คู่มือผู้รับบริการกิจกรรมการศึกษาตามอัธยาศัยด้านค่ายวิทยาศาสตร์ เรื่อง สารเพื่อชีวิต

คู่มอื ผู้รับบริการกจิ กรรมการศึกษาตามอธั ยาศัย ด้านค่ายวทิ ยาศาสตร์ เทคโนโลยี และสิ่งแวดล้อม เร่ือง สารเพอื่ ชีวติ สแกนเพ่ืออ่าน E-Book ศูนย์วิทยาศาสตร์เพ่อื การศกึ ษาสระแก้ว สานักส่งเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย สานักงานปลัดกระทรวงศกึ ษาธิการ จัดทาโดย นางสาวเดือนรัตน์เฉลียวกจิ

ฐานการเรียนรู เรื่อง สารเพื่อชีวติ

แผนการจัดกิจกรรมการเรียนรู เร่อื ง สารเพื่อชีวติ เวลา 2 ชวั่ โมง แนวคิด ในชีวิตประจําวัน เราจะตองเก่ียวของกับสารหลายชนิด ซึ่งมีลักษณะแตกตางกัน สารท่ีใชใน ชีวิตประจําวนั จะมีสารเคมีเปน องคป ระกอบ ซ่งึ สามารถจําแนกเปนสารสงั เคราะห และสารธรรมชาติ เชน สาร ปรุงรสอาหาร สารทําความสะอาด เคร่ืองสําอาง สารกําจัดแมลง และสารกําจัดศัตรูพืช โดยถานําไปใช เก็บ หรือทําลายทิ้ง อยางไมถูกวธิ ี อาจเปนอันตรายตอสุขภาพ และส่ิงแวดลอม หรืออาจติดไฟทําลายทรัพยสนิ ได อยางไรก็ตาม ถาเรารูจักใช เก็บ และทิ้งผลิตภัณฑเหลาน้ีอยางถูกวิธี เราก็จะสามารถปองกันอันตรายท่ีอาจ เกดิ ข้ึนได และใชผ ลติ ภณั ฑเหลา นีไ้ ดอ ยางปลอดภัย วัตถปุ ระสงค เมอื่ สน้ิ สุดแผนการจดั กจิ กรรมการเรยี นรนู ้ีแลว ผูรบั บรกิ ารสามารถ 1. อธิบายสารและสมบตั ิของสาร 2. ทดสอบสารและผลิตภณั ฑของสารท่ีใชในชวี ิตประจําวนั 3. เหน็ ความสาํ คัญของการเลอื กใชสารในชวี ติ ประจาํ วัน เนอื้ หา 1.สารและสมบัตขิ องสาร 1.1 สมบตั ิทัว่ ไปของสาร 1.2 สถานะของสาร 2. สารและผลติ ภัณฑของสารที่ใชในชวี ิตประจาํ วนั 2.1 สารปนเปอ น 2.2 การเลือกซ้อื และการเลือกใชสาร

