เครื่องสําอางจากน้ำนมควาย (รัชฎาพร ใจมั่น, 2564)

เครื่อ�่ งสำ�ำ อางจาก น้ำ��ำ นมควาย

“ด้ว้ ยคุณุ ประโยชน์ท์ ี่เ�่ ปรีียบดั่ง�่ อาหารผิวิ การนำ�ำ น้ำ��ำ นมควายมาใช้เ้ ป็น็ ส่ว่ นผสมของ ผลิติ ภัณั ฑ์เ์ ครื่อ�่ งสำ�ำ อาง จึงึ เป็น็ อีีกแนวทางที่น�่ ่า่ สนใจ ”ในการสร้า้ งมูลู ค่า่ เพิ่ม�่ ให้ก้ ัับผลิติ ภัณั ฑ์์

คำ�ำ นำ�ำ น้ำำ��นมอุดุ มด้ว้ ยกรดอะมิิโนจำำ�เป็น็ แลคโตส หนัังสืือ “เครื่�องสำ�ำ อางจากน้ำ��ำ นมควาย” ไขมััน กรดแลคติิก วิิตามิินบีี และแร่่ธาตุุ เรีียบเรีียงขึ้�นจากการสืืบค้้นเอกสารงานวิิจััยและ จึงึ เปรียี บเสมือื นดั่่ง� อาหารสำ�ำ หรับั ผิวิ ในการบำ�ำ รุงุ องค์ค์ วามรู้�ที่ไ� ด้จ้ ากการดำ�ำ เนินิ งานบริกิ ารวิชิ าการ ให้ค้ วามชุ่ม�่ ชื้น� นอกจากนี้ม� ีไี บโอตินิ ซึ่ง่� มีสี ่ว่ นช่ว่ ย “โครงการพัฒั นาผลิติ ภัณั ฑ์แ์ ปรรูปู จากน้ำ��ำ นมของ ในการสร้า้ งคอลลาเจนให้ก้ ับั ผิวิ ได้เ้ ป็น็ อย่า่ งดีี จึงึ ศููนย์์พััฒนาโครงการหลวงแม่่ทาเหนืือ จัังหวััด ไม่่ทำ�ำ ให้้เกิิดริ้�วรอยก่่อนวััย และช่่วยชะลอความ เ ชีี ย ง ใ ห ม่่ ” ซึ่� ง ไ ด้้ รับทุุ น ส นัั บ ส นุุ นจา ก แก่ไ่ ด้้ อีกี ทั้ง� กรดแลคติกิ ในน้ำำ�� นมช่ว่ ยในการผลัดั สถาบันั ถ่า่ ยทอดเทคโนโลยีสีู่�ชุมชน มหาวิทิ ยาลัยั เซลล์์ผิิวได้้อย่่างอ่่อนโยน มีีคุุณสมบััติิในการ เทคโนโลยีรี าชมงคลล้า้ นนา ภายใต้โ้ ครงการผลักั ยัับยั้้�งการทำำ�งานของเอนไซม์์ไทโรซิิเนส จึึงช่่วย ดัันผลงานวิชิ าการสู่�การใช้ป้ ระโยชน์ใ์ นพื้้น� ที่่ศ� ูนู ย์์ ลดการผลิิตเม็็ดสีีผิิว ผิิวจึึงกระจ่่างใส น้ำ�ำ�นม โครงการหลวง ประจำ�ำ ปีี 2563 จัดั ทำ�ำ ขึ้น� เพื่อ� เผยแพร่่ ควายมีกี ารบริโิ ภคมากเป็น็ อันั ดับั สองของโลกรอง องค์ค์ วามรู้�เกี่ย� วกับั คุณุ ประโยชน์ด์ ้า้ นสุขุ ภาพและ จากน้ำำ��นมวััว จุุดเด่่นของน้ำ��ำ นมควายด้้าน ความงามของน้ำำ�� นมควาย ตลอดจนแนวทางใน ความงาม คือื มีวี ิติ ามินิ บีรี วมและวิติ ามินิ ซีสี ูงู กว่า่ การแปรรููปน้ำำ��นมควายเป็็นผลิิตภััณฑ์์เครื่�อง น้ำำ�� นมวััวและน้ำ��ำ นมแพะ มีีปริมิ าณวิิตามินิ เอและ สำ�ำ อางด้้วยเทคโนโลยีีการผลิิตที่�ไม่่ซัับซ้้อน และ วิิตามิินอีี กลุ่�มโทโคฟรอล ซึ่่ง� เป็น็ สารต้้านอนุุมูลู อุุปกรณ์์ที่�มีีในครััวเรืือน ผู้�เขีียนหวัังเป็็นอย่่างยิ่�ง อิสิ ระสูงู กว่า่ ในน้ำ��ำ นมวัวั การนำ�ำ น้ำ��ำ นมควายมาใช้้ ว่า่ หนังั สือื เล่ม่ นี้จ� ะเป็น็ ประโยชน์แ์ ละช่ว่ ยสร้า้ งแรง เป็็นส่่วนผสมของผลิิตภััณฑ์์เครื่�องสำ�ำ อางจึึงเป็็น บัันดาลใจให้้กัับผู้้�ที่่�สนใจนำ�ำ ไปพััฒนาต่่อยอด อีกี หนึ่ง� แนวทางที่�น่า่ สนใจในการสร้า้ งมูลู ค่า่ เพิ่ม� เพื่�อสร้้างรายได้้ สร้้างอาชีีพ ให้้เศรษฐกิิจของ ให้ก้ ับั ผลิติ ภััณฑ์์ ชุุมชน สัังคม และประเทศเกิดิ การพัฒั นาต่อ่ ไป อย่า่ งยั่�งยืนื

06 14 (เCครืo่อ�่smงสeำำ�tiอcา)ง (น้Bำำ��uนfมfaคloวาmยilk) สารบัญั

16 29 สบู่่� (Soap) แนวทางการพััฒนา ผลิิตภััณฑ์์เครื่่�องสำ�ำ อาง จากน้ำ��ำ นมควาย 23 อ(ิEิมัmัลuชั่l่�นsion)

เครื �่่องส ำำ�อางจากน้ �ำำ�นมควาย 01 คน้ำ�ว�ำ นายม น้ำ��ำ นมควายมีีการบริิโภคมากเป็็นอัันดัับสอง ของโลกรองจากน้ำ�ำ�นมวััว โดยมีีการผลิิต 12 06 เปอร์์เซ็็นต์์ ของน้ำ��ำ นมที่�ผลิิตทั้�งหมดทั่�วโลก และ ประมาณ 80 เปอร์์เซ็็นต์์ มาจากประเทศอิินเดีีย และปากีีสถาน ซึ่่�งน้ำำ�� นมควายที่ผ� ลิิตได้้นี้�สามารถ นำำ�ไปทำ�ำ ผลิิตภััณฑ์์ได้้หลากหลายชนิิดเช่่น เนย น้ำ��ำ มัันเนยหรือื กีีห์์ และเนยแข็็ง เป็็นต้น้ (Sarfraz et al., 2008) น้ำำ��นม (Milk) คือื ของเหลวสีขี าว ที่�รีดี ได้จ้ ากเต้า้ นมของสััตว์ใ์ ห้น้ ้ำำ��นม เช่น่ วััวควาย แพะ และแกะ ที่ม� ีสี ุขุ ภาพสมบูรู ณ์ห์ ลังั จากสัตั ว์น์ั้น� คลอดลููกแล้ว้ 72 ชั่�วโมง หรือื หลังั จากหมดนมน้ำำ�� เหลืือง (Colostrums) ไม่ว่ ่่าจะผ่า่ นขบวนการผลิิต หรือื ไม่่ ในน้ำำ�� นมจะมีนี ้ำ�ำ� เป็น็ ตัวั ทำำ�ละลายและมีสี าร ต่่าง ๆ ละลายอยู่่� โดยแบ่่งได้้ 3 กลุ่�ม ได้้แก่ไ่ ขมันั จะกระจายตัวั อยู่�ในน้ำ�� ในลักั ษณะอิมิ ัลั ชั่น� (Emulsion) ส่ว่ นโปรตีนี เช่น่ เคซีนี (Casein) อัลั บูมู ินิ (Albumin) และโกลบููลิิน (Globurin) จะละลายอยู่่�ในรููปของ คอลลอยด์์ (Coloid) ส่ว่ นน้ำ�ำ�ตาลแลคโตส กรดอะ มิิโน วิิตามิิน และเกลืือแร่่ต่า่ งๆ ละลายอยู่�ในรูปู สารละลายแท้้ (True solution) (นิธิ ิยิ า, 2541) น้ำ��ำ นม ของสััตว์แ์ ต่่ละชนิิดจะมีอี งค์์ประกอบ เช่น่ ไขมันั โปรตีีน น้ำ�ำ�ตาล แลคโตส เกลืือแร่่ และวิิตามิิน เป็น็ ต้้น ในปริิมาณที่�แตกต่า่ งกััน จึงึ ใช้ค้ ุณุ สมบัตั ินิี้� ในการแยกประเภทน้ำ�ำ� นมของสััตว์์แต่่ละชนิิด ดังั แสดงในตารางที่� 1

ลิน (Globurin) จะละลายอยู่ในรูปของคอลลอยด์ (Colloid) ส่วนน้ำตาลแลคโตส กรดอะมิโน วิตามิน และเกลือแร่ ตา่ งๆ ละลายอยู่ในรูปสารละลายแท้ (True solution) (นิธิยา, 2541) นำ้ นมของสัตวเ์แคตรื่ล่อ�่ ะงชสนำ�ำ ิดอจาะงมจีอางกคน์ป้ำ��ำระนกมอคบวเาชย่น ไขมัน โปรตีน น้ำตาล แลคโตส เกลือแร่ และวิตามิน เป็นต้น ในปริมาณท่ีแตกต่างกัน จึงใช้คุณสมบัตินี้ในการแยก ประเภทน้ำนมของสัตว์แต่ละชนิด ดังแสดงในตารางที่ 1 ตตาารราางงทที่่ี �่11 อองงคค์ป์ ์ปรระะกกออบบทที่่สี่�สำำ�ำ คคัญััญใในนนน้ำำ้�ำ� นนมมคคววาายย นน้ำำ้��ำ นนมมววััวัว นน้ำ้ำำ��นนมมแแพพะะ แแลละะนน้ำ้ำ��ำ นนมมแแกกะะ องค์์ประอกงอคป์บร ะกอ บ น้ำ��ำนน้ำนมม ควาย ววั แพะ โปรตนี (กรัม/ 100 กรัม) 4.5 3.2 3.1 แกะ ไขมัน (กรัม/ 100 กรมั ) 8.0 3.9 3.5 5.4 คาร์โบไฮเดรต (กรัม/ 100 กรัม) 4.9 4.8 4.4 6.0 พลังงาน (กโิ ลแคลอรี, kcal) 110 66 60 5.1 พลงั งาน (กโิ ลจูน, kJ) 463 275 253 95 นำ้ ตาลแลคโตส (กรัม/ 100 กรัม) 4.9 4.8 4.4 396 กรดไขมัน (กรัม/ 100 กรมั ): 5.1 กรดไขมันอม่ิ ตวั 4.2 2.4 2.3 3.8 กรดไขมันไม่อ่ิมตวั เชงิ เด่ียว 1.7 1.1 0.8 กรดไขมันไม่อมิ่ ตัวเชิงซ้อน 0.2 0.1 0.1 1.5 07 คอเลสเตอรอล (มลิ ลกิ รัม/ 100 กรมั ) 8 14 10 0.3 แคลเซียม (IU) 195 120 100 11 170 ที่�มา: Bilal et al. (2006)

เครื �่่องส ำำ�อางจากน้ �ำำ�นมควาย ทีม่ า: Billal et al. (2006) เมื่อพิจารณาระหว่างน้ำนมควายและน้ำนมวัวจะพบว่านอกจากองค์ประกอบท่ีแตกต่างกันแล้ว ลักษณะ ทางกายเมภื่�อาพพิิแจาลระณเคามรีขะอหงวน่่าำ้ งนน้มำ�ำ� คนวมาคยวแาลยะแนล้ำะนนม้ำ��ำวนวั กมแ็วัตัวกจตะพ่างบเวช่่น่านเดอียกวจกาันกอดงังคแ์์ปสดระงใกนอตบทาี่ร่า�แงตทกี่ ต2่่างกัันแล้้ว ตาตลรัากัารษงาทณง่ีทะ2ี่่�ท2ลากังลักษกั าณษยณะภทะาาทพงาแกงลากะยาเภคยภามีพาีขพแอลแงนะล้ำเำ��ะคนเคมมมีขี ีคอขวองานงยนำ้้แำน�ำ�ลนมะมคน้ำคว��ำ าวนยามยแวแัลัวละก็ะน็แนำ้้ตำำ��นกนมตม่วา่ ววังัวัเช่่นเดียี วกันั ดังั แสดงในตารางที่� 2 ลัักษณะ ลกั ษณะ น้ำนำ��้ำนนมมคคววาายย น้ำ��ำนน้ำนมมววััว ความหนาแน่น (Density) ที่ 20 °C, kg/m3 1.02 1.02 ความหนืด (Viscosity), cP 2.04 1.86 ดัชนีการหักเห (Refractive index) 1.35 1.33 ดัชนีการหักเหจำเพาะ (Specific refractive index) 0.206 0.205 แรงตงึ ผิว (Surface tension), dynes/cm 55.40 55.90 ความเปน็ กรด (Acidity), % 0.13 0.15 ความเปน็ กรด-ด่าง (pH) 6.70 6.60 จดุ เยือกแขง็ ตำ่ สุด (Freezing point depression),°C -0.56 -0.57 ขนาดเฉล่ียไขมันนม (Average size of fat globules), pm 5.01 3.85 08 จำนวนไขมนั นม (No. of fat globules), milions/mm3 3.20 2.96 28 82 การทำงานของเอนไซม์ฟอสฟาเทส (Phosphatase activity), units การเรอื งแสงภายใตแ้ สงยวู ี (Fluorescence under UV light) สีเขียวอมเหลอื ง สีฟ้าอ่อน ที่ม� า: Bilal et al. (2006) ทมี่ า: Bนนilมlมaน้นlำ��ำ้ำeเ��ำหtเลหืaอื lลง.ืเือป(็2น็ง0น้0ำ��ำ(6นC)มoคlรั้oง� แsรtกrขuอmงแ)ม่ค่ วาย เริ่ม� ตั้ง� แต่ล่ ูกู ควายคลอดจนถึงึ 5 วันั หลังั คลอด (ประสบ, 2531) นมน้ำ�ำ� เหลืืองของควายจะมีีของแข็็งมากกว่่าน้ำ��ำ นมปกติิ โดยเฉพาะแร่่ธาตุุ ได้้แก่่ แคลเซีียม น2โอสพ5ยรมฟ(แแต้า3่านAลงทงอ1า้n้ำภร้วรส)สเtวาูมฟiหนเbรดงซิคนอลมะoทนทเรีียุ้้มร่ดมอืนำัd�่ ีั��ำมสั็ว3กบั3งน้ำyนัน;เขแ้(รำอ(มหFใAวอลเCนงAหหลคมงำ้ะbคคoO์ือ้นกวลวโถ)์ปิlพติมงืับอo,าึงรขทคแาีวยง1sละ่มวอทช�ติเt9ูกกิ ่าปrงว่สินา7ยอuคค็นยมเเ7บวซmอวสนีิน)ขายีจาร้ำ ท)ด้ยอมยะ้านใังง่ีลงลจนแนรมภะะดูวสชมคลูมมลมิด่วนนารีขิคงุ้ถ้งำงำ้ย้ังึอ��ำ�อมสงึใเยแไเหงนว่กัหปดิรั่าแติ ลตัน้ลใดก งขขืาอืนาใอืรอาขม็งหรงไวิงงห้มอแาขนิแก้ดแท์แังางลขีมบัลเ่ทแก็งร่ระลันล็�ะทก็วูมก่ีนนะงัู้ก3้ว่นำคำห(ลแำ��คFา่นมวอานลAวน มดายกมะาO้ำคยไจยเค(นดว%,มาใ้วเามใ้)1นกื่อรานยช9ปิ่มนผย่หไ7กว่่าตี้หใข7ลนงนต้ังมล)งั สไัันแิรังัจนัข(อดโปั %ะตจมัมาดงังด)ยนกา่ันลนยแคากอะูก้ำเส์ห1ฉนกอ์ปเ์คด1หง์แพจมสรวคงรลาสาัปนใะาป์ ักกือะแนกัปดย้รำลนแะงีตเดาอค้(แคกหย%ใ�รหาาลบลโนอ่ธัง)ลตร์หบะอมน์าาสือ์ เดตีงแมมงื่ทจุอีแนอ�่้ไำ�นผนลด�ำ�3่เถ้วต้แ่าหโึปงิกบน(ลรร%ืร่ อะ5อืตแ)ะดดนีงคยวยีับัละัน(งั Aขนเมซnีอหมแี ียtง(ลนอi้µมวbำนวัง�ำ�ิตติตoคเฟหิาาgdลบมิอมmลyออืินสินอื/;ดเดkฟองีเAgอี อ)(bจปร)ะสัรทละแ่ีชดสล่วลบยะง, นมนำ้ เหลือง 26.6 9.55 7.54 9.59 1.837 นำ้ นมควาย (หลังจาก 1 สปั ดาห)์ 18.9 7.61 4.41 5.55 0.280 ทมี่ าท:ี่ม�FAา:OF(A1O97(71)9แ77ล)ะปแรละะสปบระ(ส25บ3(12)531) นำ้ (Water)

