop and Raghoo, 2018) In comers, an investigation and studies been made and still on Solar and combined heat power going to measure the exploitable capacity of the generation started to be set up in social geothermal energy housings (McCabe et al, 2018; Viétor et al, 2015; Quiring, 2010;) in the UK a community energy Many initiatives have been taken in practitioners’ forum was etablished to creat a America for energy community to procure cooperation and coordination between electricity in a rural zones, as a diesel-PV hybrid different energy economic, to support and systems or energy provision in south Americans encourage the communities to set up a projects country such Argentina and brazil in the to reduce energy consumption and, a way to amazons regions, many electrifications face a climate change programs had also been launched whether for rural or school in Costa Rica and Honduras in Africa is the hottest country in the world, this order (Madriz-Vargas et al, 2018; Díaz et al, they have the biggest desert “saraha” which it means a high potential in solar energy. As a country which has a biggest part of the saraha วารสารวิชาการรับใช้สงั คม มทร.ล้านนา 43 ปีที่ 2 ฉบบั ที่ 1 มกราคม - มิถนุ ายน 2559

2011; Andrade et al, 2011; Alvial-Palavicino et al energies used between the continent are ,2011 ; Feron et al, 2006; Ley et al, 2006). almost all the same, the reasons of the applications of this dispositions are different, in In united states, because of their Europe and north America, the reason are more resources and innovative culture 18% of economic and ecologic, while in Africa and electricity is produces by different energy south America even for ecologic reasons ,the renewable as solar and wind energy poverty and electricity issues in this part of the hydroelectric or biomass, while a project of 2.9 globe, made the application of renewable gigawatts of renewable energy were initiated in energies unavoidable. The sustainability of the 2017, and many job opportunities are creating. community's energy management, under the sufficiency economy philosophy, have been Conclusion and Suggestions recognized as a critical issue for the future To raise awareness among people in the community development in the countries around the world. The difference in the community for renewable energy center by community development toward renewable allowing people to take part fully in the energy, varies for each country depending: the community and have a real need of renewable weather conditions, problems within the area, energy technology. The government agency culture, appropriate technology for renewable encourages people in the area to benefit from energy, and natural resources. To sustain renewable energy technology through a sustainability between natural resources and comprehensive management of local the promotion of alternatives energies use in renewable energy potential and in line with the community. the following suggestions have local wisdom. There are 9 lessons for building a been made: powerful community energy management: Energy learning centers (ELCs), Coaching and • Professionals should bring knowledge in mentoring, Action learning, Community the communities, renewables energies, and referendum, Technology transfer and sufficiency for sustainable development, and innovation, Community volunteers, Knowledge examples of environmental management by bases, Networking community, and Sufficiency public and private organizations should be used economy philosophy. Can assist in the to convey into the community as a concrete. management of sustainable replacement molds. It can help to manage a sustainable • Should produce other teaching alternative community energy management. materials, teaching activities and study visit to provide academic services to society. The comparison between community energy management in Thailand with Asia, • The research today, societies around Europe, America, and Africa, There is no the world are aware of the importance of using difference, however, and space although the sufficient energy for sustainable development. devices and the different sources of renewable 44 RMUTL Journal Socially of Engaged Scholarship Vol. 2 No. 1 January - June 2016

The future research should have measure the Baxter, W., 2017. “Thailand 4.0 and the Future statistical value and statistically significant to be of Work in the Kingdom” Freelance the guidelinesenergie for develop a community. journalist. 1-16. Acknowledgement BP P.L.C. BP Statistical Review of World Energy The authors are thankful to the China 2017. Scholarship Council for studying in China. Thank Brandtzæg, P.B. 2012 “Social Networking Sites: you for the great project for students (Teamwork Their Users and Social Implications-A \"LookMaeDiaw\" School of Renewable Energy, Longitudinal Study.” Journal of Computer- Maejo University ) who have the opportunity to Mediated Communication. 17; 467–488. learn about volunteering in the community. Include: 10th SCB Challenge, the Siam Brown, R. 2009. “Public Relations and the Social Commercial Bank; Foundation SCG; and 3th KTD Web: How to Use Social Media and Web 2.0 U-PROJECT, The Red Bull Beverage Co.,Ltd. in Communications”. Philadelphia: Ko-gan Page. Reference Alvial-Palavicino. C., Garrido-Echeverría. N., CEER White Paper. 2017. “Renewable Self- Consumers and Energy Communities” CEER Jiménez-Estévez. G., Reyes. L., Palma- White Paper series (paper # VIII) on the Behnke. R., 2011.“A methodology for European Commission’s Clean Energy community engagement in the introduction Proposals. of renewable based smart microgrid” Energy Sustain. 15 (3); 314–323. Community Development Department. 2006. Andrade. C. S., Rosa. L. P., Da Silva. N. F., 2011, “Systems and Social Development Method.” “Generation of electric energy in isolated Bangkok: L.T. Press. rural communities in the Amazon Region a proposal for the autonomy and Department of Energy and Climate Change, sustainability of the local populations”. DECC, £5 million boost for energy storage Renew. Sustain. Energy Rev. 15 (1); 493– innovation, September 2016. 503. Arghandeh. R., Woyak. J., Onen. A., Jung. J., Díaz. P., Peña. R., Muñoz. J., Arias. C. A., Broadwater. RP., 2014. “Economic optimal Sandoval. D., 2011. “Field analysis of solar operation of community energy storage PVbased collective systems for rural systems in competitive energy markets”. electrification”, Energy 36 (5); 2509–2516. Apply Energy. 135; 71–80. Dressel, Fred B. 1974 \"The Faculty Adviser.\" Improving College and University Teaching. XXII, 1, 57-58. Ellison, N., Steinfield, C., & Lampe, C. 2007. “The benefits of Facebook ‘‘friends’’: Exploring the relationship between college students’ use of online social networks and social วารสารวชิ าการรบั ใชส้ งั คม มทร.ล้านนา 45 ปีท่ี 2 ฉบับที่ 1 มกราคม - มิถนุ ายน 2559

capital.” Journal of Computer-Mediated Transportation Research Part C, 89 (2018) Communication, 12 (4). 384–406. Feron. S., Heinrichs. H., Cordero. R., 2006. Sperling. K., 2017. “How does a pioneer “Sustainability of rural electrification community energy project succeed in programs based on off-grid photovoltaic practice? The case of the Samsø (PV) systems in Chile” Energy Sustain. Soc. Renewable Energy Island”, Renewable and 6; 1–19. Sustainable Energy Reviews 71;884–897. Finco, A., Nijkamp, P., 2001. Pathways to urban Lachapelle, P. 2011. “The Use of Social sustainability. J. Environ. Policy Plan. 3, Networking in Community Development” 289e302. CD Practice. 17:1-8 http://dx.doi.org/10.1002/jepp.94. Ley. D., Foster. R.E., Mazariegos. G., 2006. Rural Herscowitz. A. M., Pielli. K., 2016. “Driving Honduran PV Powered Schools and Renewable Energy in sub-Saharan Africa Community Centers. through Public-Private Cooperation”. Global Madriz-Vargas. R., Bruce. A., Watt. M., 2018. “The Agenda Council on Sustainable Development future of Community Renewable Energy for (GAC-SD). electricity access in rural Central America”. International Energy Agency. World Energy Energy Research & Social Science 35; 118– Outlook. 2016. 131 ISABEL project identity. 2016. “Social Innovation McCabe. A., Pojani. D., Van Groenou. A. B., 2018. and Community Energy best practices, “Social housing and renewable energy: methods and tools across Europe” January, Community energy in a supporting role”, 2016 – December, 2018 Q-PLAN International Energy Research & Social Science 38; 110– Ltd. 113. Jabeena, F. and Chaudhry, A. S. 2011. “Chemical Mongsawad. P., 2010. “The Philosophy of the compositions and fatty acid profiles of Sufficiency Economy: A contribution to the three freshwater fish species.” Food Theory of Development” Asia-Pacific Chemistry. 125, 991-996. Development Journal. 17(1): 123-143. Javier Mata, Ignacio de Miguel, et al. Artificial Munshi, K. 2014 “Community Networks and the intelligence (AI) methods in optical Process of Development” Journal of networks: A comprehensive survey. Optical Economic Perspectives. 28(4): 49-76 Switching and Networking, 28 (2018) 43–57. Naipinit, A., Promsaka, T., Kroeksakul, P. 2013. Jessica Van Brummelen, Marie O’Brien, et al. \"Sufficiency economy for social and Autonomous vehicle perception: The environmental sustainability: A case study technology of today and tomorrow. of four villages in rural Thailand.\" Asian Social Science 10(2): 102. 46 RMUTL Journal Socially of Engaged Scholarship Vol. 2 No. 1 January - June 2016

Neves, A.R. and Leal,V. 2010. “Energy and use of Resources at Community sustainability indicators for local energy Levels.\" Procardia Environmental Sciences, planning: Review of current practices and 17, 976-983 derivation of a new framework.” Viétor.B., Hoppe. T., Clancy. J., 2015 Renewable and Sustainable Energy Review. “Decentralised combined heat and power 14(9), 2723-2735. in the German Ruhr Valley; assessment of factors blocking uptake and integration”. Nourai. A., Sastry. R., Walker. T., 2010. “A vision Energy Sustain. Soc. 5 (1); 5. & strategy for deployment of energy Wibulswasdi, C.; Piboolsravut, P.; Pootrakool, K. storage in electric utilities”. In: Power and 2012. “Sufficiency Economy Philosophy energy society general meeting. 1–4. and Development.” Educational Institutions and to Young People. The Crown Property Qilin Liu, Qi Lei, et al. 2018 “China’s energy Bureau. 1-66. revolution strategy into 2030.” Resources, Wiset, L., Srzednicki, G., Driscoll, R., Conservation & Recycling, 128: 78–89. Nimmuntavin, C., and Siwapornrak, P. 2001. “ Effects of High Temperature Qualman, E. 2009. Socialnomics: How Social Me- Drying on Rice Quality. Agricultural dia Transforms the Way We Live and Do Engineering International” the CIGR Journal Business. Hoboken, NJ: Wiley. of Scientific Research and Development. 3, 1-10. Quiring. C., 2010, “Freiburg Converts Old High- Xinhuanet, 2014a. Xi Jinping: Actively Promoting rise Apartments into New ‘passive’ Units” , Revolution in Energy Consumption and Deutsche Welle, Germany. Supply. (13 June, 2014). http://news. xinhuanet.com/politics/ Surroop. D., Raghoo. P., 2018, “Renewable 2014-06/13/c_ 1111139161.htm energy to improve energy situation in Yangsiyu Lu , Yong Geng, et al.Measuring African island states”. Renewable and sustainability at the community level: An Sustainable Energy Reviews 88; 176–183. overview of China's indicator system on National Demonstration Sustainable Thailand Investment Review. 2017. “Thailand Communities. Journal of Cleaner 4.0 Means Opportunity Thailand” vol. 27 Production. 143 (2017) 326-335. no. 1, 1-12. Yongphet, P., Ramaraj, R., and Dussadee, N. 2015 “Effect of Greenhouse Cages Integrated The Chartered Institute of Management with using Solar Energy on the Growth Accountants. 2002. “Mentoring and Performance on Freshwater Fish” International Coaching – An Overview.” Developing and Promoting Strategy. 1-8. Thongpakde. N., 2005. “Thailand’s Economic Development and the Philosophy of Sufficiency Economy”. Unpublished. Ubonsri, B., & Pannun, A. 2013. \"A Study of Applying Sufficiency Economy to Lifestyles วารสารวชิ าการรับใชส้ งั คม มทร.ลา้ นนา 47 ปที ี่ 2 ฉบบั ที่ 1 มกราคม - มถิ ุนายน 2559

Journal of New Technology and Research Africa, renewable energy. http://www. (IJNTR). 2 (3),100-107. ecomena.org/renewables-algeria/ Zafar, S., 2017, “Renewable energy in Algeria”. 48 RMUTL Journal Socially of Engaged Scholarship Vol. 2 No. 1 January - June 2016

การบรหิ ารงานแบบชุมชนมสี ว่ นร่วมที่เหมาะสมสาหรบั รา้ นค้าชุมชน กรณศี ึกษา ร้านค้าชุมชนบา้ นหลวง ตาบลโหล่งขอด อาเภอพรา้ ว จงั หวดั เชยี งใหม่ Suitable Management Model for Community Shop Management. Case study Banluang Community Shop, Luang Kord Subdistrict, Prao District, Chiangmai Province. สวสั ด์ิ หากนิ 1* เสรฐสุดา ปรชี านนท์ 2 วรวิทย์ เลาหะเมทนี3 และ สุรตั น์ ยาสทิ ธิ์4 Sawad Hakin1* Setasuda Prechanont2 Worawit Laohamethanee3 and Surat Yasit4 1อาจารย์ สาขาการบัญชี มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยีราชมงคลล้านนา 2ผ้ชู ว่ ยศาสตราจารย์ สาขาการบัญชี มหาวิทยาลยั เทคโนโลยรี าชมงคลลา้ นนา 3อาจารย์ ดร. สาขาการบัญชี มหาวิทยาลยั เทคโนโลยรี าชมงคลลา้ นนา 4อาจารย์ สาขาการบัญชี มหาวิทยาลยั เทคโนโลยีราชมงคลลา้ นนา 1Lecturer, Accounting Department, Rajamangala University of Technology Lanna. 2 Assistant Professor, Accounting Department, Rajamangala University of Technology Lanna. 3 Lecturer Dr., Accounting Department, Rajamangala University of Technology Lanna. 4Lecturer, Accounting Department, Rajamangala University of Technology Lanna. E-mail: [email protected], เบอร์โทรศัพท์ 089-9502456 บทคัดย่อ งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาและพัฒนารูปแบบการบริหารงานร้านค้าชุมชนบ้านหลวง อาเภอพร้าว จงั หวัดเชียงใหม่ ผ่านกระบวนการวิจยั เชิงปฏบิ ัติการอยา่ งมีส่วนรว่ ม การเกบ็ รวบรวมข้อมูลใช้วธิ ีการประชุมกลุ่มย่อย การสมั ภาษณเ์ ชงิ ลึก และการทดลองปฏบิ ัติการ โดยดาเนินงานร่วมกนั กับคณะกรรมการรา้ นคา้ ชมุ ชน รูปแบบของร้านค้าชุมชนเป็นกลุ่มสมาชิกร่วมระดมทุน กาหนดวิสัยทัศน์ คือ “ร้านค้าชุมชนเพื่อประโยชน์ ของคนในชุมชน ตามเจตนารมณ์ของโครงการประชารัฐ” มีการออกระเบียบข้อบังคับท้ังหมด 9 หมวด พัฒนาระบบ การควบคมุ ภายใน ระบบบญั ชีและการเงนิ ออกแบบเอกสารประกอบการบนั ทกึ รายการบัญชตี ่างๆ มีการวางนโยบาย การขายสนิ คา้ และการต้ังราคาขาย ร้านค้าชุมชนเปิดดาเนินการในวันท่ี 16 กรกฎาคม 2560 มีการประชุมช้ีแจงระเบียบข้อบังคับร้านค้าชมุ ชน กับคนในชุมชน และมีรับสมัครสมาชิกและออกขายหุ้น สรุปตัวเลขผลการดาเนินงาน และ สถานะทางการเงิน ช่วง 3 เดอื น (กรกฎาคม – กนั ยายน) พบวา่ ร้านคา้ ชมุ ชนมรี ายได้รวม 183,040.39 บาท มผี ลการดาเนินงานขาดทนุ สุทธิ 16,373.11 บาท มีเงินทุนคงเหลือ 795,446.89 บาท ผลการวิเคราะห์ พบว่า ร้านค้าชุมชนฯ มีค่าใช้จ่ายในการ บริหารท่ีค่อนข้างสูงในช่วงเปดิ ร้านค้าชมุ ชน หากทีมบริหารร้านค้าชมุ ชนฯ ยังสามารถรักษาระดับการขายและต้นทนุ ได้เท่าเดิม คาดการณ์ได้ว่าผลประกอบการ ณ วันสิ้นรอบบัญชี 31 ธันวาคม 2560 ตัวเลขผลประกอบการน่าจะเป็น กาไร การวิเคราะห์โครงสร้างเงินทนุ พบว่าร้านค้าชุมชนไม่มีความเสยี่ งเรื่องการจา่ ยชาระหน้สี นิ ระยะสน้ั มีการลงทนุ ในสินค้าคงเหลอื มากทีส่ ุด ดงั นัน้ ตอ้ งมีการหาแนวทางการบริหารสนิ คา้ คงเหลอื ให้มปี ระสทิ ธภิ าพ รูปแบบการบริหารงานท่ไี ด้พัฒนาขนึ้ คร้งั นเ้ี ปน็ ระบบการบริหารท่ีสอดคล้องกบั หลกั การบริหารทถี่ ูกต้องและ เหมาะสมกบั บรบิ ทของชุมชนเพราะเกดิ จากความร่วมมือกันในการออกแบบและทดลองปฏบิ ัติ คณะกรรมการร้านค้า ชุมชนมั่นใจว่า ระบบการบริหารฯ น้ีจะสามารถทาให้การดาเนนิ งานของร้านคา้ ชมุ ชนบรรลเุ ป้าหมายตามเจตนารมณ์ ของโครงการประชารฐั ปลกู จติ สานึกให้คนในชุมชนมกี ารบริหารงบประมาณ ดาเนนิ การกิจกรรมรว่ มกนั และจะสง่ ผล ใหช้ มุ ชนสามารถพง่ึ พาตนเองได้และมกี ารพัฒนาอย่างตอ่ เน่อื งสบื ไป คาสาคญั รปู แบบท่เี หมาะสม การบรหิ ารงาน ร้านคา้ ชมุ ชน บ้านหลวง วารสารวิชาการรบั ใช้สังคม มทร.ลา้ นนา 49 ปที ่ี 2 ฉบับท่ี 1 มกราคม - มถิ นุ ายน 2559

Abstract The objective of this research was to study and develop a model for community shop management of Banluang community shop, Prao District, Chiangmai Province, by using the participatory action research. The data was collected by the workgroup, seminar, and in-depth interview and implement in cooperating with the Banluang community shop’s administrative committee The model of community shop is being funded from the members in community. The vision is “Community benefits in accordant with Pracharath Project”. The research team brainstorm to issue nine sections of regulation, developed internal control, accounting system, selling policy and price system. 0n 16th July 2017, the community shop started their business and made the first meeting to clarify the community shop’s regulations, registering member and funding. The Performance of the first quarter (July-September) and financial position showed total income of 183,040.39 bath, net loss 16,373.11 bath, and the balance of equity 795,446.89 bath. Analytical results showed high initial administration expenses, if the management team can maintain the amount of sales and cost the same with the previous quarter, then the performance may show the increase in profits on 31st December 2017. The Community shop showed no liquidity risk, however, high inventory investment is recognized, and therefore the efficiency of inventory management of the community is required. This participation developed model of management in conformity with the principle of management and suitable for the community. The community shop’s administrative committee are confident that the model of management will drive the community shop to achieve goals of Pracharath project, created community cooperation in budget management. Finally the community can be self-reliant and continually develop in future. Keywords Suitable model, management, community shop, Banluang บทนา ครัวเรือนมากกว่า 30,000 บาท ซึ่งสูงกว่าเกณฑ์ชี้วัด สืบเน่ืองจากคณะรัฐมนตรีได้มีมติเห็นชอบใน ความจาเป็นพื้นฐาน (จปฐ.) รายจ่ายของครัวเรือนใน หมู่บ้านส่วนใหญ่มาจากการซื้อวัสดุอุปกรณ์ท่ีเก่ียวเนอ่ื ง โครงการเพิ่มความเข้มแข็งของเศรษฐกิจฐานราก กับการประกอบอาชีพเกษตรกรรม (เมทินี น้อยเรือน ตามแนวทางประชารัฐ เพื่อเพิ่มปริมาณการลงทุนใน และดุษณี กุยแก้ว, 2558) ในปัจจุบันหมู่บ้านบ้านหลวง ร ะ ดั บ ชุ ม ช น ผ่ า น ก อ ง ทุ น ห มู่ บ้ า น แ ล ะ ชุ ม ช น เ มื อ ง มีร้านค้าเอกชนท่ีขายวัสดุทางการเกษตรจานวน 2 ร้าน โดยรัฐบาลสนับสนุนเงินทุนให้แก่กองทุนหมู่บ้านและ และมีสหกรณ์ร้านค้าชุมชนซึ่งจะขายสินค้าท่ีเกี่ยวข้อง ชุมชนเมือง ผ่านสานักงานกองทุนหมู่บ้านและชุมชน กับการปลูกมันฝร่ังเท่านั้น ซ่ึงไม่ครอบคลุมพืชเศรษฐกจิ เมืองแห่งชาติ (สทบ.) กองทุนละไม่เกิน 500,000 บาท ชนดิ อนื่ ๆ ซ่ึ ง ชุ ม ช น บ้ า น หล ว ง ห มู่ ท่ี 6 ต า บ ล โ หล่ ง ข อด อาเภอพร้าว จังหวัดเชียงใหม่ เป็นชุมชนหนึ่งท่ีมี สมาชิกกองทุนหมู่บ้านบ้านหลวงมีมติคัดเลือก คุณสมบัติทไ่ี ด้เขา้ ร่วมโครงการดังกล่าว โครงการร้านค้าชุมชน เพ่ือเข้าในโครงการเพิ่มความ เข้มแข็งของเศรษฐกิจฐานรากตามแนวทางประชารัฐ สมาชิกในชุมชนบ้านหลวงส่วนใหญ่ประกอบ โดยสินค้าร้านค้าชุมชนจะประกอบด้วยวัสดุการเกษตร อาชีพเกษตรกรรม เช่น ทานา ทาสวนมะม่วง และลาไย ปุ๋ย เครื่องจักรทางการเกษตร เมล็ดพันธ์ุพืช ของใช้ กระเทียม มันฝรั่ง ข้าวโพด โดยในหนึง่ ปีเกษตรกรจะทา เบ็ดเตล็ด เป็นต้น เพ่ือผลประโยชน์ของคนในชุมชนที่ การปลูกพืชหมุนเวียนกัน โดยมีรายได้เฉลี่ยต่อปีของ 50 RMUTL Journal Socially of Engaged Scholarship Vol. 2 No. 1 January - June 2016

ส า ม า ร ถ ซื้ อ สิ น ค้ า โ ด ย ไ ม่ ต้ อ ง ผ่ า น พ่ อ ค้ า ค น ก ล า ง รูปแบบการดาเนินงานแบบกลุ่มสมาชิกร่วมระดมทุนมี จัดรูปแบบร้านค้าชุมชนให้มีความโปร่งใส แต่ทั้งน้ีใน วิสัยทัศน์ พันธกิจ วัตถุประสงค์ และระเบียบข้อบังคับ อดีตทางหมู่บ้านได้เคยมีการจัดตั้งร้านค้าชุมชนมาแล้ว ดงั นี้ แต่เนื่องจากเป็นการดาเนินงานที่ไม่มีการวางรูปแบบ การบริหารงานทเี่ หมาะสม จึงทาให้โครงการนี้ได้ลม้ เลิก วิสัยทัศน์ : ร้านค้าชุมชนเพ่ือประโยชน์ของคน ดังน้ัน เพ่ือที่จะให้ร้านค้าชุมชนที่จะจัดตั้งข้ึน มีรูปแบบ ในชุมชน ตามเจตนารมณ์ของโครงการประชารัฐ การบริหารงานที่เหมาะสมกับชมุ ชน มีการบริหารงานท่ี โปร่งใส ตรวจสอบได้ ทางชมุ ชนจึงตอ้ งการความร่วมมือ พันธกิจ : ดาเนินการกิจกรรมร้านค้าชุมชน จากนักวิชาการในการทางานกับบุคคลากรในชุมชน ร่วมกันระหว่างคนในชุมชน โดยยึดหลักการบริหารแบบ เพ่ือวางรูปแบบการบริหารงานดงั กลา่ ว ซึ่งถ้าโครงการน้ี โปรง่ ใส สามารถตรวจสอบได้ ประสบความสาเร็จจะเป็นประโยชน์ต่อคนในชมุ ชนที่จะ สามารถซื้อวัสดุอุปกรณ์การเกษตรกรรมในราคาที่ต่าลง วตั ถุประสงค์ และปลกู จิตสานกึ ในการบริหารงบประมาณ/ดาเนนิ การ 1. เพ่ือเสริมสร้าง และ สนับสนุนการสร้าง กิจกรรมร่วมกัน ท่ียึดหลักการบริหารแบบโปร่งใส อาชพี สรา้ งงาน สร้างรายไดใ้ นชมุ ชน สามารถตรวจสอบได้ ซึ่งสอดคล้องกับวัตถุประสงค์ของ 2. เพื่อสร้างความสามัคคีและการมีส่วนร่วม โครงการเพิ่มความเข้มแข็งของเศรษฐกิจฐานรากตาม ของคนในชมุ ชน แนวทางประชารัฐ และจะส่งผลให้ชุมชนสามารถพ่ึงพา 3. เพื่อช่วยลดต้นทุนการผลิตสินค้าเกษตรของ ตนเอง มีการพฒั นาอยา่ งมน่ั คงและย่งั ยืนตอ่ ไป สมาชกิ ในชมุ ชน วิธีการดาเนินงาน 4. เพื่อสนับสนุนความเข้มแข็งของเศรษฐกิจ ฐานรากของชมุ ชน การศึกษานี้ ใช้รูปแบบการวิจัยเชิงปฏิบัติการ ระเบียบข้อบังคับของร้านค้าชุมชน ข้อบังคับ อย่างมีส่วนร่วม ดาเนินงานโครงการในระยะเวลาท้งั สน้ิ ของรา้ นคา้ ชมุ ชน แบ่งออกเป็น 9 หมวด ประกอบด้วย 12 เดือน ต้ังแต่วันท่ี 1 ตุลาคม 2559 ถึง วันท่ี หมวดที่ 1 หมวดท่วั ไป 30 กันยายน 2560 โดยมกี ารดาเนินงานร่วมกันระหว่าง หมวดท่ี 2 วตั ถปุ ระสงค์รา้ นค้าชุมชน ทีมวิจัยคณาจารย์สาขาการบัญชี คณะบริหารธุรกิจและ หมวดที่ 3 แหลง่ ทม่ี าของงบประมาณและทรพั ย์สนิ ศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลล้านนา หมวดท่ี 4 สมาชิกรา้ นค้าชุมชน เชยี งใหม่ และคณะกรรมการร้านคา้ ชุมชน ผา่ นกิจกรรม หมวดที่ 5 คณะกรรมการ ต่าง ๆ ในรูปแบบการจัดประชุม สัมภาษณ์ ซ่ึงทาให้ทีม หมวดที่ 6 การระดมทุน การจัดสรรกาไรสุทธิหรือเงิน นกั วจิ ยั และคนในชุมชนไดม้ าร่วมคดิ ตัง้ คาถาม วางแผน หาข้อมูล ทดลองทา วิเคราะห์ สรุปผลการทางานและ ปันผลการถอื ห้นุ ประจาปี หาคาตอบโดยเรียนรู้จากการปฏิบัติการจริง โดยท่ี หมวดท่ี 7 พนักงานประจา บทบาทท่ีสาคัญของทีมวิจัย คือ ผู้แนะนาแนวทางด้าน หมวดที่ 8 การเงนิ และการบญั ชี วิชาการเกี่ยวกับ การวางรูปแบบและโครงสร้างการ หมวดท่ี 9 บทเฉพาะกาล บริหารงาน การวางระบบบัญชี การเงิน ระบบการ ควบคมุ ตรวจสอบ การกาหนดราคาสินคา้ เพอ่ื ใหช้ มุ ชน โดยท่ีระเบียบข้อบังคับดังกล่าว ผ่านการ นาไปประยุกต์ในการปฏิบัติและตัดสินใจตามบริบท รบั รองจากชมุ ชนในวนั ท่ี 16 กรกฎาคม 2560 ของตน (ภาพที่ 1) ระบบบญั ชีของรา้ นคา้ ชมุ ชน ผลการดาเนินงาน เพ่ือให้คณะกรรมการร้านค้าชุมชนตระหนักถึง จากการทากิจกรรมร่วมกันของ ทีมวิจัยและ ประโยชน์ของระบบบัญชีท่ีดีและประโยชน์ของข้อมูล คณะกรรมการร้านค้าชุมชนได้กาหนดให้ร้านค้าชุมชนมี ทางการบัญชี ทีมวิจัยได้มีการจัดเสวนาเพื่อแลกเปลี่ยน เรียนรู้ในเรื่อง “ข้อมูลทางการบัญชีเพ่ือการตัดสินใจ” มีการอบรมให้ความรู้เก่ียวกับการบัญชีเบื้องต้นและ ประโยชนข์ องข้อมูลการบัญชีแก่คณะกรรมการฯ พร้อม กันน้ีไดห้ ารือร่วมกันพจิ ารณากาหนดขั้นตอนการทางาน ด้านบัญชีและการเงินเพ่ือเป็นแนวทางในการปฏิบัตงิ าน วารสารวิชาการรับใชส้ ังคม มทร.ล้านนา 51 ปีท่ี 2 ฉบบั ที่ 1 มกราคม - มถิ ุนายน 2559