ขัน้ ตอนการปฏิบตั กิ จิ กรรมของผรู บั บรกิ าร กิจกรรมการทดสอบกอนเรยี น ใหผรู ับบริการทําแบบทดสอบกอนเรียน เรอื่ ง สารเพอ่ื ชีวิต ซงึ่ มีขอสอบทั้งหมด จํานวน 5 ขอ (เม่ือผรู บั บริการทาํ แบบทดสอบเสรจ็ เรยี บรอ ยแลว ผรู บั บริการสามารถตรวจคําตอบไดต าม เฉลยคําตอบทา ยกิจกรรม) คะแนนท่ไี ด. .................คะแนน แบบทดสอบกอนเรียน เรอ่ื ง สารเพื่อชวี ิต คะแนนทไ่ี ดเต็ม 5 คะแนน คาํ ชีแ้ จง 1.ใหผูรบั บริการกาเครือ่ งหมาย x (กากบาท) หนาขอ ท่ถี ูกตองเพียงขอเดียว 2. แบบทดสอบนี้ มีขอ สอบจํานวน 5 ขอ ขอ ละ 1 คะแนน 3. เม่อื ผรู ับบริการทําแบบทดสอบเสร็จเรยี บรอยแลว ผรู ับบริการสามารถตรวจคาํ ตอบได ตามเฉลยคําตอบทายกิจกรรม 1. สารฟอกขาวมักพบในอาหารชนิดใด ค. ถว่ั งอก ก. เตา เจยี้ ว ง. เกลือ ข. เนอื้ ปลา ค. ถ่วั งอก ขงิ หัน่ ฝอย 2. บอแรกซพ บในอาหารประเภทใด ง. อาหารทะเล อาหารแหง ก. อาหารกระปอ ง ข. ลูกชนิ้ ไสกรอก ค. นาํ้ ยาดองศพ ง. ผงกันบูด 3. สารฟอกขาว หรอื เรียกอกี ช่ือหน่ึงวา อะไร ก. ผงซักมุง ค. นา้ํ ยาดองศพ ข. ผงกรอบ ง. ผงกันบูด 4. ฟอรมาลิน เรยี กอีกชอื่ หนึ่งวา ค. อาหารแชเ ยือกแข็ง ก. ผงซกั มงุ ง. อาหารปรุงสาํ เรจ็ รูป ข. ผงกรอบ 5. สารกันรามักพบในอาหารกลมุ ใดมากท่ีสดุ ก. อาหารหมกั ดอง ข. อาหารทะเล

กจิ กรรมแลกเปลีย่ นเรียนรูเ ร่อื ง สารเพอ่ื ชวี ติ คําช้ีแจง 1. ใหผูรบั บริการตอบคาํ ถามจาํ นวน 4 ประเด็นดังนี้ ใหผรู ับบรกิ ารตอบคําถาม จํานวน 4 ประเด็นดงั น้ี ประเด็นที่ 1 “ทานรูจักสารตาง ๆ ในชวี ติ ประจําวันหรือไม” ............................................................................................................................................................... ประเดน็ ท่ี 2 “ทา นรูจ ักสมบตั ิของสารหรอื ไม” ............................................................................................................................................................... ประเดน็ ท่ี 3 “ทา นทราบ ความสาํ คญั ของการเลอื กใชส ารในชวี ิตประจําวัน หรือไมอ ยางไร” ............................................................................................................................................................... ประเดน็ ที่ 4 “ทานสามารถนําความรู เรอื่ ง สารและผลิตภัณฑของสารท่ีใชในชวี ิตประจําวัน และการ ปองกันอนั ตรายทีอ่ าจเกดิ ขึน้ จากการใชผ ลติ ภณั ฑเหลา นไ้ี ดอ ยางปลอดภัยอยา งไร” ............................................................................................................................................................... 2. ใหผูร ับบริการและผูจ ดั กิจกรรมสรปุ สงิ่ ทไี่ ดเรียนรูจากกิจกรรมแลกเปล่ยี นเรียนรเู ร่อื ง สารเพอ่ื ชีวติ ............................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... เฉลยแนวคาํ ตอบ ประเดน็ ท่ี 1 “ทานรจู กั สารตาง ๆ ในชวี ิตประจําวันหรอื ไม” สาร ( substance ) คือสสารท่ีศึกษาคน ควาจนทราบสมบตั แิ ละองคประกอบทแ่ี นน อน ประเดน็ ที่ 2 “ทา นรูจกั สมบตั ิของสารหรือไม” สมบตั ขิ องสาร หมายถึง ลักษณะเฉพาะตัวของสาร เชน เน้ือสาร สี กลิ่น รส การนาํ ไฟฟา การละลายน้าํ จดุ เดอื ด จุดหลอมเหลว ความเปน กรด – เบส เปนตน ประเดน็ ท่ี 3 “ทานทราบ ความสําคญั ของการเลือกใชส ารในชวี ติ ประจาํ วนั หรอื ไมอยา งไร” สามารถใชส ารไดอ ยางถูกตอ งและปลอดภัย ประเดน็ ท่ี 4 “ทานสามารถนําความรู เรือ่ ง สารและผลติ ภัณฑของสารท่ีใชใ นชวี ิตประจําวัน และการ ปอ งกันอนั ตรายทอ่ี าจเกิดขนึ้ จากการใชผลิตภัณฑเ หลานไี้ ดอ ยางปลอดภัยอยา งไร” สามารถนําความรทู ี่ไดจากการเรียนรู ไปทดสอบสารในชีวิตประจําวนั ได และควรอานฉลาก วิธกี ารใชขา งขวดผลติ ภัณฑข องสารกอนการใชเ พ่ือใหสามารถใชไดอยา งถกู ตอ ง