เครื่อ�่ งสำ�ำ อางจากน้ำ��ำ นมควาย น้ำ�ำ� (Water) มากกว่่าน้ำำ��นมวััว ส่่วนน้ำำ��นมวััวมีีเม็็ดไขมัันขนาด 09 น้ำ��ำ เป็็นองค์์ประกอบหลัักของน้ำ�ำ�นม โดยเป็็น 3.5 ไมครอนแม้้ว่่าน้ำำ��นมควายจะมีีไขมัันสููงกว่่า ตััวกลางให้้โปรตีีนและไขมัันกระจายตััวอยู่่� น้ำำ��นมวััว 40–50 เปอร์เ์ ซ็็นต์์ แต่พ่ บว่า่ มีีปริิมาณ ในลัักษณะอีมี ััลซั่�นซนิิด Oil in water emulsion ของคอเรสเตอรอลในน้ำ��ำ นมควายต่ำ��ำ กว่่าน้ำ�ำ�นมวััว อีีกทั้�งทำำ�หน้้าที่่�เป็็นตััวทำำ�ละลายน้ำ��ำ ตาลแลคโตส (Bakhtand Iqbal, 2009) เมื่อ� เปรียี บเทียี บในน้ำ�� นม วิิตามิินที่่�ละลายในน้ำ�ำ� และแร่่ธาตุุในน้ำำ��นม 100 กรัมั พบว่า่ น้ำ��ำ นมควายมีปี ริมิ าณคอเรสเตอรอล ในน้ำ��ำ นมควายมีนี ้ำ�ำ� อยู่่�ประมาณ82–84 เปอร์เ์ ซ็น็ ต์์ เพียี ง 8 มิลิ ลิกิ รัม ในขณะที่น� ้�ำ� นมวัวมีคี อเรสเตอรอล โดยปริิมาณน้ำำ��จะผัันแปรตามสายพัันธุ์์� ช่่วงระยะ 14 มิิลลิกิ รััม (Bilal et al., 2006) การให้น้ ้ำ��ำ นม และฤดูกู าล (FAO, 1977) นอกจากนี้� น้ำ�� นมควายยังั มีสี ่ว่ นประกอบของน้ำ�� น้อ้ ยกว่า่ น้ำ�� นมวัวั โปรตีนี (Protein) เนื่�องจากน้ำำ��นมควายมีีองค์์ประกอบที่่�เป็น็ ของแข็็ง โปรตีนี ในน้ำ��ำ นมควายจะคล้า้ ยกับั น้ำ�ำ�นมวัวั แต่่ ทั้�งหมดมากกว่่าน้ำ�ำ� นมวัวั มีสี ััดส่ว่ นที่่�แตกต่า่ งกััน ในน้ำ�ำ�นมควายมีีเคซีนี ซึ่�ง่ ไขมันั นม (Milk fat/ butter fat) ประกอบด้ว้ ยกรดอะมิโิ นที่่จ� ำำ�เป็น็ (Essentialamino ไขมัันในน้ำ��ำ นมจะรวมตััวกัันเป็็นอนุุภาคเล็็กๆ acid) ถึงึ 22 เปอร์เ์ ซ็น็ ต์์ ซึ่�ง่ สููงกว่่าน้ำำ��นมวัวั โดย เรีียกว่่า “เม็ด็ ไขมััน” (Globule หรือื Fat globule) อายุุของสััตว์์และระยะของการให้้น้ำ��ำ นมจะมีี มีขี นาด 0.5–20 ไมครอน (1 ไมครอน = 1/25,000 อิทิ ธิพิ ลต่อ่ ปริมิ าณกรดอะมิโิ นในเคซีนี ส่ว่ นอัลั บูมู ินิ นิ้�ว) หรืือเฉลี่�ย 3 ไมครอน แต่ล่ ะ Globule จะล้้อม และโกสบููลิินจะมากกว่่าน้ำ�ำ�นมวััวเล็็กน้้อย รอบด้้วยผนัังบางๆ ทำ�ำ หน้้าที่่�ป้้องกัันไขมัันที่่�อยู่่� (FAO, 1977) ภายในและทำำ�ให้้ไขมัันแขวนลอยอยู่่�ได้้ เรีียกว่่า ในน้ำ��ำ นมควายจะพบแล็ค็ ทีนี ินิ (Lactenins) ซึ่ง่� “Milkfatmembrane”(สุวุ รรณา,2530) หรือื “Milk เป็็นโปรตีีนที่่�สามารถยัับยั้้�งการเจริิญเติิบโตของ fat globule membrane” (MFGM) ประกอบไป จุุลิินทรีีย์์มากกว่่าน้ำ��ำ นมวััว แต่่แล็็คทีีนิินจะถููก ด้้วยโปรตีีน ไกลวััวโปรตีีน Sphingolipids ทำ�ำ ลายด้้วยความร้้อนและรงควััตถุุในน้ำำ��ดีี (Bile คอเลสเตอรอล เอนไซม์์ และส่่วนประกอบอื่่�นๆ pigment) และ Biliverdin ซึ่ง�่ เกี่ย� วข้อ้ งกับั การผลิติ กีรี ์์ (Keenan and Patton, 1995) น้ำำ��นมควายมีีเม็ด็ (FAO, 1977) Bakht และ Iqbal (2009) รายงาน ไขมันั ขนาด4.15–4.60 ไมครอน ซึ่ง�่ ใหญ่ก่ ว่า่ น้ำ�ำ�นม ว่่าน้ำ��ำ นมควายมีีโปรตีีนมากกว่่าน้ำ�ำ� นมวััวถึึง 11.5 วััวมาก และมีีปริิมาณไขมัันสููงกว่่าน้ำำ��นมวััว แต่่ เปอร์์เซ็น็ ต์์ ซึ่่ง� มีีประโยชน์์ในการผลิิตโปรตีนี เคซีีน อย่่างไรก็็ตาม ปริิมาณไขมัันของน้ำ�ำ� นมควายจะ และโปรตีนี เวย์์ นอกจากนี้�ยังั พบว่า่ ประสิทิ ธิิภาพ แตกต่่างตามสายพัันธุ์์� เช่่น ควายนมในประเทศ การใช้โ้ ปรตีนี (Protein Efficiency Ratio; PER) ใน อีียิิปต์์มีีขนาดของเม็็ดไขมัันใหญ่่กว่่าควายนมใน น้ำ��ำ นมควายมีีค่่า 2.74 ขณะที่�น้ำ�ำ�นมวััวมีีค่่าเพีียง ประเทศอิินเดีีย (FAO, 1977) 2.49 Olivia et al. (2010) เปรีียบเทียี บขนาดเม็ด็ ไข สารประกอบไนโตรเจน (Nonprotein nitrogen มัันของน้ำ�ำ� นมควายพัันธุ์์�เมดิิเตอเรเนีียน compound) สารประกอบไนโตรเจน ได้้แก่่ (Mediterranean breed) น้ำ�ำ� นมวััวพันั ธุ์์�โฮลสไตน์์ โปรตีีโอส(Proteose) เปปโตน(Peptone) กรดอะมิโิ น (Holstein breed) และน้ำ�ำ�นมวััวพัันธุ์์�บราวน์์สวิิส อิสิ ระ (Freeamino acid) ยููเรียี (Urea) กรดยูรู ิกิ (Brown Swiss breed) พบว่า่ น้ำ�ำ�นมควายมีเี ม็็ดไข (Uric acid) แอมโมเนีีย (Ammonia) และวิติ ามินิ มัันขนาด 5 ไมครอน และมีีกรดไขมัันอิ่่�มตััว บางชนิิด สารประกอบไนโตรเจนในน้ำำ�� นมควาย เหล่่านี้้�มีีขนาดเล็็กมากและมีีปริิมาณน้้อยกว่่าใน น้ำำ�� นมวััว แต่่มีีประโยชน์์สำ�ำ หรัับลููกควาย (FAO, 1977)

เครื �่่องส ำำ�อางจากน้ �ำำ�นมควาย น้ำ�ำ� ตาลแลคโตส (Lactose) น้ำ�ำ� ตาลแลคโตสเป็็นน้ำำ��ตาลโมเลกุุลคู่� (Disaccharide) ซึ่�่งเป็็นสารประกอบประเภทคาร์์โบไฮเดรต ประกอบด้้วยกลูโู คส (Glucose) และกาแล็็คโตส (Galactose) ส่่วนใหญ่่พบได้ใ้ นน้ำำ�� นมของสััตว์เ์ ลี้�ยงลููก ด้้วยนมน้ำำ��นมควายมีีน้ำ�ำ�ตาลแลคโตสเฉลี่ย� 4.9 เปอร์์เซ็น็ ต์์ ซึ่่ง� มากกว่า่ น้ำ�ำ�นมวัวั เล็็กน้้อย (FAO, 1977) วิิตามินิ และแร่่ธาตุุ (Vitamins and mineral) น้ำ�� นมควายมีแี คลเซียี มประมาณ 195 ยูนู ิติ (IU) ในขณะที่น�้ำ�� นมวัวั มีเี พียี ง 120 ยูนู ิติ (IU) (Bilal et al., 2006) โดยแคลเซียี มมีบี ทบาทสำำ�คัญั ในการเกิดิ เคิริ ์ด์ ในกระบวนการผลิติ เนยแข็ง็ นอกจากนี้ย� ังั พบว่า่ น้ำำ�� นมควาย มีีแร่ธ่ าตุุฟอสฟอรััสมากกว่า่ น้ำ��ำ นมวัวั ถึึงสองเท่่า (FAO, 1977) Bakht and Iqbal (2009) รายงานว่า่ เมื่�อ เปรีียบเทียี บปริิมาณแร่ธ่ าตุใุ นน้ำำ��นมควายและน้ำ�ำ� นมวััว พบว่่า น้ำำ�� นมควายมีีแร่่ธาตุแุ คลเซียี ม เหล็็กและ ฟอสฟอรัสั มากกว่่าน้ำ�ำ�นมวััวถึึง 92, 37 และ 118 เปอร์์เซ็น็ ต์์ ตามลำ�ำ ดัับ วิติ ามินิ เอและแคโรทีนี (VitaminAandcarotene) น้ำ�ำ�นมควายมีวี ิติ ามินิ เอสูงู กว่า่ น้ำำ�� นมวัวั เนื่อ� งจาก แคโรทีีนได้้ถููกเปลี่่�ยนไปเป็น็ วิิตามิินเอจนเกืือบหมด ในขณะที่�น้ำ�� นมวััวมีีสีีขาวอมเหลืือง เนื่�องจากยัังคงมีี แคโรทีีนหลงเหลืืออยู่่� (FAO, 1977) วิติ ามินิ บีีรวม (Vitamin B complex) น้ำ�ำ�นมควายมีวี ิิตามิินบีแี ต่ล่ ะชนิดิ มากกว่่าน้ำ�ำ�นมวัวั และน้ำ��ำ นม แพะ (FAO, 1977) วิติ ามินิ ซีีและกรดแอสคอร์บ์ ิิก (Vitamin c and ascorbic acid) น้ำ�ำ�นมควายมีีปริิมาณวิิตามินิ ซีแี ละ กรดแอสคอร์์บิกิ มากกว่า่ น้ำ��ำ นมวัวั นมแพะ และนมมนุุษย์์ (FAO, 1977) โดยปริิมาณวิิตามิินซีีในนมควาย นมวััว นมแพะ และนมมนุุษย์์ มีีประมาณ19.5–39.5, 7.1–7.8, 7.1–9.7 และ 11.3–27 มิิลลิิกรััมต่่อ 010 กิโิ ลกรัมั ตามลำ�ำ ดัับ กรดชิติ ริกิ (Citricacid) มีคี วามสำำ�คัญั กับั แคลเซียี มซึ่ง�่ จำำ�เป็น็ ต่อ่ การจับั ตัวั กันั ของน้ำำ��นม โดยนมควาย มีีปริมิ าณกรดชิิตริิกประมาณ 0.196–0.245 เปอร์เ์ ซ็น็ ต์์ (FAO, 1977) เถ้้า (Ash) ในนมควายมีีเถ้้าประมาณ 0.79 เปอร์์เซ็็นต์์ โดยประกอบไปด้้วยโซเดีียมโพแทสเซีียม คลอรีนี ทองแดง เหล็ก็ และแร่ธ่ าตุอุื่�นๆ (FAO, 1977) เอนไซม์์(Enzymes) เป็น็ สารประกอบที่่ส� ร้า้ งขึ้น� จากเซลล์ข์ องสิ่ง� มีชี ีวี ิติ ทำำ�หน้า้ ที่่เ� ป็น็ ตัวั เร่ง่ ในปฏิกิ ิริ ิยิ า ชีีวเคมีีทำ�ำ ให้้เกิิดการเปลี่่�ยนแปลงทางเคมีีโดยไม่่มีีการเปลี่่�ยนแปลงในเอนไซม์์ ในน้ำ�ำ� นมควายมีีเอนไซม์์ เช่่นเดียี วกัับน้ำ��ำ นมวัวั เช่่น โปรตีเี อส (Protease) คาร์โ์ บไฮเดรต (Carbohydrates) เอสเตอเรส(Esterase) ออกซิเิ ดส/รีดี ัคั เตส (Oxidases/Reductases) และแซนทีีน-ออกซิิเดส (Xanthine oxidase) เป็็นต้้น เอนไซม์์เหล่่านี้้�สามารถถููกทำำ�ลายด้้วยความร้้อนในกระบวนการแปรรููปน้ำำ�� นม (วรรณาและวิิบููลย์์ศัักดิ์�, 2531)

เครื่อ�่ งสำ�ำ อางจากน้ำ��ำ นมควาย ลักั ษณะทางกายภาพ (Physical characteristics) ของน้ำำ�� นมควาย 011 1. สีี (Color) สีีของน้ำ�ำ�นมที่�มองเห็็นเกิิดจากการกระจายแสงของเม็็ดไขมััน เคซีีนไมเซลล์์ แคลเซียี มฟอสเฟต แคโรทีนี และไรโบฟลาวินิ การที่ม� องเห็น็ เป็น็ สีขี าวเนื่อ� งจากการ กระจายแสงกลับั หมดของแสงในช่ว่ งคลื่น� ต่า่ งๆ (วรรณาและวิบิ ูลู ย์ศ์ ักั ดิ์,� 2531) น้ำ��ำ นม ควายมีีสีีขาวที่�สุุดเมื่�อเทีียบกัับน้ำำ�� นมชนิิดอื่�น เนื่�องจากแคโรทีีนในน้ำ��ำ นมควาย ถููกเปลี่่�ยนเป็็นวิิตามินิ เอจนเกือื บหมด (FAO, 1977) 2. ปฏิิกิริ ิยิ ากรดและด่่าง (Acid/ alkaline reaction) โดยเฉลี่ย� แล้ว้ น้ำำ��นมควายมีคี ่า่ ความเป็น็ กรดและด่า่ ง (pH) อยู่่�ในช่ว่ ง 6.60–6.95 โดยเปลี่่�ยนแปลงได้ต้ ามฤดููกาล หรือื วิธิ ีกี ารที่�ใช้้ น้ำ��ำ นมจากควายพันั ธุ์์�อีียิปิ ต์ม์ ีีค่่า pH อยู่่�ในช่่วง 6.25–7.0 ส่่วนน้ำำ��นมจากควายพัันธุ์์�อิติ าลีีมีีค่่า pH อยู่่�ในช่่วง 6.55–6.71 (FAO, 1977) น้ำ�ำ� นมควายพัันธุ์์�มููร่่าห์ม์ ีคี ่า่ pH เฉลี่ย� 6.74 โดยน้ำ��ำ นมควายที่�มีกี าร ปนเปื้้�อนเชื้อ� แบคทีเี รียี ที่�สร้้างกรดแลคติิค (Lactic acid) จะทำำ�ให้ค้ ่า่ pH ลดลง ส่่วน ควายที่�เป็น็ โรคเต้้านมอัักเสบ(Mastitis) จะมีคี ่่า pH สููงขึ้�น ซึ่�่งบางครั้�งสููงกว่่า 7.0 (FAO, 1977) 3. ความถ่่วงจำำ�เพาะ (Specific gravity) ในปริิมาตรที่�เท่่ากัันน้ำ�ำ�นมจะหนัักกว่่าน้ำ�ำ� เนื่�องจากองค์์ประกอบน้ำำ��นมทั้�งหมด ยกเว้้นไขมัันมีีความถ่่วงจำ�ำ เพาะมากกว่่าน้ำ�ำ� โดยปกติิน้ำำ�� นมที่�มีีไขมัันมากจะมีี ความถ่ว่ งจ้า้ เพาะต่ำ��ำ เพราะองค์ป์ ระกอบน้ำ��ำ นมไม่ร่ วมไขมันั จะหนักั กว่า่ น้ำ��ำ (สุวุ รรณา, 2530) ความถ่่วงจำำ�เพาะของน้ำ��ำ นมจะแปรผันั ตรงกัับปริิมาณของส่่วนประกอบที่่เ� ป็น็ ของแข็็งในน้ำ��ำ นม เช่่น ของแข็็งไม่่รวมไขมัันนม และแปรผกผัันกัับปริิมาณไขมััน (วิพิ ิชิ ญ์,์ 2541) ความถ่ว่ งจำำ�เพาะของน้ำ��ำ นมควายโดยเฉลี่ย� จะอยู่่�ในช่ว่ ง1.030–1.032 ส่ว่ นน้ำำ�� นมวััวมีคี ่่าความถ่่วงจำ�ำ เพาะไม่ต่ ่ำ�ำ� กว่่า 1.028 ที่อ� ุุณหภูมู ิิ 20 องศาเซลเซีียส (FAO, 1977) 4. จุดุ เยืือกแข็ง็ (Freezing point) ค่่าจุุดเยืือกแข็็งเป็็นตััวบ่่งชี้�การเติิมน้ำ�ำ� ลงไปในน้ำำ��นม โดยการลดต่ำ�ำ�ลงของ จุุดเยืือกแข็ง็ บ่ง่ บอกถึึงการปลอมปนน้ำ��ำ ลงในน้ำำ��นม จุุดเยือื กแข็็งของน้ำำ��นมขึ้น� อยู่่�กัับ จำ�ำ นวนไอออนหรืือจำ�ำ นวนโมเลกุุลของของแข็็งที่�ละลายอยู่่� โดยเฉพาะอย่่างยิ่� งคลอไรด์แ์ ละน้ำ��ำ ตาลแลคโตส ส่ว่ นสารประกอบโมเลกุลุ ใหญ่่ เช่น่ โปรตีนี ไขมันั และ แคลเซีียมฟอสเฟต ไม่่มีีผลต่่อจุุดเยืือกแข็็ง (วรรณาและวิิบููลย์์ศัักดิ์�, 2531) อยู่่�ในช่่วง -0.544 ถึงึ -0.545 องศาเซลเซีียส (FAO, 1977) 5. การนำำ�ไฟฟ้า้ (Electrical conductivity) การนำำ�ไฟฟ้า้ ขึ้้�นอยู่่�กัับปริมิ าณคลอไรด์ใ์ นน้ำ�ำ�นม ซึ่�ง่ น้ำำ�� นมที่�ได้้จากสัตั ว์์ที่�เป็็นโรค เต้า้ นมอัักเสบจะมีีค่่าการนำ�ำ ไฟฟ้า้ สูงู กว่่าปกติิ ที่อ� ุณุ หภูมู ิิ 30 องศาเซลเซียี ส พบว่า่ นมควาย นมวัวั และนมแพะ มีีค่่าการนำ�ำ ไฟฟ้้า 3.68, 4.70 และ 6.97 มิลิ ลิิโมห์์ ต่่อเซนติิเมตร (MiliMhos/cm) ตามลำำ�ดัับ (FAO, 1977)