• • • • • (Conceptual Framework) • • • • • ภ1 ฝึ 31 1 5 ี ฑ 1. ็ ็ ฐ 52 RMUTL Journal Socially of Engaged Scholarship Vol. 2 No. 1 January - June 2016

คณะกรรมการรับผิดชอบ 3 คน อาคารและส่ิงปลูกสร้าง 10 ปี 2. สินค้าคงเหลือและวัสดุคงเหลือ กาหนดให้มี สนิ ทรัพย์อนื่ ๆ 5 ปี 6. การรับรูร้ ายไดแ้ ละคา่ ใชจ้ ่าย รายได้จากการ การตรวจนับสินค้าคงเหลือ ณ วันสิ้นเดือนและวันสิ้นปี ขายสินค้ารับรู้เม่ือได้โอนความเสี่ยงและผลตอบแทนใน การตีราคาสินค้าคงเหลือและวัสดุคงเหลือตามราคาทุน ตวั สนิ คา้ ให้กับผซู้ ้อื แล้ว คา่ ใช้จ่ายรบั ร้ตู ามเกณฑ์คงค้าง โดยจะเลือกใช้วิธีการคานวณราคาทุนวิธีเข้าก่อนออก 7. การจ่ายเงินปันผล สมาชิกจะได้รบั เงนิ ปนั ผล กอ่ น (FIFO) เฉลี่ยคนื เมือ่ สน้ิ ปี โดยจดั สรรกาไรสทุ ธิประจาปี 8. สินทรัพย์ท่ีไม่มีตัวตนที่ต้องตัดจ่าย เช่นสิทธิ 3. การระดมทุน กาหนดให้ระดมทุนในลักษณะ ในการใช้ซอฟท์แวร์ต่างๆ ให้ตัดจ่ายตามอายุการใช้สิทธิ การออกหุ้นโดยไม่จากัดจานวน มีมูลค่าหุ้นละ 10 บาท ทไ่ี ด้รบั กาหนดให้สมาชิกสามารถถือหุ้นได้คนละไม่เกิน 1,000 ข้ันตอนการปฏิบัติงานและการควบคุมภายใน หุ้น ยกเว้นเงินทุนของร้านค้าชุมชน สมาชิกสามารถ ของระบบงาน ไดแ้ ก่ ถอนหนุ้ หรือเพ่ิมหุน้ ไดป้ ลี ะ 1 คร้ัง และการถอนหรอื เพมิ่ ระบบซื้อสินค้าเป็นเงินสด/เงินเชื่อ ระบบบัญชี หนุ้ ให้เปน็ ไปตามท่ีคณะกรรมการรา้ นค้าชุมชนกาหนด ขายสินค้าเป็นเงินสด/เงินเชื่อ ระบบบัญชีรับชาระค่า สมคั รสมาชกิ ระบบบัญชรี ายได้ และระบบบัญชีรับชาระ 4. ลูกหนี้การค้า และ การประมาณการค่าเผ่ือ หนี้/จ่ายชาระหน้ี หน้ีสงสัยจะสูญและการตัดจาหนา่ ยหน้สี ญู ลกู หนก้ี ารคา้ ซึ่งแต่ละระบบงานจะอธิบายถึง กระบวนการ แสดงตามมูลค่าสุทธิท่ีจะได้รับ โดยอาจมีการบันทึกค่า ปฏิบัติงาน เอกสารประกอบระบบบัญชีและมีการแสดง เผ่ื อหน้ี ส ง สัยจ ะสูญ ซึ่ งโด ยทั่ว ไปพิจ ารณาจาก เป็นแผนภาพแสดงทางเดินเอกสารและการบันทึกบัญชี ประสบการณ์การเก็บเงินและการวิเคราะห์อายลุ ูกหน้ี ประกอบ (ภาพท่ี 2) 5. ท่ีดิน อาคารและอุปกรณ์ วัดมูลค่าเริ่มแรก โดยใช้ราคาทุน ให้คานวณค่าเส่ือมราคาอาคารและ อุปกรณ์ให้สอดคล้องกับสภาพการใช้งานและใกล้เคียง กบั ความเปน็ จริงโดยวิธีเสน้ ตรงตามอตั ราร้อยละ ดงั นี้ แผนภาพแสดงทางเดนิ ของเอกสารและการบนั ทึกบญั ชี-ระบบบญั ชี อสินค้าเ นเงินสด แผนกการเงนิ แผนกคลงั สินคา้ รสค บสซ จัดทา 1-4 บสซ รสค 1-4 พนักงานตรวจนบั สินคา้ คงเหลอื กบั รายงานสนิ ค้า พนกั งานตรวจสอบเอกสารท่ไี ด้รับจากแผนกคลังสินคา้ กับ คงเหลอื (รสค)กอ่ นจะจดั ทาใบสง่ั ซ้ือสนิ ค้า(บสซ) ใบเสรจ็ รบั เงนิ (บสร)ท่ไี ด้รบั จากผขู้ ายกอ่ นทจ่ี ะนาเสนอ เสนอใหห้ ัวหนา้ แผนกคลังสินคา้ อนุมัตริ ายการ หัวหนา้ แผนกการเงนิ อนุมัติ รสค รสค บสซ บสซ บสซ บสซ 1-4 บสซ 3 1 2 4 แผนกคลงั สินคา้ ผูข้ าย ล แผนกบญั ชี เครอ่ งหมายและอกั ษรย่อ รสค รายงานสินคา้ คงเหลือ บสซ ใบส่งั ซือ้ จดุ เริ่มตน้ ทางเดินของเอกสาร ทางเดินของข้อมูล/จัดเตรียมเอกสาร ตรวจสอบยนั ยอด ภาพที่ 2 ตัวอยา่ งแผนภาพแสดงทางเดนิ เอกสารและการบนั ทกึ บญั ชี วารสารวิชาการรับใชส้ งั คม มทร.ล้านนา 53 ปที ี่ 2 ฉบบั ที่ 1 มกราคม - มิถนุ ายน 2559

การดาเนินงานช่วงการเตรียมการ ก่อนเปิด ต้นทุนผันแปร คือ ราคาของสินค้ารวมค่าขนส่ง ต้นทุน ร้านค้าชุมชนคณะกรรมการได้พิจารณาก่อสร้างอาคาร คงท่ี คือ รายจ่ายประจาของร้านค้าชมุ ชน ต่อเดือน ซึ่ง ร้านค้า ซื้ออุปกรณ์คอมพิวเตอร์พร้อมโปรแกรม ประกอบด้วย เงินเดือนพนักงาน ค่าสาธารณูปโภค ค่า สาเร็จรูปบริหารร้านค้า เครื่องตกแต่งสานักงานและช้ัน เส่ือมราคาสินทรัพย์ ซึ่งต้นทุนคงที่ต่อเดือนประมาณ วางสนิ คา้ พรอ้ มกนั น้ีไดด้ าเนินการเตรียมการอ่นื ๆ ก่อน 9,000 บาท เปิดรา้ นคา้ ชมุ ชน ประกอบดว้ ย ต้ น ทุ น ค ง ที่ จ ะ ไ ม่ ผั น แ ป ร ต า ม จ า น ว น ที่ ข า ย การสรรหาพนักงานงานประจา โดยยึดแนว สินค้า เมื่อปริมาณการขายมากข้ึน ต้นทุนคงท่ีต่อหน่วย ปฏิบัติตามระเบียบข้อบังคับที่กาหนดข้ึน โดยพนักงาน จะลดลง ดังนั้นในการกาหนดต้นทุนสินค้ารวม จะ ไดเ้ ขา้ เริม่ ปฏบิ ตั งิ านตัง้ แตเ่ ดือน ธันวาคม 2559 กาหนดเป็นมูลค่ารวมของการส่ังซื้อตอ่ ครงั้ ดงั น้ี การคัดเลือกสินค้าที่จะนามาวางขายและผู้จัด กรณีส่ังซื้อต่อคร้ัง/เดือน 100,000 บาท ต้นทุน จาหน่าย สินค้าเกษตรที่นามาวางจาหน่าย คือ คงที่ 9,000 บาท (9% ของต้นทุนผนั แปร) ผลิตภัณฑ์เคมีเกษตร อุปกรณ์ท่ีใช้ในการเกษตร โดย ชนดิ ของสินคา้ จะพิจารณาให้เหมาะสมกบั ฤดูกาลในการ กรณีสั่งซื้อต่อคร้ัง/เดือน 200,000 บาท ต้นทุน เพาะปลูกในชุมชน คณะกรรมการได้ติดต่อขอใบเสนอ คงท่ี 9,000 บาท (4.5% ของต้นทุนผันแปร)*ปรับเป็น ราคาไปยังผู้จัดจาหน่าย 3-4 ราย ผู้จัดจาหน่ายที่ได้รับ 5% การพิจารณา คือ ร้านสินค้าเกษตรขนาดใหญ่แห่งหน่ึง ในจังหวัดเชียงใหม่ ท้ังนี้เนื่องจาก ทางผู้จัดจาหน่ายราย กรณีสั่งซื้อต่อครั้ง/เดือน 400,000 บาทต้นทุน ดังกล่าวเข้าใจถึงวัตถุประสงค์ของการเปิดร้านค้าชุมชน คงที่ 9,000 บาท (2.25% ของต้นทุนผนั แปร) *ปรบั เปน็ จึงได้เสนอราคาสนิ คา้ รวมคา่ ขนส่งท่ีต่ากวา่ รา้ นอืน่ ๆ 3% สนิ คา้ อปุ โภคบรโิ ภคที่จะนามาวางจาหนา่ ยเป็น ดังนั้น การคานวณต้นทุนรวมของสินค้าแต่ละ สินค้าท่ีใช้ในชีวิตประจาวัน คณะกรรมการพิจารณา ชนิดในการซื้อต่อครั้งจะบวกต้นทุนคงท่ีเข้าไป ตามร้อย จัดหาสินค้าอุปโภคบริโภคจากศูนยค์ ้าสง่ ขนาดใหญ่แห่ง ละทก่ี าหนด แสดงเป็นการคานวณต้นทนุ หน่ึงในจังหวัดเชียงใหม่ ท้ังนี้ สินค้าอุปโภคบริโภค จะ ไม่ใช่สินค้าหลักที่วางจาหน่ายในร้านค้าชุมชน ทาง การกาหนดราคาขาย ให้บวกกาไรท่ีตอ้ งการกับ คณะกรรมการจะนาสินค้ามาขายในราคาท่ีต่ากว่า ต้นทุนรวมที่คานวณได้ ซึ่งทางคณะกรรมการ พิจารณา ท้องตลาดในวันเปิดร้านค้าชุมชนเพ่ือเป็นการดึงดูด บวกกาไร 5 -10% ของตน้ ทุนรวม ความสนใจจากคนในชุมชน อย่างไรก็ตาม ได้มีการสารวจราคาสนิ ค้าเกษตร การวางนโยบายการขายสินคา้ และการตงั้ ราคา ของร้านค้าอนื่ ๆ ในชุมชน เพื่อนามาร่วมพิจารณาในการ ขาย ทีมวิจัยมีการอบรมให้ความรู้แก่คณะกรรมการฯ ต้ังราคาขายด้วย ผลที่สารวจพบว่าราคาสินค้าของ เก่ียวกับ ปัจจัยท่ีต้องใช้ในการกาหนดราคาขาย เช่น ร้านค้าชุมชนต่ากว่า ซ่ึงประเด็นความต่างของราคาขาย ต้นทุนคงที่ ต้นทุนผันแปร กาไรที่ต้องการ ข้อดีและ ดังกล่าวเกิดจาก ร้านค้าอ่ืนๆ ในชุมชนมีการบวกกาไร ข้อเสียของระบบการขายสด และระบบขายเช่ือ เพ่ือใช้ มากกว่า 10 % ทงั้ นเี้ นื่องจากสว่ นใหญ่ร้านค้าในชมุ ชนมี เป็นแนวทางในการพิจารณาวางนโยบายการขายและ การขายเป็นเงินเช่ือจึงต้องบวกต้นทุนดอกเบี้ยเข้าไปใน การตงั้ ราคาขายรว่ มกนั ราคาสนิ ค้าด้วย ผลการดาเนนิ งานร้านคา้ ชมุ ชนช่วง 3 เดือนแรก คณะกรรมการมีความเห็นว่า ช่วงเวลาเร่ิมต้น ของร้านค้าชุมชน ควรเน้นนโยบายการขายเป็นเงินสด ร้านค้าชุมชน ได้เปิดดาเนินการในวันท่ี เพราะต้องการให้มีเงินหมุนเวียนในร้านค้าฯ ไม่ขาด 16 กรกฎาคม 2560 ซ่ึงในวันเดียวกันน้ีมีการประชุม สภาพคล่อง และอาจมีการพิจารณาการขายเป็นเงินเช่ือ ชี้แจงระเบียบ ข้อบังคับร้านค้าชุมชนกับคนในชุมชน ให้เฉพาะกบั สมาชิก และมีการระดมทุนโดยรับสมัครสมาชิกร้านค้าชุมชน และออกขายหุน้ คณะกรรมการฯ ได้เร่มิ ดาเนินกจิ กรรม การต้ังราคาขายพิจารณาจาก ต้นทนุ สินค้ารวม ข อ ง ร้ า น ค้ า ชุ ม ช น ต า ม ร ะ บ บ ก า ร บ ริ ห า ร ง า น ท่ี ไ ด้ บวกกาไรท่ีต้องการ ต้นทุนสินค้ารวมประกอบด้วย พัฒนาข้ึน การปฏิบัติงานสอดคล้องตามรูปแบบการ บริหารท่ีกาหนดขึ้น อย่างไรก็ตามมีข้ันตอนการ ป ฏิ บั ติ ง า น บ า ง เ รื่ อ ง ท่ี ไ ม่ ส า ม า ร ถ ป ฏิ บั ติ ต า ม ไ ด้ 54 RMUTL Journal Socially of Engaged Scholarship Vol. 2 No. 1 January - June 2016

ทั้งน้ีเน่ืองจากในช่วงแรกยังมีข้อจากัดเรื่องบุคลากรใน รวมอีก 5% และกาหนดระยะเวลาในการให้เครดิต การทางาน เช่น ผู้รับผิดชอบในการขาย คลังสินค้า และ เท่ากับ ระยะเวลาในการปลกู พืชตามฤดูกาล (3-6 เดอื น) ผู้ บั น ทึ ก บั ญ ชี ร า ย ก า ร รั บ - จ่ า ย ยั ง เ ป็ น ค น เ ดี ย ว กั น ซง่ึ หลังจากมกี ารปรบั ปรุงแนวทางการดาเนนิ งานข้างต้น ถึงแม้ว่าในชว่ งแรกรา้ นค้าชมุ ชนฯ จะมีขอ้ จากดั เก่ียวกับ ทาใหย้ อดขายเดอื นท่ี 3 เพ่ิมขึ้น การแบ่งแยกหน้าท่ี แต่คณะกรรมการได้เข้ามาควบคุม สรุ ผลการดาเนินงาน ข้ันตอนการทางานอย่างใกล้ชิด นอกจากน้ียังพบปัญหา ยอดขายของเดือนท่ี 2 ลดลง ทั้งน้ีเนื่องจาก การจัดวาง ทีมวิจัยและคณะกรรมการฯ ได้ร่วมกันสรุป สินค้ายังไม่เป็นระเบียบ ไม่ดึงดูดลูกค้า การจัดการ ตัวเลขรายการบัญชีและวิเคราะห์ รอบดาเนินงาน ส่งเสริมการขายโดยจัดสินค้าอุปโภคบรโิ ภคเป็นชุด และ 3 เดือน (กรกฎาคม – กนั ยายน) แสดงผลการดาเนนิ งาน ตั้งราคาขายรวมที่ต่ากว่าท้องตลาด ไม่ได้รับความสนใจ และแสดงสถานะทางการเงินในรูปแบบของงบการเงิน เท่าทค่ี วร และสมาชิกและชุมชนซ่งึ เปน็ เกษตรกรมคี วาม ดงั ตารางท่ี 1 ตอ้ งการใหร้ า้ นค้าชมุ ชนขายเป็นเงินเชือ่ ให้มากขน้ึ รา้ นคา้ ชุมชนมรี ายไดร้ วม 3 เดือน 183,040.39 จากประเด็นปัญหาข้างต้น ได้ออกแบบและ บาท มีผลการดาเนินงานขาดทุนสุทธิ 16,373.11 บาท จัดวางสินค้าใหม่โดยแบ่งแยกสินค้าเป็นหมวดหมู่ที่ จากการวิเคราะห์พบว่า ร้านค้าชุมชนฯ มีกาไรข้ันต้น ชัดเจน มีการแสดงสินค้าตัวอย่าง ส่วนสินค้าอุปโภค จากการขาย 14.16% แต่มีค่าใช้จ่ายในการบริหารที่ บริโภคเป็นชุด ได้แยกสินค้าออกเป็นชิ้นซ่ึงจะทาให้การ คอ่ นขา้ งสงู ทาให้ผลประกอบการเกิดผลขาดทนุ ซ่งึ ได้รบั ตัดสินใจซ้ือของลูกค้าง่ายขึ้น และมีการพิจารณา คาช้ีแจงจากคณะกรรมการว่าค่าใช้จ่ายน้ีจะเกิดขึ้น แนวทางในการกาหนดข้ันตอนและราคาขายสนิ ค้ากรณี เฉพาะค่าใช้จ่ายน้ีจะเกิดข้ึนเฉพาะช่วงเปิดร้านค้าชมุ ชน ขายเป็นเงินเชื่อ โดยคานวณดอกเบี้ยเข้าไปจากต้นทุน เทา่ นน้ั หากทีมบริหารรา้ นค้าชมุ ชนฯ ยงั สามารถรักษา ตารางท่ี 1 งบกาไรขาดทนุ และการวเิ คราะห์ต้นทนุ ค่าใชจ้ า่ ย งบกาไรขาดทุน หนว่ ย : บาท ร้อยละ รายไดจ้ ากการขาย 179,874.00 100.00% ตน้ ทนุ ขาย: 85.84% ซ้ือสินค้า 486,093.00 14.16% คา่ ใช้จา่ ยเดนิ ทางซอ้ื ของ 13,480.00 หัก สนิ ค้าปลายงวด (345,175.00) (154,398.00) 25.03% กาไรขันตน้ 25,476.00 ค่าใช้จ่ายในการขายและบรหิ าร: เงนิ เดอื น 8,250.00 ค่าเครื่องเขียนและวสั ดุอุปกรณ์ 2,240.00 คา่ ใช้จา่ ยสง่ เสรมิ การขาย 2,040.00 ค่าใช้จ่ายอ่ืน 21,685.00 ค่าเสอ่ื มราคาสินทรพั ย์ 10,800.50 45,015.50 ขาดทุนจากการดาเนินงาน (19,539.50) รายได้อ่นื : ดอกเบี้ยรบั 2,366.39 รายได้อน่ื 800.00 3,166.39 ขาดทนุ สทุ ธิ (16,373.11) วารสารวชิ าการรับใช้สงั คม มทร.ล้านนา 55 ปที ี่ 2 ฉบบั ที่ 1 มกราคม - มถิ นุ ายน 2559

ตารางที่ 2 งบแสดงฐานะการเงิน และการวเิ คราะหก์ ารลงทนุ หน่วย : บาท รอ้ ยละ งบแสดงฐานะการเงิน สนิ ทรพั ย์ 157,458.39 19.79% 345,175.00 43.39% สินทรพั ยห์ มุนเวียน 51,604.00 6.49% เงินสดและรายการเทียบเทา่ เงินสด 554,237.39 สนิ ค้าคงเหลือ 241,209.50 30.32% ลกู หนก้ี ารคา้ 241,209.50 100.00% 795,446.89 รวมสนิ ทรพั ยห์ มุนเวยี น 25.14% สินทรัพย์ไมห่ มุนเวยี น 200,000.00 62.86% 500,000.00 14.06% ท่ดี นิ อาคารและอปุ กรณ์-สุทธิ 111,820.00 (2.06%) รวมสนิ ทรัพย์ไมห่ มนุ เวียน (16,373.11) 100.00% รวมสนิ ทรพั ย์ 595,446.89 795,446.89 หนีสนิ และทนุ หนีสนิ ระยะยาว เงนิ ก้ยู ืมระยะยาว ทนุ เงนิ สนับสนุน-กองทุนประชารฐั เงนิ หุ้นสมาชกิ 11,182 หนุ้ มลู ค่าหุ้นละ 10 บาท ขาดทนุ สาหรบั งวด รวมทนุ รวมหนสี นิ และทุน ระดับการขายและต้นทุนได้เท่าเดิมในช่วง 3 เดือนหลัง ในการอนุมัติสินเช่ือกับลูกหน้ีการค้า และจัดให้มี (ตุลาคม-ธันวาคม) คาดการณ์ได้ว่าผลประกอบการ กระบวนการติดตามหนท้ี ี่เหมาะสม (ตารางที่ 2) ณ วันสิ้นรอบบัญชี 31 ธันวาคม 2560 ตัวเลข การนาไ ใช้ ผลประกอบการนา่ จะเปน็ กาไร รูปแบบการบริหารงานร้านค้าชุมชน ท่ีได้ ร้านค้าชุมชนฯ มีแหล่งเงินทุนคงเหลือ พัฒนาข้ึนจากการศึกษาคร้ังนี้เป็นระบบการบริหารท่ี 795,446.89 บาท โดยเงินทุนทั้งหมด ถูกนาไปลงทุน เหมาะสมกับบริบทของชุมชนเพราะเกิดจากความ สินทรัพย์รูปแบบต่าง ๆ มีมูลค่าตามลาดับ ดังน้ี สินค้า ร่วมมือกันในการคิด วิเคราะห์ แสดงความเห็น ลงมือ คงเหลือ อาคาร อุปกรณ์ ลูกหนี้การค้า และเก็บรักษา ปฏิบัติ ร่วมกัน และท่ีสาคัญเป็นระบบท่ีสอดคล้องกับ เป็นเงินสด เงินฝากธนาคาร การวิเคราะห์ตัวเลข หลกั การบรหิ ารที่ถูกตอ้ ง โครงสรา้ งเงนิ ทนุ พบว่ารา้ นค้าชุมชนไม่มีความเส่ียงเรื่อง การจ่ายชาระหน้ีสินระยะส้ัน ร้านค้าชุมชนฯ ลงทุนใน คณะกรรมการรา้ นค้าชมุ ชนมัน่ ใจวา่ ระบบการ สินค้าคงเหลือมากท่ีสุด ดังน้ันต้องมีการหาแนวทางการ บริหารฯ นี้จะสามารถทาให้การดาเนินงานของร้านค้า บรหิ ารสนิ คา้ คงเหลอื ให้มีประสิทธิภาพ โดยแนวทางการ ชุมชนบรรลุเป้าหมายตามเจตนารมณ์ของโครงการเพ่ิม บริหารสินค้าคงเหลือท่ีมีประสิทธิภาพ เช่น พิจารณา ความเข้มแข็งของเศรษฐกิจฐานรากตามแนวทาง ส่ังซื้อ ณ จุดท่ีประหยัดท่ีสุด และการบริหารสินค้า ประชารัฐ ปลูกจิตสานึกในการบริหารงบประมาณ คงเหลือแบบทันเวลาพอดี และควรให้ความระมัดระวัง ดาเนินการกิจกรรมร่วมกัน และจะส่งผลให้ชุมชน 56 RMUTL Journal Socially of Engaged Scholarship Vol. 2 No. 1 January - June 2016