กจิ กรรมสารเพอื่ ชีวิต คําชแ้ี จง 1. ใหผ รู บั บรกิ ารศึกษาใบความรู เร่ือง สารเพื่อชีวิตและปฏบิ ตั ิตามใบกิจกรรม เรอื่ ง สารเพอ่ื ชวี ิต 2. ผรู ับบรกิ าร รบั อุปกรณ และสารเคมีจากผจู ดั กิจกรรม 4. ใหผรู บั บรกิ ารบนั ทึกผลการทดสอบ และสรุปผลการทดสอบ 5. ผูรบั บริการและผูจัดกจิ กรรมสรุปสง่ิ ท่ไี ดเรียนรูกิจกรรม รว มกัน ใบความรู เรื่อง สารเพ่อื ชีวิต สารและสมบัตขิ องสาร สาร หมายถึง สง่ิ ทีม่ มี วล ตองการที่อยูและสมั ผัสได มีท้ังสถานะทเี่ ปน ของแขง็ ของเหลว และกาซ ตัวอยางเชน เงิน (Ag) และเกลอื แกง (NaCl) เปน ของแข็ง นาํ้ (H2O) และเอธานอล (C2H5O) เปน ของเหลว คารบอนไดออกไซด (CO2) และกาซออกซิเจน (O2) เปนกาซ เปนตน สมบัตขิ องสาร หมายถึง ลกั ษณะประจําตัวของสาร เชน สถานะ สี กล่นิ รส การละลาย การนําไฟฟา จุดเดือด และการเผาไหม เปนตน 1. สมบตั ิของสาร อาจจะนาํ มาแบง เปน 2 ประเภท ดังนี้ ประภทที่ 1 สมบัตทิ างกายภาพ หมายถงึ สมบัตเิ ฉพาะตวั ของสารทส่ี ามารถสังเกตเห็นไดง า ยจาก ลักษณะภายนอก หรือจากการทดลองงา ยๆ โดยไมเกยี่ วขอ งกบั การเกิดปฏิกริ ิยาเคมี ตวั อยางทางกายภาพ ไดแ ก สถานะ รปู รา ง สี กลิ่น รส การละลาย จุดเดือด จดุ หลอมเหลว ความหนาแนน การนําความรอน การนํา ไฟฟา ความรอ นแฝง ความถว งจาํ เพาะ เปนตน ประเภทที่ 2 สมบตั ิทางเคมี หมายถึง สมบัติเฉพาะตัวของสารทเ่ี กี่ยวของกับการเกิดปฏิกริ ยิ าเคมี เชน การเกิดสารใหม การสลายตวั ใหไ ดสารใหม การเผาไหม การระเบดิ ความเปน กรด - เบส ของสาร และการ เกิดสนมิ ของโลหะ เปนตน 2. การจดั จําแนกสาร สามารถจาํ แนกออกเปน 4 กรณี ไดแ ก 2.1 การใชสถานะเปน เกณฑ แบง ออกเปน 3 กลุม คือ – สถานะทีเ่ ปน ของแขง็ (Solid) จะมีรปู รา ง และ ปรมิ าตรคงที่ ซงึ่ อนุภาคภายในจะอยชู ดิ ตดิ กัน เชน ดางทบั ทมิ (KMnO4) , ทองแดง (Cu) – สถานะทเ่ี ปน ของเหลว (Liquid) จะมีรปู รางตามภาชนะท่ีบรรจุ และ มีปริมาตรที่คงท่ี ซึ่งอนภุ าค ภายในจะอยูชิดกันนอ ยกวา ของแขง็ และมีสมบัตเิ ปนของไหล เชน นํ้ามัน , แอลกอฮอล , ปรอท (Hg) ฯลฯ – สถานะทีเ่ ปนกา ซ (Gas) จะมีรปู ราง และปรมิ าตรท่ีไมค งท่ี โดยรปู ราง จะเปลยี่ นไปตามภาชนะที่ บรรจุ อนภุ าคภายในจะอยูห างกนั มากท่ีสุด และมีสมบัตเิ ปนของไหลได เชน กา ซหุงตม , อากาศ