เครื �่่องส ำำ�อางจากน้ �ำำ�นมควายประโยชน์์ของน้ำ�ำ�นมควาย 1. เมื่อ� เปรียี บเทียี บนมควายและนมวัวั ในปริมิ าณที่เ� ท่า่ กันั จะพบว่า่ นมควายมีปี ริมิ าณคอเลสเตอรอล ต่ำ�� กว่า่ นมวัวั แม้ว้ ่า่ นมควายจะมีปี ริมิ าณไขมันั สูงู กว่า่ ก็ต็ าม ด้ว้ ยเหตุนุี้จ� ึงึ ทำ�ำ ให้น้ มควายได้ร้ ับั ความนิยิ มสูงู ในตลาดกลุ่�มผู้้�บริโิ ภคที่ร� ัักสุขุ ภาพ 2. นมควายมีีปริิมาณแร่่ธาตุุแคลเซีียม เหล็็ก และฟอสฟอรัสั สููงกว่า่ น้ำ��ำ นมวัวั 3. นมควายมีปี ริิมาณวิิตามินิ เอและวิิตามินิ อีี กลุ่�มโทวัวั ฟรอล ซึ่ง�่ เป็็นสารต้้านอนุมุ ููลอิิสระสูงู 4. นมควายเป็น็ อาหารที่ม� ีปี ระโยชน์ต์ ่อ่ สุขุ ภาพ เนื่อ� งจากนมควายมีปี ริมิ าณสาร Bioprotective เช่น่ Immunoglobulin, Lactoferrin, Lysozyme, Lactoperoxidase และ Bifidogenic เหมาะสำำ�หรับั เตรียี ม เป็็นอาหารเสริมิ หรืืออาหารเพื่อ� สุขุ ภาพ 5. น้ำำ��นมควายสามารถนำำ�ไปทำำ�ผลิิตภััณฑ์์ได้้หลากหลาย โดยอาศััยพื้�นฐานจากการที่�นมควายมีี ปริมิ าณไขมัันและของแข็ง็ ไม่่รวมไขมัันสููง จึึงใช้ใ้ นการทำำ�ผลิิตภัณั ฑ์์ปริิมาณน้อ้ ย เช่น่ เนย น้ำ��ำ มัันเนย หรืือเนยแข็ง็ และโยเกิิร์์ต เป็็นต้้น ในกระบวนการทำ�ำ เนยแข็ง็ 1 กิิโลกรัมั จะใช้น้ มควายเพีียง 5 กิโิ ลกรััม ในขณะที่ใ� ช้้นมวััวถึึง 8 กิโิ ลกรััม หรืือกระบวนการทำ�ำ เนย 1 กิิโลกรัมั จะใช้น้ มควายเพียี ง 10 กิโิ ลกรััม ในขณะที่ใ� ช้้นมวััวถึึง 14 กิิโลกรัมั นอกจากนี้�เนยแข็ง็ ที่ไ� ด้จ้ ากนมควายถืือว่า่ เป็น็ เนยแข็ง็ ที่�มีีคุุณภาพสููง นิยิ มบริโิ ภคกันั ในหลายประเทศ เนื่อ� งจากมีคี วามเหนียี วหนึบึ มีชีื่อ� เรียี กต่า่ งกันั ออกไป เช่น่ “Mozzarela” หรืือ “Ricotta” ในอิิตาลีี “Gemir” ในอิิรััก “Pecorino” ในบััลกาเรีีย และ “Salty cheese” ในอีียิปิ ต์์ เป็็นต้้น 012

เครื่อ�่ งสำ�ำ อางจากน้ำ��ำ นมควาย ประโยชน์์ของน้ำ�ำ�นมต่่อผิิวพรรณ 013 1. ผิวิ นุ่่ม� น่่าสััมผััส น้ำ��ำ นมมีีประโยชน์์ในด้้านการบำำ�รุุงผิิวพรรณให้้เนีียนนุ่่�มและคงความชุ่่�มชื้�น เนื่�องจาก มีโี ปรตีนี และกรดอะมิโิ นซึ่ง่� ร่า่ งกายสังั เคราะห์เ์ องไม่ไ่ ด้้ ที่ส� ามารถซ่อ่ มแซมส่ว่ นที่่ส� ึกึ หรอ และ ทำ�ำ ให้้ร่า่ งกายเสริิมสร้้างกล้า้ มเนื้อ� ของผิวิ หนัังได้้เป็น็ อย่า่ งดีี 2. ช่่วยปรับั ผิิวให้้ขาวกระจ่่างใส น้ำำ�� นมมีีกรดแลคติกิ ที่�มีีส่่วนช่่วยในการปรับั สภาพผิวิ ให้้ดููขาวกระจ่า่ งใสได้้เป็็นอย่า่ งดีี 3. ช่่วยทำำ�ความสะอาดรูขู ุุมขน น้ำ�ำ� นมสามารถทำำ�ความสะอาดผิิวได้ล้ ึึกลงไปจนถึึงชั้�นผิิวชั้น� ใน 4. ลดการเกิิดริ้�วรอย ในน้ำ��ำ นมมีสี ารตัวั หนึ่�งที่�เรียี กว่่า “ไบโอติิน” ซึ่่ง� มีีส่ว่ นช่ว่ ยในการสร้า้ งคอลลาเจนให้้กับั ผิวิ ได้้เป็็นอย่า่ งดีี จึึงไม่ท่ ำำ�ให้้เกิิดริ้�วรอยก่อ่ นวััยและช่่วยชะลอความแก่ไ่ ด้้ 5. ช่ว่ ยกระชัับรููขุุมขน น้ำ��ำ นมมีสี ่ว่ นช่ว่ ยในการกระชับั รูขู ุมุ ขน เหมาะกับั คนที่่ม� ีรี ูขู ุมุ ขนกว้า้ ง ซึ่ง่� นอกจากจะช่ว่ ย กระชับั ให้้รูขู ุมุ ขนดููเล็็กลงแล้ว้ ยังั ช่่วยลดการเกิดิ สิิว

เครื �่่องส ำำ�อางจากน้ �ำำ�นมควาย 02(เCครืo่s�อ่ mงสeำt�ำ iอc)าง เครื่�องสํําอาง หมายถึึง วััตถุทุี่ม�ุ่�งหมายสำำ�หรับั ใชทา ถูู นวด โรย พน หยอด ใส่ อบหรือื กระทำำ�ด้ว้ ย วิิธีีอื่�นใดต่่อส่่วนหนึ่�งส่วนใดของร่่างกาย เพื่�อความสวยงาม หรืือส่งเสริิมให้เกิิดความสวยงาม รวมถึึง เครื่อ� งประทินิ ผิวิ ต่า่ งๆ แต่ไ่ ม่ร่ วมเครื่อ� งประดับั และเครื่อ� งตกแต่ง่ ตัวั ซึ่ง�่ เป็น็ อุปุ กรณ์ภ์ ายนอกร่า่ งกาย โดย มีจี ุดุ มุ่�งหมาย ใชเพื่อ� ความสะอาด ความสวยงาม เพื่อ� สุขุ อนามัยั ที่ด� ีี ไม่ม่ ีผี ลตอโครงสร้า้ งหรือื การกระทำ�ำ หนาที่่�ใด ๆ ของร่่างกาย ประเภทของเครื่อ�่ งสำ�ำ อาง เครื่อ� งสํําอางสามารถแบ่่งเป็น็ ประเภทใหญ่่ๆ ได้้ 2 ประเภท คือื 014 1. เครื่่อ� งสํําอางที่่�ไม่่ได้้ใชแต่่งสีีของผิิว เครื่�องสํําอางประเภทนี้้� ใชสำ�ำ หรัับการทำ�ำ ความสะอาดผิิวหนััง หรืือใชเพื่�อปองกัันผิิวหนัังไม่่ให้เกิิด อันั ตรายจากสิ่ง� แวดลอม เครื่อ� งสํําอางประเภทนี้้� ได้แ้ ก่่ สบูู่ แชมพูู ครีมี ล้า้ งหนา ครีมี กันั ผิวิ แตก น้ำ��ำ ยา ชวยกระชัับผิวิ ใหตึึง เป็็นต้้น 2. เครื่่�องสํําอางที่�่ใชแต่่งสีีของผิิว เครื่�องสํําอางประเภทนี้้� ใชสำ�ำ หรัับการแต่่งสีีของผิิวใหมีีสีีสดสวยขึ้�นจากผิิวธรรมชาติิที่�เป็็นอยู่่� เชน แป้ง้ แต่่งผิวิ หนา ลิิปสติกิ รูชู เป็็นตน ถ้้าแบ่่งเครื่อ� งสำ�ำ อางตามมาตรฐานผลิิตภัณั ฑ์อ์ ุตุ สาหกรรมเครื่อ� ง สํําอาง กระทรวงอุุตสาหกรรม ที่� มอก. 152–2518 จะสามารถแบ่่งเครื่�องสำำ�อางได้้เป็็น 6 ประเภท ดัังนี้ค� ืือ 2.1 เครื่อ� งสํําอางสำำ�หรัับผม (Hair cosmetics) ได้แ้ ก่่ แชมพูู (Shampoos) น้ำำ��ยาโกรกผม (Hair rinses) น้ำ�ำ� ยาจับั ลอนผม (Wave sets) น้ำำ��ยาดััดผม (Hair permanent waving) สิ่�งปรุงุ เพื่�อใช้ก้ ำำ�จัดั รังั แค (Antidandruff) สิ่ง� ปรุุงแต่ง่ สีขี องเส้้นผมและขน (Hair coloring) สิ่�งปรุุงปรับั สภาพเส้น้ ผม (Hair conditioners) สิ่ง� ปรุงุ แต่ง่ ทรงผม (Hair dressing or hair grooming) 2.2 เครื่�องสำ�ำ อางแอโรซอล (Aerosol cosmetics) 2.3 เครื่อ� งสำ�ำ อางสำ�ำ หรับั ใบหน้า้ (Face cosmetics) ได้แ้ ก่่ ครีมี และโลชั่น� ล้า้ งหน้า้ (Cleansing cream and lotions) สิ่ง� ปรุุงสมานผิิวและสิ่�งปรุงุ ทำำ�ให้้ผิิวสดชื่น� (Astringent preparations and skin fresheners) สิ่�งปรุุงรองพื้�น (Foundation preparations) สิ่ง� ปรุงุ ผััดหน้้า (Face powders) สิ่�งปรุุงแต่่ง ตา (Eye make-up preparations) รู้�ช (Rouges) ลิิปสติกิ (Lipsticks) อิโิ มลเลีียนต์์ (Emolients)

2.4 เครื่อ� งสำ�ำ อางสำำ�หรับั ลำำ�ตัวั (Body เครื่อ�่ งสำ�ำ อางจากน้ำ��ำ นมควาย cosmetics) ได้แ้ ก่่ ครีมี และโลชั่น� ทาผิวิ (Emolient creams and lotions) ครีมี และโลชั่น� ทามือื และทา 015 ตัวั (Hand, body creams and lotions) สิ่ง� ปรุงุ ป้้องกัันแดดและแต่่งกัันผิิวคล้ำำ�� (Sun tan preparations) น้ำ��ำ ยาทาเล็็บและล้้างเล็็บ (Nail lacquers and removers) สิ่�งปรุุงระงัับเหงื่อ� และ กลิ่น� ตััว (Antiperspirants and deodorants) 2.5 เครื่�องหอม (Fragrances) ได้้แก่่ น้ำ��ำ หอม (Alcoholic fragrances) ครีีมหอมและ เครื่�องหอมชนิิดแข็็ง (Emulsified and solid fragrances) 2.6 เบ็็ดเตล็็ด (Miscellaneous cosmetics) ได้แ้ ก่่ สิ่ง� ปรุงุ สำ�ำ หรับั การโกน(Shaving preparations) สบู่่�สำำ�หรัับการโกน (Shaving soaps) ครีีมสำำ�หรัับการโกน (Shaving creams) สิ่�งปรุุงสำ�ำ หรัับใช้้ก่่อนการโกน (pre-shave preparations) สิ่�งปรุุงสำ�ำ หรัับใช้้หลัังการโกน (After-shave preparations) สิ่�งปรุุงที่ท� ำำ�ให้ส้ ีผี ิวิ จางและฟอกสีผี ิวิ (Skinlightenersandbleaching preparations) สิ่�งปรุุงผสมน้ำ��ำ อาบ (Bath preparations) ฝุ่่�นโรยตััว (Dusting powders) สิ่�งปรุุงทำ�ำ ให้ข้ นร่ว่ ง (Depilatories)

เครื �่่องส ำำ�อางจากน้ �ำำ�นมควาย สบู่�เป็น็ สิ่่ง� ที่ใ� ช้ส้ ำำ�หรับั การทำ�ำ ความสะอาด ช่ว่ ย ขจัดั คราบสกปรก ในอดีตี ใช้ซ้ ักั ผ้้า ล้้างจาน และ 016 สบู่�่ ถูตู ัวั ปัจั จุบุ ันั นิยิ มใช้เ้ ป็น็ ผลิติ ภัณั ฑ์ท์ ำำ�ความสะอาด ร่า่ งกายเพียี งอย่า่ งเดียี ว สบู่�ได้จ้ ากการเกิดิ ปฏิกิ ิริ ิยิ า 03(Soap) ระหว่า่ งด่า่ ง(Sodium,potassium หรือื Ammonium hydroxide) กับั กรดไขมันั (Fatty acid) ของน้ำ��ำ มันั หรืือไขมัันจากพืืชหรืือสััตว์์ เรีียกปฏิิกิิริิยา “Saponification” ผลการเกิิดปฏิกิ ิริ ิยิ าได้ส้ บู่� คืือ เกลือื Sodium เกลือื Potassium เกลือื ammonium หรือื เกลือื Amine ของ Fattyacid ของน้ำ��ำ มันั หรือื ไขมัันจากพืืชหรืือสััตว์์ และกลีีเซอรีีน สบู่�เมื่�อ ละลายน้ำ��ำ จะเกิิดฟองลื่�น สบู่�ใช้้สำำ�หรัับขจััดสิ่�ง สกปรกออกจากผิิวหนััง อาจมีีการเติิมสารอื่�น ๆ เช่น่ สารระงับั เชื้อ� สมุนุ ไพร สารที่�มีปี ระสิทิ ธิภิ าพ ในการระงัับเชื้�ออื่่�น ๆ วิิตามิิน สารประเทืืองผิิว ซึ่�่งเป็็นกรดไขมััน หรืือสารให้้ความชุ่่�มชื้�นอย่่างใด อย่่างหนึ่�ง หรืือหลายอย่่างรวมกััน เช่่น Cocoa butter, น้ำ��ำ มันั แร่่, กลีเี ซอรีนี , Sorbitol, Propylene glycol เป็็นต้้น สบู่�เด็็กจะมีีปริิมาณไฮดรอกไซด์์ อิิสระต่ำำ�� เหมาะสำ�ำ หรับั ผิิวของเด็็ก ตามมาตรฐานผลิิตภััณฑ์์อุุตสาหกรรม มอก. 29–2545 เรื่อ� ง สบู่�ถูตัวั กำ�ำ หนดว่่าส่ว่ นประกอบ ส่่วนใหญ่่ของสบู่่�ถููตััว คืือ ไขมััน โดยกำำ�หนด ปริิมาณไม่น่ ้อ้ ยกว่า่ 76.5 %w/w ไฮดรอกไซด์อ์ ิสิ ระ กำ�ำ หนดไม่เ่ กิิน 0.05 %w/w ยกเว้้นสบู่�เด็ก็ และสบู่� สัังเคราะห์์ มีไี ด้้ไม่่เกินิ 0.01 เปอร์เ์ ซ็็นต์์ โดยทั่�วไป ความเป็็นกรด-ด่่าง ของสบู่่�ถูตััวจะอยู่่�ในช่่วง 9 ถึงึ 10 ยกเว้น้ สบู่่�บางสูตู รที่ม� ีสี ารให้ค้ วามชุ่ม�่ ชื้น� เป็น็ ส่ว่ นประกอบในปริมิ าณสูงู จะมีคี ่า่ ความเป็น็ กรด-ด่า่ ง ไม่่เกิิน 7 สบู่�ถูตััวใช้้เพื่�อทำ�ำ ความสะอาดร่่างกาย เป็็นผลิิตภััณฑ์์ที่�ใช้้แล้้วล้้างออก จััดเป็็นเครื่�อง สำำ�อางทั่ �วไปตามประกาศกระทรวงสาธารณะสุุข ฉบับั ที่่� 4 (พ.ศ. 2535) ออกตามความในพระราช บัญั ญััติเิ ครื่�องสำ�ำ อาง พ.ศ. 2535 เรื่�อง กำำ�หนดชื่�อ ประเภท ชนิิด หรืือลัักษณะเครื่�องสำำ�อาง