สามารถพึ่งพาตนเองได้และมีการพัฒนาอย่างต่อเน่ือง ลุล่วงตามวัตถุประสงค์ของงานวิจัยและได้ระบบการ สืบไป บริหารท่ีร้านค้าชุมชนที่เหมาะสมกับบริบทของชุมชน อภิ รายผล และขอบพระคณุ โครงการพัฒนาศกั ยภาพงานวิจัย มทร. ล้านนา บนฐานความร่วมมือกับสถานประกอบการ งานวจิ ยั นีเ้ ป็นเปน็ การวิจัยเชงิ ปฏบิ ตั กิ ารแบบมี ภาคอุตสาหกรรมและนวัตกรรมท้องถ่ิน R2Es ส่วนร่วม กระบวนการที่สาคัญที่เป็นหัวใจของงานคือ (Research to Entrepreneur - Small) มหาวิทยาลัย นักวิจัยและคณะกรรมการร้านค้าชุมชน ได้มาร่วมคิด เทคโนโลยีราชมงคลล้านนา ท่ีให้การสนับสนุน ต้ังคาถาม วางแผน หาข้อมูล ทดลองทา วิเคราะห์ งบประมาณในการศกึ ษาคร้ังนี้ สรุปผลการทางานและหาคาตอบโดยเรียนรู้จากการ บรรณานุกรม ปฏิบตั กิ ารจริง เพอื่ พัฒนารปู แบบการบรหิ ารงานร้านค้า โกวิทย์ กุลวิเศษ และลาปาง แม่นมาตย์. (2558). ชุมชน และพัฒนาศักยภาพร้านค้าชุมชน ดังน้ันผลลัพธ์ ของงานวิจัยนี้จึงไม่ได้อยู่ท่ีรูปแบบการบริหารร้านค้า บทบาทร้านค้าชุมชนกับการพัฒนาเศรษฐกิจ ชุมชนที่ร่วมกันพัฒนาเพียงอย่างเดียว แต่การทางาน ชุมชน: กรณีศึกษาตาบลหินตัง อาเภอบ้านไผ่ ร่วมกันดังกล่าวจะก่อให้เกิดกระบวนการเรียนรู้ในการ จังหวัดขอนแก่น. รายงานสืบเนื่อง การ แก้ปัญหาของคนในชุมชน และคนในชุมชนสามารถ ประชุมสัมมนาวิชาการ นาเสนองานวิจัย ใช้กระบวนการน้ีเป็นแนวทางในการแก้ไขปัญหาอ่ืน ๆ ระดับชาติและนานาชาติ เครือข่ายบัณฑิตศึกษา ในท้องถิ่น โดยมีกระบวนการศึกษาเรียนรู้อย่างเป็นเหตุ มหาวิทยาลัยราชภัฏภาคเหนือ ครั้งที่ 15 เป็นผลโดยทีมของชุมชนเอง และท้ายที่สุดจะก่อให้เกิด ณ มหาวิทยาลัยราชภัฏนครสวรรค์. วันท่ี ความย่งั ยืนในชมุ ชนตอ่ ไป 23 กรกฎาคม 2558. เชาวลีย์ พงศ์ผาติโรจน์. (2552). หลักการบัญชีขันตน้ . บทบาทท่ีสาคัญของทีมวิจัยของงานน้ี คือ ก รุ ง เท พ ฯ : ส า นั ก พิ ม พ์ แ ห่ ง จุ ฬ า ล ง ก ร ณ์ ผู้แนะนาแนวทางด้านวิชาการ เพ่ือให้ชุมชนนาไป มหาวทิ ยาลัย. ประยุกต์ในการปฏิบัติและตัดสินใจตามบริบทของตน ณัฐจิรา พรหมสุวรรณ. (2552). กระบวนการจัดการ ซึ่งองค์ความรู้เชิงทฤษฏีท่ถี ่ายทอดให้ชุมชนบางคร้ังยาก อย่างมีส่วนร่วมในการจัดระบบการบริหาร ต่อการทาความเข้าใจ ดังนั้นทีมวิจัยจึงต้องมีการเตรียม จัดการศูนย์สาธิตการตลาด (ร้านค้าชุมชน) ตัวเร่ืองการใช้ภาษาในการถ่ายทอดความรู้เพื่อให้เข้าใจ ของชุมชนบ้านหนองฮี ตาบลชีทวน อาเภอ ได้ง่าย และถูกต้อง การถ่ายทอดความรู้ที่เหมาะสมควร เข่องใน จังหวัดอุบลราชธานี. อุบลราชธานี, เป็นลักษณะการแลกเปล่ียนเรียนรู้ ซ่ึงแตกต่างจากการ สานักงานกองทุนสนบั สนุนการวจิ ัย. สอนหนงั สอื ในช้ันเรียน ณฐพร พันธุอ์ ุดม. (2549). แนวทางการควบคุมภายใน ท่ีดี. กรุงเทพฯ: ตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศ รูปแบบการบริหารงานของร้านค้าชุมชนที่ ไทย. พัฒนาร่วมกันจากงานวิจัยน้ี ถือเป็นเพียงความสาเร็จ เนตร์พัณณา ยาวิราช. (2546). การจัดการสมัยใหม่ ในระดับเร่ิมต้นเท่านั้น ในอนาคตทีมคณะกรรมการฯ ( Modern management). ก รุ ง เ ท พ ฯ : ควรนากระบวนการเรียนรู้ท่ีได้จากการทาวิจัยครั้งน้ี เซน็ ทรัลเอ็กซ์เพรส. เป็นแนวทางในการพัฒนาระบบการบริหารงานอย่าง เมทินี น้อยเรือน และ ดุษณี กุยแก้ว. (2558). รายงาน ต่อเนื่อง เพ่ือให้สอดคล้องกับสภาพทางสงั คม เศรษฐกิจ ฉบับสมบูรณ์ โครงการเรียนรู้ในชุมชนเพ่อเพิ่ม ทีม่ ีการเปลี่ยนแปลง ศักยภาพบุคลากร มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราช กิตตกิ รรม ระกาศ มงคลล้านนา ครังท่ี 1 ณ บ้านหลวง หมู่ที่ 6 ตาบลโหลง่ ขอด อาเภอพรา้ ว จังหวดั เชียงใหม่. ทีมวิจัยขอขอบพระคุณ คณะกรรมการร้านค้า เชียงใหม่: คณะบริหารธุรกิจและศิลปศาสตร์ ชมุ ชน คณะกรรมการกองทนุ หมู่บา้ น ผ้นู าชุมชนทุกทา่ น มหาวทิ ยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลลา้ นนา และอีกหลายส่วนท่ีได้ให้ความร่วมมือและให้การ สนับสนุนการดาเนินงานของโครงการวิจัยนี้ จนสาเร็จ วารสารวิชาการรับใชส้ งั คม มทร.ล้านนา 57 ปีท่ี 2 ฉบับท่ี 1 มกราคม - มิถนุ ายน 2559

เมธสิทธ์ิ พูลดี. (2550). การบัญชีบริหาร. กรุงเทพฯ: ฐานรากที่ม่ันคงเพ่ือการพัฒนาประเทศอย่าง ทรปิ เพ้ิล เอ็ดดูเคช่ัน. ยง่ั ยืน”. 27-29 มกราคม 2554. สุปราณี ศุกระเศรณี และคณะ. (2553). พิมพ์คร้ังท่ี 6. วิไล วีระปรียะ และ จงจิตต์ หลีกภัย. (2549). ระบบ การบัญชีบริหาร. กรุงเทพฯ: สานักพิมพ์แห่ง บัญชี. กรุงเทพฯ:สานักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์ จฬุ าลงกรณ์มหาวิทยาลยั . มหาวทิ ยาลยั เสรฐสุดา ปรีชานนท์ จาเรียน ไชยยงค์ และคณะ. (2558). ระบบการบริหารจัดการท่ีเหมาะสม สุขเกษม ลางคุลเสน. (2554). แนวทางในการพัฒนา ของสถาบันการเงินชุมชนบ้านหลวง หมู่ 6 ระบบบัญชีมา ระยุกต์ใช้กับกลุ่มร้านค้าชุมชน ต.โหล่งขอด อ.พร้าว จ.เชียงใหม่. เชียงใหม่, ตาบลสนั ดอนแกว้ อาเภอแม่ทะ จงั หวดั ลา าง. สานักงานกองทุนสนับสนนุ การวิจัย การประชุมวิชาการ มหาวิทยาลัยขอนแก่น ประจาปี 2554 “การพัฒนาอนาคตชนบทไทย : 58 RMUTL Journal Socially of Engaged Scholarship Vol. 2 No. 1 January - June 2016

การพฒั นาโครงงานระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย ในค่ายบูรณาการสะเต็มศึกษากับภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถ่ินในกล่มุ จงั หวัดภาคเหนอื ตอนบน Project Development for Secondary High-School during Integrated Local Wisdom into STEM Education Camp in Upper Northern Provincial Cluster ธรี ะศักดิ์ อรุ จั นานนท์1* วสิ ูตร อาสนวจิ ติ ร2 พนั ธวัฒน์ ไชยวรรณ์3 จตั ตฤุ ทธ์ิ ทองปรอน4 ฉตั รชัย เลาวกุล5 และ สวุ ชิ ช์ ธนะศานวรคุณ6 Teerasak Urajananon1* Visut Asanavijit2 Pantawat Chaivan3 Jutturit Thongprone4 Chatchai Laowakul5 and Suvit Thanasarnvorakun6 1รองศาสตราจารย์ คณะวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยีการเกษตร มหาวิทยาลยั เทคโนโลยีราชมงคลล้านนาเชียงใหม่ 2อาจารย์ วทิ ยาลยั เทคโนโลยแี ละสหวทิ ยาการ มหาวทิ ยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลล้านนาเชยี งใหม่ 3นักวิเคราะหอ์ าวโุ ส สานักงานพฒั นาวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยแี ห่งชาติ 4ผูช้ ่วยศาสตราจารย์ คณะวศิ วกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลยั เทคโนโลยรี าชมงคลลา้ นนาเชยี งใหม่ 5อาจารย์ คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยรี าชมงคลลา้ นนาเชยี งใหม่ 6อาจารย์ คณะวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยีการเกษตร มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยีราชมงคลล้านนาเชยี งใหม่ 1Faculty of Science and Agricultural Technology, Rajamangala University of Technology Lanna Chiang mai 2College of Integrated Science and Technology, Rajamangala University of Technology Lanna Chiang mai 3National Science and Technology Development Agency 4Faculty of Engineering, Rajamangala University of Technology Lanna Chiang mai 5Faculty of Engineering, Rajamangala University of Technology Lanna Chiang mai 6 Faculty of Science and Agricultural Technology, Rajamangala University of Technology Lanna Chiang mai E-mail: [email protected], [email protected] เบอรโทรศัพท์ 0906734915, 0850401595 บทคดั ย่อ การวิจัยนี้ได้ศึกษาการพัฒนาโครงงานระดับมัธยมศึกษาตอนปลายในค่ายบูรณาการสะเต็มศึกษากับ ภมู ปิ ญั ญาท้องถ่ิน ในกลมุ่ จงั หวัดภาคเหนือตอนบน กลุม่ ตัวอย่างเป็นโรงเรยี นในกลุ่มจังหวัดภาคเหนือตอนบนจานวน 11 โรงเรียน ประกอบด้วย ครู 15 คน นักเรียน 30 คน และแบ่งเป็น 15 ทีม แต่ละทีมประกอบด้วย ครู 1 คน และนักเรียน 2 คน ระยะเวลาการดาเนินการต้ังแต่เดือนมิถุนายน 2560 ถึงเดือนกันยายน 2560 เครื่องมือท่ีใช้ใน การวิจัยประกอบดวย แผนการจัดค่ายกิจกรรม ที่มีแบบทดสอบวัดความรู้และความเข้าใจเกี่ยวกับสะเต็มศึกษา แบบประเมินโครงงานสะเต็มศึกษา และกระบวนการกิจกรรมค่าย ซ่ึงประกอบด้วย ครูและนักเรียนได้เรียนรู้จริง จากศูนย์การเรียนรู้ของปราชญ์ผญาดีศรีล้านนา การฝึกปฏิบัติการทดลองกิจกรรมสะเต็มศึกษาโดยการเรียนรู้ แบบปัญหาเป็นฐาน การเรียนรู้แบบโครงงานเป็นฐานโดยการพัฒนาส่ิงประดิษฐ์ของโครงงานสะเต็มศึกษาเพื่อแก้ไข ปัญหาที่อยู่ในท้องถ่ิน และการนาเสนอสิ่งประดิษฐ์ของโครงงานสะเต็มศึกษา ผลการวิจัยพบว่า ความรู้และ ความเข้าใจเกี่ยวกับสะเต็มศึกษาของนักเรียนและครูหลังสูงกว่าก่อนการเข้าค่ายกิจกรรมอย่างมีนัยสาคัญทางสถิติ ทรี่ ะดบั 0.01 ไดผ้ ลงานโครงงานสะเตม็ ศกึ ษาจานวน 15 โครงงาน โครงงานสะเต็มศึกษาท่ไี ด้รับคดั เลือกและรบั รางวลั ดังนี้ เคร่ืองจักตอก เครื่องข้ึนรูปพานขันดอก วัสดุหมักปุ๋ย แท่นสไลด์กล้วย และ ถ่ัวเน่าสมุนไพร 4.0 ได้เป็นคะแนน ร้อยละ 89.47, 82.97, 82.77, 82.73 และ 82.63 ตามลาดบั คาสาคญั สะเต็มศึกษา ภูมปิ ญั ญาทอ้ งถ่ิน การพัฒนาโครงงาน วารสารวชิ าการรับใชส้ งั คม มทร.ล้านนา 59 ปีที่ 2 ฉบบั ที่ 1 มกราคม - มิถุนายน 2559

ABSTRACT This research aimed to study Project Development for Secondary High-School during Integrated Local Wisdom into STEM Education Camp in Upper Northern Provincial Cluster. The samples were 11 schools in upper Northern provinces group, 15 teachers, 30 students and divided into 15 teams. Each team consists of 1 teacher and 2 students. They were instructed from June 2017 to September 2017. The research instruments consisted of a activity plans of camp designed based on test to measure knowledge and understanding about STEM education, project evaluation form and process of activity camp. Process of activity camp contain with teachers and students learn really from the learning center of the Sri Lanna philosopher, practice training for STEM education by Problem-based Learning, Project-based Learning by invention development of STEM education project to solve local problem and presentation of STEM Education project. The results were shown as follows: knowledge and understanding about STEM education of students and teachers of the post-test activity camp was higher than the pre-test activity camp at the statistically significant level of 0.01. There were 15 STEM Education projects and from 15 projects were selected and awarded as follow: Chopper, Flower Bowl Forming Machine, Fertilizer, Banana Slides and Soybean Fermented Herbs 4.0 got score 89.47%, 82.97%, 82.77%, 82.73% and 82.63% respectively. Keywords STEM Education, local Wisdom, Development Project บทนา การสืบสาน สืบทอดประสบการณ์จากรุ่นถึงรุ่น เป็น ภูมิปัญญาท้องถ่ิ น (local wisdom) หรือ มรดกทางวัฒนธรรมที่ส่ังสมกันมาเป็นเวลานาน ถ้าถูก ละเลย ขาดการยอมรับ และถูกทาลายลง ก็จะ ภู มิ ปั ญ ญ า ช า ว บ้ า น ( Popular wisdom) ห รื อ สูญหายไป ไร้ซ่ึงภูมิปัญญาของตนเอง ทาให้คนใน ภูมิปัญญาไทย (Thai wisdom) เป็นคาท่ีรู้จักกันใน ท้องถิ่นไม่มีศักดิ์ศรี ขาดความภาคภูมิใจในท้องถิ่น วงการศึกษามานานพอสมควรแล้ว แต่ความจริงได้ ของตน ดังนั้นจะต้องมีการสืบทอดจากรุ่นสู่รุ่น เกิดขึ้นในบางระยะๆ และไม่ได้นามาใช้ในการพัฒนา โดยเฉพาะเด็กหรือเยาวชนควรจะได้ศึกษาเรียนรู้ใน ด้ า น ต่ า ง ๆ ข อ ง ป ร ะ เ ท ศ ไ ด้ เ ต็ ม ที่ จ น ก ร ะ ท่ั ง ภูมปิ ัญญาท้องถ่ิน พระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ.2542 ได้มี การกาหนดไวใ้ นมาตรา 6 ทีว่ ่าด้วยการจดั การศกึ ษาตอ้ ง จุดเริ่มต้นของสะเต็มศึกษา (STEM Education) เป็นไปเพื่อพัฒนาคนไทยให้เป็นมนุษย์ที่ สมบูรณ์ท้ัง เม่ือปี พ.ศ. 2552 สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยาม ร่างกาย จิตใจสติปัญญา ความรู้และคุณธรรม บรมราชกุมารี พระองค์ทรงมีพระราชดารัส ที่อยากให้ มีจริยธรรมและวัฒนธรรมในการดารงชีวิต สามารถอยู่ การศึกษาของไทยมีการพัฒนา โดยให้เด็กไทยได้ ร่วมกับผู้อื่นได้อย่างมีความสุข รวมทั้งส่วนหนึ่งของ แสดงออก มากขึ้น กล้าคิด กล้าทา เหมือนกับเด็กใน มาตรา 23 ที่ระบุว่า การจัดการศึกษาทั้งการศึกษาใน ต่างประเทศ พระองค์จึงได้จัดให้มีการประชุมท่ีเรียกว่า ระบบ การศึกษานอกระบบ และการศึกษาตามอธั ยาศยั โต๊ะกลม ไทย-สหรัฐฯ ซ่ึงจัดข้ึนครั้งแรกท่ีประเทศ ต้องเน้นความสาคัญท้ังความรู้ คุณธรรม กระบวนการ สหรัฐอเมริกา โดยในคร้ังน้ันมีผู้ทรงคุณวุฒิใน เรียนรู้ และบูรณาการตามความเหมาะสมของแต่ละ วงการศึกษาเข้าร่วมประชุมอาทิ คุณหญิงสุมณฑา ระดบั การศกึ ษารวมทง้ั สง่ เสรมิ ศาสนา ศิลปะ วัฒนธรรม พรหมบุญ อดีตอธิการบดี มหาวิทยาลัยศรีนครินทร การกีฬา ภูมิปัญญาไทย และการประยุกต์ใช้ภูมิปัญญา วิโรฒ ประสานมิตร ดร.กฤษณพงศ์ กีรติกร อดีต (พระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2542 และ อธิการบดี มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี. แก้ไขเพิ่มเติม 2545, 2553) ภูมิปัญญาท้องถิ่นเกิดจาก แ ล ะ อดี ต เล ข า ธิ ก า ร ส า นั ก ง า น ค ณ ะ ก ร ร ม ก า ร 60 RMUTL Journal Socially of Engaged Scholarship Vol. 2 No. 1 January - June 2016

การอุดมศึกษาในขณะนน้ั โดยเปน็ การแลกเปลีย่ นเรยี นรู้ โจทย์ของการพัฒนาทักษะในการศึกษาของศตวรรษท่ี ซึ่งกันและกันในความแตกต่างของสองประเทศ และเร่ิม 21 เพ่ือไปสู่เป้าหมายสูงสุดของการศึกษาไทย โดยการ บรรจุเรื่องสะเต็มศึกษาในแผนพัฒนาการศึกษาของไทย สรา้ งทกั ษะสาคญั 4 ด้านประกอบดว้ ย 1.การคดิ วิพากษ์ รูปแบบสะเต็มศึกษาจึงเป็นท่ีรู้จักในวงการศึกษาไทย (Critical Thinking) 2.การคิดสร้างสรรค์ (Creative อย่างเปน็ รูปธรรมต้งั แตป่ ี พ.ศ. 2557 เนื่องจากสภานิติ Thinking) 3.การทางานเป็นทีม (Collaboration) และ บัญญัติแห่งชาติได้บรรจุให้เป็นวาระการศึกษาแห่งชาติ 4.การสื่อสาร (Communication) ให้แก่เยาวชนให้ ว่าการศึกษาของไทยต้องใช้รูปแบบสะเต็มศึกษาในการ ก้าวทันต่อการเปลย่ี นแปลงของโลก อีกท้ังเป็นการเรยี น พัฒนาการศึกษาของประเทศไทย ด้วยเหตุนี้โรงเรียน การสอนให้รู้จักตนเอง รู้จักการค้นคว้าหาความรู้จาก สถาบันการศึกษาต่างๆ จึงได้นาไปดาเนินการ และ แหล่งต่าง ๆ รู้จักการคิดอย่างเป็นระบบ โดยเร่ิมคิดว่า มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลล้านนา ถือว่าเป็น ทาไม อย่างไร แลว้ พยายามคน้ หาคาตอบของปัญหาที่ได้ หน่วยงานแรกๆ ของประเทศที่เร่ิมนารูปแบบสะเต็ม สงสัย และจากทฤษฎีปิรามิดแห่งการเรียนรู้ (Learning ศึกษามาดาเนนิ การในการพัฒนาการเรียนการสอน โดย Pyramid) ห รื อ ก ร ว ย ข อ ง ก า ร เ รี ย น รู้ (Cone of ระยะเริ่มต้นจากการสร้างทีมสะเต็มราชมงคลล้านนา Learning) ได้แสดงผลของการเรียนรู้ดังนี้ การนั่งฟัง เชียงใหม่ ท่ีเกิดขึ้นจากการรวมตัวกันอย่างสมัครใจของ บรรยาย การอ่านด้วยตนเอง การฟังและได้เห็น การ อาจารย์จาก คณะวิศวกรรมศาสตร์ คณะวิทยาศาสตร์ สาธิต การแลกเปล่ียนพูดคุยกัน การได้ฝึกปฏิบัติ และ และเทคโนโลยีการเกษตร และวิทยาลัยเทคโนโลยี การได้สอนผู้อื่น จะช่วยให้ผู้เรียนสามารถจดจาได้ และสหวิทยาการ มีการสร้างความร่วมมือแล้วเผยแพร่ ร้อยละ 5, 10, 20, 30, 50, 75 และ 90 ตามลาดับ สะเตม็ ศึกษาไปยงั โรงเรียนทง้ั มัธยมศกึ ษาตอนปลายและ (Education corner, 2018) ส ะ เต็ ม ศึ ก ษ า เป็ น ก า ร วิทยาลัยเทคนิค เพ่ือร่วมกันพัฒนาแนวทางการจัดการ เรียนรู้แบบเชิงรุก (Active Learning) ประกอบด้วย เรียนการสอน สาหรับการพัฒนาประเทศชาติต่อไป ซ่ึง การพูดคุยในกลุ่มย่อย การปฏิบัติ การทดลอง ได้รับความร่วมมือจาก บริษัท เชฟรอนประเทศไทย การถ่ายทอดสิ่งที่ทาให้ผู้อื่น ทาให้ผู้เรียนสามารถรักษา สารวจและผลิต จากัด และสถาบันคีนันแห่งเอเชีย ผลการเรียนรู้ให้อยู่คงทนได้มากและนานกว่าการเรียนรู้ หลังจากนั้นทีมสะเต็ม ราชมงคลล้านนาเชียงใหม่ ได้รับ แ บ บ เชิ ง รั บ ( Passive Learning) ที่ ป ร ะ ก อบ ด้ วย เชิญไปให้การอบรมอาจารย์ ครู นักศึกษาและนักเรียน การบรรยาย การอา่ น การดูและได้ยนิ ในสถานศึกษาต่างๆ ทั้งการศึกษาในระบบและนอก ระบบ (Teeresak Urajananon, 2017) ใน ปี พ.ศ. 2560 ทีมสะเต็มราชมงคลล้านนา เชยี งใหม่ได้รว่ มมือกับสานักงานพฒั นาวิทยาศาสตร์และ STEM เปน็ ตวั อักษรย่อท่มี าจาก 4 คาของศาสตร์ เทคโนโลยีแห่งชาติ ภาคเหนือ ซึ่งเป็นหน่วยงานภายใต้ หรือสาขาวิชาต่าง ๆ มารวมกันดังนี้ S มาจากคาว่า สถาบันการจัดการเทคโนโลยีและนวัตกรรม สานักงาน Science, T มาจากคาว่า Technology, E มาจากคาว่า พั ฒ น า วิ ท ย า ศ า ส ต ร์ แ ล ะ เ ท ค โ น โ ล ยี แ ห่ ง ช า ติ Engineering และ M มาจากคาว่า Mathematics โดย กระทรวงวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี มีภารกิจหนึ่งใน จะเป็นการบูรณาการศาสตร์ทั้ง 4 ศาสตร์เข้าด้วยกัน การสร้างกาลังคนทางด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ผ่านกระบวนการเรียนการสอนท่ีสามารถเช่ือมโยง ในระดับเด็กและเยาวชน โดยร่วมมือกันวางแผนจัด ความรู้สู่สถานการณ์ในชีวิตจริง โดยทางทีมสะเต็ม โครงการค่ายบูรณาการสะเต็มศึกษากับภูมิปัญญา ร า ช ม ง ค ล ล้ า น น า เ ชี ย ง ใ ห ม่ จ ะ ใ ช้ เ ป็ น แ น ว ท า ง ก า ร ท้องถิ่นให้แก่นักเรียนและครูระดับชั้นมัธยมศึกษาตอน พัฒนากระบวนการเรียนการสอนที่นาโจทย์จา ก ป ล า ย ใ น โ ร ง เ รี ย น ก ลุ่ ม จั ง ห วั ด ภ า ค เ ห นื อ ต อ น บ น ภาคอุตสาหกรรมและโจทย์ที่เก่ียวข้องในท้องถ่ินมาเป็น โดยทั่วไปส่วนใหญ่การอบรมเก่ียวกับสะเต็มศึกษานั้น แนวทางในการให้การอบรมแก่ครูผู้สอน เพื่อที่จะให้ ผู้เข้าอบรมจะได้รับความรู้ความเข้าใจเก่ียวกับสะเต็ม ครูผู้สอนมีความเข้าใจและสามารถนาไปประยุกต์ใช้ใน ศึกษา โดยผา่ นโจทยห์ รือกจิ กรรมต่าง ๆ ทไี่ ดป้ ฏบิ ตั ิหรอื การเรียนการสอนได้ การเรียนรู้ในรูปแบบสะเต็ม ทดลองเฉพาะในการอบรมเท่านนั้ ซ่ึงหลังจากการอบรม ศึกษา หรือทักษะด้านวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี แล้วส่วนใหญ่ก็ไม่ได้มีการสานต่อหรือติดตามผู้เข้ารับ วศิ วกรรมศาสตร์ และ คณิตศาสตร์ นัน้ จะเปน็ การตอบ การอบรมทีจ่ ะนาไปใช้จรงิ ๆ ตอ่ ไป วารสารวชิ าการรับใชส้ งั คม มทร.ลา้ นนา 61 ปีท่ี 2 ฉบับท่ี 1 มกราคม - มิถนุ ายน 2559