2.2 การใชเ นอ้ื สารเปน เกณฑ จะมสี มบตั ิทางกายภาพของสารท่ีไดจากการสงั เกตลักษณะความ แตกตา งของเน้ือสาร ซง่ึ จะจาํ แนกไดอ อกเปน 2 กลุม คือ – สารเนอ้ื เดียว (Homogeneous Substance) หมายถึง สารทม่ี ีเนอื้ สารเหมอื นกนั ทุกสวน ทาํ ใหสาร มีสมบัตเิ หมอื นกันตลอดทุกสว น เชน แอลกอฮอล , ทองคํา (Au) , โลหะบัดกรี – สารเนื้อผสม (Heterogeneous Substance) หมายถงึ สารท่ีมีเนื้อสารแตกตางกันในแตล ะสว น จะ ทาํ ใหสารนนั้ มีสมบัติ ไมเหมือนกันตลอดทุกสว น เชน นา้ํ อบไทย , นํา้ คลอง ฯลฯ 2.3 การละลายน้าํ เปน เกณฑ จะจาํ แนกไดอ อกเปน 3 กลุม คอื – สารท่ีละลายน้ําได เชน เกลอื แกง (NaCl) , ดา งทบั ทิม (KMnO4) ฯลฯ – สารทล่ี ะลายนา้ํ ไดบาง เชน กาซคลอรนี (Cl2) , กา ซคารบ อนไดออกไซด (CO2) ฯลฯ – สารที่ไมสามารถละลายนํา้ ได เชน กาํ มะถัน (S) , เหล็ก (Fe) ฯลฯ 2.4 การนําไฟฟา เปน เกณฑ จะจาํ แนกไดออกเปน 2 กลมุ ไดแก – สารทนี่ ําไฟฟาได เชน ทองแดง (Cu) , นาํ้ เกลือฯลฯ – สารที่ไมนําไฟฟา เชน หนิ ปนู (CaCO3) , กาซออกซิเจน ( O2 ) สารและผลิตภณั ฑของสารท่ีใชใ นชวี ิตประจาํ วนั ในชวี ิตประจาํ วนั เราจะตองเก่ยี วของกบั สารหลายชนดิ ซงึ่ มสี ารเคมีเปนองคประกอบ เราสามารถ จาํ แนกเปน สารสงั เคราะหแ ละสารธรรมชาติ เชน สารปรุงรสอาหาร สารทาํ ความสะอาด สารกาํ จดั แมลงและ สารกําจัดศัตรพู ืช เคร่อื งสําอาง เปน ตน ในการจาํ แนกสารเคมีนน้ั ใชเ กณฑต า งๆ ดงั ตอ ไปน้ี 1. สารปรุงแตงอาหาร หมายถึง สารปรงุ รสอาหารใชใสในอาหารเพอื่ ทาํ ใหอาหารมรี สดีข้ึน หรือเพ่ิม รสชาติตางๆ เชน นา้ํ ตาล ใหรสหวาน เกลือ นา้ํ ปลา ใหร สเค็ม นํา้ สม สายชู น้ํามะนาว ซอสมะเขือเทศ ใหรส เปรย้ี ว 2. สารทาํ ความสะอาด หมายถงึ สารท่มี ีคณุ สมบัติในการกาํ จดั ความสกปรกตางๆ ตลอดจนฆา เช้ือ โรคประเภทของสารทาํ ความสะอาด แบงตามการเกิด ได 2 ประเภท คอื 2.1 ไดจ ากการสงั เคราะห เชน นาํ้ ยาลา งจาน สบูกอ น สบูเหลว แชมพูสระผมผงซักฟอก สาร ทําความสะอาดพ้ืน เปนตน 2.2 ไดจากธรรมชาติ เชน นํ้ามะกรูด มะขามเปยก เกลอื เปน ตน 3. สารกําจัดแมลง และสารกําจัดศัตรูพืช หมายถึง สารเคมีที่ผลิตขึ้นเพ่ือใชปองกันการกาํ จัด และ ควบคุมแมลงตางๆ ไมใหมารบกวน มีทั้งชนิดผง ชนิดเม็ด และชนิดน้ํา ประเภทของสารกําจัดแมลงและสาร กําจดั ศตั รูพชื แบงเปน 2 ประเภท คือ 3.1 ไดจากการสงั เคราะห เชน สารฆา ยงุ สารกําจัดแมลง เปนตน 3.2 ไดจ ากธรรมชาติ เชน เปลือกมะนาว เปลอื กมะกรูด เปลอื กสม เปน ตน