เครื่อ�่ งสำ�ำ อางจากน้ำ��ำ นมควาย ที่�มีีการควบคุุมฉลากและประกาศคณะกรรมการเครื่�องสำำ�อาง ฉบัับที่่� 1 (พ.ศ. 2536) เรื่�องฉลากของ 017 เครื่�องสำำ�อางกำ�ำ หนดว่่า ฉลากของเครื่�องสำ�ำ อางทั่�วไปอย่่างน้้อยต้้องระบุุชื่�อเครื่�องสำ�ำ อางประเภท ชื่อ� ส่ว่ นประกอบสำำ�คััญ ชื่�อและที่ต�ั้ง� ของผลิิต/นำำ�เข้า้ วัันเดือื นปีทีี่�ผลิติ วิธิ ีีใช้เ้ ครื่�องสำ�ำ อาง ปริิมาณสุทุ ธิิ และคำ�ำ เตืือนเกี่�ยวกัับอัันตรายที่�อาจเกิิดขึ้�นต่่ออนามััยของบุุคคล (ถ้้ามีี) ซึ่่�งผู้้�บริิโภคควรอ่่านฉลากและ ปฏิิบััติิตามวิิธีีใช้้และคำำ�เตืือนเพื่อ� ความปลอดภััย สบู่�ในปััจจุบุ ันั ในท้้องตลาดเป็็นสารซัักฟอก ซึ่่ง� เกิิดจาก เคมีีสัังเคราะห์์สำ�ำ หรับั สบู่�สังเคราะห์จ์ ะอยู่�ในรูปู ของสบู่่�ผงหรือื สบู่�เหลว และมีสี ารลดแรงตึงึ ผิวิ ทั้ง� ชนิดิ Anionic, Cationic,Non-ionic และ Amphoteric ซึ่่�งอาจทำำ�ให้้ระคายเคืืองและแพ้้ได้้ สบู่่�มีีหลายชนิิด ได้้แก่่ สบู่�ถูตัวั ทั่ว� ไปสบู่�ซักล้า้ ง สบู่�ที่�เติิมสารระงับั เชื้�อ สบู่่�ประเทือื งผิิว สบู่�เด็ก็ สบู่�สังเคราะห์์ และสบู่่�ประเภท อื่น� ๆ เช่่น สบู่�ยา สบู่�คาร์์บอลิกิ สบู่�ซักล้า้ ง สบู่�เหลว เป็น็ ต้น้

เครื �่่องส ำำ�อางจากน้ �ำำ�นมควาย ประเภทของผลิติ ภััณฑ์ส์ บู่่� ส่่วนประกอบที่ส�่ ำำ�คััญของผลิติ ภัณั ฑ์ส์ บู่่� ผลิติ ภัณั ฑ์ส์ บู่�ที่จ� ำำ�หน่า่ ยในท้อ้ งตลาดแบ่ง่ ตาม 1. ไขมัันและน้ำ��ำ มัันจากพืืชหรืือสััตว์์ เช่่น ลักั ษณะของผลิิตภััณฑ์์เป็็น 2 ลักั ษณะ คืือ สบู่�ก้อน น้ำ�ำ�มัันปาล์ม์ น้ำำ�� มัันมะพร้า้ ว (Barsoaps) ลักั ษณะที่ด� ีคี ือื เป็น็ ก้อ้ น ไม่ม่ ีสีิ่ง� แปลก 2. ด่่าง (Alkali) เป็็นตััวทำ�ำ ปฏิิกิิริิยากัับกรด ปลอมที่�ไม่่ได้้เป็็นสารประกอบของผลิิตภัณั ฑ์์ และ ไขมัันและส่่วนประกอบอื่่�นๆ ทำ�ำ ให้้สารลดแรงตึึง สบู่�เหลว (Liquid soaps) ลัักษณะที่ด� ีีคืือเป็็นเนื้อ� ผิิวและสารลดความกระด้้างของน้ำ��ำ ทำำ�งานมีี เดีียวไม่่แยกชั้ �น ประสิิทธิิภาพยิ่�งขึ้�น ที่�นิิยมใช้้มีี 2 ชนิิด คืือ สบู่่�สามารถแบ่่งตามลัักษณะการใช้้เป็็น 3 โซเดียี มไฮดรอกไซด์์ และโพแทสเซียี มไฮดรอกไซด์์ ประเภท คือื 3. สารลดความกระด้้างของน้ำำ�� (Builders) 1. สบู่�หอมถนอมผิวิ มีสี ่ว่ นผสมของสาร ใช้้ลดความกระด้า้ งของน้ำำ�� เพื่�อเพิ่�มความสามารถ บำ�ำ รุงุ ผิวิ สารให้ค้ วามชุ่ม�่ ชื้น� (Moisturizer) สารช่ว่ ย ในการทำำ�ความสะอาด และป้้องกัันการเสื่�อมของ ในการทำ�ำ ความสะอาด และวิิตามิินต่่างๆ ที่�ช่่วย ผลิิตภัณั ฑ์์ เช่่น สีี กลิ่น� เป็็นต้น้ บำ�ำ รุุงผิวิ พรรณ 4. สารลดแรงตึึงผิิวสัังเคราะห์์ (Synthetic 2. สบู่่�อนามัยั มีสี ่่วนผสมของสารที่ใ� ช้้ surfactants) บางชนิิดไม่่สามารถย่่อยสลายทาง ระงับั เชื้อ� และกลิ่น� ใช้ท้ ำ�ำ ความสะอาดผิวิ กาย ชำ�ำ ระ ชีีวภาพได้้ ทำ�ำ ให้้เกิิดการตกค้้างและสะสมใน ล้า้ งสิ่ง� สกปรกและแบคทีเี รียี ซึ่ง�่ เป็น็ สาเหตุหุ นึ่ง� ของ สิ่�งแวดล้อ้ ม กลิ่น� กาย 5. สารปรัับสภาพ (Conditioners) เพื่�อให้้เกิิด 3. สบู่�เด็็ก จะมีีส่ว่ นประกอบสำ�ำ คัญั ที่่� ความชุ่ม�่ ชื้น� และเกิดิ ความระคายเคือื งต่อ่ ผิวิ น้อ้ ยลง 018 เหมาะสำ�ำ หรัับผิวิ ที่�ละเอียี ดและบอบบางของเด็็ก เช่่น ลาโนลิิน และโคลด์ค์ รีีม สบู่่�เหลวสามารถแบ่่งตามส่่วนประกอบได้้เป็็น 6. สีี ซึ่�่งจะต้้องเป็็นสีีตามพระราชบััญญััติิ 3 ประเภท คือื เครื่อ� งสำ�ำ อาง พ.ศ.2535 เช่น่ คลอโรฟิลิ ด์์ ชินิ นาบาร์์ 1. สบู่�เหลวแท้้ หมายถึงึ สบู่�เหลวที่ม� ีี อััลตรามารีนี กรีนี เป็็นต้น้ เกลือื โซเดียี ม เกลือื โพแทสเซียี ม เกลือื แอมโมเนียี ม 7. สารต้้านจุลุ ิินทรียี ์์ (Antimicrobial agents) หรือื เกลือื แอมีนี ของกรดไขมันั ของน้ำ�� มันั หรือื ไขมันั ทำำ�หน้า้ ที่่ฆ� ่า่ และยับั ยั้้ง� การเจริญิ เติบิ โตของจุลุ ินิ ทรียี ์์ จากพืืชหรืือสัตั ว์์เป็็นองค์ป์ ระกอบ ที่ท� ำำ�ให้เ้ กิดิ เชื้�อโรคและกลิ่�น 2. สบู่�เหลวผสม หมายถึงึ สบู่�เหลวที่�มีี 8. หัวั น้ำ��ำ หอม (Fragrances) ทำ�ำ หน้้าที่่�ปกปิิด สบู่�แท้ก้ ัับสารลดแรงตึงึ ผิิวสัังเคราะห์ผ์ สมอยู่่�ด้ว้ ย กลิ่�นของส่่วนประกอบต่า่ งๆ และให้้กลิ่น� หอม 3.สบู่�เหลวสังั เคราะห์์ หมายถึงึ สบู่�เหลว ที่ �มีีสารลดแรงตึึงผิิวสัังเคราะห์์เป็็นองค์์ประกอบ สำำ�คััญ

เครื่อ�่ งสำ�ำ อางจากน้ำ��ำ นมควาย ส่ว่ นผสมที่่ใ� ช้ใ้ นการผลิิตสบู่่เ� หลว 1. สารลดแรงตึงึ ผิวิ ปฐมภููมิิ (Primary surfactants) สารลดแรงตึึงผิิวหลักั ได้้แก่่ สารซักั ฟอก (Detergents) ซึ่ง�่ ทำำ�หน้้าที่่�ทำำ�ความสะอาดผิิวหนััง สาร ซักั ฟอกที่ใ� ช้เ้ ป็น็ สารหลัักในสูตู รสบู่�เหลว ความเข้ม้ ข้น้ อยู่่�ในช่ว่ งประมาณ 12–25 เปอร์์เซ็น็ ต์์ ขึ้�นกัับชนิิด ของสบู่�เหลว ซึ่�่งมีีหลายชนิิดแต่่ละชนิิดมีีคุุณสมบััติิเหมาะสมต่่างๆ กัันไป แต่่ไม่่มีีสารใดมีีคุุณสมบััติิ สมบููรณ์ท์ั้ง� หมดจึึงอาจใส่ส่ ารชำ�ำ ระล้้างหลายชนิดิ รวมกันั (สำำ�นัักงานคณะกรรมการอาหารและยา, 2543) มีดี ัังนี้� 1.1 สารซักั ฟอกประจุุลบ (Anionic detergents) สารซัักฟอกประจุุลบในกลุ่�มนี้�เป็็นที่่�นิิยมนำำ�มาใช้้ในการผลิิตสบู่�เหลวมากที่�สุุด เนื่�องจากมีี อำ�ำ นาจในการชำำ�ระล้า้ งดีี เกิดิ ฟองมากแม้ใ้ นน้ำ�ำ� กระด้้าง ไม่่หืืน และล้้างออกง่่าย แต่่มีีข้อ้ เสีียคือื ค่่อนข้้าง ระคายเคืืองต่่อตา (ร่่าเริิง และรุ่�งรััตน์์, 2533) สารซัักฟอกประจุุลบที่่�นิิยมนำ�ำ มาใช้้ (พิิมพร, 2534) แบ่ง่ เป็น็ กลุ่�ม ดัังนี้� 1.1.1 Alkyl sulfate (Fatty alcohol sulfate) สารกลุ่ �มโพนี้แส� ัทงั สเคเซรีาียะมห์์ขหึ้�นรืือเพอื่ัอ�ัลใคช้า้แโทนนลาสมบูี่�ีนใ(นAกlkาaรnเตoรlีaยี mมสinบูe่�เ)หสล่่ววนมีีสูRตู รคหือื ลักัส่ค่วืนือที่่Rไ� -ม่Oล่ -ะSลOา3ยนM้ำ�ำ�+ โดย M คืือ โซเดียี ม ของ Fatty alcohol ซึ่�ง่ มีีคาร์์บอน 10-18 อะตอม เกิิดจากการรีดี ิิวซ์ก์ รดไขมันั เป็็นแอลกอฮออล์์ แล้้วเติิม กลุ่�มซัลั เฟต (Sulfation) ด้ว้ ยซัลั เฟอร์ไ์ ตรออกไซด์์ (Sulfer trioxide) กรดไขมันั ที่่น� ิยิ มใช้ม้ ักั มีี C12 (Lauryl) C14 (Myristyl) และ C16 (Palmitly) ผสมกััน เพราะทำ�ำ ให้เ้ กิดิ ฟองดีี แม้้ในน้ำ�ำ�กระด้า้ ง ล้า้ งออกได้ง้ ่่าย แต่ส่ ารนี้ม� ีขี ้อ้ เสียี คือื ขจัดั ไขมันั ของผิวิ ออกมากเกินิ ไป และถ้า้ ใช้ใ้ นความเข้ม้ ข้น้ มากกว่า่ ร้อ้ ยละ 5 อาจทำำ� 019 อันั ตรายต่่อม่า่ นตาและกระจกตาได้้ นอกจากนี้�ที่�ความเป็น็ กรด-ด่่างต่ำ�ำ� (น้้อยกว่่า 6.5) อาจจะทำ�ำ ให้้เกิดิ ไฮโดรไลซีีส (Hydrolysis) ทำำ�ให้ส้ บู่�เหลวเริ่ม� ขุ่่�น (Paste liquid soap) การเติมิ เกลือื โซเดียี มคลอไรด์ท์ ำ�ำ ให้้ ความหนืดื เพิ่�มขึ้น� ได้้ แต่่ถ้้าเติมิ มากเกินิ ไปจะทำ�ำ ให้้สบู่�เหลวขุ่่�น ตััวอย่่างของสารกลุ่�มนี้� ได้แ้ ก่่ Sodium lauryl sulfate (TEXAPON K 12) และ Ammonium lauryl sulfate (TEXAPON A 400) (นครและปิ่น� พงศ์,์ 2531) 1.1.2 Alkyl ether sulfate (Alkyl polyethylene glycol sulfate) สารในกลุ่�มนี้�สังั เคราะห์ข์ึ้�นเพื่�อแก้ไ้ ขข้้อเสีียในการละลายของอัลั คิซิ ััลเฟต จึงึ ละลายน้ำ��ำ ได้ด้ ีี กโดว่ย่าที่ม�ีีฤMทธิ์ค์�อื่อื ่อโนซกเดวี่ยี่ามแลโะพทแนทตส่อ่เซคีียวมามแเปอ็มน็ กโมรเดนี-ยีเบมสหไรดื้อื ก้อัว้ลั า้ คงกาโว่นา่ ลมาีมสี ูีตูีนรหตัลวัักั Rคือื คืRือOแข(นCทีH่่�ไ2-ม่Cล่ Hะ2ลOา)ยnน-้ำS�ำ�Oข3อMง กรดไขมัันที่่ม� ีี C10-16 อะตอม และ n คืือ 2 หรืือ 3 โดยมีีการเพิ่�มกลุ่�มของเอทิิลลีนี ออกไซด์์ (Ethylene oxide group) ลงในสููตร ทำ�ำ ให้้สารกลุ่�มนี้�มีีสมบััติิการละลายน้ำ��ำ ดีีขึ้�น ฟองมาก แต่่ฟองเบาแตกง่่าย มีอี ำ�ำ นาจการชำำ�ระล้้างดีเี ท่า่ กับั สารอื่�นในสบู่�เหลวได้ก้ ว้า้ ง แต่่มีีข้้อเสียี คืือ เมื่�อเก็บ็ ไว้้นานอาจเกิดิ การไฮ โดรไลซีีสที่อ� ุณุ หภูมู ิหิ ้้อง ดัังนั้�นจึงึ ต้้องเก็บ็ ในที่่�เย็น็ Sodium lauryl ether sulfate เป็น็ สารให้้ฟองที่�นิิยม ใช้ก้ ันั อย่า่ งแพร่ห่ ลายในผลิติ ภัณั ฑ์อ์ าบน้ำ��ำ และสบู่�เหลว เนื่อ� งจากมีรี าคาแพง ไม่ม่ ีสี ีแี ละกลิ่น� มีคี วามคงตัวั ที่ช� ่ว่ งความเป็น็ กรด-เบสกว้า้ ง เก็บ็ รักั ษาง่า่ ย ให้ฟ้ องนุ่�ม ดัดั แปลงสัดั ส่ว่ นในส่ว่ นผสมได้ง้ ่า่ ย มีคี วามหนืดื ในลักั ษณะเป็น็ เจล จึงึ นิยิ มใช้้ Sodium lauryl ether sulfate ในสบู่�เหลวชนิิดเหลวใส

เครื �่่องส ำำ�อางจากน้ �ำำ�นมควาย2. สารลดแรงตึึงผิวิ ทุุติยิ ภููมิิ (Secondary surfactants) สารลดแรงตึึงผิิวทุุติยิ ภููมิิ ได้้แก่่ สารที่ช� ่่วยเสริิมสมบัตั ิขิ องสารลดแรงตึึงผิิวปฐมภูมู ิิที่�ขาดหายไปบาง ประการ เช่่น ช่่วยเพิ่�มอำ�ำ นาจการชำ�ำ ระล้้าง เป็็นต้้น (พิิมพร, 2532) สารกลุ่�มนี้�เป็็นสารลดแรงตึึงผิิว ที่�ไม่่นิิยมใช้้เดี่�ยวๆ ในสููตรของผลิิตภััณฑ์์ เพราะมีคี ุุณสมบััติิไม่เ่ ต็็มตามที่ต� ้อ้ งการ เช่น่ อำ�ำ นาจชำ�ำ ระล้้าง ไม่่เพีียงพอ หรืือมีีอำ�ำ นาจการชำ�ำ ระล้้างดีีแต่่เกิิดฟองน้้อย หรืือให้้เกิิดความระคายเคืืองเป็็นต้้น ซึ่่�งสาร ลดแรงตึงึ ผิิวทุตุ ิยิ ภูมู ิปิ ระกอบด้้ว 2.1 สารซัักฟอกประจุุบวก (Cationic detergents) เป็น็ สารในกลุ่�มที่ไ� ม่น่ ิิยมใช้้นำำ�มาเป็็นสารชำำ�ระล้้างปฐมภูมู ิิเพราะระคายตาและผิิวหนังั จึึงใช้้ ในความเข้้มข้้นไม่่เกินิ ร้้อยละ 5 อำำ�นาจการชำำ�ระล้้างและการเกิิดฟองน้้อยกว่า่ ชนิดิ ประจุุลบล้า้ งฟองออก ได้ย้ าก อาจทำ�ำ ให้ส้ิ่ง� สกปรกเกาะอีกี จึงึ ไม่น่ ิยิ มใช้เ้ ป็น็ สารหลักั ในสบู่�เหลว แต่จ่ ะใช้เ้ ป็น็ สารช่ว่ ยปรับั สภาพ ผิวิ หนังั ที่�มีปี ระจุลุ บมากเกินิ ไป (พิิมพร, 2534) 2.2 สารซักั ฟอกสองประจุุ (Amphoteric detergents) เป็็นสารที่ม� ีีทั้ง� ประจุบุ วกและลบในโมเลกุุลเดียี วกันั การแสดงประจุุบวกหรือื ลบนั้้น� ขึ้้น� อยู่่�กัับ ความเป็็นกรด-เบสของสารละลาย สารซัักฟอกสองประจุจุ ะมีีสูตู รหลัักคืือ (CH3)3 N-CH2COO+ เป็็น สารพวก Quaternary ammonium compound ที่ม� ีี C12-18 อะตอม สารพวกนี้�ในสภาพเป็น็ ด่่างจะ แสดงตัวั เป็็นประจุุลบ อำำ�นาจชำ�ำ ระล้้างขึ้�นอยู่่�กับั ความยาวของสายโซ่่อัลั คิิล (Alkyl chain) แต่่ทำำ�ให้้ฟอง ลดน้อ้ ยลง ข้อ้ ดีีของสารกลุ่�มนี้�คืือไม่เ่ ป็น็ อัันตรายต่อ่ เยื่อ� ตา เหมาะที่�จะนำำ�ไปใช้้เป็น็ สารเสริิมในสบู่�เหลว สำำ�หรัับเด็็กและแอโรซอลสบู่�เหลวเพราะไม่ก่ ัดั กร่อ่ นภาชนะโลหะ 020 3. สารเสริมิ ผลิติ ภัณั ฑ์ส์ บู่่เ� หลว (Shampoo additives) ส า ร เ ส ริิ ม ผลิิ ต ภัั ณ ฑ์์ ส บู่ � เ ห ล ว เ ป็็ น ส า ร ที่ � ใ ส่่ เ พิ่ � ม ใ นสูู ต ร เ พื่ � อ ใ ห้้ ส บู่ � เ ห ล ว มีี ลัั ก ษ ณ ะ ส ว ย ง า ม น่่าใช้้ และมีีสมบััติพิ ิิเศษออกไป สารเสริมิ ผลิิตภััณฑ์์สบู่�เหลว ได้้แก่่ 3.1 สารปรัับสภาพผิิวหนังั (Conditioners) เป็น็ สารที่ช� ่่วยปรับั สภาพผิวิ ให้เ้ นียี นนุ่่�ม ไม่ห่ ยาบแห้ง้ เช่น่ ลาโนลีีน กลีีเซอรอล โพรพิลิ ีนี ไกล คอล Isopropyl myristate และ Butyl palmitate (Knowlton and Pearce, 1993) ส่่วนสารจากธรรมชาติิ เช่น่ ไข่่แดง น้ำ��ำ ผึ้ง� และสารลดแรงตึึงผิวิ ประจุบุ วก เช่น่ Stearyl dimethyl benzyl ammonium chloride (TritonX-400) ซึ่ง่� ทำำ�หน้า้ ที่่ล� ดประจุบุ นผิวิ หนังั โดยใช้ค้ วามเข้ม้ ข้น้ ร้อ้ ยละ1-2 ส่ว่ น Polyvinylpyrolidone (PVP) และ Hydrolyzed geletins อาจถููกเติิมลงไปเพื่�อให้้เกิิดการดููดซัับเข้้าไปในส่่วนของผิิวหนััง ที่�ถูกู ทำ�ำ ลายให้ก้ ลัับคืืนสู่่�สภาพปกติิ (Baden, 1987) 3.2 สารเพิ่�มฟอง (Foam booster of foam stabilizer) เป็น็ สารที่เ� ติมิ ลงไปเพื่อ� เพิ่ม� ปริมิ าณความหนาแน่น่ และความคงทนของฟอง และช่ว่ ยเพิ่ม� เนื้อ� ให้ก้ ับั สบู่�เหลว นิยิ มใช้ส้ ารพวก Fatty acid alkanolamides, Amine oxides กลไกการเพิ่ม� ฟองของสาร เหล่่านี้้�มีีผู้้�อธิิบายว่่าทำ�ำ ให้้เกิิดสารประกอบเชิิงซ้้อนกัับสารลดแรงตึึงผิิวหลัักที่�พื้�นที่่�ผิิวของน้ำ��ำ กัับอากาศ ทำำ�ให้เ้ กิิดฟองมากขึ้�น