จ า ก ก า ร ศึ ก ษ า วิ จั ย เ ร่ื อ ง ก า ร ศึ ก ษ า แ น ว ท า ง สร้างทักษะการคิดและสร้างสรรค์นวัตกรรมเพ่ือแก้ไข การจัดการเรียนรู้ตามแนวสะเต็มศึกษาสาหรับผู้เรียน ปัญหาหรือตอบสนองต่อความต้องการของท้องถิ่นโดย ระดับประถมศึกษา พบว่าการจัดการเรียนรู้และ ใช้สะเต็มศึกษา การได้เย่ียมชมแหล่งเรียนรู้และเห็น การประเมินผลตามแนวสะเต็มศึกษาผู้สอนควรปฏิบัติ ตัวอย่างจริงของการสร้างสรรค์นวัตกรรมหรอื การพฒั นา ดังน้ี คือ 1. ศึกษาสาระสาคัญของสาระวิทยาศาสตร์ ภูมิปัญญาท้องถ่ินของปราชญ์ภูมิปัญญาท้องถิ่นล้านนา คณิตศาสตร์ การงานอาชีพและเทคโนโลยีและ หรือเรียกในภาษาล้านนาว่า ปราชญ์ผญาดีศรีล้านนา กระบวนการออกแบบทางวิศวกรรมในลักษณะของ การฝึกปฏิบัติการทดลองกิจกรรมสะเต็มศกึ ษา และการ การบูรณาการ 2. จัดกิจกรรมการเรียนรู้ตามแนว ประดิษฐ์โครงงานสะเต็มศึกษาเพ่ือแก้ไขปัญหาหรือ ส ะ เ ต็ ม ศึ ก ษ า ด้ ว ย ต น เ อ ง ก่ อ น ท่ี จ ะ จั ด กิ จ ก ร ร ม ก า ร พัฒนาที่จะตอบสนองความต้องการที่พบในท้องถ่ิน ซ่ึง เรียนรู้ให้แก่ผู้เรียน 3. จัดการเรียนรู้ที่เน้นปัญหา จะช่วยให้มีความเข้าใจและตระหนักถึงความสาคัญของ เป็นฐาน (Problem-based Learning) 4.จัดการเรียนรู้ สะเต็มศกึ ษาในการประยุกตน์ ามาใชง้ านต่อไปได้ แบบโครงงานเป็นฐาน (Project-based Learning) 5. จัดกิจกรรมการเรียนรู้ท่ีเน้นให้ผู้เรียน ทางานร่วมกัน การศึกษาคร้ังน้ีมีวัตถุประสงค์เพ่ือศึกษาเก่ียวกับ เป็นกลุ่ม มีการแลกเปลยี่ นเรยี นรู้และให้ข้อมลู ยอ้ นกลบั ความรู้และความเข้าใจของนักเรียนและครูในการใช้ แก่ผู้เรียน เพื่อตรวจสอบความรู้ความเข้าใจของผู้เรียน สะเต็มศึกษาซึ่งเป็นการวัดในระดับความรู้ ความเข้าใจ 6 . วั ด แ ล ะ ป ร ะ เ มิ น ผ ล ก า ร เ รี ย น รู้ ต า ม ส ภ า พ จ ริ ง การนาไปใช้ และการวิเคราะห์เกี่ยวกับสะเต็มศึกษาเพ่ือ (Authentic Assessment) ซึ่งแนวทางในการจัดการ สร้างองค์ความรู้ ผลิตภัณฑ์ หรือนวัตกรรมท่ีจะนามาใช้ เรียนรู้ตามแนวสะเต็มศึกษาดังกล่าวเป็นการจัดการ แก้ไขปัญหาในท้องถ่ิน การพัฒนาโครงงานระดับ เรียนรู้ตามสภาพจริง (Authentic learning) (จารัส มัธยมศึกษาตอนปลายของนักเรียนและครูท่ีนามาใช้ อินทลาภาพร และคณะ, 2558) และจากการศึกษาวิจัย แก้ไขปัญหาในท้องถน่ิ เร่ืองการพัฒนาความคิดสร้างสรรค์และผลสัมฤทธิ์ วธิ กี ารดาเนนิ งาน ทางการเรียนของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5 โดยใช้ การจัดการเรียนรู้ตามแนวคิดสะเต็มศึกษาร่วมกับ ประชากรในการวิจัยครั้งนี้ คือ นักเรียนและครู โครงงานเป็นฐาน พบว่า 1. คะแนนเฉลี่ยความคิด โ ร ง เ รี ย น มั ธ ย ม ศึ ก ษ า ต อ น ป ล า ย ใ น เ ข ต ก ลุ่ ม จั ง ห วั ด สร้างสรรคข์ องนกั เรยี นท้ัง 3 ชว่ งที่ประกอบดว้ ย 1. กอ่ น ภาคเหนือตอนบน คือ เชียงใหม่ ลาพูน ลาปาง และ เรียนด้วยกิจกรรมข้างต้น 2. หลังเรียนด้วยกิจกรรมใน แม่ฮ่องสอน แต่ละโรงเรียนส่งได้ไม่เกิน 2 ทีม แต่ละทีม วงรอบปฏิบัตกิ ารที่ 1 และ 3. วงรอบปฏิบตั กิ ารท่ี 2 คอื ประกอบดว้ ย ครู 1 คน และนกั เรยี น 2 คน กลุ่มตัวอย่าง 7.47, 11.40 และ 21.35 ตามลาดับ 2. คะแนนเฉลี่ย ท่ีใช้ในการวิจัยคร้ังน้ี คือ โรงเรียนทั้งหมดจานวน ผลสมั ฤทธิ์ทางการเรียนของนักเรียนหลังจากที่ได้รับการ 11 โรง ครูจานวน 15 คน นักเรียนจานวน 30 คน และ พัฒนากิจกรรมการเรียนรู้ในวงรอบปฏิบัติการที่ 1 แบ่งเป็น 15 ทีม ดังน้ี โรงเรียนที่มี 1 ทีม ประกอบด้วย ต่ากว่าเกณฑ์ร้อยละ 75 และวงรอบปฏิบัติการที่ 2 โรงเรียนกาวิละวิทยาลัย โรงเรียนน้าดิบวิทยาคม สูงกว่าเกณฑ์ร้อยละ 75 อย่างมีนัยสาคัญทางสถิติท่ี โรงเรียนบ้านกาดวิทยาคม โรงเรียนบุญวาทย์วิทยาลัย ระดบั 0.05 (ปรเมศวร์ วงศ์ชาชม และกัญญารัตน์ โคจร, โรงเรียนวชิรวิทย์เชียงใหม่ โรงเรียนวิชชานารี โรงเรียน 2559) สะเมิงพิทยาคม และโรงเรียนอัสสัมชัญลาปาง และ โรงเรียนที่มี 2 ทีม ประกอบด้วย โรงเรียนดอยสะเก็ด ดังน้ันโครงการค่ายบูรณาการสะเต็มศึกษากับ วิทยาคม โรงเรียนแม่แตง และโรงเรียนวารีเชียงใหม่ ภูมิปญั ญาทอ้ งถน่ิ นี้ จงึ ได้มงุ่ เน้นใหม้ ีการพัฒนาโครงงาน อินเตอร์เนช่ันแนล ระยะเวลาท่ใี ชใ้ นการดาเนินการวจิ ัย สะเต็มศึกษาที่เก่ียวข้องกับภูมิปัญญาท้องถ่ินจริง ๆ ต้ังแต่เดือนมิถุนายน 2560 ถึงเดือนกันยายน 2560 ภายหลังจากการได้เข้าร่วมกิจกรรมในค่ายบูรณาการ เครื่องมือท่ีใช้ในการวิจัยประกอบด้วย แผนการจัด สะเต็มศึกษากับภูมิปัญญาท้องถิ่นด้วย ซ่ึงโครงการ กิจกรรมของค่ายบูรณาการสะเต็มศึกษากับภูมิปัญญา ค่ายกิจกรรมนี้จะได้เรียนรู้หลักการคิดแก้ไขปัญหาใน ท้องถ่ิน ท่ีมีแบบทดสอบวัดความรู้และความเข้าใจใน เชิงบูรณาการแบบสะเต็มศึกษา จะได้รับการส่งเสริม การใช้สะเต็มศึกษาเพ่ือสร้างองค์ความรู้ ผลิตภัณฑ์ 62 RMUTL Journal Socially of Engaged Scholarship Vol. 2 No. 1 January - June 2016

ห รื อ น วั ต ก ร ร ม ท่ี จ ะ น า ม า ใ ช้ แ ก้ ไ ข ปั ญ ห า ใ น ท้ อ ง ถ่ิ น อาเภอแม่แตง จังหวัดเชียงใหม่ และครูทั้งสองท่านร่วม แบบประเมินโครงงานสะเต็มศึกษา การวิเคราะห์ข้อมูล เป็นวิทยากรบรรยายแนะนาส่ิงประดิษฐ์ต่าง ๆ ที่ได้ทา โดยหาความถ่ี ร้อยละ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบ่ียงเบนมาตรฐาน ในศูนย์ดังกล่าว ทาให้ครูและนักเรียนได้เห็นตัวอย่าง และการทดสอบค่าทีชนิดกลุ่มตัวอย่างไม่เป็นอิสระ สิ่งประดษิ ฐต์ ่าง ๆ จริงของการสรา้ งสรรคน์ วตั กรรมหรือ ต่อกนั ก า ร พั ฒ น า ภู มิ ปั ญ ญ า ท้ อ ง ถ่ิ น ข อ ง ป ร า ช ญ์ ผ ญ า ดี ศ รี ล้านนาทั้งสองท่าน รวมท้ังการซักถามและแลกเปลี่ยน รปู แบบของคา่ ยกจิ กรรมเพ่ือการพัฒนาโครงงาน ความคดิ ซ่งึ กันและกนั การนาโครงงานสะเต็มศกึ ษาท่จี ะ สะเต็มศึกษากับภูมิปัญญาท้องถิ่น แสดงดังภาพท่ี 3 พัฒนาส่ิงประดิษฐ์เพื่อแก้ไขปัญหาหรือตอบความ การสร้างการเรียนรู้ดังกล่าว เป็นการทางานร่วมกัน ต้องการท่ีพบในท้องถ่ินมาพิจารณาปรับปรุงแก้ไข ระหว่างสานักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ร่วมกันระหวา่ งครกู ับนกั เรยี นเพอื่ ใหม้ ีความสมบรู ณ์มาก แห่งชาติ (สวทช.ภาคเหนือ) อาจารย์จากมหาวิทยาลัย ย่ิงข้ึน แล้วนาเสนอโครงการดังกล่าวต่อคณะกรรมการ ครูและนักเรียนระดับมัธยมศึกษาตอนปลายที่เข้าร่วม ผู้เช่ียวชาญพร้อมกับข้อเสนอแนะต่าง ๆ ที่จะได้นาไป กิจกรรมทาให้เกิดการเรียนรู้และแลกเปล่ียนความคิด ประดิษฐ์ต่อไป หลังจากที่ได้เข้าร่วมกิจกรรมค่ายแล้ว มุมมองการทางาน การทางานแบบระบบพี่เลี้ยง ซึ่งสิ่ง แต่ละทีมมีระยะเวลา 1 เดือน ในการหาข้อมูลเพิ่มเติม เ ห ล่ า น้ี มี ส่ ว น ช่ ว ย ใ ห้ นั ก เ รี ย น ท า กิ จ ก ร ร ม ใ ห้ บ ร ร ลุ จากท้องถิ่นหรือแหล่งเรียนรู้ที่เก่ียวข้อง พรัอมกับได้มี เป้าหมายด้วยการกระตุ้นจากพ่ีเล้ียง การเข้ากากับและ การติดตามผลความก้าวหน้าทางโทรศัพท์ อีเมลล์ และ การชแ้ี นะจากครขู องโรงเรียนในแตล่ ะทีม ทาใหน้ กั เรยี น กลุ่มโชเชียลมีเดีย แล้วทาการประดิษฐ์ ทดลอง มีความมุ่งม่ันทากิจกรรมให้สาเร็จตามเง่ือนไขที่วางไว้ บันทึกผล สรุปผล และเขียนรายงานของโครงงาน โดยมีรายละเอียดในการดาเนินกิจกรรมจากภาพท่ี 3 ดังกล่าว แล้วทุกๆ ทีมนาสิ่งประดิษฐ์และเอกสาร แสดงการพัฒนาโครงงานระดับมัธยมศึกษาตอนปลายใน โครงงานท่ีได้พัฒนานั้นมาเสนอผลงานตอ่ คณะกรรมการ ค่ายบูรณาการสะเต็มศึกษาที่เกี่ยวข้องกับภูมิปัญญา ตัดสิน คัดเลือก และให้รางวัลในการสร้างส่ิงประดิษฐ์ ทอ้ งถ่นิ ดงั นี้ ดงั กล่าว โดยเร่ิมจากการวางแผนงานดาเนินโครงการ ภาพที่ 1 กิจกรรมฐานการเรยี นรู้ทักษะการใชส้ ะเต็ม สารวจพ้ืนท่ีในโรงเรียนมัธยมในเครือข่ายเพื่อเตรียม ภาพท่ี 2 กจิ กรรมฐานการเรยี นร้กู บั ภมู ิปัญญาทอ้ งถน่ิ ขอ้ มลู สาหรับการจดั กิจกรรมคา่ ยบูรณาการสะเต็มศกึ ษา จัดการประชุมระดมความคิดในการจัดรูปแบบกิจกรรม STEM Education ท่ีให้เหมาะสมกับบริบทภูมิปัญญา ท้องถ่ินของโรงเรียน อีกท้ังการจัดเตรียมอุปกรณ์และ การทดลองกิจกรรมต่าง ๆ และแนวทางในการวัดและ ประเมนิ ผลผ้เู ขา้ รว่ มกจิ กรรมคา่ ย และพิจารณาคดั เลือก โ ค ร ง ง า น ข อ ง แ ต่ ล ะ ที ม ท่ี จ ะ พั ฒ น า สิ่ ง ป ร ะ ดิ ษ ฐ์ ที่ จ ะ นาไปใชใ้ นทอ้ งถ่นิ ก่อนเข้ารบั การอบรมในคา่ ยครง้ั นี้จาก คณะกรรมการผู้เช่ียวชาญ ทีมที่ได้ผ่านการพิจารณา คัดเลือกทั้งหมด 15 ทีม ได้เข้าร่วมกิจกรรมในค่าย บรู ณาการสะเต็มศึกษากับภมู ิปญั ญาทอ้ งถิ่น กิจกรรมในค่ายนี้ประกอบด้วย การเรียนรู้ความ เข้าใจของสะเต็มศึกษา หลักการคิดแก้ไขปัญหาใน เชิงบูรณาการแบบสะเต็มศกึ ษา การทากิจกรรมส่งเสริม การสร้างทักษะสะเต็มศึกษา 4 ทักษะโดยใช้ปัญหาเป็น ฐานในการเรียนรู้ การได้ไปเรียนรู้ในแหล่งเรียนรู้จริง ณ ศูนย์เครือข่ายปราชญ์ชาวบ้านแปลงเกษตร ทฤษฎีใหม่ สวนครูปทุม สุรยิ ะ และครูประณีต จรบตุ ตะ วารสารวิชาการรับใช้สงั คม มทร.ลา้ นนา 63 ปีที่ 2 ฉบบั ท่ี 1 มกราคม - มิถนุ ายน 2559

ภาพที่ 3 กระบวนการพัฒนาโครงงานระดบั มัธยมศึกษาตอนปลายในค่ายบรู ณาการสะเตม็ ศกึ ษา ภาพที่ 4 กิจกรรมการนาเสนอโครงการสะเต็มศกึ ษา ภาพที่ 5 กิจกรรมคัดเลือกผลงานเพอื่ รบั รางวลั ดเี ดน่ 64 RMUTL Journal Socially of Engaged Scholarship Vol. 2 No. 1 January - June 2016

ซ่ึงการพัฒนาโครงงานระดับมัธยมศึกษาตอนปลายใน สะเต็มศึกษากับภูมิปัญญาท้องถ่ินประกอบด้วย Biogas ค่ายบูรณาการสะเต็มศึกษากับภูมิปัญญาท้องถ่ินของ Tank เคร่ืองขึ้นรูปพานขันดอก Longan Cube วัสดุ บทความน้ี ไดแ้ สดงการกระบวนการพัฒนาโครงงานของ ปุ๋ยหมัก ระบบจ่ายน้าพืช ถ่ัวเน่าสมุนไพร 4.0 เครื่อง ค่ายดังภาพท่ี 3 และมีกิจกรรมประกอบด้วยกิจกรรม ฝดั ขา้ ว โรงเพาะเหด็ นางฟ้า เตาแกส๊ ชีวมวล 3 in 1 แท่น ฐานการเรียนรู้ทักษะการใช้สะเต็ม กิจกรรมฐานเรียนรู้ สไลดก์ ลว้ ย ขนมจ๊อกเด็กสะก้อย 4.0 เขง่ จกั สานป้องกัน กับภูมิปัญญาท้องถิ่น กิจกรรมการนาเสนอโครงงาน เชื้อรา เครื่องสกัดน้าสับปะรด ครีมย้อมผมจาก สะเต็มศึกษา และกิจกรรมคัดเลือกผลงานเพ่ือรับรางวัล ผ ล ม ะ เ ก ลื อ แ ล ะ Anti-Cherry ball แ ล ะ ไ ด้ รั บ ดเี ด่น ดงั ภาพท่ี 1 ถงึ 5 ข้อเสนอแนะในการทาโครงงาน และสิ่งประดิษฐ์ จากคณะกรรมการผู้ทรงคุณวุฒิ แล้วนาไปสร้าง ผลการดาเนนิ งาน ประดิษฐ์ ทดลอง บันทึกผล สรุปผล และเขียนรายงาน จากการวิเคราะห์เปรียบเทยี บผลคะแนนทดสอบ โครงงาน ส่ิงประดิษฐ์ เปน็ ระยะเวลา 1 เดือน หลงั จากมี การลงมือปฏิบัติจริงมี 4 ทีมท่ีได้มีการเปลี่ยนแปลง ค ว า ม รู้ แ ล ะ ค ว า ม เ ข้ า ใ จ เ กี่ ย ว กั บ ส ะ เ ต็ ม ศึ ก ษ า ข อ ง โครงงานใหม่จากโครงงานเข่งจักสานป้องกันเชื้อรา นักเรียนและครูก่อนและหลังการเข้าค่ายบูรณาการ เครอื่ งสกัดน้าสับปะรด ครีมยอ้ มผมจากผลมะเกลอื และ สะเต็มศึกษากับภมู ิปญั ญาทอ้ งถิน่ Anti-Cherry ball เปน็ โครงงานเคร่อื งจักตอก เครอื่ งดบั ตารางท่ี 1 ผลการวิเคราะหเ์ ปรียบเทยี บคะแนนทดสอบ กลิ่นอับ Muskmelon Sticks และ ชุดขึ้นรูปข้าวแต๋น ตามลาดบั ดงั นนั้ มีส่ิงประดษิ ฐ์ทัง้ หมดจานวน 15 ผลงาน ความรู้และความเขา้ ใจเกี่ยวกบั สะเต็มศกึ ษา ในการนามาเสนอผลงานสง่ิ ประดษิ ฐ์ ข้อมลู จานวน x s t กอ่ น 45 12.11 1.96 5.94** ก า ร คั ด เ ลื อ ก โ ค ร ง ง า น ส ะ เ ต็ ม ศึ ก ษ า กั บ หลัง 45 13.84 2.36 ภูมิปัญญาท้องถิ่นนี้ มีคณะกรรมการผู้เช่ียวชาญจาก **มีนัยสาคัญทางสถิตทิ ี่ระดับ 0.01 มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลล้านนา และสานักงาน พัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ ภาคเหนือ จากตารางท่ี 1 พบว่า ความรู้และความเข้าใจ รวมจานวน 6 ราย แบ่งคณะกรรมการผู้ทรงคุณวุฒิ เก่ียวกับสะเต็มศึกษาของนักเรียน ครู และ ทั้งนักเรียน ออกเป็น 2 ชุด โดยชุดท่ี 1 ประกอบด้วย จานวน 3 ราย และครู หลังสูงกว่าก่อนการเข้าค่ายบูรณาการสะเต็ม ได้พิจารณาจากรายงานโดยคิดน้าหนักเป็นร้อยละ 40 ศึกษากับภูมิปัญญาท้องถ่ินอย่างมีนัยสาคัญทางสถิติท่ี (การส่งตรงต่อเวลาร้อยละ 10 และคุณภาพรายงาน ระดบั 0.01 ร้อยละ 30) และชุดที่ 2 มีจานวน 3 ราย ได้พิจารณา จากการนาเสนอโดยคิดน้าหนักเป็นร้อยละ 60 (การใช้ จากการพัฒนาโครงงานระดับมัธยมศึกษาตอน เวลาร้อยละ 10 คุณภาพร้อยละ 20 และการสื่อสาร ปลาย ในค่ายบูรณาการสะเต็มศึกษากับภูมิปัญญา ร้อยละ 30) ผลปรากฏว่าโครงงานสะเต็มศึกษาท่ีได้รับ ท้องถิ่นในกลุ่มจังหวัดภาคเหนือตอนบน ซ่ึงครูและ คัดเลือกและรับรางวัล ดังน้ี เคร่ืองจักตอก เครื่องขึ้นรูป นักเรียนได้เรียนรู้จริงจาก ศูนย์การเรียนรู้ของ พานขันดอก วัสดุหมักปุ๋ย แท่นสไลด์กล้วย และ ถ่ัวเน่า ปราชญ์ผญาดีศรีล้านนา มีการเห็นตัวอย่างจริง มีการ สมุนไพร 4.0 มีคะแนนคิดเป็นร้อยละ 89.47, 82.97, สนทนาซักถามแลกเปล่ียนเรียนรู้เก่ียวกับสิ่งประดิษฐ์ 82.77, 82.73 และ 82.63 ตามลาดับ ต่างๆ รวมท้ังแนวคิดต่างๆ ของศูนย์การเรียนรู้ การฝึก อภิปรายผล ปฏิบัติการทดลองกิจกรรมสะเต็มศึกษาโดยใช้ปัญหา เป็นฐานในการเรียนรู้ทาให้ส่งเสริมทักษะ 4 ด้าน การเข้าร่วมกิจกรรมค่ายของครูและนักเรียนใน การสร้างสิ่งประดิษฐ์โครงงานสะเต็มศึกษาเพ่ือแก้ไข การพัฒนาโครงงานระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย ในคา่ ย ปัญหา การนาเสนอสิ่งประดิษฐ์โครงงานสะเต็มศึกษา บูรณาการสะเต็มศึกษากับภูมิปัญญาท้องถิ่น ในกลุ่ม และได้ผลงานสิ่งประดิษฐ์โครงงานสะเต็มศึกษาจานวน จังหวัดภาคเหนือตอนบนพบว่า ความรู้และความเข้าใจ 15 โครงงานของนักเรียนและครู ในค่ายบูรณาการ ของนักเรียนและครู เกี่ยวกับสะเต็มศึกษาหลังสูงกว่า วารสารวิชาการรับใชส้ ังคม มทร.ล้านนา 65 ปที ่ี 2 ฉบับที่ 1 มกราคม - มถิ ุนายน 2559