4. เครอื่ งสาํ อาง หมายถงึ ผลติ ภัณฑทใี่ ชทา ถู นวด โรย พน หยอด ใส อบรา งกาย เพือ่ ใชท ําความ สะอาดเพือ่ ใหเกดิ ความสดชน่ื ความสวยงาม และเพ่ิมความมัน่ ใจ ประเภทของเครอ่ื งสาํ อาง แบงเปน 5 ประเภท คือ 4.1 สําหรบั ผม เชน แชมพู ครีมนวด เจลแตง ผม 4.2 สําหรับรา งกาย เชน สบู ครีม และโลชั่นทาผิว ยาทาเลบ็ น้าํ ยาดบั กลน่ิ ตวั แปง โรยตวั 4.3 สาํ หรบั ใบหนา เชน ครีม โฟมลา งหนา แปง ผัดหนา ลปิ สติก ดินสอเขยี นคิ้ว และดนิ สอ เขยี นขอบตา 4.4 นา้ํ หอม 4.5 เบด็ เตล็ด เชน ครีมโกนหนวด ผาอนามัย ยาสีฟน 5. สารเคมีที่เปนอันตรายแตพบมีการปนเปอนในอาหาร อาหารเปนสิ่งที่มีความจําเปนตอชีวิต มนุษยเราทุกคน เพราะเปนสวนหน่ึงในปจจัยท่ีชวยใหรา งกายมนุษยเจรญิ เติบโตและยังทําใหมนษุ ยดํารงชีวิต อยูได ซ่ึงในสมัยกอนอาหารที่เรารับประทานยังไมมีการผลิตครั้งละปริมาณมากๆเพ่ือการคา จะรับประทาน เปนม้ือ เก็บไวอยางมากก็ขามวันเทานั้น แตในปจจุบันโลกมีการพัฒนาเทคโนโลยีการผลิตอาหารในปริมาณ มากๆทําใหมีการคิดคนวิธกี ารตางๆในการเก็บรกั ษาอาหารไดนาน รวมทั้งชวยใหอาหารมีรูปลักษณที่ดี ทําให ผูบริโภคสนใจและตองการเลือกซื้อ โดยมีการนําสารเคมีตางๆมาผสมในอาหาร ซึ่งสารเคมีบางอยางเปน อันตรายตอรา งกาย บางชนิดหากบริโภคเขาไปในปริมาณมากอาจถงึ แกชีวิตได พบวามอี าหารหลายชนิดที่เรา รับประทานเขาไปโดยไมรูวามีสารเคมีปนเปอนอยู โดยสารเคมีท่ีเปนอันตรายแตพบมีการปนเปอนในอาหาร ไดแ ก 5.1 บอแรกซ เรียกอีกช่ือหนง่ึ วา เพงเซ เมง เซ ผงกรอบ ผงกนั บดู นํ้าประสานทอง มีลักษณะ เปนผงสีขาว ไมมีกลิ่น มีรสขมเล็กนอย ใชในอุตสาหกรรมการทําแกวเพื่อใหทนความรอน ใชประสานในการ เช่อื มทอง โดยอาหารท่ีมักตรวจพบวามบี อแรกซ เชน ลูกชน้ิ หมบู ด ทอดมนั ทับทมิ กรอบ ลอดชอ ง ผัก ผลไม ดอง อนั ตรายตอสุขภาพรางกาย เปนพิษตอไต และสมอง มอี าการ คือ ออนเพลีย อาเจียน ปวดหวั เบอ่ื อาหาร ทอ งรว ง เยอื่ ตาอักเสบ และอาจถงึ ตายได 5.2 สารกนั รา (กรดซาลิซิลิค) เปนกรดมฤี ทธใิ์ นการยับยง้ั จุลินทรีย แตหามใชกับอาหาร มัก ใสในอาหารหมักดอง โดยอาหารที่มักตรวจพบวามีสารกันรา เชน ผัก ผลไมดองตางๆ ปลาสม ปลาทูเค็ม อนั ตรายตอ สุขภาพรา งกาย ออนเพลยี วงิ เวียนศีรษะ มไี ขข นึ้ สงู หูออ้ื ผวิ หนังเปน ผื่นแดง 5.3 ฟอรม าลีน เรียกอีกชอ่ื หนงึ่ วา น้าํ ยาดองศพ ใชฆา เชื้อโรค/ดองศพ มกี ล่นิ ฉนุ แสบจมูก โดยอาหารทีม่ ักตรวจพบวามฟี อรมาลีน เชน อาหารทะเลสด ผกั ผลไมสด สไบนาง (ผา ข้ีรวิ้ สีขาว) อนั ตรายตอ สุขภาพรา งกาย ระคายเคืองระบบทางเดนิ หายใจ ปวดทอ งรนุ แรง ปวดศีรษะ ชกั ช็อค หมดสติ