3.3 สารช่่วยทำำ�ให้ห้ นืืดข้น้ (Thickening agent) เครื่อ�่ งสำ�ำ อางจากน้ำ��ำ นมควาย เป็็นสารที่�ใช้้สำำ�หรัับเพิ่�มความหนืืดให้้สบู่�เหลวมีีความหนืืด พอเหมาะตามต้อ้ งการ เช่น่ กัมั ธรรมชาติิ(Naturalgum) กัมั สังั เคราะห์์ 021 (Synthetic gum: MC, CMC, carbopol) PVP, Fatty acid alkanolamide, กลีีเซอรอลสเตียี เรต (Glycerol stearate) (พิมิ พร, 2534) สบู่�เหลวที่ม� ีี สารชำำ�ระล้้างปฐมภููมิิพวก Primary alkyl sulfate อาจใช้้ เกลืืออนิินทรีีย์์ ได้้แก่่ โซเดีียมคลอไรด์์ แอมโมเนีียมคลอไรด์์ และ แอมโมเนีียมซััลเฟต ถ้า้ ใช้้มากเกินิ ไปจะได้้เนื้�อสบู่�เหลวนิ่�มเละ (ร่า่ เริิง และรุ่�งรัตั น์์, 2533) 3.4 สารกันั เสีีย (Preservatives) เป็็นสารที่�ทำ�ำ หน้้าที่่�ป้้องกัันการปนเปื้้�อนของจุุลิินทรีีย์์ เนื่อ� งจากสารชำำ�ระล้า้ งที่ใ� ช้เ้ ป็น็ สารหลักั ในผลิติ ภัณั ฑ์ส์ บู่�เหลวเป็น็ อาหาร ที่ด� ีี เหมาะต่่อการเจริิญของจุุลินิ ทรีีย์์ และมีีการตรวจพบเชื้อ� แบคทีีเรียี โดยเฉพาะพวกแกรมลบในผลิติ ภัณั ฑ์ส์ บู่�เหลวที่จ� ำำ�หน่า่ ยในท้อ้ งตลาดสูงู ถึึง 106 เชื้�อต่่อกรััม ซึ่�่งถืือว่่าไม่่มีีความปลอดภััย ดัังนั้�นการใช้้สาร กัันเสีียจึึงมีีความจำ�ำ เป็็นมาก (ร่่าเริิงและรุ่�งรััตน์์, 2533) นอกจากนี้� สารกัันเสีียยัังช่่วยในเรื่�องการคงตััวของสารสกััดจากสมุุนไพรด้้วย (อรััญญาและพิิมพร, 2535) การใช้้สารกัันเสีียมีีข้้อควรระวัังคืือปััญหา ความเข้้ากันั ไม่่ได้ข้ องสารพวกที่ม� ีีประจุุและไม่ม่ ีปี ระจุุบางตััว ซึ่�ง่ ทำำ�ให้้ เกิิดการตกตะกอนหรือื ความหนืืดเปลี่่�ยนไป (ภานุ,ุ 2544) ตััวอย่า่ งสาร กัันเสีีย ได้้แก่่ ฟอร์์มาลิิน (Formaldehyde) เป็็นสารกัันเสีียที่�มีี ประสิิทธิิภาพมาก ละลายในน้ำ�� ได้้ดีี มีีประสิิทธิิภาพดีีในช่่วงความเป็็น กรด-เบสที่�กว้้าง ราคาถููก เข้้ากันั ได้ก้ ับั สารอื่�นในสบู่�เหลว ครอบคลุุม เชื้�อจุุลิินทรียี ์์ได้้กว้า้ งขวาง แต่ข่ ้้อเสีียคืือ ระเหยง่่าย มีกี ลิ่น� และอาจทำำ� ปฏิิกิริ ิิยากับั สีแี ละกลิ่�นที่่�ใช้ใ้ นสบู่�เหลว จึึงทำ�ำ ให้้ใช้้ฟอร์ม์ าลินิ ได้ใ้ นกรณีี ที่�จำ�ำ เป็็นเท่่านั้้�น (Knowlton and Pearce, 1993) เช่่น ในกรณีีที่�ใช้้ สารกันั เสียี ตัวั อื่น� ไม่ไ่ ด้ผ้ ลแล้ว้ เท่า่ นั้้น� นอกจากนั้น� ยังั นิยิ มใช้โ้ บรนิดิ ็อ็ กซ์์ (Bronodox) ซึ่�่งเป็็นสารกัันเสีียที่�มีีฤทธิ์์�ฆ่่าเชื้�อ Pseudomonas aeruginosae ได้ด้ ีี มีีพิิษน้้อย ไม่ท่ ำำ�ให้ร้ ะคายเคือื ง 3.5 สารแต่่งสีีและกลิ่น� (Colorant and perfumes) สารแต่่งสีีและน้ำ��ำ หอมแต่่งกลิ่�นเป็็นสิ่่�งจำำ�เป็็นสำ�ำ หรัับ ผลิติ ภัณั ฑ์ส์ บู่�เหลว เพื่อ� ให้ม้ ีลี ักั ษณะน่า่ ใช้ส้ ีทีี่ใ� ช้ค้ วรเป็น็ สีทีี่ล� ะลายน้ำ�ำ� ได้้ มีีความปลอดภััย ทนต่อ่ กรด-เบส สามารถเข้้ากัับสารอื่น� ได้้ กลิ่�นควร ประกอบด้้วย Volatile oil extender และ Fixative เพื่อ� ทำำ�ให้้กลิ่น� ติดิ ทนนานบนผิิวหนััง (ร่า่ เริิงและรุ่�งรััตน์,์ 2533)

เครื �่่องส ำำ�อางจากน้ �ำำ�นมควาย ข้อ้ ควรระวังั ในการทำ�ำ สบู่�่ 1. อุปุ กรณ์์ที่�ใช้้ในการผลิิตสบู่�หลายๆ อย่า่ งหาได้จ้ ากในครััว แต่ต่ ้อ้ งจำ�ำ ไว้ว้ ่า่ เมื่อ� นำ�ำ มาผลิิตสบู่�แล้้วจะนำำ�มาปรุงุ อาหารอื่น� ๆ ไม่ไ่ ด้อ้ ีีก และเนื่�องจากโซเดีียมไฮดรอกไซด์จ์ ะทำำ� ปฏิิกิิริิยากัับอลููมิิเนีียม ดีีบุุก สัังกะสีี และโลหะอื่�นๆ จึึงไม่่ควรนำ�ำ มาใช้้ในการผลิิตสบู่� เนื่�องจากสามารถออกฤทธิ์์�ในการกััดทำำ�ลายโลหะได้้ ในการผสมส่่วนผสมต่่างๆ ลงใน ภาชนะนี้�ต้้องระมััดระวังั มากเป็็นพิิเศษ 2. อย่า่ เทน้ำ��ำ ลงในโซเดียี มไฮดรอกไซด์์ ให้ค้ ่อ่ ยๆ เทโซเดียี มไฮดรอกไซด์ล์ งในน้ำำ�� เพราะ เมื่อ� โซเดียี มไฮดรอกไซด์ถ์ ูกู ผสมกับั น้ำ�ำ�ที่อ� ุณุ หภูมู ิปิ กติิ อุณุ หภูมู ิจิ ะเพิ่ม� ขึ้น� ทันั ทีที ันั ใดจนเกือื บ ถึึง 100 องศาเซลเซีียสหรืือประมาณ 90 – 95 องศาเซลเซีียส ถ้้าเทน้ำ��ำ ลงในโซเดีียม 022 ไฮดรอกไซด์อ์ าจทำำ�ให้เ้ กิดิ “จุุดร้้อนแรง” (Hot spot) ซึ่่�งสามารถหลอมละลายภาชนะได้้ หรืืออาจเกิิดการระเบิดิ ได้้ จึึงควรค่่อยๆ เทโซเดียี มไฮดรอกไซด์ล์ งในน้ำ�ำ� อย่า่ ใส่โ่ ซเดียี ม ไฮดรอกไซด์์ลงในภาชนะอลูมู ิเิ นีียม เนื่�องจากจะกัดั อลูมู ิเิ นีียม 3. ขณะที่ท� ำ�ำ การผลิติ สบู่�ควรสวมถุงุ มือื ยางและรองเท้า้ หากใส่เ่ สื้อ� ผ้า้ ปกปิดิ ผิวิ หนังั ได้้ มากที่�สุุดจะเป็็นการดีี ใส่ผ่ ้า้ ปิิดจมููกหรือื ว่่าตาก็จ็ ะดีมี าก 4. อย่่าให้้เด็ก็ ๆ หรือื สัตั ว์์เลี้�ยงอยู่่�ใกล้ๆ้ ขณะใช้โ้ ซเดีียมไฮเดียี มไฮดรอกไซด์์ 5. อย่่าสููดไอระเหยของโซเดีียมไฮดรอกไซด์์ ควรผลิิตสบู่�ในที่่ท�ี่ม� ีีอากาศถ่่ายเทได้ด้ ีี 6. ควรมีีน้ำ��ำ ส้้มสายชููไว้้ใกล้้ๆ เพื่�อทำำ�ให้้โซเดีียมไฮดรอกไซด์์ซึ่่�งเป็็นด่่างมีีความเป็็น กลางจะได้ไ้ ม่ก่ ัดั กร่อ่ น หากกระเด็น็ ถูกู ผิวิ หน้า้ หรือื ร่า่ งกาย หลังั จากล้า้ งด้ว้ ยน้ำ��ำ ส้ม้ สายชูแู ล้ว้ ให้้ ล้า้ งด้ว้ ยน้ำ��ำ เย็น็ ออกให้ห้ มด 7. หากเกิดิ อุบุ ัตั ิเิ หตุกุ ลืนื กินิ โซเดียี มไฮดรอกไซด์์ ให้ร้ ีบี ดื่่ม� นมแล้ว้ รีบี นำำ�ส่ง่ โรงพยาบาล โดยด่่วน 8. เก็บ็ โซเดียี มโฮดรอกไซด์ไ์ ว๎ใ๎ นที่่ป� ลอดภัยั จากมือื เด็ก็ และไม่ค่ วรเปิดิ ถุงุ ไว้้ ปิดิ ให้ส้ นิทิ และเก็็บไว้ใ้ นภาชนะที่ม� ีฝี าปิิดมิดิ ชิดิ อีีกชั้�นหนึ่�ง

เครื่อ�่ งสำ�ำ อางจากน้ำ��ำ นมควาย 04อิมิ ัลั ชั่น�่ (Emulsion) อิมิ ัลั ชั่น� (Emulsion) เป็น็ ส่ว่ นประกอบสำำ�คัญั ของเวชสำำ�อางหรือื ครีมี หลายชนิิด อิิมััลชั่�น หมายถึึง Dispersed system ที่�ประกอบด้้วยของเหลว อย่า่ งน้อ้ ย 2 ชนิิด แบงเป็็นสองวัฏั ภาคคือื วัฏั ภาคภายใน และวััฏภาคภายนอก จะไม่่กระจายตััวเขาหากัันหรืือไม่่ละลายในกัันและกััน เชน น้ำ��ำ และน้ำ��ำ มััน น้ำ��ำ และตััวทำ�ำ ละลายอิินทรีีย์ น้ำ�ำ� มัันและตััวทำำ�ละลายอิินทรีีย์หรืือตััวทำ�ำ ละลาย อินิ ทรีียทั้ง� 2 วััฏภาค โดยการที่จ� ะนำ�ำ ของเหลวทั้ง� สองวัฏั ภาคกระจายตััวเขาหา กันั จนเป็น็ เนื้อ� เดียี วกันั โดยอาศัยั สารตัวั ที่ส� าม ซึ่ง�่ ก็ค็ ือื สารก่อ่ อิมิ ัลั ชั่น� (Emulsifier or emulsifying agent) (เสาวนียี ์แ์ ละหทััยชนก, 2549) โดยทั่�วไปหยดของวัฏั 023 ภาคภายในจะมีขี นาดต่า่ งๆ กันั ตั้ง� แต่ข่ นาดที่เ� ล็ก็ กว่า่ 0.05 ไมครอน จนถึงึ 25 emไuมlคsรifอyนingซึ่ง่�aขgนeาnดt)อน(เุสภุ าาวคนขียอแงลวัฏัะภหาทคัยภชานยกใ,นม2ี5ผี 4ล9ต)่อ่ โกดายรทกั่วรไะปจหายดแขสองไงดว้ต้ัฏ่า่ภงากคันั ภายในจะมีขนาดตางๆ กัน ต้ังแต ขนาดจึทึงท่ีเำลำ�็กใหก้ว้อิาิมััล0.ชั0่ �น5มีไมีลัคักรษอณนะจภนาถยึงนอ25กทีไ่ม�มคอรงอเหน็็นซไึ่งด้ข้แนตากดตอ่่านงุภกัาันคข(อบรงิวิษัฏััทภสากคิินภายในมีผลตอการกระจายแสงได ตาไงบกโันอเจทึงคทำ(ปใหระอเิมทัลศชไั่นทมย)ีลักจำษำ�กณััดะ,ภ2า5ย6น4)อกแสทด่ีมงอขงนเหา็นดหไดยแดตอกนุตภุ าางคกวันัฏั (ภบารคิษภัทาสยกในิ ไบโอเทค (ประเทศไทย) จำกัด, 25ท6ี่4ม� ี)ผี แลสต่ดอ่ งลขักันษาณดหะยอิดมิ ัอลั นชั่ภุน� ทาี่ค่�มวอฏั งภเหา็ค็นภไดา้ย้ดัใงั นตทามี่ราผี งลทีต่� อ4ลักษณะอิมัลช่นั ทม่ี องเหน็ ไดดังตารางที่ 4 ตารางทตี่ า4ราขงนทีา่�่ด4หขยนดาอดนหภุ ยาดคอวฏันุุภภาาคควภัฏัายภใานคซภ่งึ าสยง ใผนลซตึ่ง�อ ส่ล่งกั ผษลณต่่ะออลัมิกั ัลษชณนั่ ะทอิ่ีมมิ ัอลั งชัเ่หน� น็ที่ไ�่มดอ งเห็น็ ได้้ ขขนนาาดดหหยดยอดนอภุ นาุภุควาัฏควภััาฏคภภาคยใภนาย(Mในicr(oMn)icron) ลััลกกั ษษณณะออิิมมััลลชชั่น่น่� ททีม่ี ่่�มอองเงหเน็ ห็น็ เล็กกวา่ 0.05 โปรง่ ใส (Transparent) 0.05 – 0.10 ขุ่นหรือโปรง่ ใส (Translucent) 0.10 – 1.00 สขี าวอมฟ้า ใหญก่ ว่า 1.00 ขุน่ ขาวทึบ ที่ม� า: บริษิ ัทั สกิินไบโอเทค (ประเทศไทย) จำำ�กััด (2564) ทม่ี า: บริษัทสกนิ ไบโอเทค (ประเทศไทย) จำกัด (2564) Dispersed systems เปน ระบบท่ีมสี องวัฏภาคอยรู วมกนั ดงั น้ี (เสาวนยี แ ละหทยั ชนก, 2549) 1. วัฏภาคภายใน (Dispersed phase หรือ Internal phase หรอื Discontinuous phase) คอื วฏั ภาคท่ี