ก่อนการเข้าค่ายบูรณาการสะเต็มศึกษากับภูมิปัญญา สไลด์กล้วยแบบเดมิ ในท้องถิ่นไม่สะดวกและใช้เวลามาก ท้องถ่ิน อย่างมีนัยสาคัญทางสถิติท่ีระดับ 0.01 จึงได้ไปศึกษาข้อมูลต่างๆ ของแท่นสไลด์กล้วยแบบเดิม ตามลาดับ ซึ่งสอดคล้องและเป็นไปตามความต้องการ จากชาวบ้าน แล้วนาวิเคราะห์เพื่อแก้ปัญหาด้วยการคิด ของโครงการน้ี เน่อื งจากการเรียนรสู้ ะเต็มศกึ ษาโดยผา่ น ประดิษฐ์ใบมีดในการสไลด์แบบใหม่ ทาให้ใช้ได้สะดวก การทากจิ กรรมต่างๆ โดยใช้ปญั หาเปน็ ฐานในการเรยี นรู้ และได้ปริมาณกล้วยที่สไลด์มากกว่าเดิม และสามารถ ร ว ม ทั้ ง กิ จ ก ร ร ม ส ะ เ ต็ ม ศึ ก ษ า ยั ง ไ ด้ ส่ ง เ ส ริ ม นาไปใช้ในท้องถ่ินต่อไปได้ เป็นต้น สิ่งประดิษฐ์ของ 4 ทักษะประกอบดว้ ย การคดิ วพิ ากษ์ การคิดสรา้ งสรรค์ นั ก เ รี ย น ท่ี ไ ด้ รั บ ก า ร คั ด เ ลื อ ก เ พ่ื อ รั บ ร า ง วั ล ข อ ง ค่ า ย การทางานเปน็ ทีม และ 4. การสอ่ื สาร อกี ทง้ั ยังไดม้ ีการ กิจกรรมนี้มีจานวน 5 สิ่งประดิษฐ์ ประกอบด้วยเคร่ือง เรียนรู้สิ่งประดิษฐ์ต่างๆ ที่เป็นจริงจากศูนย์การเรียนรู้ จักตอก เคร่ืองขึ้นรูปพานขันดอก แท่นสไลด์กล้วย ทาให้ครูและนักเรียนมีความรู้ความเข้าใจเพ่ิมมากขึ้น ถั่วเน่าสมุนไพร 4.0 และวัสดุหมักปุ๋ย มีคะแนนคิดเป็น รวมทงั้ มกี ารเรียนรู้แบบโครงงานเปน็ ฐานซ่ึงมกี ารทางาน ร้อยละ 89.47 ร้อยละ 82.97 ร้อยละ 82.73 ร้อยละ เป็นกลุ่ม แลกเปล่ียนเรียนรู้กัน เป็นการเรียนรู้ตาม 82.63 และร้อยละ 82.77 ตามลาดับ และพบว่า สภาพจริง ซ่ึงสอดคล้องกับทฤษฎีรามิดแห่งการเรยี นรทู้ ่ี หลังจากผ่านรูปแบบค่ายกิจกรรมบูรณาการสะเต็ม กล่าวว่า การได้เห็นตัวอย่าง การแลกเปล่ียนพูดคุยกัน ศึกษากับภูมิปัญญาท้องถ่ินล้านนา ทางโรงเรียนได้ การได้ทดลองปฏิบัติเอง จะช่วยให้จดจาได้ร้อยละ 30, สนับสนุนโครงงานส่ิงประดิษฐ์เครื่องข้ึนรูปพานขันดอก 50 และ 75 ตามลาดับ และการเรียนรู้แบบเชิงรุก ได้ไปแข่งขันโครงงานวิทยาศาสตร์ประเภทส่ิงประดิษฐ์ ประกอบด้วย การพูดคุยในกลุ่มย่อย การลงมือปฏิบัติ ในระดับภาคเหนอื ณ จังหวัดกาแพงเพชร ได้รับเหรียญ การได้ถ่ายทอดส่ิงท่ีทาให้ผู้อื่น ทาให้ผู้เรียนสามารถ เงินลาดบั ที่ 13 จากท้ังหมด 43 โรงเรียน รักษาผลการเรียนรู้ให้อยู่คงทนได้มากและนาน และยัง สอดคลอ้ งกบั งานวจิ ยั ของจารัส อินทลาภาพร และคณะ ซ่ึงจะเห็นว่า การพัฒนาโครงงานระดับ (2558) พบว่าในการจัดการเรียนรู้และการประเมินผล มัธยมศึกษาตอนปลายในค่ายบรู ณาการสะเตม็ ศึกษากบั ตามแนวสะเต็มศึกษา ควรจัดการเรียนรู้ที่เน้นปัญหา ภูมิปัญญาท้องถิ่นในกลุ่มจังหวัดภาคเหนือตอนบนน้ีมี เป็นฐาน จัดการเรียนรู้แบบโครงงานเป็นฐาน การจัดการเรียนรู้แบบสะเต็มศึกษาที่ได้บูรณาการ จัดกิจกรรมการเรียนรู้ที่เนน้ ให้ผู้เรียนทางานร่วมกันเป็น ความรู้ในศาสตร์ต่างๆ 4 สาขาวิชา คือ วิทยาศาสตร์ กลุ่มมีการแลกเปลี่ยนเรียนรู้และให้ข้อมูลย้อนกลับแก่ เทคโนโลยี วิศวกรรม และ คณิตศาสตร์ ในการจัดการ ผู้เรียน ซึ่งการจัดการเรียนรู้ตามแนวสะเต็มศึกษา เรียนรู้ ได้ส่งเสริมใหผ้ ้เู รียนมีทกั ษะการคิด วิเคราะหแ์ ละ ดังกล่าวเป็นการจัดการเรยี นรูต้ ามสภาพจริง ส ร้ า ง น วั ต ก ร ร ม ที่ ใ ช้ ค ว า ม รู้ ใ น วิ ช า วิ ท ย า ศ า ส ต ร์ คณิตศาสตร์ เทคโนโลยี และวิศวกรรม ผู้เรียนมีความ จากรูปแบบกระบวนการพัฒนาโครงงานระดับ เ ข้ า ใ จ ส า ร ะ แ ล ะ ก ร ะ บ ว น ก า ร ท า ง วิ ท ย า ศ า ส ต ร์แล ะ มัธยมศึกษาตอนปลายในค่ายบูรณาการสะเต็มศกึ ษากบั คณิตศาสตร์มากข้ึน ทาให้ผู้เรียนเกิดการถ่ายโอนการ ภูมิปัญญาท้องถิ่นในกลุ่มจังหวัดภาคเหนือตอนบน ทไ่ี ด้ เรียนรู้ ผู้เรียนสามารถเช่ือมโยงความสัมพันธ์ระหว่าง จั ด ข้ึ น พ บ ว่ า ค รู แ ล ะ นั ก เ รี ย น ส า ม า ร ถ น า ค ว า ม รู้ ความคิดรวบยอดในศาสตร์ต่างๆ ทาให้เกิดการเรียนรู้ที่ ความเข้าใจ เกี่ยวกับการบูรณาการด้าน วิทยาศาสตร์ มีความหมายต่อผู้เรียน ผู้เรียนเห็นความสัมพันธ์และ เทคโนโลยี วิศวกรรมศาสตร์ และคณิตศาสตร์ มาใช้ใน คุณค่าของสิ่งท่ีเรียนสามารถเชื่อมโยงส่ิงที่เรียนเข้ากับ การทาสงิ่ ประดิษฐ์ของโครงงานได้ สิ่งประดิษฐ์ตา่ งๆ นม้ี ี ชีวิตจริงในท้องถ่ินของตนเอง อีกท้ังยังช่วยส่งเสริมให้ ความสอดคลอ้ งกบั ภมู ปิ ญั ญาของท้องถน่ิ เช่น เครอื่ งขึ้น เกิดการเรียนรู้อย่างมีความหมายต่อผู้เรียน ส่งเสริมให้ รูปพานขันดอก เกิดจากปัญหาในการขึ้นรูปพาน ผู้เรียนได้เรยี นรเู้ กีย่ วกับสาระตา่ งๆ ในสะเต็ม สง่ เสรมิ ให้ ขันดอกด้วยตอกน้ัน ชาวบ้านจะข้ึนรูปดว้ ยมือทาใหไ้ ม่มี ผู้เรียนมีทักษะการคิดขั้นสูง การแก้ปัญหา การคิดอย่าง ความสะดวกและเสียเวลา จึงได้ศึกษาข้อมูลแล้ว มวี จิ ารณญาณ และการตัดสนิ ใจ รวมท้ังสร้างองคค์ วามรู้ ประดิษฐ์เป็นเคร่ืองข้ึนรูปพานขันดอกทาให้มีความ ใหม่ ซง่ึ เกบ็ ไวใ้ นความทรงจาไดย้ าวนาน และสามารถนา ส ะ ด ว ก ร ว ด เ ร็ ว ขึ้ น ก ว่ า เ ดิ ม แ ล ะ ส า ม า ร ถ น า ไ ป ใ ช้ ใ น ความรู้ท่ีได้จากการค้นพบไปประยุกต์ใช้ในสถานการณ์ ท้องถ่ินต่อไปด้วย แท่นสไลด์กล้วยเกิดจากปัญหาในการ ต่างๆ ได้ (จารัส อินทลาภาพร และคณะ, 2558 : 66 RMUTL Journal Socially of Engaged Scholarship Vol. 2 No. 1 January - June 2016

63-71) อีกท้ังยังได้สอดคล้องกับแนวคิดของกวิน บรรณานุกรม เช่ือมกลาง และสุทธิดา บุญทวี ที่ได้ระบุว่าการจัดการ กวิน เชื่อมกลาง และสุทธิดา บุญทวี. 2559. “นาวา เรียนรู้แบบสะเตม็ ศึกษาเปน็ กิจกรรมท่ี ออกแบบมาเพอ่ื เติมเต็มการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์ และ ฝา่ วิกฤต: ตัวอยา่ งการเพม่ิ ระดบั ความเข้มขน้ ทาง เทคโนโลยีให้มีความสมบูรณ์มากย่ิงข้ึน โดยการบูรณา วิชาการในการออกแบบและพัฒนากิจกรรมการ การทั้งสามวิชาผ่าน กระบวนการการ ออกแบบ เ รี ย น รู้ แ บ บ บู ร ณ า ก า ร ต า ม แ น ว ท า ง ส ะ เ ต็ ม วิศวกรรมศาสตร์ (Engineering Design Process) เพื่อ ศึกษา.” นิตยสาร สสวท. 44, 200, พฤษภาคม- ส่งเสริมการ เรียนรู้และสร้างทักษะโดยเน้นการสร้าง มถิ ุนายน : 17-22. องค์ความรู้เพื่อใช้ในการแก้ปัญหา เป็นการเรียนรู้จาก ความรู้เก่ียวกับความประพฤติและการปฏิบัติของวิชาชีพ ประสบการณ์จริงท่ีเน้นความสนกุ และท้าทาย ซึ่งสะเต็ม ครู. พระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. ศึกษาไม่ได้มุ่งเน้นเพียงเน้ือหาสาระ ทักษะ และ 2542 และแก้ไขเพม่ิ เติม 2545, 2553. พฤษภาคม กระบวนการทจ่ี าเป็นในการทาความ เข้าใจและแสวงหา 2560. [อ อ น ไ ล น์ ] ไ ด้ จ า ก : https://pamnav. องค์ความรู้เท่าน้ัน แต่สะเต็มศึกษาได้ให้ความสาคัญกับ wordpress.com/2016/11/04/พ ร ะ ร า ช บั ญ ญั ติ กระบวนการในการนาความรู้เหล่านี้มาใช้ประกอบการ การศกึ ษา/. คิด ค้นหา และคัดเลือก วิธีการที่เหมาะสมที่สุดในการ จารัส อินทลาภาพร และคณะ. 2558. “การศึกษา แก้ปัญหาที่เก่ียวข้องกับการดาเนินชีวิตในท้องถิ่นและ แนวทางการจัดการเรียนรู้ตามแนวสะเต็มศึกษา การทางานอกี ด้วย สาหรับผู้เรียนระดับประถมศึกษา.” วารสาร ข้อเสนอแนะ ฉ บั บ ภ า ษ า ไ ท ย ส า ข า ม นุ ษ ย ศ า ส ต ร์ สงั คมศาสตร์ และศิลปะ มหาวิทยาลยั ศิลปากร. จากบทความน้ี พบว่านักเรียนและครูมีความรู้ 8, 1, มกราคม–เมษายน : 62-74. ความเข้าใจและทักษะ 4 ด้าน คือ การคิดวิพากษ์ ปรเมศวร์ วงศ์ชาชม และกัญญารตั น์ โคจร. 2559. “การ การคิดสร้างสรรค์ การทางานเป็นทีม และการสื่อสาร พั ฒ น า ค ว า ม คิ ด ส ร้ า ง ส ร ร ค์ แ ล ะ ผ ล สั ม ฤ ท ธิ์ เก่ียวกับสะเตม็ ศึกษาเพ่ิมข้ึน ควรมีการการศึกษาวจิ ัยใน ทางการเรียนของนักเรียนช้ันมัธยมศึกษาปีท่ี 5 ทักษะ 4 ด้านนี้ เพ่ือแสดงให้เห็นผลสัมฤทธ์ิใน 4 ทักษะ โดยใช้การจดั การเรยี นรู้ตามแนวคิดสะเต็มศึกษา ใหเ้ กิดขึ้นหรือพัฒนาใหส้ งู ขึ้นส่วนด้านผลงานของผู้เรียน ร่ ว ม กั บ โ ค ร ง ง า น เ ป็ น ฐ า น .” ว า ร ส า ร ควรนาเสนอในลักษณะกราฟ เพ่ือดูคุณลักษณะของ ศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม. 10, ผูเ้ รยี นในแตล่ ะดา้ น และควรมกี ารติดตามผลงานท่มี กี าร ฉบบั พเิ ศษ : 463-474. พฒั นานาไปใชง้ านจริง Education corner. 2018. “The Learning Pyramid.” กติ กิ รรมประกาศ Retrieved December 12, 2017, from https://www.educationcorner.com/the- ผลการวจิ ัยภายใตโ้ ครงการน้ี ได้รบั การสนบั สนนุ learning-pyramid.html จาก มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลล้านนาเชียงใหม่ Teeresak Urajananon. 2017. STEM Education และได้รบั สนบั สนนุ ทนุ จากสานกั งานพฒั นาวิทยาศาสตร์ Training Model of STEM Education และเทคโนโลยีแหง่ ชาติ ภาคเหนือ Rajamangala Lanna Team. iSTEM-Ed 2017. July 12-14. Chiangmai. Thailand. วารสารวชิ าการรบั ใช้สังคม มทร.ลา้ นนา 67 ปที ่ี 2 ฉบับท่ี 1 มกราคม - มถิ นุ ายน 2559

RMUTL Journal Socially of Engaged Sholarship Vol. 1 No. 1 January - June 2016



สุขภาวะ รวมถึงการมีแบบอย่างที่ดีจากกลุ่มแกนนาผู้สูงวัยที่ให้ความใส่ใจกับชุมชน และการได้รับการสนับสนุนจาก หน่วยงานในพื้นที่ทั้งภาควิชาการและองค์กรภาคีที่เกี่ยวข้อง ตลอดจนการเกิด “ข้อตกลงการรวมกลุ่มของผู้สูงวัย ใส่ใจชุมชน” ในการการมีส่วนร่วมวางแผนการดาเนินงานและออกแบบกิจกรรมส่งเสริมสุขภาวะทางกาย ใจ อารมณ์ สังคม ข้อค้นพบที่สาคัญคือ การทากิจกรรมเสริมสร้างสุขภาวะ “ชมรมผู้สูงอายุบ้านต้นขาม” เมื่อ ดาเนินการมาได้ระยะหน่ึงแลว้ พบวา่ สมาชิกชมรมผู้สูงอายุมีความพร้อมใจและตั้งใจรอคอยวัน เวลาที่จะมาเข้าร่วม กิจกรรมด้วยตนเองตามข้อตกลงที่กาหนด โดยที่ผู้ใหญบ่ ้านหรือกลุ่มแกนนามาคอยติดตามหรือประกาศตาม หอกระจายเสียงอีกต่อไป ทั้งนี้จะเห็นได้ว่าการวิจัยเชิงปฏบิ ัติการแบบมีส่วนร่วมเป็นวิธีการพัฒนาศักยภาพชุมชนโดยสมาชิกใน ชุมชนอย่างแทจ้ ริง การจัดการตนเองของชมรมผู้สูงอายุจนเกิดกิจกรรมสร้างเสริมสุขภาวะอย่างต่อเน่ืองได้น้นั ควรมี การประสานความร่วมมือกับภาคีเครือข่ายที่เก่ียวข้องทั้งทางตรงและทางอ้อม มีการแบ่งบทบาทหน้าท่ี ความพร้อม ใจในการกาหนดกติกาข้อตกลงร่วมกันอย่างเป็นที่ยอมรับ และที่สาคัญแกนนาชุมชนหรือผู้นากลุ่มจะต้องเป็นที่มี ความพร้อมรับการเรียนรู้ ซ่ึงผลลัพธ์การเปล่ียนแปลงที่เกิดข้ึนนี้ทาให้ทราบถึงบทเรียนความสาเร็จและแนวทางการ พัฒนาหมู่บ้านต้นแบบการจัดการตนเองของชมรมผู้สูงอายุบ้านต้นขามแบบมีส่วนร่วม ซึ่งเป็นประโยชน์ต่อ หน่วยงานที่มีบทบาทหน้าที่ในการพฒั นาหรือยกระดับคุณภาพชีวิตของคนในชุมชน ซึ่งสามารถนาไปปรับใช้เป็น แนวทางการดาเนินงานให้เกิดการเปล่ียนแปลงที่เหมาะสมสอดคล้องกับบริบทและทุนทางสังคมท่ีมีของแต่ละชุมชน และเกิดประโยชน์ต่อการพัฒนาชุมชนได้อย่างแท้จริง คาสาคัญ กระบวนการเสริมสร้างสุขภาวะ การมีส่วนร่วม การสร้างเสริมสุขภาวะ ผลลัพธ์การเปล่ียนแปลง Abstract This article presented 2 purposes as follows; 1) to study the social context, the latency of the Elderly club, and analyze the factors which led the operation to achievement in well-being promotion of the Participatory Elderly Club of Baan Ton Kham: A Case Study of the community Baan Ton Kham, Tambon Chai Chumphon, Lablae district, Uttaradit province; and 2) to study the Participatory Learning Process to the lesson learned of developing direction and well-being promotion of the Participatory Elderly Club of Baan Ton Kham which led to be the role model of well-being development. The result was found that the Participatory Elderly Club of Baan Ton Kham which provided social capital would have the latency of the intellect accumulation and the participation in well- being activities. This research led the community to have learning process in both internal and external community, the latency and effect of problems in the community, and the latency and social capital of their own community, also led to participate in lesson learned in order to analyze and synthesize knowledge and social capital to determine the community direction “The Role model of self-management of the Elderly Club” based on the Participatory Development Philosophy. It could be seen that the operations research was the developing method of the community’s latency by members actually. According to a Case Study of the community Baan Ton Kham, the achievement of developing process was advantageous to many institutes who were responsible for the development and promotion of life-quality in the community. It could be adjusted for the operations which made changes happen appropriately with the social context and 70 RMUTL Journal Socially of Engaged Scholarship Vol. 2 No. 1 January - June 2016

social capital for each of the communities that would make effective development for the community actually. Keywords Well-Being Promotion, Participation, Well-Being Promotional Process, Changing Results บทนา ถูกปรับเปลี่ยนรูปแบบจากครอบครัวขยายมาเป็น การมีสุขภาวะท่ีดีท้ังทางร่างกายและจิตใจเป็น ครอบครัวเดี่ยว ส่งผลให้หน้าที่ ( Function) ของ ครอบครัวเปล่ียนไป บทบาทของครอบครัวมีแนวโน้มที่ สิ่งที่ทุกคนพงึ ปรารถนาสุขภาพท่ีดี มิได้หมายถึงแต่การ จะลดน้อยลง การเปลี่ยนแปลงดังกล่าวนี้ ยอมกระทบ ไม่เจ็บป่วยหรือปราศจากโรคเท่านั้น หากยังครอบคลุม ต่อระดับและรูปแบบของความสัมพันธ์ระหว่างสมาชิก ถึงการมีสุขภาพที่สมบูรณ์ของร่างกาย จิตใจ อารมณ์ ในครอบครัว ระบบการดูแลสุขภาวะของผู้สูงอายุแบบ สังคม อีกด้วย สุขภาพมีความสาคัญต่อการดารงชวี ิตท่ี มีส่วนร่วมระหว่างตัวผู้สูงอายุ ครอบครัว ชุมชน และ เป็นปกติสุขของคนแต่ละสังคม สุขภาพจึงหมายรวมทั้ง หน่วยงานภาคีที่เกี่ยวข้อง ดังนั้นจึงเกิดประเด็นปัญหา มิติด้านความเจริญเติบโต และพัฒนาการของบุคคล เกี่ยวกับการเสริมสร้างสุขภาวะผู้สูงอายุของครอบครัว ทั้งทางด้านร่างกายจิตใจอารมณ์สังคมสติปัญญาและ และชุมชน จิตวิญญาณ ซึ่งส่งผลต่อคุณภาพชีวิตของคนโดยรวม จากความสาคัญของสุขภาพดังกล่าวองค์การอนามัย ผู้สูงอายุในชุมชนของ หมู่ที่ 2 บ้านต้นขาม โลก (World Health Organization) จึงได้ประชุมเพ่ือ ตาบลชัยจุมพล อาเภอลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์ ทบทวนคานิยามของคาว่าสุขภาพดีและตระหนกั ว่าการ มีผู้สูงอายุจานวน 174 คน คิดเป็นร้อยละ 20.83 ที่คนเราจะมีสุขภาพดีมี ความสุขน้ัน ไม่สามารถวัดจาก ของประชากรทั้งหมดในหมู่บ้าน มีจานวนผู้สูงอายุท่ี การมีร่างกายสมบูรณ์แข็งแรงเหมือนคาจากัดความ สามารถช่วยเหลือตนเองได้ จานวน 161 คน ผู้สูงอายุ ตามที่เคยนิยามไว้ในอดีต เท่านั้น แต่ต้องมองในมิติอ่ืน ติดบ้าน จานวน 11 คน ผู้สูงอายุติดเตียง จานวน 2 คน ด้วยจึงมีการปรับปรุงความ หมายของ“สุขภาพ”มาเป็น ผู้สูงอายุส่วนใหญ่มีปัญหาสุขภาพ คือ โรคความดัน “สุขภาวะ” ตามลาดับ จนกระทั่งในปัจจุบัน องค์การ โลหิตสูง โรคเบาหวาน โรคหัวใจ และหลอดเลือดตีบ อนามัยโลกได้เสนอนยิ ามของ “สุขภาวะ” ว่า สุขภาวะ จานวน 53 คน ที่ผ่านการทาโครงการด้านสขุ ภาพ ห ม า ย ถ ึง ภ า ว ะ ที เ่ ป ็น ส ุข ส ม บ ูร ณ ์ทั ้ง ท า ง ก า ย ผู้สูงอายุจะจัดทาในระดับตาบล ผู้เข้าร่วมโครงการจะ ท า ง อ า ร ม ณ ์แ ล ะ จ ิต ว ิญ ญ า ณ ภ า ย ใ น ก า ย ข ณ ะ ท่ี ไม่ครอบคลุมผู้สูงอายุทั้งหมด และการจัดกิจกรรม พระราชบัญญัติ สุขภาพแห่งชาติ พ.ศ. 2550 ได้ให้คา ข า ด ค ว า ม ต ่อ เ นื ่อ ง แ ล ะ ไ ม ่ม ีร ูป แ บ บ ที ช่ ัด เ จ น นิยามของคาว่า “สุขภาวะ”คือภาวะของมนุษย์ท่ี คณะกรรมการชมรมผู้สูงอายุ และนักวิชาการโหนด สมบูรณ์ทั้งทางกาย ทางจิต ทางปัญญา และทางสังคม วิชาการรับใช้สังคมของมหาวิทยาลัยราชภัฏอุตรดิตถ์ เช่ือมโยงกันเป็นองค์รวมอย่างสมดุล จึงได้ร่วมกันจัดทาประชาคมร่วมกับกลุ่มแกนนาชุมชน ได้เห็นสภาพปัญหาสุขภาวะของผูส้ ูงอายุ ได้มีมติ การสร้างเสริมสุขภาวะผูส้ ูงอายุเริ่มที่จะมี ร่วมกันในการจัดทาโครงการสร้างเสริมสุขภาพผู้สูงอายุ บทบาทสาคัญมากขึ้นในสังคมไทย ทั้งนี้เป็นผล ขึ้น โดยเน้นท่ีกลุ่มแกนนาที่อาสาสมัครเข้าร่วมโครงการ สืบเนื่องมาจากการเปลี่ยนแปลงทางประชากรที่ทาให้ จานวน 30 คน มีทีมวิชาการของโหนดวชิ าการรับใช้ ผูสูงอายุเพิ่มมากขึ้นทั้งจานวนและสัดส่วน รวมทั้ง สังคมมหาวิทยาลัยราชภัฏอุตรดิตถ์เป็นพี่เลี้ยง และมี คนไทยมีชีวิตท่ียืนยาวขึ้นด้วย ทาให้ความต้องการความ นักศึกษาหลักสูต รสาขาวิชาการพัฒนาชุมชน มั่นคงโดยเฉพาะทางด้านการเงินในยามชราภาพมีเพ่ิม ร่วมเรียนรู้ในการลงพื้นที่และทาหน้าที่สนับสนุนการ มากขึ้น นอกจากนี้ยังจะเห็นได ว าสังคมไทยมกี าร จัดทาขอ้ มลู สารสนเทศ การรายงานติดตามประเมินผล เปลี่ยนแปลงไปในทศิ ทางที่มีความทันสมยั ในแบบ และเข้าร่วมกิจกรรมของโครงการสร้างเสริมสขุ ภาพของ ตะวันตก (Westernization) และมีความเป็นอิสระเป็น ผู้สูงอายุทุกกระบวนการ (ตรงกมล สนามเขต, 2560) ตัวของตัวเอง (Individualization) มากขึ้น ทาให ค ร อ บ ค ร ัว ใ น ฐ า น ะ ที ่เ ป ็น ส ถ า บ ัน ที ่ส า ค ัญ ข อ ง ส ัง ค ม วารสารวิชาการรับใช้สังคม มทร.ล้านนา 71 ปีที่ 2 ฉบับที่ 1 มกราคม - มถิ นุ ายน 2559