5.4 สารฟอกขาว (โซเดยี มไฮโดรซัลไฟต) หรอื เรยี กวา ผงซกั มงุ ใชสาํ หรบั ฟอกแห อวน ให ขาว โดยอาหารที่มักตรวจพบวามสี ารฟอกขาว เชน ถ่วั งอก กระทอนดอง ขิงซอย ทเุ รยี นกวน นํา้ ตาลมะพราว ยอดมะพราว อันตรายตอสุขภาพรางกาย ระคายเคืองระบบทางเดินอาหาร ผิวหนังอักเสบแดง ปวดศีรษะ รนุ แรง เจ็บ แนนหนาอก ชอ็ ค หมดสต ใบกิจกรรม เรอ่ื ง สารเพื่อชีวติ วัตถุประสงค ผรู ับบรกิ ารสามารถทดสอบสารและผลิตภณั ฑข องสารที่ใชในชีวติ ประจําวัน เนอื้ หา สารและผลิตภณั ฑของสารท่ใี ชใ นชวี ิตประจําวนั คาํ ช้แี จง ใหผ รู บั บรกิ ารปฏิบัติกิจกรรม ดังตอ ไปนี้ 1.การทดสอบสารบอแรกซ 2.การทดสอบสารฟอกขาว 3.การทดสอบฟอรม าลิน 1. ชดุ ทดสอบบอแรกซ วัสดแุ ละอุปกรณ 1. กระดาษขมน้ิ 2. ชอนตักตัวอยา ง 3. บกี เกอร 4. หลอดหยด 5. จานเพาะเช้ือ 6. น้าํ ยาทดสอบบอแรกซ (กรดไฮโดรคลอรคิ ) 7. ตัวอยา งอาหารของจรงิ เชน ไสกรอก ลูกชน้ิ ปลา วิธีปฏิบัติ 1. ห่ันตวั อยางเปน ชิน้ เล็กๆ เทาหัวไมขดี ไฟ 2. ตักตัวอยาง 1 ชอนชาใสบกี เกอร

