แบบฝึกอิศรญาณภาษิต

๓๔ อศิ รญาณภาษติ อิศรญาณภาษิต (อ่านว่า อิด-สะ-ระ-ยาน-พา-สิด) สามารถเรียกได้อีกชื่อหนึ่งว่า เพลงยาวเจ้าอิศรญาณ โดยมาจากช่ือผู้แต่ง คือ หม่อมเจ้าอิศรญาณ (มหากุล) กวีคนสาคัญในสมัย พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ ๔) บวกกับคาว่า ภาษิตซ่ึงหมายถึง ถ้อยคาที่กล่าวสืบตอ่ กันมา ดงั นน้ั คาว่า ‘อศิ รญาณภาษิต’ เลยหมายถงึ ถ้อยคาของหมอ่ มเจ้าอิศรญาณที่บอกเลา่ สบื ต่อกนั มา น่ันเอง ส่วนเน้ือ เร่อื งจะเป็นอย่างไรและใหแ้ ง่คดิ อะไรบ้าง ติดตามกันต่อได้ในบทความนี้เลย ทม่ี าของเรือ่ งอศิ รญาณภาษิต สาหรบั ที่มาของเร่ือง เกดิ ข้ึนจากความน้อยอกนอ้ ยใจของผู้แตง่ หลังถูกตาหนิวา่ สติไมด่ ี จงึ ไม่น่าแปลกใจ ท่ีกลอนเพลงยาวนีจ้ ะมีเน้อื หาทแ่ี ฝงไปด้วยน้าเสียงเหนบ็ แนม ประชดประชนั โดยจดุ มุ่งหมายหลกั ของการแต่งอิศร ญาณภาษิต คือการสงั่ สอนและเตอื นใจผู้อา่ นเกยี่ วกบั การปฏบิ ัติตนเมือ่ ตอ้ งอยู่รว่ มกับผอู้ ่ืนในสังคม โดยเฉพาะคนที่ มีอานาจมากกวา่ หรอื ผู้อาวโุ สกว่า

๓๕ ลักษณะคาประพันธ์ อิศรญาณภาษิตแต่งด้วยกลอนเพลงยาว ซึ่งมีลักษณะคล้ายกลอนสุภาพ แต่มีจุดที่แตกต่างออกไป ๒ อย่างหลัก ๆ ไดแ้ ก่ ๑. กลอนเพลงยาวจะข้ึนต้นดว้ ยวรรครับ (วรรคทส่ี อง) ดังนั้น บทแรกของกลอนเพลงยาวจึงมเี พยี ง ๓ วรรค ขณะทีก่ ลอนสุภาพหน่ึงบทจะมี ๔ วรรค ดงั ตวั อยา่ ง อิศรญาณชาญกลอนอักษรสาร เทศนาคาไทยใหเ้ ป็นทาน โดยตานานศุภอรรถสวสั ดี ๒. อศิ รญาณภาษิตจะลงทา้ ยดว้ ยคาว่า เอย แต่กลอนสุภาพไม่จาเป็นตอ้ งลงทา้ ยด้วยเอย

๓๖ แบบฝึกหัดที่ ๑ เรอ่ื งอศิ รญาณภาษิต คาช้ีแจง : ให้จับคู่ตามท่ีนั่งและร่วมกันถอดคาประพนธ์บทประพันธ์ท่ีจับสลากได้และนาเสนอผลงานตามลาดับ เนื้อหาหนา้ หอ้ งเรยี น บทท.่ี ............. ............................................................................................................................. .......................... ............................................................................................................................. .......................... ........................................................................................................ ............................................... ............................................................................................................................. .......................... ....................................................................................................................................................... ถอดคาประพันธ์ ............................................................................................................................. .......................... ........................................................................................................ ............................................... ............................................................................................................................. .......................... ....................................................................................................................................................... ............................................................................................................................. .......................... ..................................................................................................................................... ..................

๓๗ แบบฝึกหดั ท่ี ๒ เรื่อง อิศรญาณภาษติ คาชี้แจง : ใหน้ ักเรยี นนาสานวน สุภาษติ หรอื คาพงั เพยทกี่ าหนดให้เติมลงในช่องวา่ งให้สมั พนั ธ์กบั บทประพนั ธ์ คนรกั เท่าผืนหนัง คนชังเทา่ ผนื เสอื่ ฟังหูไว้หู เดินตามผใู้ หญ่หมาไมก่ ดั รักกันดกี วา่ ชงั กัน ชายข้าวเปลอื กหญิงข้าวสาร ชายขา้ วเปลอื กหญงิ ขา้ วสารโบราณว่า นา้ พงึ่ เรือเสือพึง่ ป่าอชั ฌาสยั เรากจ็ ติ ดูเล่าเขาก็ใจ รักกนั ไว้ดีกวา่ ชังระวงั การ .......................................................................................................................... อยา่ ดถู ูกบญุ กรรมว่าทานอ้ ย น้าตาลยอ้ ยหยดเท่าไรไดห้ นักหนา อยา่ นอนเปล่าเอากระจกยกออกมา สอ่ งดหู นา้ เสยี ทีหนง่ึ แล้วจึงนอน .......................................................................................................................... ค่อยดาเนนิ ตามไตผ่ ู้ไปหน้า ใจความวา่ ผมู้ ีคุณอย่าหนุ หวน เอาหลังตากแดดเปน็ นจิ คิดคานวณ รถู้ ่ีถว้ นจงึ สบายเม่ือปลายมือ .......................................................................................................................... ถึงรจู้ ริงจาไวอ้ ยา่ ไขรู้ เต็มท่ีครู่เดยี วเท่าน้ันเขาสรรเสริญ ไม่ควรกา้ เกนิ หน้ากอ็ ยา่ เกิน อย่าเพลิดเพลนิ คนชังนักคนรกั น้อย ..........................................................................................................................