ผู้วิจัย ไ ด้ม อง เ ห็น ค ว า ม สา คัญ ข อง ก า ร วิเคราะห์ชุมชนร่วมกับวิธีการสารวจภาคสนาม (Filed ถอดบทเรียนกระบวนการเสริมสร้างการเรียนรู้สูก่ าร survey) กลุ่มตัวอย่างในการศึกษาถอดบทเรียน พัฒนาสุขภาวะของชมรมผู้สูงอายุชุมชนบ้านต้นขาม ก า ร ด า เ น ิน ง า น เ พื ่อ เ ส ร ิม ส ร ้า ง ส ุข ภ า ว ะ แ ล ะ พ ัฒ น า ตาบลชัยจุมพล อาเภอลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์ ให้เกิด ศักยภาพของชมรมผู้สูงอายุบ้านต้นขาม หมู่ที่ 2 ตาบล ความสมดุลระหว่างคนกับคน คนกับบริบททางสังคม ชัยจุมพล อาเภอลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์ประกอบด้วย และสภาพแวดล้อม ดังนั้นผู้วิจัยจึงมีความเห็นว่า โดยมีผูใ้ หญ่บ้าน ผู้รับผิดชอบโครงการสร้างเสริม แนวคิดการจัดการความรู้ชุมชน การพัฒนาชุมชนแบบ สุขภาพผู้สูงอายุของชุมชนบ้านต้นขาม พระสงฆ์ มีส่วนร่วมของภาคเี ครือข่าย ถือเป็นแนวคิดสาคัญใน อาสาสมัครสาธารณสุข (อสม.) เจ้าหน้าที่สาธารณสุข การพัฒนาที่จะชว่ ยให้ชุมชนมีองค์ความรู้ และมี ประจาองค์การบริหารส่วนตาบลชัยจุมพล และสมาชกิ ฐานข้อมูลที่สามารถนาไปใช้ในการบริหารจดั การได้ ชมรมผู้สูงอายุบ้านต้นขาม รวมทั้งหมด 174 คน โดยมี อย่างมีประสิทธิภาพ ซึ่งการเสริมสร้างการเรียนรู้สู่ กลุ่มผู้ให้ข้อมูลในการศึกษาครั้งนี้ จานวน 30 คน และ ชุมชนจะประสบความสาเร็จมิได้ หากขาดปัจจัยที่ จานวนแกนนาผู้สูงอายุต้นแบบ 15 คน ซ่ึงได้ดาเนินการ สาคัญคือ การมีส่วนร่วมของชุมชน อีกทั้งยังมีความ ส ัม ภ า ษ ณ ์พ ูด ค ุย แ ล ก เ ป ลี ่ย น จ า ก ก า ร เ จ า ะ จ ง ต า ม สนใจศึกษาว่ามีปัจจัยใดบ้างที่สามารถอธิบายการมี คุณลักษณะและบทบาทหน้าท่ีในชุมชน ส่วนร่วมของชุมชนเพื่อให้เกิดความร่วมมือที่นาไปสู่ ผลการดาเนินงาน ผลสาเร็จของการจัดการความรู้ชุมชน (กรชนก สนิทวงศ์, 2556) การวิจัยเชิงปฏิบัติการเพื่อการสร้าง ผ ล ก า ร ว ิจ ัย โ ด ย ส ร ุป ช ่ว ย ใ ห้ไ ด ้ผ ล ก า ร ชุมชนแห่งการเรียนรูส้ ูก่ ารจัดการสุขภาวะของผู้สูงอายุ ดาเนินการ 3 ส่วน ได้แก่ 1) ผลการศึกษาและวิเคราะห์ หรือ Community Action Research (CAR) ถือเป็น บ ร ิบ ท ท า ง ส ัง ค ม แ ล ะ ศ ัก ย ภ า พ ข อ ง ช ม ร ม ผู ้ส ูง อ า ยุ ความพยายามที่ต้องการยกระดับการพัฒนาสุขภาวะ สู่กระบวนการเสริมสร้างสุขภาวะผู้สูงอายุชุมชนบ้าน ของชมรมผู้สูงอายุในชุมชน โดยใช้กระบวนการ ต้นขาม 2) ผลการศึกษากระบวนการเสริมสร้าง เสริมสร้างการเรียนรู้แบบมีส่วนร่วมโดยผ่านกิจกรรม สุขภาวะสูก่ ารพัฒนาศักยภาพของชมรมผู้สูงอายุชุมชน หลัก 3 ประการ คือ การวิจัย (Research) การพัฒนา บ้านต้นขาม และ 3) ผลการศึกษาและถอดบทเรียน ศักยภาพ (Capacity Building) และการปฏิบัติจริง แนวทางการพัฒนาและเสริมสร้างสุขภาวะของชมรม (Practice) ซึ่งแบบแผนของการดาเนินกิจกรรม ผู้สูงอายุบ้านตน้ ขามที่นาไปสู่การเป็นชุมชนต้นแบบ ดังกล่าวเป็นกระบวนการดาเนินงานพัฒนาอีกรูปแบบที่ ข อง ก า ร พัฒนาสุขภ าว ะไดอ้ ย่างประสบความ สอดคล้องกับบริบทของชุมชนได้อย่างต่อเนื่อง อีกทั้ง ความสาเร็จ รวมถึงการสังเคราะห์บทเรียนจากการ ยังสนับสนุนให้บุคคล กลุ่มบุคคล ไม่ว่าจะในระดับ ดาเนินงานสร้างเสริมสุขภาวะของชมรมผู้สูงอายุจน ปัจเจก ทีมงาน องค์กร หรือสังคมนาไปเป็นต้นแบบ นาไปสู่การพัฒนาที่สมดุล การพัฒนาชุมชนท้องถิ่นของตนให้เป็นชุมชนแห่งการ เรียนรู้ตามบริบทที่เหมาะสมต่อไป 1. การวิเคราะห์บริบททางสังคมและ วิธีการดาเนินงาน ศักยภาพของชมรมผู้สูงอายุสู่กระบวนการเสริมสร้าง สุขภาวะผู้สูงอายุชุมชนบ้านต้นขาม วิธีดาเนินการศึกษาวิจัยในครั้งนี้ มี 4 ขั้นตอน คือ 1) ขั้นตอนการค้นหาและพัฒนาโจทย์วิจัย 1.1 ส ภ า พ ป ัญ ห า ที ่พ บ ส ่ว น ใ ห ญ ่ก า ร 2) ขั้นตอนการสร้างทีมแกนนาชุมชน 3) ขั้นตอนการ ดาเนินงานของชมรมผู้สูงอายุบ้านต้นขามไม่มีแผน เก็บรวบรวม วิเคราะห์และสังเคราะห์ข้อมูลเพื่อ ดาเนินงานในการทากิจกรรมเสริมสร้างสุขภาวะ ถอดบทเรียน และ 4) ขั้นปฏิบัติการและติดตามหนุน ทั้งด้านร่างกาย จิตใจ อารมณ์ สังคมและสติปัญญา เสริมกระบวนการทางานแบบมีส่วนร่วม โดยใช้ ในระยะยาวที่ชัดเจน มีการกิจกรรมบางอย่าง เช่น เครื่องมือเป็นแบบสังเกต แบบสัมภาษณ์ แบบบันทกึ การออกกาลังกาย การเยี่ยมบ้านเพื่อนผู้สูงอายุใน แ ล ะ ก าร สนทนาก ลุ่ม ( Focus Group) แ ล ะกา ร ชุมชนบ้าง แต่ไม่ได้ทาอย่างสม่าเสมอ คนที่ทาหน้าท่ี พัฒนากจิ กรรมของชมรมนั้นยงั จากัดอยู่ในกลุ่มแกนนา ผู้สูงอายุกลุ่มเดิมในหมู่บ้านเท่าน้ัน 72 RMUTL Journal Socially of Engaged Scholarship Vol. 2 No. 1 January - June 2016

1.2 ชมรมผู้สงู อายุบ้านต้นขามมีศักยภาพใน แต่ละคนและร่วมสรุปผลการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ร่วมกัน การเสริมสร้างสุขภาวะผ่านการเปลี่ยนแปลงแนวคิด ของผู้สูงอายุเพื่อนาไปปฏิบัติให้เป็นวิถีชีวติ ประจาวัน การจัดการความรู้ การปรับตัวและเรียนรู้ตามบริบท อย่างสม่าเสมอตอ่ ไป และคัดเลือกผู้สงู อายทุ ี่เป็น ทางสังคมและวัฒนธรรมของคนในชุมชน ต้นแบบในการปรับเปล่ียนพฤติกรรมอย่างเหมาะสม ในการศึกษาวิจัยครั้งนี้ ผู้วิจัยจัดอบรม 2. ผลการศึกษากระบวนการเสริมสร้างสุข ให้ความรู้เรื่อง 3 อ 2 ส : การบริโภคอาหาร การออก ภาวะชมรมผู้สูงอายุชุมชนในด้านกลไกการบริหาร กาลังกาย การจัดการกบั อารมณ์ บุหรี่ และสุราและ จัดการตนเองแบบมีส่วนร่วมของชมรมผู้สูงอายุ : พฤติกรรมการดูแลตนเองด้านการบริโภคอาหาร กระบวนการศึกษาวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วมยัง การออกกาลังกาย การจัดการกับอารมณ์ การไม่ พบว่ามีขัน้ ตอนหรือกระบวนการเสริมสร้างสุขภาวะ สูบบุหรี่ และการไม่ดื่มสุราให้แก่เครือข่าย อสม. ชมรมผู้สูงอายุชุมชนบ้านต้นขามในด้านกลไกการ และแกนนาชมรมผู้สูงอายุบ้านต้นขาม (กองสุขศึกษา บริหารจัดการตนเองแบบมีส่วนร่วมของชมรมผู้สูงอายุ กรมสนับสนนุ บริการสุขภาพ, 2557) ก่อนมีส่วนร่วมใน 5 ข้ันตอน (ดังภาพท่ี 1) ได้แก่ 1) การตั้งเป้าหมายหรือ การดูแลสุขภาพของเพื่อนผู้สูงอายุโดยเพื่อให้แกนนามี มองภาพฝันร่วมกันอย่างมีทิศทาง 2) การแลกเปลี่ยน ความรู้ความเข้าใจ และสามารถถ่ายทอดความรู้ให้กับ เรียนรู้และแบ่งปันประสบการณ์ระหว่างกัน 3) การ เพื่อนผู้สูงอายุได้ และเพื่อส่งเสริมให้ผู้สูงอายุดูแล เติมเต็มข้อมูล หนุนเสริมการเรียนรู้ 4) การร่วมกัน สุขภาพตนเองเมื่อกลับไปอยู่บ้านได้อย่างถูกต้อง ผู้วิจัย กาหนดแผนปฏิบัติการสร้างเสริมสุขภาวะ และการ เน้นให้เครือข่ายมสี ว่ นร่วมในกระบวนการดาเนินการ ทบทวนผลลัพธ์การเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นจากการ วิจัยทุกขั้นตอน ทั้งนี้เพื่อให้เครือข่ายมีส่วนร่วมอย่าง แลกเปลี่ยนของทีมแกนนาและภาคีเครือข่ายอย่าง จริงจัง และเกิดความเป็นเจ้าของในการเป็นส่วนหนึ่ง ต่อเนื่อง และ 5) การคืนข้อมูลเพื่อทบทวนผลลัพธ์ท่ี ของการส่งเสริมการมีส่วนร่วมของเครือข่ายในการดูแล นาไปสู่การปรับเปลี่ยนวิธีการพัฒนาชุมชนแบบมี สุขภาพของผู้สูงอายุต่อการรับรู้ความสามารถในการ ส่วนร่วมได้อย่างเหมาะสม ปรับเปลี่ยนพฤติกรรม 3 อ. 2 ส. ของผู้สูงอายุ อย่างแท้จริง ได้แก่ มีส่วนร่วมในการดาเนินการส่งเสริม สาหรับการถอดบทเรียนความสาเร็จในการ ให้ผู้สูงอายุมีการดูแลสุขภาพตนเองด้วย 3 อ. 2 ส. ดาเนินงานสร้างเสริมสุขภาวะผู้สูงอายุ โดยมีกิจกรรม ร่วมกับเจ้าหน้าที่สาธารณสุข การค้นหาปัญหาสุขภาพ สาคัญและปจั จัย/เงื่อนไขที่นาไปสู่ความสาคัญในการ และพฤติกรรมเสี่ยงที่ทาให้เกิดโรคของผู้สูงอายุ ผู้วิจัย ด า เ น ิน ง า น ต า ม ก ร อ บ บ ัน ไ ด ผ ล ล ัพ ธ ์ก า ร เ ร ีย น รู ้ ม ีก า ร จ ัด เ ว ท ีแ ล ก เ ป ลี ่ย น เ ร ีย น รู ้ก า ร ป ร ับ เ ป ลี ่ย น จากผลการวิเคราะห์สภาพปัญหาและศักยภาพในการ พฤติกรรม 3 อ. 2 ส. ให้กับผู้สูงอายุ ทั้งนี้เพื่อให้ เสริมสร้างสุขภาวะชมรมผู้สูงอายุของชุมชนต้นขาม ผู้สูงอายุได้มาพบปะ พูดคุย แลกเปลี่ยนประสบการณ์ ผู้วิจัยนามาสร้างกลวิธีการเสริมสร้างพลังอานาจใน ในการปรับเปลีย่ นพฤติกรรม 3 อ. 2 ส. ของตนเอง ชุมชน ตามรูปแบบการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วน ร่วม (ดังภาพท่ี 1) มุ่งเน้นให้เกิดกระบวนการเสริมสร้าง ตารางท่ี 1 แสดงจานวนข้อมูลของผู้สูงอายุบ้านต้นขาม จานวน ข้อมูลสถานการณ์ผู้สูงอายุ 174 30 จานวนผู้สูงอายุท้ังหมู่บ้าน (คน) 15 จานวนผู้สูงอายุที่เข้าร่วมโครงการ (คน) 3 จานวนแกนนาชมรมผู้สูงอายุ (คน) 1 จานวนแกนนาต้นแบบในการดูแลสุขภาพ ถ้ามี (คน) 20 จานวนสถานท่ีในการรวมกล่มุ เพื่อร่วมกันออกกาลงั กาย (แห่ง) 15 จานวนผู้สูงอายุที่ออกกาลังกายสมา่ เสมอ (คน) จานวนผู้สูงอายุท่ีเข้าร่วมกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพจิตสม่าเสมอ (คน) (ทม่ี า : ตรงกมล สนามเขต, 2560) วารสารวชิ าการรับใชส้ ังคม มทร.ล้านนา 73 ปที ี่ 2 ฉบบั ท่ี 1 มกราคม - มิถุนายน 2559

การวจิ ัยเชิงปฏิบตั กิ ารเพอื่ สรา้ ง เสน้ ทางการเสรมิ สรา้ ง ชมุ ชนแหง่ การเรยี นรู้ กระบวนการเรยี นรู้ การกาหนดภาพฝัน และ บคุ คลต้นแบบ แบบมสี ่วนร่วม ตงั้ เปา้ หมายร่วมกนั การมสี ว่ นรว่ มใน ศกั ยภาพของผสู้ ูงอายุ การแลกเปลีย่ นเรียนรูแ้ ละ ความต้องการของชุมชน/ผู้สงู อายุ ดาเนนิ งานทุกขน้ั ตอน แบง่ ปนั ประสบการณเ์ พื่อ พฒั นาชมุ ชนแห่งการเรยี นรู้ บรบิ ทชุมชน/ทนุ ทางสังคม การพัฒนากลมุ่ แกนนา ผู้สูงอายสุ ู่การปรบั เปลย่ี น การเตมิ เตม็ ข้อมูลหนุน นักวิชาการในพนื้ ท่ี และแกนนาผสู้ งู อายุ เสรมิ การเรียนรู้ สนับสนุนกระบวนการมสี ่วนรว่ ม พฤตกิ รรมสขุ ภาวะ การคนื ขอ้ มลู เพอ่ื ทบทวนผลลพั ธท์ ี่ การคน้ หาและนาทนุ ทางสงั คมที่ เกิดจากการเปล่ียนแปลง มีในชุมชนมาปรบั ใช้สกู่ ารพฒั นา การขยายผลจากแกนนาหลกั สู่ การปรบั เปลี่ยนพฤตกิ รรมของ ผ้สู งู อายุ ภาพที่ 1 แสดงกระบวนการเสริมสร้างการเรียนรู้สู่การจัดการสขุ ภาวะของชมรมผู้สูงอายุบา้ นต้นขาม สุขภาวะชมรมผู้สูงอายชุ ุมชน โดยผ่านกิจกรรมสาคัญ ทุกคนมาด้วยความสมัครใจทีจ่ ะเข้าร่วม โดยมีประธาน และปัจจัยหรือเงื่อนไขที่สาคัญที่นาไปสู่ความสาเร็จ ชมชมผูส้ ูงอายุที่เป็นต้นแบบที่ดี มีผู้ใหญ่บ้านเป็น มี 5 ข้ันตอน โดยพบผลที่น่าสนใจดังน้ี คณะกรรมการที่สมาชิกทกุ คนยอมรับและพร้อมให้ ความร่วมมือ และคณะกรรมการส่วนใหญ่เป็น ขั้นตอนท่ี 1 การตั้งเป้าหมายหรือมองภาพ อาสาสมัครสาธารณสุข (อสม.) ที่ได้ทาหน้าที่ช่วยดูแล ฝันร่วมกันอย่างมีทิศทาง โดยเริ่มจากการจัดตั้ง สุขภาพสมาชิกในชุมชน แกนนาชมรมผูส้ ูงอายุของบ้านต้นขาม โดยความ สมัครใจของผู้สูงอายุท่ีมีจิตอาสาในชุมชน ทั้งนี้กิจกรรม ขั้นตอนที่ 2 การแลกเปลี่ยน แบ่งปัน ห ล ัก ใ น โ ค ร ง ก า ร ส ร ้า ง เ ส ร ิม ส ุข ภ า พ ข อ ง ผู ้ส ูง อ า ยุ ประสบการณ์ในทีมด้วยการสร้างกลไกการบริหาร ในชุมชน ที่ทีมชมรมผู้สูงอายุแกนนาผู้สูงอายบุ ้าน จัดการตนเองของชุมชนเพื่อสร้างชุมชนแห่งการ ต้นขาม ตาบลชัยจุมพล อาเภอลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์ เรียนรู้ โดยผ่านคณะกรรมการแกนนาผู้สูงอายุได้ ได้ร่วมกันกาหนดกิจกรรมและมีเง่ือนไขสาคัญที่นาไปสู่ ร่วมกันกาหนดข้อตกลงร่วมกัน กาหนดบทบาทหน้าท่ี ความสาเร็จในหลากหลายประเด็น โดยพบว่า ในการ รับผิดชอบ และกาหนดแผนกิจกรรมการสร้างเสริม ทากิจกรรมตามบันไดผลลัพธ์ขั้นที่ 1 มีปัจจัยหรือ สุขภาพไว้ชัดเจน โดยมีข้อตกลง ดังนี้ ข้อตกลงที่ 1 เงื่อนไขความสาเร็จทีส่ าคัญ คือ คณะกรรมการแกนนา เข้าวัดในทุกวันพระสวดมนต์ ทาสมาธิ ข้อตกลงที่ 2 74 RMUTL Journal Socially of Engaged Scholarship Vol. 2 No. 1 January - June 2016

ออกกาลังกายทุกวันอาทิตย์ ข้อตกลงที่ 3 เยี่ยมบ้าน ในระดับพื้นที่ ทีมพี่เลี้ยงวิชาการจากมหาวิทยาลัย ผู้สูงอายุติดเตียงในวันรับเบี้ยผู้สูงอายุ ข้อตกลงที่ 4 ร า ช ภ ัฎ อ ุต ร ด ิต ถ ์ร ่ว ม ก ัน ก า ห น ด แ ผ น ป ฏ ิบ ัต ิก า ร ปลูกผักสมุนไพรและผักสวนครัวที่ศูนย์ผู้สูงอายุและ เสริมสร้างสุขภาวะภายใต้การมีส่วนร่วมของทีมวิจัย ที่บ้าน พบว่าปัจจัย/เงื่อนไขความสาเร็จที่สาคัญ คือ กาหนดเป็นขั้นเตรียมการ ขั้นอบรมให้ความรู้ มีข้อตกที่ชัดเจนที่เกิดจากความต้องการของสมาชกิ ขั้นดาเนินการ และขั้นประเมินผลตามบันไดผลลัพธ์การ ประกอบกับต้นทุนที่มีคือ มีสถานที่ในการจัดกิจกรรม เ ร ีย น รู ้ข อ ง โ ค ร ง ก า ร เ ส ร ิม ส ร ้า ง ส ุข ภ า พ ผู ้ส ูง อ า ย ุ มีอุปกรณ์พร้อม มีผู้นาและคณะกรรมการที่ตั้งใจและ บ้านต้นขาม ตาบลชัยจุมพล อาเภอลับแล จังหวัด พร้อมที่เป็นแบบอย่างท่ีดี มีการกระตุ้นชักชวนผู้สูงอายุ อุตรดิตถ์ และวิเคราะห์ผลการดาเนินงานตาม ให้เข้าร่วมกิจกรรมอย่างสม่าเสมอ แผนปฏิบัติการ โดยผสมผสานกิจกรรมทุกรูปแบบ ในช่วงระยะเวลา 1 ปี คือ 2559-2560 การแลกเปลี่ยนเรียนรู้การดาเนินโครงการ กับเครือข่าย ด้วยการเข้าร่วมประชุมในการจัดประชุม ขั้นตอนที่ 5 การคืนข้อมูลเพื่อทบทวน ของโหนดวิชาการรับใช้สังคมของมหาวิทยาลัยราชภัฎ ผลลัพธ์ที่นาไปสู่การปรับเปลี่ยนวิธีการได้อย่าง อุตรดิตถ์ เพื่อให้แกนนาผู้สูงอายุได้แลกเปลี่ยน เหมาะสม ป ร ะ ส บ ก า ร ณ ์ก า ร ด า เ น ิน โ ค ร ง ก า ร ก ับ ส ม า ช ิก ใ น เครือข่าย ช่วยให้เกิดแรงบันดาลใจ มีกาลังใจและได้ จ า ก ผ ล ก า ร ว ิจ ัย แ ล ะ พ ัฒ น า ใ น ช ่ว ง บทเรียนที่ดีเพื่อนามาปรับใช้กับการดาเนินงานของทีม กระบวนการวิจัยและการจัดเวทีแลกเปลีย่ นเรียนรู้ แกนนา พบว่ามีปัจจัย/เงื่อนไขความสาเร็จที่สาคัญ คือ ระยะเวลาหนึ่งปี พบว่า ผลลัพธ์ของกระบวนการ ความตั้งใจ ความเสียสละ และความเข้มแข็งของทีม เสริมสร้างสุขภาวะแบบมีส่วนร่วมส่งผลให้เกิดผลการ แกนนาผู้สูงอายุในการดาเนินโครงการ การเข้าร่วม เปลี่ยนแปลงในระดบั บุคคล คือ กลุ่มแกนนาชุมชน โครงการด้วยความสมัครใจ การได้รับการสนับสนุนจาก เห็นความสาคัญของข้อมูลและเอกสาร มีการจัดทา หน่วยงานในพื้นที่ คือ โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพ รูปเล่มการดาเนินงาน ตลอดจนมีการพบปะแลกเปลยี่ น ประจาตาบล (รพ.สต.) และองค์การบริหารส่วนตาบล เรียนรู้กันบ่อยขึ้น และมีคณะกรรมการที่เข้มแข็ง (อบต.) การได้รับการกระตุ้นหนุนเสริมจากทีมวิชาการ นอกจากนีย้ ังเกิดการเปลี่ยนแปลงต่อผู้วิจัยและทีมวิจัย ของโหนดวิชาการรับใช้สังคมอย่างต่อเนื่อง การได้รับ ใ น เ รื ่อ ง ข อ ง ก า ร ไ ด ้เ ร ีย น รู ้แ ล ะ ม ีท กั ษ ะ ใ น ความช่วยเหลือจากนักศึกษาสาขาพัฒนาชุมชนที่เข้า กระบวนการวิจัยแบบมีส่วนร่วม การสร้างความสัมพนั ธ์ พ้ืนที่เข้าร่วมกิจกรรมในทุกสัปดาห์ และการปรับตัวให้เข้ากับชุมชน การทางานร่วมกับ ทีมงานวิจัยเครือข่ายผู้สูงอายุ ตลอดจนการเรียนรู้และ ขั้นตอนที่ 3 การดาเนินงานร่วมกันด้วย ฝ ึก ท ัก ษ ะ ใ น ก า ร เ ป ็น ผู ้อ า น ว ย ค ว า ม ส ะ ด ว ก กระบวนการเรียนรู้เติมเต็มข้อมูล หนุนเสริมการ (Facilitator) ในกระบวนการวิจัย เรียนรู้ตามแผนและข้อตกลง และถอดบทเรียนการ ทางานสู่การปรับปรุงและพัฒนา การสร้างความเข้าใจ นอกจากนี้ผลลัพธ์ที่เกิดกับสมาชิกผู้สูงอายุท่ี และคุยเรื่องผลลัพธ์ย้าๆ อย่างต่อเนื่องกับกลุ่มแกนนา เข้าร่วมกิจกรรมอย่างต่อเนื่อง นั่นคือเกิดการ และการวิเคราะห์สถานการณ์และศักยภาพของกลุ่ม เปลี่ยนแปลงในการจัดกระบวนเรียนรู้ของชุมชน มีการร่วมประชุมแลกเปลี่ยนระดมความคิดเห็นและ จนนาไปสู่การปรบั เปลี่ยนพฤติกรรมการสร้างเสริม ประเมินศักยภาพของกลุ่มแกนนาและสมาชิกชมรม ส ุข ภ า ว ะ ข อ ง ส ม า ช ิก ช ม ร ม ผู ้ส ูง อ า ย ุบ ้า น ต ้น ข า ม ผู้สูงอายุที่เข้าร่วมกระบวนการวิจัย โดยได้ดาเนินงาน ครอบคลุมทั้งด้านร่างกาย จิตใจ อารมณ์และสังคม ตามแผนและข้อตกลงร่วมกัน (ดังภาพที่ 1) โ ด ย อ อ ก แ บ บ ก ิจ ก ร ร ม ที ่ต ่อ เ นื ่อ ง แ ล ะ เ ห ม า ะ ส ม สอดคล้องกับสภาพวิถีชีวิตของสมาชิก ในชมุ ชน ขั้นตอนท่ี 4 การร่วมกันกาหนดแผนปฏิบัติ โดยกิจกรรมสาคัญที่ทาให้พบว่ากระบวนการเรียนรู้ถือ การสร้างเสริมสุขภาวะ และการทบทวนผลลัพธ์การ เป็นเป็นเครื่องมือสาคัญยิ่งในการพัฒนาชุมชนแบบมี เปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นจากการแลกเปลี่ยนของทีม ส่วนร่วมให้เกิดขึ้น ดังกรณีตัวอย่างกิจกรรมเสริมสร้าง แกนนาและภาคีเครือข่ายอย่างต่อเนื่อง ในการ สุขภาวะของชมรมผู้สูงอายุบ้านต้นขาม ประกอบด้วย ดาเนินการวิจัยพบว่า ทีมแกนนาผู้สูงอายุและทีมพ่เี ล้ยี ง ตั้งแต่การส่งเสริมสุขภาพทางด้านร่างกายด้วยการ วารสารวชิ าการรับใชส้ งั คม มทร.ล้านนา 75 ปที ี่ 2 ฉบับที่ 1 มกราคม - มถิ ุนายน 2559