เครื �่่องส ำำ�อางจากน้ �ำำ�นมควาย Dispersed systems เป็น็ ระบบที่ม�่ ีีสองวัฏั ภาค อิิมััลชั่่�น แบ่่งตามชนิิดของของเหลว อยู�รู วมกััน ดังั นี้� (เสาวนีีย์แ์ ละหทััยชนก, 2549) ที่่�เป็็นวััฏภาคภายในและวััฏภาค 1. วััฏภาคภายใน (Dispersed phase หรือื ภายนอกได้เ้ ป็น็ 3 ชนิิด คืือ Internal phase หรือื Discontinuous phase) คือื 1. Conventional emulsions วััฏภาคที่ไ� ปกระจายตัวั ในอีกี วัฏั ภาคหนึ่ง� กระจาย เป็น็ Emulsion ทั่�วไป แบ่่งเป็็น 2 ประเภท ตััวอย่่างไม่่ต่่อเนื่อ� ง ใหญ่ๆ่ คือื 2. วัฏั ภาคภายนอก (Dispersed medium หรือื 1.1 Oil in water emulsions (O/W) External phase หรืือ Continuous phase) คืือ น้ำ��ำ มันั เป็น็ วัฏั ภาคใน น้ำำ��เป็น็ วัฏั ภาคนอก จึงึ มีคี วาม ตัวั ที่เ� ป็น็ ตัวั กลางที่ท� ำ�ำ ใหอีกี วัฏั ภาคหนึ่ง� กระจายตัวั เหนีียวเหนอะหนะน้อ้ ย ทาแล้วกระจายดีี ลางออก อยู่่� ได้้ง่่าย เป็็นที่่�นิิยมมากในผลิิตภััณฑ์์เครื่�องสํําอาง Dispersion system สวนใหญ่่จะประกอบด้้วย เชน ครีีม และโลชั่�นทาผิิว (Body cream and Oil phase และ Water phase body lotion) ครีมี ทาหนา (Vanishing cream) 1. Water phase of emulsion โดย ครีมี กันั แดด (Sun screen cream) ทั่�วไปใน Water phase ไม่ไ่ ด้้มีเี พียี งน้ำ�ำ�เพียี งอย่า่ ง 1.2 Water in oil emulsion (W/O) น้ำำ�� เดียี ว แต่่มีสี ารอื่�นกระจายตััวอยู่่�ด้้วยดังั นั้�น Water เป็น็ วััฏภาคใน น้ำ��ำ มันั เป็็นวััคภาคนอก พบอิิมัลั ชั่น� phase จะประกอบด้้วย ชนิดิ นี้บ� ้า้ งในผลิติ ภัณั ฑ์เ์ ครื่อ� งสํําอาง เชน ครีมี ล้า้ ง - Soluble drugs - Humectants หนา (Cleansing cream) ครีีมทากลางคืนื (Night cream) ครีมี นวดหนา(Massagecream) อิมิ ัลั ชั่น� 024 - สารเพิ่�มความหนืืด เชน Veegum, ชนิิดนี้ล� างน้ำำ��ออกยากจึงึ เป็น็ ที่่น� ิิยมใช้น้ ้อ้ ย Acacia, Tragacanth, Carbopol, Methycelulose 2. Multiple emulsions - Preservative เชน Methylparaben, เป็็น emulsion ที่�มีีการกระจายตััวของ Sodium benzoate ของเหลวทั้�ง 2 ชนิดิ ซอนกััน แบงเป็น็ 2 ประเภท - Color เชน Amaranth - Flavor คืือ 2.1 Water in oil in water emulsions - Distiled water or ionized water (W/O/W) คืือ ระบบที่่ม� ีกี ารกระจายตััวของ W/O 2. Oil phase of emulsion ประกอบดว้ ย ใน Water phase 2.1 น้ำ�ำ�มัันที่่เ� ป็็นของเหลว (Fixed oil, 2.2 Oil in water in oil emulsions Volatile oil, Mineral oil) เชน Arachis oil (O/W/O) คืือ ระบบที่่ม� ีกี ารกระจายตััวของ O/W (Peanut oil), Cottonseed oil, Soya been oil, ใน Oil phase เชน cold cream Safflower oil 3. Microemulsions 2.2 น้ำ�ำ�มันั ที่่เ� ป็น็ ของแข็ง็ (Fats,Waxes) เป็น็ Emulsion ที่ม� ีขี นาดอนุภุ าคต่ำ��ำ มากๆ เป็น็ เชน Paraffin, Beeswax, Carnuba wax, Fatty nm ทำ�ำ ใหมีลี ักั ษณะโปร่ง่ แสง มองไม่เ่ ห็น็ Droplet alcohol (Acetyl alcohol และ Stearyl alcohol) ของ Internalphase มีลี ักั ษณะคล้า้ ย Truesolution 2.3 Oil-soluble drugs เชน Oil soluble vitamin, Antiseptics 2.4 Antioxidant

เครื่อ�่ งสำ�ำ อางจากน้ำ��ำ นมควาย อิมิ ัลั ชั่่�นแบ่่งตามความหนืืด เครื่อ� งสำ�ำ อางที่เ� ป็น็ ครีมี ชนิดิ O/W ได้แ้ ก่่ ครีมี ทาผิวิ ได้เ้ ป็น็ 2 ชนิิดคืือ ครีีมบำำ�รุุงถนอมผิิว ครีีมแต่่งผม ครีีมโกนหนวด 1. โลชั่�น (Lotion) ครีีมทากันั แดด ครีมี ระงัับเหงื่�อและกลิ่น� ตัวั ครีมี เป็น็ อิิมััลชั่�นที่่�มีีความหนืดื ต่ำ��ำ เพราะมีีวัฏั ภาค ทาแก้ส้ ิิว ครีมี ทาแก้้ฝ้้า เป็็นต้น้ ครีมี ชนิิด W/O ภายนอกในปริมิ าณที่ส� ูงู วัฏั ภาคภายในมักั มีไี ม่เ่ กินิ ได้้แก่่ ครีีมฮอร์์โมน ครีมี ล้้างหน้้า ครีีมนวดหน้า้ 35เปอร์์เซ็็นต์์ โลชั่�นอาจเป็็นทั้้�งชนิิด O/W และ ครีีมแต่่งผม เป็็นต้้น (บริิษััทสกิินไบโอเทค ( W/O หรือื มีีชื่อ� เรีียกต่่างออกไปว่า่ “น้ำ��ำ นม” (Milk ประเทศไทย) จำำ�กััด, 2564) or Milky lotion) เป็็นรููปแบบที่่�พบมากที่�สุุดใน กลไกการเกิิดอิมิ ััลชั่่น� ผลิติ ภัณั ฑ์ท์ี่ใ� ช้้ทาผิิว โดยเฉพาะผิิวหนัังที่�มีบี ริิเวณ ปกติิของเหลวสองชนิิดซึ่่�งไม่่เข้้ากัันเมื่�อถููกนำำ� กว้า้ ง เพราะทาแล้ว้ ชุ่ม� ชื้น� ไม่เ่ หนอะหนะ ดูดู ซึมึ ดีี มารวมจะแยกกัันอยู่่�เป็็น 2 ชั้�น เนื่�องจากเกิิดแรง ให้ค้ วามรู้�สึกสบาย และล้า้ งออกได้ง้ ่า่ ย โลชั่น� ชนิดิ ตึงึ ระหว่า่ งผิวิ ขึ้น� การเขย่า่ จะเป็น็ การเพิ่ม� พลังั งาน W/O มีีการใช้้บ้้างแต่่ไม่่เป็็นที่่�นิิยมเพราะเมื่�อทา และเพิ่�มพื้�นที่่�ผิิวสััมผััสระหว่่างของเหลวทั้�งสอง แล้้วจะรู้�สึกเหนอะหนะผิิว เช่่น โลชั่�นป้้องกันั แดด ทำำ�ให้ข้ องเหลวนั้น� กระจายตัวั เป็น็ หยดเล็ก็ ๆ ในกันั ชนิิดที่�มีีคุุณสมบััติิกัันน้ำำ��ที่�ใช้้ทาก่่อนลงเล่่นน้ำ��ำ และกัันได้้ และมีีลัักษณะของอิิมััลชั่�นเกิิดขึ้�น แต่่ เป็็นต้้น คุุณสมบััติิเช่่นนี้้�อิิมััลชั่�นชนิิด O/W เป็็นเพีียงเหตุุการณ์์ที่�เกิิดขึ้�นชั่่�วคราว ซึ่�่งหลัักการ ไม่่สามารถทำ�ำ ได้้เพราะจะถููกน้ำ�ำ�ชะล้้างออกหมด ทางเทอร์์โมไดนามิิกส์์อธิิบายได้้ว่่า การเขย่่า เป็น็ ต้น้ โลชั่น� นี้้อ� าจใช้ส้ ารเพิ่ม� ความหนืดื ในวัฏั ภาค เป็็นการเพิ่�มพลัังอิิสระที่�พื้�นผิิว (Surface free น้ำำ��เพื่�อให้้หนืืดขึ้�นได้้ แต่่ยัังคงเป็็นของเหลวที่�ไหล energy) ของเหลวจึงึ เข้้ากัันได้ช้ั่�วคราว สภาวะนี้� ได้้ (บริิษััทสกิินไบโอเทค (ประเทศไทย) จำ�ำ กััด, ถือื ว่า่ ไม่ค่ งสภาพ เพราะเมื่อ� หยุดุ เขย่า่ หรือื หยุดุ กวน 025 2564) ของเหลวเหล่า่ นั้้น� ก็จ็ ะพยามกลับั มารวมตัวั กันั และ 2. ครีีม (Cream) แยกชั้น� ดังั เดิมิ เนื่อ� งจากมีกี ารปรับั สภาวะให้เ้ ข้า้ จุดุ เป็น็ อิมิ ัลั ชั่น� ที่่ม� ีคี วามหนืดื สูงู (ลักั ษณะกึ่ง� แข่ง่ ) คงสภาพโดยลดพื้น� ที่่�ผิิวการสััมผััสระหว่่างกัันน้้อย เพราะมีีส่่วนประกอบของสารพวกไขแข็ง็ (Waxes) ที่�สุุด เหตุุการณ์์ดัังกล่่าวนี้�สามารถทำำ�ให้้เกิิดขึ้�น และไขมััน (Fatty acid or fatty alcohol) ซึ่�ง่ ช่ว่ ย อย่่างถาวร กล่่าวคืือ เกิิดการกระจายตััวเป็น็ หยด เพิ่�มความหนืืดและเนื้�อครีีมที่�ผสมอยู่่�กัับน้ำ��ำ มััน เล็ก็ ๆ ในกันั และกันั ของของเหลวทั้ง� สองชนิดิ โดยที่� (Oils) ในวัฏั ภาคน้ำ�ำ� มันั ครีมี มีทีั้ง� ชนิดิ O/W และ ยังั คงสภาพอยู่่� ซึ่ง�่ ไม่ก่ ลับั มาแยกชั้น� ดังั เดิมิ ได้้ โดย W/O ครีีมมีีความหนืืดกว่่าโลชั่�น เพราะมีี การเติิมตััวทำ�ำ อิิมััลชั่�นลงไปก่่อนการเขย่่า (บริิษััท ปริมิ าณวัฏั ภาคภายในสูงู กว่า่ คือื ประมาณ 35–75 สกิินไบโอเทค (ประเทศไทย) จำ�ำ กััด, 2564) เปอร์์เซ็น็ ต์์ แล้้วแต่ค่ วามหนืืดที่ต� ้อ้ งการ โดยมีกี าร การเกิิดอิิมััลชั่่�นได้้ต้้องอาศััย ใช้ส้ ารเพิ่ม� เนื้อ� ครีมี (Bodyingorstiffeningagent) กระบวนการ 2 ขั้้�นตอน คืือ เช่น่ ไขมันั และไขแข็ง็ ดังั ที่ไ� ด้ก้ ล่า่ วมาแล้ว้ นอกจากนี้� 1. การทำำ�ให้้ของเหลวที่�เป็็นวััฏภาคภายใน กรณีีของครีีมชนิิด O/W อาจมีีการใส่่สารเพิ่�ม แตกกระจายเป็็นหยดเล็็กๆ โดยอาศััยการให้้ ความหนืืด (Thickener agent) ร่่วมด้้วยในตำ�ำ รับั พลัังงานซึ่่�งอาจใช้้ในรููปของความร้้อน (Heat) เช่น่ Acacia, Veegum, Methylcelulose เป็น็ ต้้น การคน หรืือเขย่่า (Mechanical agitation) ซึ่ง�่ ช่่วยเพิ่�มความหนืืดให้แ้ ก่ว่ ัฏั ภาคน้ำ��ำ ผลิติ ภััณฑ์์ การสั่น� สะเทือื นโดยคลื่น� เสียี ง (Ultrasonic vibration) หรือื ไฟฟ้้า (Electricity) เป็น็ ต้น้

เครื �่่องส ำำ�อางจากน้ �ำำ�นมควาย 2. การทำำ�ให้ห้ ยดเล็็กๆ ที่�กระจายตััวอยู่�นั้น� คง Emolient ชนิิดต่่างๆ ได้แ้ ก่่ สภาพอยู่่�ได้้ ซึ่่ง� อาศััยตััวทำำ�อิมิ ััลชั่�นดังั กล่่าว 1.1 Lanolin and derivatives องค์์ประกอบพื้้�นฐานในสููตรตำ�ำ รัับ 1.1.1 Lanolin ใชในเครื่�องสํําอางที่� อิมิ ัลั ชั่่น� ตองการใหเ้ กิดิ ความชุมุ่ ชื้น� โดยจะทำ�ำ ให้ Epidermis 1. Moisturizer หมายถึงึ สารที่ใ� ชปองกัันหรือื กลับั คืนื สู่่�สภาพปกติิ ไม่ซ่ ึมึ เขาผิวิ หนังั Lanolin เป็น็ บรรเทาความแห้ง้ ของผิิวหนััง สารที่�ทำำ�ให้ผิวิ เนียี น ขี้ผ�ึ้�งธรรมชาติิ ประกอบด้้วย Ester ของ Higher และอ่่อนนุ่่�ม สารที่�สามารถเพิ่�มปริิมาณน้ำำ��แก fatty acid ซึ่�่งไม่่ละลายน้ำ��ำ สามารถอุ้�มน้ำำ��ไว้้ ผิิวหนััง หรืือสารที่ท� ำำ�ให้ผิวิ ชุ่มุ ชื้�น ในตัวั เอง และใหค้ วามชุมุ่ ชื้น� แกผ่ ิวิ หนังั ความเข้ม้ ข้น้ Moisturizer ที่ด� ีสี ามารถเพิ่�มปริิมาณน้ำ�ำ� ในชั้้น� ที่�ใชไม่่เกิิน 5 เปอร์์เซ็็นต์์ ถ้้าเกิิน 5 เปอร์์เซ็็นต์์ Stratum corneum บนผิิวหนัังและรักั ษาน้ำ�ำ�ที่�เพิ่ม� ผิวิ หนังั จะรูสู ึึกเหนอะหนะ ขึ้�นไว้เป็็นระยะเวลาพอสมควร จนสามารถ 1.1.2 Derivatives ของ Lanolin คือื เปลี่่ย� นแปลง Stratum corneum ใหมีีลักั ษณะนุุ่ม สว่ นผสมที่ซ� ับั ซอนของ Lanolinester ทำ�ำ ในรูปู แบบ เนีียน ไม่่แห้้ง คํําอื่่�นๆ ที่�มีีความหมายใกล้เคีียง ต่่างๆ เพื่�อใหมีีคุุณสมบััติิดีีกวาธรรมชาติิ คืือ Moisturizer คืือ “Emolient” หรืือ “Humectant” ชุุ่มชื้น� มากกวา เหนียี วนอยกวา ละลายที่�อุุณหภูมู ิิ - Emollient บางที่�ใชเป็็น Synonym กัับ ต่ำ�� กว่า่ ใน Hydrocarbon สามารถใชในความเข้ม้ ข้น้ Moisturizer หมายถึงึ สารที่ท� ำ�ำ ให้ผิวิ หนัังนุุม่ เนีียน ที่ส� ูงู กว่า่ ใชได้ส้ ะดวกกว่า่ และเกิดิ การแพไ้ ด้น้ ้อ้ ย ปองกันั การสูญู เสียี น้ำ�� ทำ�ำ ให้ผ้ ิวิ ไม่แ่ ห้ง้ โดย Occlusive 1.2 Sterols ได้้แก่ Cholesterol action คืือปิิดกั้�นไม่่ให้น้ำ�ำ�ระเหยไป มัักเป็็นพวก นอกจากจะทำ�ำ ให้ผ้ ิวิ ชุมุ่ ชื้น� ยังั ใชลดการระคายเคือื ง 026 Oleaginous substance ผิวิ หนังั Ethoxylated cholesterol มีีการละลายน้ำำ�� - Humectant หมายถึึง สารที่�ชวยลดการ และ Alcohol ดีกี วา Cholesterol จึงึ นิยิ มใชมาก ระเหยของน้ำำ�� จากผิิวหนาของครีมี อิิมัลั ชั่�น รวมถึึง 1.3 Phospholipids เป็็นสารประกอบ บนผิิวหนััง เชิิงซอนที่่�ละลายในไขมััน ประกอบด้้วย Fatty ลัักษณะของ Ideal moisturizer product acid, Glycerol, Nitrogenous base และ 1. สามารถควบคุุมและรัักษาความชื้�นใน Phosphoricacid สารนี้พ� บได้ใ้ นเซลล์ข์ องสิ่ง� มีชี ีวี ิติ Stratum corneum ใหอยู่่�ในปริิมาณที่�พอเหมาะ ได้้แก่่ Lecithin ใชในความเข้้มข้้นไม่่เกิิน 1–2 คืือใหมีี Water content ประมาณ 10–20 เปอร์์เซ็น็ ต์์ เปอร์เ์ ซ็็นต์์ 1.4 Hydrocarbon ได้้แก่่ Petrolatum, 2. ไม่ท่ ำ�ำ ใหเ้ กิดิ Superhydration เพราะจะลด Mineral oil, Paraffin, Wax และ Ozokerite film ความสามารถในการเป็็น Barrier ทำำ�ใหติิดเชื้�อง่า่ ย ปกคลุุมผิิวหนััง ปองกัันสารสููญเสีียน้ำำ�� สำำ�หรัับ อาจเกิิดการแพง่่าย Mineral oil ไม่ค่ วรใชในความเข้ม้ ข้น้ สููง เนื่อ� งจาก 3. ประสิทิ ธิภิ าพไม่ค่ วรขึ้น� กับั การเปลี่่ย� นแปลง พบวาทำ�ำ ให้้ Epidermis ของหนููขาวขยายตััวขึ้�น ของสิ่ �งแวดลอม แต่ย่ ัังไม่พ่ บขอเสีียในคน 4. ถาใช้บ้ ่อ่ ยๆ หรือื สม่ำำ��เสมอ ไม่ค่ วรทำ�ำ ใหชั้น� 1.5 Fatty acids เป็็นสารสำ�ำ คััญในครีีม Stratum corneum เป็น็ อัันตราย และโลชั่�นทาผิิว ที่�นิิยมมากคืือ Stearic acid 5. ไม่่ทำำ�ให้ระคายเคืืองหรือื เกิิดการแพ ให้ความชุมุ่ ชื้�นโดยเป็็นฟิิล์์มบางๆ ปกคลุมุ ผิิวหนััง 6. มีีความคงตััวดีี