3. ดูดนํ้ายาบอแรกซใ สใหท ว มตัวอยาง 4. ใชแทง แกว คนใหเ ขากนั 5. จมุ กระดาษขม้นิ ใหเปยกครงึ่ แผน 6. ผง่ึ กระดาษขม้ินบนจานเพาะเชื้อใหแ หง 7. สงั เกตการณเ ปล่ยี นสขี องกระดาษขมิน้ *ขอควรระวัง* นํ้ายาทดสอบบอแรกซมีสภาพเปนกรด หากหกเปอนมือหรือสวนใดของรา งกายให ลา งดวยนา้ํ และฟอกสบู 8. การอานผล สีของกระดาษขม้นิ เกณฑตัดสิน กระดาษขมิ้นเปน สแี ดง พบบอแรกซ กระดาษขมนิ้ ไมเปลยี่ นเปน สแี ดง ไมพ บบอแรกซ 9. ผลการทดสอบ สีของกระดาษขม้นิ การบนั ทกึ ผล ตวั อยา ง 10. สรปุ ผลการทดสอบ ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 2. ชุดทดสอบสารฟอกขาว (โซเดยี มไฮโดรซลั ไฟต) วัสดุและอปุ กรณ

1. บีกเกอร 2. หลอดหยด 3. น้ํายาทดสอบโซเดยี มไฮโดรซลั ไฟต 4. ตวั อยางอาหารของจรงิ เชน ถัว่ งอก หนอไมด อง ขงิ ซอย วิธีปฏบิ ัติ 1. เทนา้ํ จากการแชต วั อยา งปรมิ าณ 5 มลิ ลลิ ิตร ใสบ กี เกอร 2. หยดนํ้ายาทดสอบโซเดียมไฮโดรซัลไฟต 1-3 หยด เขยา และสังเกตสี 3. การอา นผล สขี องสารละลายในถว ย เกณฑต ัดสิน สารละลายเปนสเี ทา-ดาํ พบสารฟอกขาว สารละลายเปนสเี ขียว-ฟา ไมพบสารฟอกขาว 4. ผลการทดสอบ การบันทกึ ผล ตวั อยาง สีของสารละลาย 5. สรปุ ผลการทดสอบ ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 3. ชุดทดสอบฟอรม าลนิ วสั ดแุ ละอุปกรณ 1.บกี เกอร 2.นาํ้ ยาฟอรม าลนิ 1 คอื สารละลายฟน ลิ ไฮดราซีน ไฮโดรคลอไรด

3. นํ้ายาฟอรมาลิน 2 คือ สารละลายโพแทสเซียมเฮกซะไซยาโนเฟอเรด 4. น้าํ ยาฟอรมาลิน 3 คอื สารละลายกรดไฮโดรคลอริกเขม ขน 5. ตวั อยา งอาหารของจรงิ เชน หมึกสด หมึกกรอบ สไบนางหรือผาข้รี ิว้ วิธปี ฏิบัติ 1. ใสน าํ้ แชต วั อยางอาหารลงในหลอดที่ 1 ปริมาณ 5 มิลลิลิตร ปดฝาขวดและเขยา 2. เทใสข วดท่ี 2 ปดฝาขวดและเขยา ใหเขากนั 3. เทใสข วดท่ี 3 ปด ฝาขวดและเขยาใหเ ขา กนั 4. สังเกตสีท่ีเกิดขนึ้ *ขอ ควรระวงั * นํ้ายาทดสอบทัง้ 3 เปนกรด ควรหลกี เล่ียงการสูดดมโดยเปดฝาเทาท่จี ําเปน 5. การอานผล สีของสารละลาย เกณฑต ดั สนิ สารละลายเปลี่ยนเปน โทน สชี มพถู ึงสีแดง (ข้นึ กบั ปรมิ าณฟอรม าลินทีเ่ จอื ปนอย)ู พบฟอรมาลิน สารละลายไมมกี ารเปลีย่ นแปลงจากเดมิ หรือเปลยี่ นเปน สอี นื่ นอกเหนอื จากโทนสี ไมพ บฟอรม าลิน ชมพูแดง 6. ผลการตรวจสอบ สีของสารละลาย การบนั ทกึ ผล ตัวอยาง 7. สรุปผลการตรวจสอบ ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