ออกกาลังกาย ด้วยการราไม้พลอง การราวงย้อนยุค การทางานของทีม สสส. ทาความเข้าใจกระบวนงาน การจัดการเรียนรู้เพื่อพัฒนาทักษะทางปัญญานั่นคือ เนื้อหางานร่วมกัน มีคณะทางานในพื้นที/่ ชุมชน การจัดอบรมให้ความรู้ในการดูแลสขุ ภาพ ตามหลัก ที ่ร ่ว ม ก ัน ก า ห น ด ท ิศ ท า ง แ ล ะ ม ีภ า พ ฝ ัน ใ น ก า ร มุ ่ง สู่ 3 อ. 2 ส. ซึ่งส่งผลให้ผู้สูงอายุสามารถดแู ลสุขภาพ การเป็นหมู่บ้านต้นแบบการสร้างเสริมสุขภาวะของ ตนเองได้ถูกต้อง มีการปรับเปล่ียนพฤติกรรมสุขภาพได้ ผู้สูงอายุ และ 3) การใช้พื้นที่เป็นตัวตั้งในการทางาน เหมาะสม ด้วยการเข้าร่วมออกกาลังกายสม่าเสมอ พัฒนา ด้วยความเชื่อว่าการเปลี่ยนแปลงใดๆ ต้องเกิด มีสุขภาพที่แข็งแรงกระฉับกระเฉงขึ้น บรรเทาอาการ จากคนในพื้นที่ คนนอกคือ ผู้ทาหน้าท่ีสนับสนุนเท่าน้นั ป ว ด เ มื ่อ ย ต ัว ไ ม ่เ ก ิด โ ร ค แ ท ร ก ซ ้อ น จ า ก ก า ร เมื่อชุมชนเรยี นรู้เข้าใจ ชุมชนจะลุกขึ้นมาแก้ปัญหาใน เป็นโรคความดันโลหิตสูงและเบาหวาน การส่งเสริม ชุมชนด้วยตนเอง การทางานของทีมแกนนาชมรม สุขภาพด้านจิตใจอารมณ์และสังคม ด้วยการเข้าวัด ผู้สูงอายุบ้านต้นขามจึงยดึ หลักว่าใช้พื้นทีเ่ ป็นตัวตั้งใน ทาบุญ นั่งสมาธิและเป็นจิตอาสาเยี่ยมเยือนให้กาลังใจ การทางาน เนื่องจากแกนนาชุมชนมีการวางแผนและ ผู้สูงอายุติดเตียงและติดบ้าน รวมทั้งการเข้าร่วม ออกแบบกลไกการจัดการแบบมีส่วนร่วมระหว่างภาคี กิจกรรมของชมรมอย่างต่อเนื่องส่งผลให้ผู้สูงอายุ เครือข่ายทั้งภายในและภายนอกเข้ามาหนุนเสริม มีอารมณ์แจม่ ใส นอนหลบั ได้สนิท ไม่มีปัญหา การพัฒนาชุมชนไดอ้ ย่างเปิดรับการเรียนรู้อย่า ง โรคซึมเศร้ารวมทั้งเกิดคณะกรรมการแกนนาผู้สูงอายุ ต่อเนื่อง จนนาไปสู่การเปลี่ยนแปลงแนวคิดแล ะ ที่เข้มแข็งสามารถบริหารจัดการตนเองและกลุ่มเพื่อน พฤติกรรมสุขภาวะของกลุ่มคนในชมุ ชนใหม้ ีการ ผู้สูงอายุผ่านกิจกรรมการสร้างเสริมสุขภาพผู้สูงอายุ ดาเนินงานตามกิจกรรมสร้างเสริมสุขภาวะและพัฒนา ได้บรรลุตามเป้าหมายที่กาหนดไว้ ศักยภาพชุมชนด้วยการนาทุนทางสังคมที่มีมาสร้าง เสริมสุขภาวะของกลุ่มคนทุกช่วงวัยในชุมชนอย่าง 3. การถอดบทเรียนแนวทางการพัฒนาและ ต่อเน่ือง เสริมสร้างสขุ ภาวะของชมรมผู้สูงอายุบ้านต้นขามที่ การนาผลการวิจัยไปใช้ประโยชน์ นาไปสู่การเป็นชุมชนต้นแบบของการพัฒนาสุขภาวะ ได้อย่างประสบความความสาเร็จ 1) หน่วยงานท่ีเกี่ยวข้องในการพัฒนาคุณภาพ ชีวิตและดูแลผู้สูงอายุ ควรมีการพัฒนาระบบการดูแล ผลการสังเคราะห์องค์ความรู้จากกระบวนการ ผู้สูงอายุใน รูปแบบที่หลากหลายทั้งในด้านการ ถอดบทเรียนประสบการณ์ความสาเร็จ และบทเรียน จัดบริการสุขภาพและสวัสดิการสังคมอย่างบูรณาการ จ า ก ก า ร ด า เ น ิน ง า น ที ่เ ป ็น ข ้อ ค ้น พ บ จ า ก ง า น ว ิจ ัย โดยการมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วนอย่างต่อเนื่อง กระบวนการเสริมสร้างสุขภาวะแบบมสี ่วนร่วม ผลจากการวิจัยครั้งนีส้ ามารถใช้เป็นแนวทางในการ เพื่อถอดบทเรียนความสาเร็จจากการดาเนนิ โครงการ จัดทาแผนงบประมาณท่ีเน้นการให้ความสาคัญของการ กิจกรรมเสริมสร้างสุขภาพผู้สูงอายุ กรณีศึกษาบ้าน มีส่วนร่วมของผู้สูงอายุไปใช้โดยการบูรณาการทั้งด้าน ต้นขาม ตาบลชัยจุมพล อาเภอลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์ สุขภาพ ด้านการมีส่วนร่วม และด้านหลักประกนั ความ มีประเด็นสาคัญ โดยสรุปคือ มั่นคงเข้าด้วยกัน ทุกด้านร่วมกัน รวมท้ังพัฒนาชุมชนท่ี มีศักยภาพและความพร้อมให้เป็นต้นแบบของการ ส ถ า น ก า ร ณ ์ก า ร เ ป ลี ่ย น แ ป ล ง ด ้า น ก า ร เสริมสร้างสุขภาวะ ท้ังการดูแลสุขภาพกายของผู้สูงอายุ สร้างเสริมสุขภาวะผู้สูงอายุ พบว่า โดยภาพรวม การทากิจกรรมพัฒนาจิต การรื้อฟืน้ ทุนทางสงั คมที่มี กระบวนการเรียนรู้สู่การพัฒนาที่เกิดขึ้นอย่างสมดุล อยู่ในชุมชนมาปรับใช้ รวมถึงการออกเยี่ยมผู้สูงอายุที่ ภายใต้บริบททางสังคมและวัฒนธรรมของชุมชนนั้น ติดบ้านติดเตียง ในกลุ่มเพื่อนผู้สูงอายุเยี่ยมเพื่อน ถือเป็นการค้นหาและพัฒนาทุนทางสังคมทีม่ ีอยู่ใน ผู้สูงอายุ และการทากิจกรรมออกกาลังกายร่วมกันทุก ชุมชนมาใช้เพื่อตอบสนองต่อความต้องการใช้ประโยชน์ สัปดาห์อย่างต่อเนื่อง เหล่านี้ถือเป็นเครื่องมือ อันเกิดจากองค์ประกอบที่สาคัญ 3 ประการ คือ เสริมสร้างภูมิคุ้มกันอันดีของชมรมผู้สูงอายุบ้านต้นขาม 1) การเรียนรู้ คือการสร้างการเรียนรู้แก่คนในชุมชน เน้นการเรียนรู้ และเติมเต็มจากภาคีที่เกี่ยวข้องอย่าง สม่าเสมอ และต่อเนื่องตลอดเวลา 2) การมีส่วนร่วม โดยให้คนในชุมชนมีความเข้าใจร่วมกันตั้งแต่เป้าหมาย 76 RMUTL Journal Socially of Engaged Scholarship Vol. 2 No. 1 January - June 2016

ตาบลชัยจุมพล อาเภอลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์เพื่อขยาย ปัญหาการเสริมสร้างสุขภาวะนั้น ผู้สูงอายุให้ความ ผลไปสู่ชุมชนอื่นต่อไป ร่วมมือเป็นอย่างดี มีความกระตือรือร้นในการเข้ารว่ ม กิจกรรม บรรยากาศการอยู่ร่วมกันเป็นกันเอง 2) จากผลการวิจยั ผู้วิจัยได้ประสานไปยัง ร่วมแสดงความคิดเห็นเพื่อสร้างการมีส่วนร่วม และ องค์การบริหารส่วนตาบลชัยจุมพล เพื่อได้ดาเนินการ บรรลุวัตถุประสงค์ ผู้ใหญ่บ้าน และประธานชมรม พัฒนากระบวนการเสริมสร้างการเรียนรู้สู่การจัดการ ผู้สูงอายสุ ามารถทาหน้าท่ีกระตุ้นให้สมาชิกในกลุม่ กล้า สุขภาวะของชมรมผู้สูงอายทุ ั้งในระดับหมู่บ้านและ แสดงความคิดเห็นได้เปน็ อยา่ งดี สังเกตจากการพูดจา ระดับตาบลต่อไป ซึ่งพบว่าทาง อบต.ชัยจุมพล การสื่อสารกันทั้งทางสายตาและน้าเสียง จนได้ข้อสรุป ได้จัดทาโครงการเปิดโรงเรียนผู้สูงอายุเพื่อเสริมสร้าง ของกลุ่ม ซึ่งองค์ประกอบของกระบวนการกลุ่มผู้นามี และพัฒนาทักษะการเรียนรู้ให้กับกลุ่มผู้สูงอายุในระดับ ความสาคัญอย่างยิ่งในการการกระตุ้นการทางานของ ตาบล จึงถือได้ว่าเป็นอีกพลังหนนุ เสริมจากองค์กร กลุ่มให้บรรลุเป้าหมายหรือความต้องการของกลุ่มได้ ท้องถิ่นในระดับพื้นที่ ที่จัดกิจกรรมเสริมสร้างสุขภาวะ การทางานร่วมกันจะดาเนินไปได้ผลมากน้อยเพียงใด ให้กับกลุ่มผู้สูงอายุและสานต่อการดาเนินงานได้อย่าง ส่วนหนึ่งจะขึ้นอยู่กับความสามารถของผู้นา หากกลุ่ม ต่อเนื่อง อีกทั้งผลที่ได้จากการดาเนินงานครั้งนี้ทาให้ ใดมีผู้นาที่ดี กลุ่มนั้นย่อมมีโอกาสที่จะประส บ ชมรมผู้ผู้สงู อายุ สามารถเขียนโครงการ เพื่อขอ ความสาเร็จมาก ท้ังน้ีเพราะผู้นาท่ีดีย่อมสามารถช่วยให้ งบประมาณจากสานักงานกองทุนสนับสนุนการ กลุ่มให้เกิดกระบวนการที่ดีได้อย่างต่อเนื่อง โดยแสดง สร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) เพื่อมาใช้ในการพัฒนา บทบาทหน้าที่ที่จาเป็นตอ่ กลุ่มไดอ้ ยา่ งเหมาะสม กระบวนการเสริมสร้างการเรียนรู้ให้กับชมรมผู้สูงอายุ บทบาทหน้าท่ีของผู้นากลุม่ ที่จะช่วยให้เกิดกระบวนการ ได้ต่อเน่ือง ทางานที่มีประสิทธิภาพ (ทิศนา แขมมณี, 2545) ใน ขั้นตอนที่สมาชิกมีส่วนร่วมในการศึกษาและวเิ คราะห์ 3) ในระดับนโยบาย ควรมีการผลักดันให้ กลุ่ม ร่วมทั้งมีส่วนร่วมในการจัดลาดบั ปัญหาความ การพัฒนาคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุเป็นวาระแห่งชาติ ต้องการตามศักยภาพของสมาชิกกลุ่ม เป็นการกระตุ้น การจัดกิจกรรมเสริมสร้างสุขภาวะผ ้สูงอายุที่มีความ ในเกิดการเรียนรู้สภาพความเป็นอยู่ตามบริบทและ หลากหลายโดยเน้นการนาทุนทางสังคมที่มีอยู่ในชุมชน สภาพจริงของชุมชน เพื่อใช้เป็นข้อมูลเบื้องต้นในการ มาปรับใช้ได้จริง และการจัดสวัสดิการสังคมให้แก่ ทาวิจัย ซึ่งจากการที่ผู้สูงอายุระดมความคิดเห็น ผู้สูงอายุ จะต้องขยายให้ครอบคลุมมากขึ้น โดยเฉพาะ เกี่ยวกับปัญหาสุขภาพ ความต้องการ และการรับรู้ หลักประกันความสูงวัย และความมั่นคงของผู้สูงอายุ เกี่ยวกับปัญหาสุขภาพของผู้สูงอายุ ผู้สูงอายุส่วนใหญ่ ต้องทาในเชิงบูรณาการ และโดยการมีส่วนร่วมของ ป่วยด้วยอาการปวดเมื่อยกล้ามเนือ้ และกระดกู ทุกภาคส่วนในสังคม และ ต้องมีการเตรียมการ ความดันโลหิตสงู นอนไม่หลับ โรคเบาหวาน มีอาการ ระยะยาว โดยให้ครอบครัวและชุมชนเป็นองค์กรหลกั เหน็บชา ทั้งนี้อาจเป็นเพราะสภาพร่างกายของผู้สูงอายุ ในการดูแลและเกื้อกูลผูส้ ูงอายุ และควรให้ความสาคัญ มีการเสื่อมถอยตามธรรมชาติ ซึ่งแต่ละคนจะมีการ ในการเสริมสร้างสุขภาวะอย่างหลากหลายมิติ และ เปลี่ยนแปลงมากน้อยต่างกันข้ึนอยู่กับสุขภาพ และการ การพัฒนาคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุทุกด้าน และควรมีการ ใช้ชีวิตที่ผ่านมา ดังเช่น ยายทอง ที่กล่าวว่า “ปวดแข้ง จัดสรรงบประมาณด้านการพัฒนาผูส้ งู อายุให้เพียงพอ ปวดหัวเข่า ถ้าไม่มีลูกหลานคอยรับส่งไปไหนมาไหนก็ มีการกระจายอานาจให้ชุมชนได้จัดการตนเองร่วมกับ ลาบาก” และแม่ขา กล่าวว่า “แม่ขอนั่งเก้าอี้ เพราะ การหนุนเสริมแบบมีส่วนร่วมขององค์กรปกครองส่วน แข้งขาไม่ค่อยดี นั่งเก้าอี้จะสะดวกกว่าน่ังพื้น” เป็นต้น ท้องถ่ินอย่างแท้จริง อภิปรายผล อย่างไรก็ตามในด้านการจัดการสุขภาวะของ ผู้สูงอายุ พบว่า สุขภาวะของผู้สูงอายุดีขึ้นทุกด้าน ผลการถอดบทเรียนศักยภาพ สภาพปัญหา ทั้งด้านสุขภาวะทางกาย สุขภาวะทางจิตใจ สุขภาวะ ความต้องการ และการรับรู้เกี่ยวกับการเสริมสร้าง ทางอารมณ์และสังคม การที่สุขภาวะของผู้สูงอายดุ ีข้ึน สุขภาวะของผู้สูงอายุ ในขั้นตอนของการเริ่มค้นหา ในทุกด้าน ทั้งนี้อาจเนื่องมาจากกิจกรรมในโครงการ ศักยภาพ สภาพปัญหา ความต้องการ และการรับรู้ของ วารสารวิชาการรบั ใช้สังคม มทร.ล้านนา 77 ปีที่ 2 ฉบับที่ 1 มกราคม - มถิ ุนายน 2559

สร้างเสริมสุขภาพ เช่น กิจกรรมทางด้านสุขภาพที่ให้ อื ่น เ พื ่อ จ ะ ไ ด ้พึ ่ง พ า ซึ ่ง ก ัน แ ล ะ ก ัน เ ป ็น ต ้น ความรู้เรื่อง 3 อ. 2 ส. ซึ่งเห็นได้จากผลการตรวจ 2) ปรับเปลี่ยนบุคลิกภาพและการรับรู้ของตนเอง สุขภาพของผูส้ ูงอายทุ ี่พบว่าความดันโลหิตมีแนวโน้ม 3) เรียนรู้และพัฒนาทักษะ การจัดการกับความเครียด ลดลง อาการเจ็บไข้ได้ป่วยที่ต้องไปเข้าหาหมอเพือ่ รับ ด้วยวิธีต่างๆ เช่น วิธีการผ่อนคลาย การทาสมาธิ การรักษานัน้ แทบไม่มีเลย ทั้งนี้อาจเป็นเพราะกจิ กรรม การฝึกหายใจ การใช้จิตควบคมุ การตอบสนองทาง การออกกาลังกาย ได้แก่ การราไม้พลอง การราวง ร่างกาย นอกจากน้ี ประเวศ วะสี (2548) ได้กล่าวไว้ว่า ย้อนยุค ดังที่ป้าวันเพ็ญได้กล่าวว่า “ออกกาลังกายเป็น ถ้าเข้าใจสมมติฐานของความเครียดจะไดห้ าทางแก้ไข ประจารู้สึกว่าเบาตัวสบายใจคลายเครียดดีกว่าอยู่ ซึ่งจะมี 3 ทางคือ ทางกาย เช่น การออกกาลังกายให้ เฉยๆ” และแม่ขาปลากล่าวว่า “ชอบกิจกรรมนี้มาก มากๆ พยายามอยู่กับธรรมชาติ ใช้ธรรมชาติบาบัด รู้สึกสดชื่น ร่างกายแข็งแรง ได้พบปะพูดคุยกัน ” ความเครียด ทางจิต คือทาจิตใจให้มีความสงบจากเร่อื ง เป็นต้น ซึ่งผลการศึกษานี้สอดคล้องกับหลักการ รบกวนจิตใจ มีความเมตตา กรุณา มุทิตา อุเบกขา มี ออกกาลังกาย สุดา เนตรสว่าง (2549) ที่กล่าวว่า ความตื่นตัว เรียนรู้ได้ มีความแจ่มแจ้ง เข้าใจชัดเจนใน ในวัยชราการออกกาลังกายช่วยป้องกนั และรักษา ป ัญ ห า ม ีส ต ิส ม า ธ ิ ม ีก า ร เ ข ้า ถ ึง สิ ่ง ส ูง ส ุด อาการโรคที่เกิดในวัยชรา เช่น เมื่อยขบ หน้ามืด เช่น พระรัตนตรัย พระนิพพาน พระเจ้า และทางสังคม วิงเวียน นอกจากนี้ การออกกาลังกายยังช่วยให้สภาพ เช่น การจัดรูปแบบทางสังคมการงาน อย่าให้บีบคั้น ร่างกายมีพละกาลังมากข้ึนสามารถทากิจกรรมและการ ประสาทมากเกนิ ไป พัฒนาทักษะที่จะเผชิญกับ งานต่างๆ ได้อย่างมีประสิทธิภาพเป็นระยะเวลา สถานการณ์ทางสังคมอันเป็นลบได้ ยาวนาน โดยไม่เหนื่อยง่าย และการออกกาลังกายเป็น ข้อเสนอแนะจากการทาวิจัยครั้งน้ี ป ร ะ จ า ย ัง เ ป ็น ป ัจ จ ัย ที ่ช ่ว ย ป ้อ ง ก ัน โ ร ค ภ ัย ไ ข ้เ จ ็บ บางอย่าง เช่น โรคอ้วน โรคหัวใจ โรคหลอดเลือด 1) ข้อสรุปท่ีได้จากการวิจัยในคร้ังนี้ ถือว่าเป็น แ ข็ง ต ัว น อ ก จ า ก นี้ก า ร อ อ ก กา ลัง ก า ย ยัง ช่ว ย ข้อมูลสาคัญของกระบวนการเสริมสร้างการเรียนรู้ ลดความเครียดของบุคคลให้มีอารมณ์เบิกบาน ยิ้มแย้ม แบบมีส่วนร่วมสู่แนวทางการพฒั นาและยกระดับ แจ่มใสมากขึ้น ส่วนทางด้านสุขภาพจิต และสุขภาพ ศักยภาพแกนนาชุมชน สามารถนาไปใช้ประโยชนใ์ น ทางด้านสังคมของผู้สูงอายุดีขึ้น ทั้งนี้อาจเป็น การเตรียมตัวให้กับผู้สูงอายุที่อาศัยอยู่ในชมุ ชนที่ เพราะกิจกรรมต่างๆ ในโครงการ เช่น กิจกรรมการ ใกล้เคียงในพื้นที่จังหวัดเดียวกัน และในระหว่าง ออกกาลังกาย ดังเหตุผลท่ีกล่าวมาในข้างต้นแล้ว ก็ยังมี ภูมิภาคอื่นๆ สามารถวางแผนในการปฏิบัติตนสู่การ กิจกรรมการพัฒนาสขุ ภาพจิตด้วยการเข้าวัดทาบุญ ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการมีสุขภาวะที่เหมาะสมของ ร่วมกันในทุกวันพระ และกิจกรรมการออกเยี่ยมบ้าน ผู้สูงอายุในชุมชนเพ่ือการมีคุณภาพชีวิตท่ีดี เพ่ือนผู้สูงอายุที่ติดบ้านติดเตียง ดังเช่น ลุงอุบลได้กล่าว “มาทากิจกรรมดีๆแบบนี้ก็รู้สึกสนุกสนานคลายเครียด 2) แนวทางการดาเนินงานด้านการเสริมสร้าง ได้มาตีกลองร้องเพลงสบายอารมณ์ อยากให้มีกิจกรรม การเรียนรู้สู่การจัดการสุขภาวะและพฒั นาคุณภาพชีวิต นี้ต่อไปเรื่อยๆ” และแม่ศรี ที่กล่าวว่า “ได้เข้าวัด ผู้สูงอายุจังหวัดอุตรดิตถ์ จะเกิดประสิทธิภาพและ สวดมนต์แบบนี้บ้างก็ดี เพราะรู้สึกสวดมนต์แล้วจิตใจ ประสทิ ธิผลได้นนั้ ทั้งนี้ผู้วิจัยได้ดาเนินการประสานงาน สงบไม่คิดอะไร” เป็นต้น สอดคล้องกับ (สุกัญญา กับหน่วยงานที่เกี่ยวข้องเพื่อให้ข้อเสนอแนะเกี่ยวกับ วชิรเพชรปราณี, 2553) ที่ได้เสนอวิธีการดูแลตนเองที่ การดูแลผู้สูงอายุ ได้ดังนี้ (ก) ระดับบุคคล ควรมีการ จ ะ ช ่ว ย ห ร ือ ป ้อ ง ก ัน ค ว า ม เ ค ร ีย ด แ ล ะ ล ด ผ ล ข อ ง สนับสนุนงานอาสาสมัคร ในการดูแลผู้สูงอายุอย่าง ความเครียด แบ่งออกเป็น 3 ด้านใหญ่ๆ คือ 1) การ สม่าเสมอและต่อเน่ือง มีการสนับสนุนการรวมกลุ่มการ เปลี่ยนแปลงส่ิงแวดล้อมหรือการดาเนินชีวิต ได้แก่ การ จัดกิจกรรมของผู้สูงอายุ มีการสร้างช่องทางหรือกลไก รู้จักบริหาร รับประทานอาหารที่เหมาะสม รู้จัก ที่มีการหาผู้สูงอายุที่มีจิตอาสาเป็นแกนนา เพื่อร่วมกัน ออกกาลังกาย รู้จักทางออกเมื่อเผชิญกับปัญหาต่างๆ ทางานด้านผู้สูงอายุร่วมกัน การจัดโครงการ/กิจกรรม งดสูบบุหรี่และดื่มสุรา รู้จักสร้างสัมพันธภาพกับบุคคล โดยกลุ่มเป้าหมายเป็นผู้สูงอายุ ควรสอดแทรกความ สนุกสนาน กิจกรรม นันทนาการ การละเล่นที่ไม่ 78 RMUTL Journal Socially of Engaged Scholarship Vol. 2 No. 1 January - June 2016