เครื่อ�่ งสำ�ำ อางจากน้ำ��ำ นมควาย และอุ้�มน้ำ��ำ ไว้้ในโมเลกุุล เพื่�อให้ความชุุ่มชื้�นแก โมเลกุุลต่ำ�ำ� การระเหยสููง Glycerol อยู่่�ในระดับั 027 ผิิวหนััง ตางจากสารอื่�นที่่�ฟิล์มจะแห้้งและไม่่เป็็น ปานกลาง และ Sorbitol มีีน้ำำ�� หนัักโมเลกุุลสููง มันั ความเข้ม้ ข้้นที่่�ใชคืือ 1–20 เปอร์เ์ ซ็็นต์์ แล้้ว ความหนืืดสููง และไม่ร่ ะเหย Humectants อื่น� ๆ แต่ค่ วามหนืืดที่�ตองการ Oleic acid ใชเมื่อ� ตอง ได้้แก่่ Polyoxyethylene sorbitols, sodium การประกายมุกุ แต่ไ่ ม่น่ ิยิ มใชมาก เพราะเหม็น็ หืนื lactate, Polyoxyethylene glycols, Mannitol ง่า่ ย ตอมาจึงึ ผลิติ Oleic acid ใหมีี Polysaturated และ Glucose ต่ำ��ำ เพื่�อลดการเหม็็นหืืน 4. Thickeners and film formers 1.6 Fattty alcohol เชน Cetyl และ ได้้แก่่ Polymer ที่�มีีน้ำ��ำ หนัักโมเลกุุลมีี Stearyl alcohol ใช้ไ้ ด้้ดีีมาก Lauryl และ Myristyl คุุณสมบััติิเป็น็ ฟิิล์์มปกคลุุมผิิว ทำ�ำ ให้ช้ ุมุ่ ชื้�น และ ใชน้้อย จะทำ�ำ ให้้เกิิดฟิล์มคลุุมผิิวหนัังให้ความชุุ่ม เกิิดความเย็็น นอกจากนี้�ทำำ�ให้้ครีีมมีีเนื้�อขน ชื้น� ดีี ใช Cetyl และ Stearyl alcohol ร่ว่ มกันั เพื่อ� มัักเตรีียมอยู่่�ในรููป Solution หรืือ Dispersions ใหมีีจุุดหลอมเหลวสููง มัักใช้้อย่่างละ 0.2 ในน้ำ��ำ กอนนํําไปผสมกัับยาอื่่�นๆ แบ่่งเป็็น 2 เปอร์์เซ็น็ ต์์ ประเภทคือื 4.1 สารที่เ� กิดิ จากธรรมชาติิ ที่�ใชมาก 1.7 Fatty acid ester ได้้แก่ Butyl ได้้แก่่ Gum, Tragacanth, Algin, Cellulose stearate, Isopropyl myristate มีีความหนืืดต่ำ�ำ� derivative, Veegum เคลือื บผิวิ หนังั เป็น็ ฟิลิ ์ม์ บางๆ ไม่เ่ ป็น็ มันั ไม่เ่ หนียี ว 4.2 สารที่ไ� ด้จ้ ากการสังั เคราะห์จ์ ะหนืดื เหนอะหนะ ความเข้ม้ ข้น้ ที่่ใ� ชคือื 2–20 เปอร์เ์ ซ็น็ ต์์ มากกว่่าที่่�ได้้จากธรรมชาติิ ได้้แก่่ Carbopol, Polyvinylpyrolidone (PVP) 2 Barrier agents (Protective agents) 5. Emulsifiers เป็น็ สารที่ใ� ชปองกันั การแพข้ องผิวิ หนังั Barrier ความสวยงามของครีีมและโลชั่ �นขึ้้�นกัับการ ใน Cream หรืือ Lotion ทาผิิวหนัังมีี เลือื กใช Emulsifier ที่จ� ะใหน้ ้ำ��ำ กับั น้ำ��ำ มันั เขากันั และ 2 ประเภทคือื Water repelant และ Oil repelant คงตััวดีี แบ่ง่ เป็น็ 3 ชนิิดคือื สารที่�เป็็น Barrier agent ได้้แก่่ Petrolatum, 5.1Anionics ได้แ้ ก่ Sodium,Potassium, Ozokerite wax, Beeswax, Paraffin wax, Strearic Triethanolamine, Stearate acid, Silicone 5.2 Cationics เหมาะกัับ Emulsion ที่� 3. Humectants มีีฤทธิ์์เ� ป็็นกรด ตััวที่ใ� ชมาก คืือ Cetylpyridinium เป็็นสารที่ �ควบคุุมความชื้ �นของครีีมหรืือโลชั่ �น chloride และความชื้น� ของผิวิ หนังั โดยลดการระเหยของน้ำำ�� 5.3Nonionics อาจใชร่ว่ มกับั Anionics และจะดููดความชื้ �นในอากาศเขามาไว้ในเนื้ �อครีีม และ Cationics ตััวอย่า่ งของ Nonionics ได้้แก่่ จะทำ�ำ ให้้ครีีมไม่แ่ หง้ ไม่่ควรใช Humectants ใน Sorbitan monostearate, Glyceryl monostearate ความเข้้มข้้นสููงเพราะจะดููดความชื้ �นจากผิิวหนััง 6. Preservatives ออกมา ทำำ�ใหเ้ กิดิ ผลตรงข้า้ มกับั ความประสงค์์ สาร อาจใช Benzoic acid 0.1 เปอร์เ์ ซ็น็ ต์์ หรือื ที่�นิิยมใชเป็็น Humectants ได้้แก่่ Glycerol, Sodium benzoate 0.1 เปอร์เ์ ซ็น็ ต์์ หรือื combi- Propylene glycol, Sorbitol ทั้�งสามชนิิดเป็็น nation ของ Methyl paraben (0.15 เปอร์เ์ ซ็น็ ต์)์ Polyhydric alcohol ต่า่ งกันั ที่่�น้ำ��ำ หนัักโมเลกุุลและ และ Propyl paraben (0.3 เปอร์เ์ ซ็น็ ต์)์ การระเหย โดย Propylene glycol มีีน้ำำ�� หนััก

เครื �่่องส ำำ�อางจากน้ �ำำ�นมควาย7. Antioxidants องคประกอบในผลิิตภััณฑ์์เครื่�องสํําอางบางชนิิดอาจมีีสารซึ่�งไวตอปฏิิกิิริิยาออกซิิเดชั่�น ทำ�ำ ให สลายตัวั หรืือประสิิทธิิภาพของสารนั้�นลดลง เป็็นผลทำ�ำ ใหผลิติ ภัณั ฑ์์มีรี ูปู ลัักษณเ์ ปลี่่ย� นไป เชน สีีเข้มขึ้�น กลิ่�นเปลี่่�ยนไปจากเดิมิ หรืือเกิิดการแยกชั้�นได้้ ถาสารนั้น� เป็น็ สารสำ�ำ คััญจะทำ�ำ ใหประสิทิ ธิิภาพลดลงด้้วย จำำ�เป็็นตองใชสารตานออกซิิเดชั่�น เพื่�อปองกัันการเกิิดปฏิิกิิริิยาซึ่่�งกอผลเสีียดัังกล่่าว โดยสารตาน ออกซิิเดชั่น� แบ่ง่ ได้้เป็็น 3 กลุ่�มคืือ 7.1 สารตานออกซิเิ ดชั่�นแท้้ (True antioxidant) เป็น็ สารซึ่�่งละลายในวัฏั ภาคน้ำำ�� มััน ใชเพื่�อ ปองกันั การหืนื ของไขมันั ไม่อ่ิ่ม� ตัวั ต่า่ งๆ ได้แ้ ก่่ Propyl galate, Alpha-tocopherols, Nordihydroguaiaretic (NDGA), Butylated hydroxytoluene (BHT) เป็น็ ต้้น โดยใชในความเข้ม้ ข้น้ ต่ำ��ำ ๆ และอาจใชร่่วมกับั สารเสริมิ ประสิิทธิิภาพ (Synergists) เพื่�อเพิ่ม� ประสิทิ ธิภิ าพและลดความเข้ม้ ข้น้ ที่่�ต้อ้ งใช้้ 7.2 สารรีดี ิวิ เซอร์ (Reducing agents) เป็น็ สารซึ่ง� ละลายน้ำ��ำ ใช้ป้ องกันั ปฏิกิ ิริ ิยิ าออกซิเิ ดชั่น� ของสารซึ่ง�่ ละลายน้ำ�ำ�ได้้ ได้แ้ ก่่ Sodium sulphite, Sodium metabisulfite, Ascorbic acid โดยใชในความ เข้้มข้้นต่ำ�ำ�ๆ เช่น่ กันั 7.3 สารเสริิมประสิทิ ธิภิ าพการตานออกซิเิ ดชั่น� (Antioxidation synergists) เป็น็ สารซึ่�ง่ มีฤี ทธิ์์� ต้า้ นออกซิเิ ดชั่�นน้อ้ ยมาก แต่เ่ มื่อ� ใช้้ร่ว่ มกัับสารกลุุ่มที่� 1 จะเสริมิ ฤทธิ์์�ได้ด้ ีียิ่ง� ขึ้�นจึึงนิยิ มใชสารทั้ง� 2 กลุ่�ม นี้ร� ่ว่ มกันั ในผลิิตภัณั ฑ์์เครื่�องสํําอางสารกลุ่�มนี้� ได้แ้ ก่่ Citric acid, Phosphoric acid, Disodium EDTA, Lecithin 0.05–0.1 เปอร์เ์ ซ็น็ ต์์ เป็น็ ต้้น 8. Coloring agent อาจเป็น็ สีีที่�่ละลายน้ำำ��หรือื สีีที่่ล� ะลายในน้ำ�ำ�มััน 028 9. Perfume อาจได้้จากธรรมชาติหิ รือื การสัังเคราะห์์ 10. สารอื่น� ๆ เชน 10.1 Healing agent ชวยกระตุนุ การเจริญิ ของ Granulation tissue ได้แ้ ก่่ Alantoin และ Urea 10.2 Hormone ช่่วยเพิ่ม� ความสามารถในการอุ้�มน้ำ��ำ ไว้้ในเซลล์์ ได้้แก่ Estrogenic hormone ซึ่่ง� อาจช่่วยลบรอยเหี่ย� วยน รอยดวงตาได้้

เครื่อ�่ งสำ�ำ อางจากน้ำ��ำ นมควาย 05 แนวทางการพัฒั นา ผลิติ ภัณั ฑ์เ์ ครื่อ�่ งสำ�ำ อาง จากน้ำ��ำ นมควาย น้ำำ��นมมีีประโยชน์์ในด้้านการบำำ�รุุงผิิวพรรณให้้เนีียนนุ่่�มและคงความชุ่่�มชื้ �น 029 เนื่�องจากมีีโปรตีีนและกรดอะมิิโนซึ่�่งร่่างกายสัังเคราะห์์เองไม่่ได้้ ที่�สามารถ ซ่อ่ มแซมส่ว่ นที่่ส� ึกึ หรอ และทำ�ำ ให้ร้ ่า่ งกายเสริมิ สร้า้ งกล้า้ มเนื้อ� ของผิวิ หนังั ได้เ้ ป็น็ อย่่างดีี โปรตีีนน้ำ�ำ� นมในส่่วนของเวย์์ เป็็นโปรตีีนคุุณภาพสููง ที่�ประกอบด้้วย กรดอะมิิโนจำำ�เป็น็ ทั้้�งหมด แลคโตส ไขมันั กรดแลคติกิ วิิตามินิ บีี และแร่ธ่ าตุุ ทำำ�ให้้เปรีียบโปรตีีนเวย์์เหมืือนเป็็นอาหารสำ�ำ หรัับผิิวในการบำ�ำ รุุงให้้ความชุ่�่มชื้�น ช่ว่ ยบรรเทาอาการแสบแดงของผิวิ จากการโดดแดด นอกจากนี้ใ� นน้ำ��ำ นมมีไี บโอตินิ ซึ่�่งมีีส่่วนช่่วยในการสร้้างคอลลาเจนให้้กัับผิิวได้้เป็็นอย่่างดีี จึึงไม่่ทำ�ำ ให้้เกิิด ริ้ว� รอยก่่อนวัยั และช่่วยชะลอความแก่่ได้้ อีีกทั้ง� กรดแลคติิกในน้ำำ�� นมช่่วยในการ ผลััดเซลล์์ผิิวได้้อย่่างอ่่อนโยน มีีคุุณสมบััติิในการยัับยั้้�งการทำ�ำ งานของเอนไซม์์ ไทโรซิเิ นส จึงึ ช่ว่ ยลดการผลิิตเม็ด็ สีีผิวิ ผิวิ จึึงกระจ่่างใส น้ำ�ำ�นมควายมีโี ปรตีีน มากกว่า่ น้ำ��ำ นมวัวั ถึงึ 11.5 เปอร์เ์ ซ็น็ ต์์ ซึ่ง�่ มีปี ระโยชน์ใ์ นการผลิติ โปรตีนี เคซีนี และ โปรตีีนเวย์์ จุุดเด่่นของน้ำ�ำ�นมควายด้้านความงาม คืือมีีวิิตามิินบีีรวมและ วิิตามิินซีีสููงกว่่าน้ำ��ำ นมวััวและน้ำำ�� นมแพะ มีีปริิมาณวิิตามิินเอและวิิตามิินอีี กลุ่�มโทโคฟรอล ซึ่�่งเป็็นสารต้้านอนุุมููลอิิสระสููงกว่่าในน้ำำ��นมวััว จึึงเหมาะ เป็น็ อย่า่ งยิ่ง� ในการนำำ�น้ำ��ำ นมควายมาใช้เ้ ป็น็ ส่ว่ นผสมของผลิติ ภัณั ฑ์เ์ ครื่อ� งสำ�ำ อาง สำ�ำ หรัับตััวอย่่างแนวทางในการแปรรููปน้ำ��ำ นมควายเป็็นผลิิตภััณฑ์์เครื่�องสำ�ำ อาง มีีดังั นี้�

เครื �่่องส ำำ�อางจากน้ �ำำ�นมควาย สบู่น่� ้ำ��ำ นมควาย ส่่วนผสม อุุปกรณ์์ 1. กลีีเซอรีนี แบบขุ่่�น 720 กรัมั 1. หม้้อสแตนเลส หรืือหม้้อตุ๋๋น� 2. น้ำ�ำ� นมควาย 28 กรัมั 2. เตาแก๊๊ส หรือื เตาไฟฟ้า้ 3. ผงฟอง 20 กรัมั 3. เครื่อ� งชั่�ง 4. กลิ่�นหอม (ตามชอบ) 16 กรััม 4. ช้อ้ นสแตนเลส หรืือไม้พ้ ายสแตนเลส 5. วิติ ามิินอีี 8 กรััม 5. ถ้ว้ ยพลาสติกิ หรือื ภาชนะสะอาด 6. น้ำ��ำ ผึ้�ง 4 กรัมั 6. แม่่พิมิ พ์ส์ บู่� 7. อััลลัันโทอิิน (Alantoin) 2.4 กรัมั 7. เทอร์์โมมิเิ ตอร์์ กรัมั 8. ฟีนี ็อ็ กซีีเอทานอล 1.6 (Phenoxyethanol) (สารกันั เสีีย) 030 ส่ว่ นผสมสบู่�่น้ำ��นมควาย

เครื่อ�่ งสำ�ำ อางจากน้ำ��ำ นมควาย ขั้้�นตอนการผลิติ สบู่น่� ้ำ�ำ�นมควาย 1. ชั่�งส่่วนผสมเตรีียมไว้้ใน ภาชนะสะอาด 2. เตรีียมกลีีเซอรีีนเหลว ชั่�ง่ ส่่วนผสมเตรียี มไว้ใ้ นภาชนะสะอาด โดยการให้้ความร้้อนกลีีเซอรีีน แบบขุ่่�นจนละลายทั้�งหมด ที่� 031 อุณุ หภูมู ิปิ ระมาณ50 –60 องศา เซลเซีียส ให้ค้ วามร้้อนกลีเี ซอรีนี จนละลาย ที่่อ� ุุณหภููมิปิ ระมาณ 50-60 องศาเซลเซีียส 3. ผสมอััลลัันโทอิิน กับั น้ำ�� นมควายเข้า้ ด้ว้ ยกันั จากนั้น� เติมิ ผงฟองลงไป กวนจนผงฟองละลาย ทั้ง� หมด ผสมอััลลัันโทอิินกัับ ผสมให้เ้ ข้้ากััน เติิมผงฟองลงใน น้ำ��ำ นมควาย น้ำำ��นมควายผสม อััลลัันโทอินิ

เครื �่่องส ำำ�อางจากน้ �ำำ�นมควาย 4. เติิมส่่วนผสมข้อ้ ที่่� 3 ลงไปผสมในกลีเี ซอรีนี เหลว จากนั้�นเติมิ น้ำ�ำ�ผึ้ง� วิิตามิินอีี เติมิ น้ำ��ำ นมความผสมอััลลินิ โทอินิ กลิ่�นหอม และฟีีน็็อกซีี และผงฟองลงในกลีเี ซอรีนี เหลว เอทานอลลงไป ตามลำำ�ดัับ ก ว นจน เ ป็็ น เ นื้ � อ เ ดีี ย ว กัั น ภายใต้้การให้้ความร้้อนที่่� อุุณหภูมู ิิประมาณ 50 – 60 องศาเซลเซียี ส เติมิ น้ำำ�� ผึ้�ง้ 032 เติมิ วิติ ามิินอีี เติิมกลิ่น� หอม เติิมสารกัันเสียี กวนจนเป็็นเนื้้อ� เดีียวกััน 5. เทส่่วนผสมสบู่�ลงในแม่่พิิมพ์์ ตั้ง� ทิ้ง� ไว้ป้ ระมาณ 30 – 60 นาทีี แล้ว้ จึึงแกะสบู่่�ออกจากแม่่พิิมพ์์ เทส่่วนผสมสบู่�่ ลงในแม่่พิิมพ์์ แกะสบู่่อ� อกจากแม่พ่ ิิมพ์์ ตั้ง� ทิ้ง� ไว้้ประมาณ 30 - 60 นาทีี