ก่อให้เกิดอันตรายต่อสุขภาพ ต้องมีสาระความรู้ แห่งประเทศไทย จากัด. เนื่องจากผู้สูงอายุอาจจะมี ความสนใจให้ความร่วมมือ ตรงกมล สนามเขต (2560). รายงานการศกึ ษา ในกิจกรรมบางอย่าง (ข) ในระดับหน่วยงาน จังหวัด ควรมีแผนบูรณาการกับหน่วยงานที่เปน็ เจา้ ภาพ โครงการพัฒนาศักยภาพของศูนย์เรียนรู้ ส่งเสริมพัฒนาศักยภาพ ความรู้ให้แก่บุคลากร เ พื ่อ พ ัฒ น า โ ค ร ง ก า ร ใ น ร ะ ด ับ พื ้น ที ่แ ล ะ ด้านผู้สูงอายุ รวมถึงมีหน่วยงานทีร่ ับผิดชอบในการ ติดตามสนับสนุนการดาเนินงานเครือข่ายใน สืบสานและอนุรักษ์วัฒนธรรมประเพณีทอ้ งถิ่น ระดับพื้นที่โดยหน่วยจัดการร่วมกับ สสส. หน่วยงานที่ดาเนินงานด้านผู้สูงอายุต้องมีฐานข้อมูล ในระดับพื้นที่จังหวัดอุตรดิตถ์และจังหวัด เรื่องผู้สูงอายุให้เป็นปัจจุบัน สามารถใช้ประโยชน์ได้ น่าน. (น.,36-37). อุตรดิตถ์ : มหาวิทยาลัย ควรส่งเสริมทุกชุมชนให้มีชมรมผู้สูงอายุในพื้นที่ เพื่อให้ ราชภัฎอุตรดิตถ์. เกิดความเข้มแข็ง และจาเป็นต้องได้รับการสนับสนุน ทานตะวัน อินทร์จันทร์. (2546). การมีส่วนร่วมของ จากทุกภาคส่วนของสังคมอย่างต่อเนื่อง และควรมี คณะกรรมการชุมชนในการพัฒนาชุมชน แนวทางในการดึงภาคเอกชนเข้ามาร่วมดาเนินงานหรือ ย่อยในเขตเทศบาลเมืองลาพูน. การค้นคว้า สนับสนุนการพัฒนาคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุ เพื่อให้ อิสระรัฐประศาสนศาสตรมหาบัณฑิต เกิดการบูรณาการอย่างแท้จริง สาขาวิชารัฐประศาสนศาสตร์, บัณฑิต วิทยาลัยมหาวิทยาลัยเชียงใหม่. 3) ควรมีการศึกษาถึงบทบาทของกลุ่ม ป ร ะ เ ว ศ ว ะ ส ี. (2 5 4 8 ) . ก า ร จ ัด ก า ร ค ว า ม รู ้ : กิจกรรมต่างๆ ความเข้มแข็งของกลุ่มที่ส่งผลต่อชุมชน กระบวนการปลดปล่อยมนษุ ย์สู่ศักยภาพ และการพึ่งตนเองของกลุ่มดังกล่าวมมี ากน้อยอย่างไร เสรีภาพและความสุข. กรุงเทพฯ : สถาบัน หรือการวัดผลการดาเนินกิจกรรมของกลุ่มกิจกรรม ส่งเสริมการจัดการความรู้เพ่ือสังคม. ต่างๆ ในชุมชนว่าประสบความสาเร็จมากน้อยเพียงไร สุกัญญา วชิรเพชรปราณี. (2553). \"บทบาทผู้สูงอายุที่ บรรณานุกรม อยู่กับครอบครัวอย่างมีสุขในชุมชนกึ่งเมือง กรชนก สนิทวงศ์. (2556). การจัดการองค์ความรู้ จังหวัดนครราชสีมา.\" วารสารวิทยาลัย พยาบาลบรมราชชนนีนครราชสีมา. 16,1 ชุมชนในการขับเคลื่อนพลังชุมชนเพื่อการ (มกราคม-มิถุนายน): 50-59. (ออนไลน์). พัฒนาอย่าง ยั่งยืน. วารสารวิจัยเพื่อการ สุดา เนตรสว่าง. (2549). การมีส่วนร่วมระหว่าง พัฒนาเชิงพื้นที่, 5(3), 117-127. โรงเรียนกับชุมชนในการถ่ายทอด ภูมิ กองสุขศึกษา กรมสนับสนุนบริการสุขภาพกระทรวง ปัญญาท้องถิ่น : กรณีศึกษาการตีกลอง สาธารณสุข. (2557). คู่มือนักปรับเปลี่ยน ปูจา โรงเรียนเวียงตาลพิทยาคม จังหวัด พฤติกรรมสุขภาพ: การพัฒนาความรอบรู้ ลาปาง. วิทยานิพนธ์ปริญญาดุษฎีบัณฑิต. ด้านสุขภาพและการปรบั เปลี่ยนพฤติกรรม สาขาวิชาการบริหารการศึกษา บัณฑิต สุขภาพ. กรุงเทพ: ชุมนุมสหกรณ์การเกษตร วิทยาลัย มหาวิทยาลัยบูรพา. วารสารวชิ าการรับใชส้ ังคม มทร.ลา้ นนา 79 ปีที่ 2 ฉบบั ท่ี 1 มกราคม - มิถนุ ายน 2559

“วารสารแวนชิแวานกทวาาทรงารกงบัากรใาชเรตส้ เรงตั คยี รมมยี บมมทบหคทาวควาทิวมายเมพาเล่อืพยัตื่อเพีทตมิคพี พโิมน์พใโนลใ์ วนยาวรี ราาสรชาสมรางรคลลา้ นนา” “วารสารวชิ าการรับใช้สังคม มหาวิทยาลยั เทคโนโลยรี าชมงคลลา้ นนา” แนวคดิ และหลกั การ ปัจจุบัน วิชาการรับใช้สังคม (socially-engage scholarship) ได้มีการดาเนินการกันแพร่หลายและ ต่อเนื่อง โดยเปน็ การทางานเชงิ วิชาการรว่ มกนั ระหวา่ งมหาวทิ ยาลัยฯ หรอื หนว่ ยงานตา่ ง ๆ กับสงั คมเพอ่ื เปา้ หมาย สาคัญในการเปลีย่ นแปลงสังคมสู่ทศิ ทางท่ีดีขึ้น โดยการทางานรว่ มกนั ท่ีวา่ นน้ั ต้ังอยบู่ นหลกั การพ้นื ฐาน 4 ประการ คือ ร่วมคิดร่วมทา (Partnership) ผู้เกี่ยวข้องมีผลประโยชน์ร่วมกัน (Mutual benefit) เรียนรู้และใช้ความรู้ ร่วมกนั (Scholarship) และมผี ลกระทบต่อสงั คม (Social impact) การดาเนินงาน “วิชาการรบั ใชส้ ังคม” จะเน้นการมสี ่วนร่วมของชุมชน หม่บู ้าน/ชมุ ชนแบบมสี ่วนรว่ มโดย สมาชิกในชุมชน นักวิชาการของมหาวิทยาลัย หน่วยงาน ร่วมกันคิด กาหนดแนวทางในการดาเนินการร่วมกัน การมสี ่วนร่วมของคนในชุมชนทช่ี ่วยกนั คน้ หาความตอ้ งการ หรือปญั หาทต่ี อ้ งการการแก้ไข โดยแบ่งได้เปน็ 1. งานบรกิ ารวิชาการ (community service learning) ทม่ี กี ระบวนการนาองค์ความรทู้ ี่มีอยู่ภายในหรือ ภายนอกมหาวิทยาลัยมาปรับปรุง ประยุกต์ และใช้กระบวนการท่ีเหมาะสมและเข้ากับบริบทของแต่ละชุมชนหรือ สถานประกอบการ 2. งานวิจัย (socially-engage research) ที่สร้างองค์ความรู้เพ่ือตอบสนองความต้องการและแก้ปัญหา ให้กบั ผใู้ ช้ อาทิ ชุมชนหรือผูป้ ระกอบการ ดงั นนั้ การดาเนินการ “วารสารทางวิชาการรับใชส้ งั คม” จะเปน็ แนวทางหนึ่งให้นกั วิจยั นักบริการวิชาการ ท้ังภายในและภายนอกมหาวิทยาลัย ท่ีทางานร่วมกับผู้ใช้ผลงานไม่ว่าจะเป็นคนในชุมชนหรือผู้ประกอบการ มีแหล่งวารสารที่สามารถตีพิมพ์เผยแพร่ผลงาน เป็นแหล่งแลกเปล่ียนเรียนรู้ ซ่ึงจะส่งผลดีต่อการดาเนินงาน วิชาการด้านรับใช้สังคมของมหาวิทยาลัย และประเทศชาติให้พัฒนาข้ึนต่อไป ท้ังงานวิชาการรับใช้สังคมเพ่ือ ประโยชนข์ องชมุ ชนและสาธารณะ และงานวชิ าการรบั ใช้สังคมเพอ่ื ผูป้ ระกอบการ วัตถุประสงคข์ อง “วารสารวชิ าการรบั ใชส้ ังคม” วารสารวิชาการรับใช้สังคม มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลล้านนา มีวัตถุประสงค์เพ่ือตีพิมพ์ผลงาน วิชาการด้านรับใช้สังคม ทั้งงานวิจัยและงานบริการวิชาการ เผยแพร่เพื่อพัฒนาสังคมและส่งเสริมให้นักวิชาการ ดา้ นรับใชส้ ังคมในหน่วยงานต่าง ๆ ไดม้ แี หล่งนาเสนอผลงานทางวิชาการสูส่ าธารณะ หลกั เกณฑก์ ารเสนอบทความวจิ ัยสาหรับ “วารสารวชิ าการรับใช้สงั คม” 1. เป็นบทความท่ีเกิดจากการค้นคว้าวิจัยโดยมีกระบวนการนาไปสู่การสร้างความรู้เพ่ือใช้ประโยชน์ใน ชุมชน สถานประกอบการ และมีข้ออธิบายได้อย่างชัดเจน และ/หรือ เป็นบทความท่ีเกิดจากการบริการวิชาการที่ สามารถอธิบายกระบวนการนาองค์ความรู้ ไปปรับใช้ ประยุกต์ใช้ให้เหมาะสมกับบริบทและความต้องการของ ชุมชนหรอื ผปู้ ระกอบการ 80 RMUTL Journal Socially of Engaged Scholarship Vol. 2 No. 1 January - June 2016

2. เป็นงานวิจัยหรืองานบริการวิชาการที่มีเป้าหมายหรือวัตถุประสงค์เพ่ือการใช้ประโยชน์ในการพัฒนา สังคม ชุมชน ท้องถ่นิ และ/หรอื ผปู้ ระกอบการ 3. มีการนาผลงานวิจัยไปใช้ประโยชน์ในสถานประกอบการหรือในชุมชนในรูปแบบใดรูปแบบหนึ่ง อาทปิ ระโยชน์เชงิ นโยบาย เชิงพานิชย์ เชิงสาธารณะ หรืออื่นๆ 4. เป็นการบริการวิชาการท่ีสามารถอธิบายกระบวนการหรือวิธีการนาเอาองค์ความรู้ไปใช้ประโยชน์ใน สถานประกอบการหรอื ในชมุ ชน 5. การนาไปใช้ประโยชน์เกิดผลกระทบกับสังคม ชุมชน ท้องถิ่นหรือผู้ประกอบการในด้านการยกระดับ คุณภาพด้านต่างๆ อย่างชัดเจน อาทิ รายได้ โอกาสในการดาเนินชวี ิต สุขภาพตลอดจนผลกระทบด้านส่ิงแวดล้อม ในชุมชน ฯลฯ และ/หรอื มผี ลกระทบในทางบวกในดา้ นตา่ งๆของโรงงาน สถานประกอบการ การเขียนบทความจากงานวิจัยและบริการวิชาการเพื่อตีพิมพ์ใน “ วารสารวิชาการรับใช้สังคม” จะต้อง สอดคล้องกับประกาศ ก.พ.อ. ฉบับที่ 9 ท่ีเกี่ยวกับการเขียนเอกสารวิชาการรับใช้สังคม ซ่ึงมี 7 ประการ คือ สามารถอธิบาย/ชี้แจงในประเดน็ ดังต่อไปน้ี 1. สภาพการณก์ ่อนการเปลย่ี นแปลงท่ีเกิดขึน้ 2. การมีสว่ นรว่ มและการยอมรับของสังคมเป้าหมาย 3. กระบวนการท่ีทาใหเ้ กิดการเปลี่ยนแปลงท่ีดขี น้ึ 4. ความรคู้ วามเชย่ี วชาญท่ีใช้ในการทาใหเ้ กดิ การเปลีย่ นแปลงน้ัน 5. การคาดการณส์ ิ่งที่จะตามมาหลังจากการเปล่ยี นแปลงนั้น 6. การประเมินผลลพั ท์การเปลีย่ นแปลงท่ีเกดิ ขึน้ 7. แนวทางการตดิ ตามและธารงรักษาพัฒนาการทเ่ี กิดขึ้นใหค้ งอยู่ต่อไป วารสารวิชาการรับใช้สังคม มทร.ลา้ นนา 81 ปที ่ี 2 ฉบบั ท่ี 1 มกราคม - มิถนุ ายน 2559

รูปแบบและแนวการเขียนบทความ เขียนบทความภาษาไทยความยาวไม่เกิน 10 หน้ากระดาษ A4 พิมพ์ด้วยตัวอักษร TH Saraban PSK ขนาด 15 พอยต์ อาจมีภาพ ตาราง แผนภมู ิประกอบโดยท้งั หมดตอ้ งอยู่ในข้อจากดั 10 หนา้ ดงั กลา่ ว องคป์ ระกอบของบทความ ช่ือโครงการวิจัย การเขียนช่ือเร่ืองใช้ภาษาไทยถูกต้องตามหลักไวยากรณ์ กระชับสามารถสื่อจุดประสงค์การวิจัย ชัดเจน ในกรณีที่มีภาษาอังกฤษให้ทาเป็นตัวพิมพ์ใหญ่เฉพาะตัวแรกของคานามและคุณศัพท์ เช่น Vaginal Misoprostol in Previous Cesarean Section ท่ีเหลือทาเป็นเล็กหมด รวมทั้ง คากรยิ า คากริยาวิเศษณ์ และคาทีไ่ มใ่ ชเ่ ป็นคานาเชน่ ตัวอยา่ ง ถ้าสงสยั ขอแนะนาใหพ้ ิมพต์ ัวใหญ่ เฉพาะตัวแรกของบรรทัดเท่าน้ัน นอกน้ันทาตัวเล็ก เช่น Vaginal misoprostol in previous cesarean section ไม่แนะนาให้ใช้ตัวสญั ลักษณต์ า่ ง ๆ ในการพมิ พ์ช่อื เรื่อง ช่ือผดู้ าเนินโครงการและผู้รว่ มดาเนนิ โครงการ หนว่ ยงาน บทคดั ยอ่ • ภ า ษ า อั ง ก ฤ ษ ใ ห้ ค ร บ ป ร ะ เ ด็ น Objective , Material and Method, Results, Conclusion เขียน 10 – 15 บรรทัด ไม่มหี ัวขอ้ กไ็ ด้ • ภาษาไทยให้มีข้อความเหมือนภาษาอังกฤษ ความยาวไม่ควรเกิน 300 คา โดยให้สรุป เนอ้ื หาของบทความทัง้ หมดให้เข้าใจทีม่ าของการทาวิจยั วัตถุประสงค์ วิธีดาเนินการวิจยั โดยย่อ ผลการวจิ ยั วิธกี ารนาไปใชป้ ระโยชน์ และไดผ้ ลลัพธ์ อยา่ งไร คาสาคญั Keywords บทนา • ชี้ใหเ้ ห็นความสาคัญของเรื่องท่ที า เขียนให้ส้ัน กระชับ ไม่เกนิ 15- 20 บรรทดั • ค้นควา้ เพ่ิมเตมิ ว่ามีผู้ใดทางานในลักษณะใกล้เคยี งแล้วบ้าง ได้ผลอยา่ งไร • ระบุแนวทางการวิจัย/กระบวนการดาเนินการบริการวิชาการ จุดประสงค์ เขียน เป็นความเรยี งหรือจดั ลาดบั ความสาคญั แล้วจัดเรยี งเป็นหวั ขอ้ (อาจกลา่ วถงึ ข้อ 1. สภาพการณ์กอ่ นการเปล่ยี นแปลงทเี่ กิดข้ึน) วธิ ีดาเนนิ งาน อธิบายวิธีดาเนินโครงการให้เห็นข้ันตอน กระบวนการระบุขอบเขตของการวิจัย วิธีเลือก กลุ่มตัวอย่างให้ชัดเจน ในลักษณะท่ีหากมีผู้อื่นต้องการทาวิจัยในลักษณะเดียวกันสามารถอ่าน 82 RMUTL Journal Socially of Engaged Scholarship Vol. 2 No. 1 January - June 2016

และนาไปปฏิบัติได้ (กล่าวถึงข้อ 2.การมีส่วนร่วมและการยอมรับของสังคมเป้าหมาย 3.กระบวนการที่ทาให้เกิดการเปลี่ยนแปลงท่ีดีขึ้น 4.ความรู้ความเชี่ยวชาญที่ใช้ในการทาให้ เกดิ การเปลย่ี นแปลงนัน้ หรือใช้องค์ความรอู้ ะไรไปทาบ้าง) ผลการดาเนินงาน อธิบายผลท่ีเกิดจากโครงการโดยตรง ไม่มีการแสดงความคิดเห็นในส่วนนี้ อาจมีภาพประกอบ แผนภูมิตาราง (อาจอธิบายถึงข้อ 2.การมีส่วนร่วมและการยอมรับของสังคมเป้าหมาย ข้อ 6.ผลลพั ธ์การเปลีย่ นแปลงท่ีเกิดขนึ้ จากการลงไปดาเนินโครงการ) การนาไปใชป้ ระโยชน์ อธิบายให้เห็นว่าผลงานดังกล่าวได้นาไปใช้ประโยชน์อย่างไร ใครคือผู้ใช้ และมีกระบวนการ ผลักดัน ผลงานดังกล่าวสู่การใช้ประโยชน์ท้ังเชิงนโยบาย เชิงพาณิชย์ และเชิงสาธารณะอย่างไร (อาจอธบิ ายถึงขอ้ 2.การมสี ่วนรว่ มและการยอมรับของสังคมเป้าหมายและข้อ 6.ผลลัพธก์ าร เปล่ียนแปลงท่ีเกิดขึ้นจากการลงไปดาเนนิ โครงการ) อภิปรายผล สรุปและอ้างอิงให้เห็นว่าผลการดาเนินงานดังกล่าวได้องค์ความรู้ใหม่ นวัตกรรมหรือทางเลือก ใหม่ให้แก่พื้นท่ีอย่างไร และอธิบายปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นจากผลการดาเนินงานให้เป็นรูปธรรม รวมท้ังเสนอและการทางานในขั้นต่อไป (อาจอธิบายข้อ 5.การคาดการณ์ส่ิงท่ีจะตามมา หลังจากการเปล่ียนแปลงน้ัน ข้อ 7. แนวทางการติดตามและธารงรักษาพัฒนาการท่ีเกิดขึ้น ใหค้ งอย่ตู ่อไป) บรรณานกุ รม การรวบรวมรายการเอกสารทั้งหมดที่ผ้เู ขยี นไดใ้ ช้อ้างอิงในการเขยี นผลงานนั้น ๆ จัดเรียงรายการ ตามลาดับอักษรชื่อผู้แต่ง ภายใต้หัวข้อ เอกสารอ้างอิง สาหรับผลงานวิชาการภาษาไทยหรือ Reference สาหรับผลงานวิชาการภาษาอังกฤษ โดยใช้รูปแบบการเขียนเอกสารอ้างอิงแบบ APA (American Psychological Association) ตัวอยา่ งการเขียนเอกสารอา้ งอิงมีดังนี้ หนังสือ ชอ่ื ผแู้ ต่ง . ปีทีพ่ ิมพ์ . ชอื่ เรอ่ื ง. (ฉบบั พิมพ์). สถานที่พิมพ์. ผู้จัดพมิ พ์ : ตัวอย่าง พรพิมลตรีโชติ .2542 .ชนกลุ่มน้อยกับรัฐบาลพม่า. กรุงเทพฯสานักงานกองทุนสนับสนุนการ : วจิ ยั . บทความ ชื่อผู้แต่ง .ปีที่พิมพ์(บรรณาธิการ) . ชื่อบทความ . ในช่ือบรรณาธิการ., ช่ือเรื่องที่ฉบับพิมพ์. หนา้ . : สถานท่ีพมิ พ์ (ปรากฏบทความผ้จู ดั พิมพ)์ ตัวอย่าง เสรี ลีลาภัย . 2542. เศรษฐกจิ ชาตนิ ิยมในประเทศกาลังพฒั นาและสถานการณใ์ นประเทศไทย. วารสารวิชาการรบั ใช้สงั คม มทร.ล้านนา 83 ปที ี่ 2 ฉบบั ที่ 1 มกราคม - มถิ นุ ายน 2559

ณรงค์ เพช็ รประเสรฐิ (บรรณาธกิ าร), 1999 จุดเปล่ยี นแห่งยุคสมัย. 90-141. กรงุ เทพฯ: ศูนยศ์ ึกษาเศรษฐศาสตร์ การเมอื ง คณะเศรษฐศาสตร์ จุฬาลงกรณมหาวิทยาลยั . บทความในวารสาร ช่ือผูแ้ ตง่ . ปีท่พี มิ พ์. “ ชื่อบทความ.” ชื่อวารสาร. ปที ี่ (ลาดบั ท่)ี , เลขหน้าทีป่ รากฏบทความ. ตัวอย่าง พุทธชาด โปธิบาล และนานันท์ ตรงดี. 2541. “สถานะของภาษาตากใบในภาษาถิ่น”. วารสาร สงขลานครนิ ทร ฉบบั สงั คมศาสตร์และมนษุ ยศาสตร.์ 4, 2: 167-187. สาระสงั เขปจากฐานข้อมูล CD-Row ชอื่ ผูแ้ ตง่ . ปที พ่ี มิ พ.์ ช่ือบทความ (ซดี ีรอม). ชอื่ วารสาร, ปีที่ (ลาดบั ท่)ี , เลขหน้าท่ปี รากฏบทความ ในวารสาร, สาระสังเขปจาก: ชอื่ ฐานข้อมูลและหมายเลขเอกสารเพื่อการสืบค้น ตวั อยา่ ง Preston, W. 1982. Poetry ideas in teaching literature and writing to foreign student (CD-ROM). TESOL quarterly, 16, 489-502. Abstract from: Dialog File: ERIC Item: EJ274529 วิทยานิพนธ์ ชือ่ ผูแตง่ . ปีท่ีพิมพ์. “ช่ือวิทยานพิ นธ์.” ระดับวทิ ยานิพน์หรอื ปริญญานิพนธ์มหาวทิ ยาลัย. ตัวอยาง เบ็ญจรัช เวชวิรัช. 2541. “การศึกษาปัจจัยท่ีมีผลกระทบต่อมูลค่าการให้สินเชื่อเพ่ือการส่งออก และนาเข้าของสถาบันการเงินไทย.” วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต ภาควิชาเศรษฐศาสตร์บัณฑิตวิทยาลัย มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์. แหลง่ สารสนเทศบนอินเตอรเนต็ ช่ือผูแต่ง. ปีที่พิมพ์. “ช่ือบทความ.” ชื่อวารสาร. ปีที่หรือเล่มท่ี, ฉบับท่ี สืบค้นเม่ือวันท่ี เดือน ปี, จากแหลง่ ทีอ่ ยบู่ นอนิ เตอร์เน็ต ตัวอย่าง Indick,W.2002. “Gender Differences in Moral Judgment: Is Non-Consequential Reasoning a Factor?” Current Research in Social Psychology. 5,2 Retrieved November 11,2002, from http://www.uiowa.edu/grpproc/crisp/ crisp5.2htm การส่งตน้ ฉบับ กองบรรณาธกิ าร “วารสารวชิ าการรับใช้สงั คม มหาวทิ ยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลล้านนา” ส่งอเี มล์ (E-mail) แฟ้มข้อมลู มาที่ [email protected] หรือ ระบบ Online Submission : http://kaewpanya.rmutl.ac.th/cttc/jses/login.php งานคลงั ความรู้ สถาบนั ถ่ายทอดเทคโนโลยีสชู่ มุ ชน ทอ่ี ยู่ 98 หมู่ 8 ตาบลปา่ ป้อง อาเภอดอยสะเก็ด จงั หวดั เชียงใหม่ โทรศัพท์ : 0 5326 6518 ต่อ 1031 โทรสาร : 0 5326 6522 84 RMUTL Journal Socially of Engaged Scholarship Vol. 2 No. 1 January - June 2016