เครื่อ�่ งสำ�ำ อางจากน้ำ��ำ นมควาย สบู่�่เหลวน้ำ�ำ�นมควาย ส่่วนผสม 525 กรัมั อุุปกรณ์์ 1. น้ำำ�� 375 กรัมั 1. กะละมังั หรืือหม้้อ 2. AD 25 225 กรัมั 2. ช้อ้ น หรือื ไม้้พาย สำำ�หรับั กวนสา 3. น้ำ��ำ นมควาย 48 กรัมั 3. เครื่อ� งชั่ง� 4. ผงข้้น 22.5 กรััม 4. ช้อ้ นตวง 5. น้ำ�ำ�ผึ้ง� 18.9 กรััม 5. บีกี เกอร์์ 6. ผงฟอง 5.7 กรัมั 6. ถ้้วยพลาสติิก หรือื ภาชนะสะอาด 7. กรดซิติ ริกิ 7. กรวยพลาสติกิ หรือื ไซริงิ ค์์(Syringe) 8. กลิ่�นหอม (ตามชอบ) 3 ช้้อนชา 8. ขวดพลาสติิกสำ�ำ หรัับใส่่สบู่�เหลว 9. ฟีนี ็็อกซีเี อทานอล 1.5 ช้อ้ นชา (Phenoxyethanol) (สารกัันเสียี ) 033 ส่ว่ นผสมสบู่�เ่ หลวน้ำำ��นมควาย ขั้ � น ต อน ก า ร ผลิิ ต ส บู่ � เหลวน้ำ�ำ�นมควาย 1. ชั่ง� ส่ว่ นผสมเตรียี มไว้้ ในภาชนะสะอาด ชั่�ง่ ส่่วนผสมเตรียี มไว้้ในภาชนะสะอาด

เครื �่่องส ำำ�อางจากน้ �ำำ�นมควาย ละลายผงข้้นในน้ำำ�� กวนจนละลาย เติิม AD 25 กวนจนเป็็นเนื้้�อเดียี วกััน 2. ละลายผงข้้นในน้ำ�ำ� จากนั้น� เติมิ AD 25 ลงไป กวนส่่วนผสมจนเป็น็ เนื้�อเดียี วกันั 034 ละลายผงฟองในน้ำำ�� เติมิ น้ำ�ำ� นมควาย 3. ละลายผงฟองในน้ำำ�� จากนั้�นเติิมน้ำ��ำ นมควาย กรดซิิติิก น้ำ��ำ ผึ้�ง และสารกัันเสีีย ตามลำำ�ดัับ กวนส่ว่ นผสมจนเป็็นเนื้อ� เดียี วกันั เติิมกรดซิิตริกิ เติิมน้ำำ�� ผึ้�ง้ เติิมสารกัันเสียี กวนจนเป็็นเนื้้�อเดีียวกััน

เครื่อ�่ งสำ�ำ อางจากน้ำ��ำ นมควาย 4. ค่่อยๆ เติิมส่่วนผสมของผงฟอง (ข้อ้ ที่่� 3) ลงในส่่วนผสมของ AD 25 (ข้้อที่่� 2) เติมิ กลิ่น� หอม กวนส่ว่ นผสมจนเป็็นเนื้อ� เดียี วกันั ค่่อยๆเติิมส่่วนผสมของผงฟอง เติมิ กลิ่�นหอม กวนจนเป็็นเนื้�้อเดียี วกััน ลงในส่่วนผสมของ AD 25 5. รอจนกระทั่�งฟองยุุบตัวั แล้้วจึงึ บรรจุุสบู่�เหลวลงขวด 035 รอจนกระทั่ง�่ ฟองยุบุ ตััว แล้้วจึึงบรรจุสุ บู่่�เหลวลงขวด

เครื �่่องส ำำ�อางจากน้ �ำำ�นมควาย ครีีมทาผิิวน้ำำ��นมควาย ส่่วนผสม อุุปกรณ์์ 1. น้ำำ��นมควาย 500 กรััม 1. หม้้อสแตนเลส หรืือหม้อ้ ตุ๋๋น� 2. น้ำ��ำ มันั เมล็ด็ องุ่่�น 250 กรััม 2. เตาแก๊ส๊ หรือื เตาไฟฟ้า้ 3. น้ำำ�� มัันมะพร้้าว 250 กรัมั 3. เครื่อ� งชั่�ง 4. Beeswax 40 กรััม 4. ช้อ้ นสแตนเลส หรืือไม้พ้ ายสแตนเลส 5. อััลลัันโทอิิน (Alantoin) 3 กรััม 5. ถ้้วยพลาสติกิ หรือื ภาชนะสะอาด 6. กลิ่น� หอม (ตามชอบ) 10 ช้อ้ นชา 6. ช้อ้ นตวง 7. วิติ ามินิ อีี 5 ช้อ้ นชา 7. บีีกเกอร์์ 8. ฟีนี ็็อกซีเี อทานอล (Phenoxyethanol) 2.5 ช้้อนชา 8. กรวยพลาสติกิ หรืือไซริงิ ค์์ (Syringe) (สารกัันเสียี ) 9. ขวดพลาสติกิ สำำ�หรับั ใส่่ครีมี ทาผิิว 036 ส่ว่ นผสมครีมี ทาผิิวน้ำ�ำ� นมควาย ขั้้�นตอนการผลิิตครีมี ทาผิิวน้ำำ��นมควาย 1. ชั่�งส่่วนผสม เ ต รีี ย ม ไ ว้้ ใ น ภ าชน ะ สะอาด ชั่่ง� ส่่วนผสมเตรียี มไว้้ในภาชนะสะอาด

เครื่อ�่ งสำ�ำ อางจากน้ำ��ำ นมควาย 2. ผสมอััลลัันโทอิิน กัับน้ำ�ำ�นมควาย เติิม วิิตามิินอีีและสารกัันเสีีย ตามลำำ�ดัับ กวนส่่วนผสม จนเป็น็ เนื้อ� เดียี วกันั ผสมอััลลัันโทอินิ กัับ เติมิ วิติ ามิินอีี เติมิ สารกัันเสีีย น้ำำ�� นมควาย กวนจนเป็็นเนื้อ้� เดีียวกััน 3. ละลาย Beeswax จากนั้�นเติิมน้ำ��ำ มัันเมล็็ด องุ่่�นและน้ำ��ำ มัันมะพร้้าว กวนส่ว่ นผสมจนเป็น็ เนื้อ� เดีียวกันั ละลาย Beeswax เติมิ น้ำ��ำ มัันเมล็็ดองุ่�น กวนจนเป็็นเนื้�อ้ เดีียวกััน และน้ำำ��มัันมะพร้้าว 4. ค่่อยๆ เทส่่วนผสมของน้ำ�ำ� นม (ข้้อที่่� 2) ลงในส่่วนผสมของน้ำ�ำ� มััน (ข้้อที่่� 3) กวนส่่วนผสม 037 อย่่างต่่อเนื่�อง จนเป็็นเนื้�อเดียี วกันั เติมิ กลิ่น� หอม กวนส่่วนผสมให้้เข้้ากััน ค่อ่ ยๆ เทส่ว่ นผสมของ กวนอย่า่ งต่่อเนื่�อง กวนจนเป็น็ เนื้�อ้ เดีียวกััน เติิมกลิ่น� หอม น้ำำ��นม กวนส่่วนผสมให้เ้ ข้้ากััน ลงในส่่วนผสมของน้ำำ��มััน 5. บรรจุคุ รีมี ทาผิวิ ลงขวด บรรจุคุ รีมี ทาผิวิ ลงขวด

เครื �่่องส ำำ�อางจากน้ �ำำ�นมควาย บรรณานกุ รม นคร ตั้�งวันั เจริิญชัยั และปิ่�นพงศ์์ อินิ ทรพาณิิช. (2531). การพััฒนาแชมพูสู ระผมขจัดั รัังแค (โครงการ พิเิ ศษปริิญญาเภสัชั ศาสตรบััณฑิิต). กรุุงเทพฯ: มหาวิทิ ยาลััยมหิดิ ล. นิธิ ิยิ า รััตนาปนนท์์. (2557). เคมีีนมและผลิิตภัณั ฑ์น์ ม. กรุุงเทพฯ: โอเดีียนสโตร์.์ บริิษััทสกิินไบโอเทค (ประเทศไทย) จำ�ำ กััด. (2564). ความรู้�พื้�นฐานเกี่�ยวกัับอิิมััลชั่�นหรืือการผลิิตครีีม. สืืบค้้น 9 พฤษภาคม 2564, จาก http://www.skinbiotechthai.com/index.php?lay=- show&ac=article&Id=539373425. ประสบ บูรู ณมานัสั . (2531). กระบือื และการรักั ษา (พิมิ พ์ค์ รั้ง� ที่� 2). กรุงุ เทพฯ: โรงพิมิ พ์ไ์ ทยวัฒั นาพานิชิ พิิมพร ลีลี าพรพิิสิฐิ . (2532). เครื่อ� งสำ�ำ อางเพื่�อความสะอาด. เชีียงใหม่:่ ภาควิชิ าเทคโนโลยีเี ภสััชกรรม คณะเภสััชศาสตร์์ มหาวิทิ ยาลัยั เชียี งใหม่่. พิิมพร ลีีลาพรพิิสิิฐ. (2534). อิิมััลชั่�นทางเครื่�องสำำ�อาง. เชีียงใหม่่: ภาควิิชาเภสััชอุุตสาหกรรม คณะเภสัชั ศาสตร์์ มหาวิทิ ยาลััยเชียี งใหม่่. ภานุุ อุปุ ถัมั ภ์.์ (2544). การพัฒั นาผลิติ ภัณั ฑ์ส์ บู่�เหลวผสมโปรตีนี รำ��ข้า้ ว (วิทิ ยานิพิ นธ์ป์ ริญิ ญามหาบัณั ฑิติ ). กรุุงเทพฯ: มหาวิทิ ยาลััยเกษตรศาสตร์.์ ร่่าเริิง ขจรเกีียรติิพาณิิช และรุ่�งรััตน์์ สุุขเกิิดกิิจพิิบููลย์์. (2533). การตั้�งตำ�ำ รัับแชมพููสมุุนไพร (โครงการพิิเศษปริญิ ญาเภสัชั ศาสตรบััณฑิติ ). กรุุงเทพฯ: มหาวิทิ ยาลัยั มหิิดล. วิิพิิชญ์์ ไชยศรีสี งคราม. (2541). การตรวจคุุณภาพน้ำ�ำ�นมและผลิติ ภััณฑ์.์ กรุุงเทพฯ: FAO. วรรณา ตั้ง� เจริญิ ชััย และวิิบููลย์ศ์ ัักดิ์� กาวิลิ ะ. (2531). นมและผลิิตภัณั ฑ์น์ ม. กรุุงเทพฯ: โอเดียี นสโตร์.์ 038 สุวุ รรณา กิจิ ภาภรณ์.์ (2530). นมและผลิติ ภัณั ฑ์น์ ม. กรุงุ เทพฯ: ภาควิชิ าสัตั วบาล คณะสัตั วแพทย์ศ์ าสตร์์ จุุฬาลงกรณ์์มหาวิิทยาลัยั . เสาวนียี ์์ กระสานติิสุขุ และหทััยชนก รุณุ รงค์์. (2549). การพััฒนาตำ�ำ รับั โลชั่�นบำำ�รุงุ ผิิว (โครงการพิิเศษ ปริิญญาเภสัชั ศาสตรบััณฑิิต). กรุงุ เทพฯ: มหาวิทิ ยาลััยมหิิดล. สำำ�นักั งานคณะกรรมการอาหารและยา.(2543). คู่่�มือื ผลิติ ภัณั ฑ์เ์ ครื่อ� งสำำ�อางเพื่อ� เศรษฐกิจิ ชุมุ ชน. กรุงุ เทพฯ : กระทรวงสาธารณสุขุ . อรััญญา มโนสร้อ้ ย และพิมิ พร ลีลี าพรพิิสิฐิ . (2535). ผลของสารตัวั เติิมต่่อความคงตัวั ในสภาวะต่า่ งๆ ของสารสกััดสมุุนไพรที่�นิิยมใช้้เตรีียมตััวผลิิตภััณฑ์์เครื่�องสำำ�อาง. เชีียงใหม่่วารสาร, 31(2), 63–72. Baden, H. P. (1987). Diseases of the Hair and Nails. Chicago: Year Book Medical Publishers, Inc. Bakht, B. K., & Iqbal, A. (2009). The water buffalo: An underutilized source of milk and meat: A review. Pakistan Journal of Zoology, 9, 517–521. Bilal, M. Q., Suleman, M., & Raziq, A. (2006). Buffalo: Black gold of Pakistan. Livestock Research for Rural Development, 18(9). http://www.lrrd.org/lrrd18/9/bila18128.htm. FAO. (1977). The Water Buffalo. Rome: Food and Agriculture Organization of the United Nations.

เครื่อ�่ งสำ�ำ อางจากน้ำ��ำ นมควาย Keenan, T. W., & Patton, S. (1995). The Structure of Milk: Implications for sampling and storage. The milk lipid globule membrane. In R. G. Jensen (ed.), Handbook of Milk Composition (pp. 5-50). New York: Academic Press, Inc. Knowlton, J., & Pearce, S. (1993). Handbook of cosmetic science and technology (1st edition). Elsevier Advanced Technology. Florida: CRC Press. Olivia, M., Ahmad, S., Rousseau, F., Briard-Bion, V., Gaucheron, F., & Lopez, C. (2010). Buffalo vs. cow milk fat globules: Size distribution, zeta-potential compositions in total fatty acids and in polar lipids from the milk fat globule membrane. Food Chemistry, 120(2), 544–551. Sarfraz, A., Gaucher, I., Rousseau, F., Beaucher, E., Piot, M., Grongnet, J. F., & Gaucheron. F. (2008). Effects of acidification on physico-chemical characteristics of buffalo milk: A comparison with cow’s milk. Food Chemistry, 106, 11–17. ผเู้ ขยี น/เรยี บเรยี ง 039 ชื่�่อ-นามสกุลุ : ผู้�ช่วยศาสตราจารย์์ ดร.รััชฎาพร ใจมั่่�น หน่ว่ ยงานต้น้ สังั กัดั : คณะศิลิ ปกรรมและสถาปััตยกรรมศาสตร์์ มหาวิทิ ยาลััยเทคโนโลยีีราชมงคลล้้านนา E-mail: [email protected] การศึกึ ษา: วท.ด. (วิทิ ยาศาสตร์์และเทคโนโลยีีการอาหาร) วท.ม. (เทคโนโลยีีการบรรจุุ) วท.บ. (เทคโนโลยีกี ารบรรจุ)ุ

เครื่�่องสำ�ำ อางจากน้ำ��ำ นมควาย ISBN 978-974-625-932-3 เครื �่่องส ำำ�อางจากน้ �ำำ�นมควาย ISBN 978-974-625-931-6 (E-book) ที่่�ปรึกึ ษา รองศาสตราจารย์์ศีลี ศิิริิ สง่า่ จิิตร ดร.สุุรพล ใจวงศ์ษ์ า ผู้�เขีียน/เรียี บเรียี ง ผู้�ช่วยศาสตราจารย์์ ดร.รััชฎาพร ใจมั่่�น กองบรรณาธิิการ ผู้�ช่วยศาสตราจารย์์เกรีียงไกร ธารพรศรี ี ผู้�ช่วยศาสตราจารย์์นทีชี ัยั ผัสั ดีี นายวิิสุุทธิ์์� บััวเจริญิ ผู้�ช่วยศาสตราจารย์์ ดร.สุุรีวี รรณ ราชสม นายพิิษณุุ พรมพราย นายนริศิ กำ�ำ แพงแก้ว้ ว่า่ ที่่� ร.ต.รัชั ต์พ์ งษ์ ์ หอชัยั รััตน์์ นางสาวทิิน อ่อ่ นนวล นายวิิษณุุลัักษณ์ ์ คำำ�ยอง นางสาวสุุธาสินิ ี ี ผู้้�อยู่่�สุขุ นายจักั รรินิ ทร์ ์ ชื่่น� สมบัตั ิิ 040 นายเจษฎา สุภุ าพรเหมินิ ทร์์ นางสาวรััตนาภรณ์ ์ สารภีี นางสาวเสงี่ย� ม คืนื ดีี นางสาวหนึ่ง� ฤทัยั แสงใส ว่า่ ที่่� ร.ต.เกรียี งไกร ศรีปี ระเสริฐิ นางสาวเสาวลัักษณ์์ จันั ทร์์พรหม นางสาวอารีีรัตั น์ ์ พิมิ พ์์ นางสาววราภรณ์ ์ ต้น้ ใส นายวีีรวิิทย์์ ณ วรรณมา นายวรพจน์์ แซ่่เฒ่า่ นางสาวน้ำำ�� ฝน วิปิ ลาด นางสาวรััชดาภรณ์์ กันั ทะถ้ำำ�� ว่่าที่่� ร.ต.หญิงิ สิิริิวลีี บัวั เจริญิ จััดทำ�ำ โดย สถาบัันถ่า่ ยทอดเทคโนโลยีสีู่�ชุมชน มหาวิิทยาลััยเทคโนโลยีีราชมงคลล้า้ นนา 98 หมู่� 8 ตำำ�บลป่่าป้้อง อำ�ำ เภอดอยสะเก็ด็ จัังหวััดเชีียงใหม่่ 50220 พิิมพ์์ครั้ง� ที่่� 1 ประจำ�ำ ปีี 2564 บริิษััท เชีียงใหม่่ พริ้�นท์ต์ิ้ง� จำ�ำ กัดั 213 ถนน มหิดิ ล ตำ�ำ บลป่่าแดด อำำ�เภอเมือื งเชียี งใหม่่ เชีียงใหม่่ 50100