เฉลยแนวคาํ ตอบตามใบกจิ กรรม เรอ่ื ง สารเพือ่ ชวี ติ วตั ถปุ ระสงค ผูรบั บรกิ ารสามารรถทดสอบสารและผลิตภัณฑข องสารที่ใชในชวี ติ ประจําวัน เนือ้ หา สารและผลิตภัณฑของสารที่ใชในชวี ติ ประจาํ วัน คาํ ช้ีแจง ใหผูรบั บรกิ ารปฏบิ ัตกิ ิจกรรม ดงั ตอไปนี้ 1.การทดสอบสารบอแรกซ 2.การทดสอบสารฟอกขาว 3.การทดสอบฟอรมาลนิ 1. ชุดทดสอบบอแรกซ 1) การอา นผล สขี องกระดาษขมน้ิ เกณฑตดั สนิ กระดาษขมิ้นเปน สีแดง พบบอแรกซ กระดาษขมิน้ ไมเ ปล่ียนเปนสีแดง ไมพบบอแรกซ 2) ผลการทดสอบ สีของกระดาษขมน้ิ การบันทึกผล ตัวอยาง กระดาษขม้ินเปนสแี ดง พบบอแรกซ ลูกชิน้ ปลา กระดาษขม้นิ เปน สสี ม พบบอแรกซ หมูบด กระดาษขม้นิ ไมเ ปลย่ี นสี ไมพบบอแรกซ ไสก รอก

3) สรปุ ผลการทดสอบ จากการทดสอบหาสารบอแรกซใ นอาหาร 3 ชนิด ประกอบดว ย ลูกชิน้ ปลา หมูบด ไสกรอก พบวา ลูกช้นิ ปลา และ หมูบด มีสารบอแรกซเ จอื ปนอยู ทราบไดจาก การเปล่ยี นสีของกระดาษขมิ้นจากสีเหลอื งเปน สีแดง ไสก รอกไมม ีสารบอแรกซเ จือปน เนอ่ื งจากกระดาษขม้ินไมเปลยี่ นสีนน่ั เอง 2. ชุดทดสอบสารฟอกขาว (โซเดียมไฮโดรซลั ไฟต) 1) การอา นผล สีของสารละลายในถว ย เกณฑตดั สนิ พบสารฟอกขาว สารละลายเปนสเี ทา-ดาํ ไมพบสารฟอกขาว สารละลายเปน สีเขียว-ฟา การบนั ทกึ ผล 2) ผลการทดสอบ สีของสารละลาย พบสารฟอกขาว ตัวอยา ง ไมพ บสารฟอกขาว ถว่ั งอก สารละลายเปน สีเทา ไมพ บสารฟอกขาว หนอไมดอง ขิงซอย สารละลายเปนสีเขียว สารละลายเปน สฟี า 3) สรปุ ผลการทดสอบ จากการทดสอบสารฟอกขาวในอาหาร 3 ชนิดคอื ถว่ั งอก หนอ ไมด อง ขิงซอย พบวา ในถวั่ งอก มสี าร ฟอกขาวปนเปอนอยู สังเกตไดจากการเปลี่ยนสีของนํ้ายาทดสอบโซเดียมไฮโดรซัลไฟตจากสีฟาเปนสีเทา หนอไมดองและขงิ ซอยไมพ บสารฟอกขาวเนอื่ งจากนา้ํ ยาทดสอบโซเดียมไฮโดรซลั ไฟตเปน สีเขียวและไมเ ปลี่ยน สี 3. ชดุ ทดสอบฟอรม าลิน 1) การอานผล สีของสารละลาย เกณฑต ัดสนิ สารละลายเปล่ียนเปน โทน สชี มพูถึงสแี ดง (ขึ้นกับปรมิ าณฟอรม าลนิ ท่ีเจือปนอย)ู พบฟอรมาลนิ สารละลายไมมีการเปล่ียนแปลงจากเดมิ หรอื เปล่ียนเปน สีอื่นนอกเหนอื จากโทนสี ไมพบฟอรมาลนิ ชมพูแดง

2) ผลการตรวจสอบ ตัวอยา ง สขี องสารละลาย การบนั ทึกผล หมึกสด พบฟอรมาลิน สารละลายเปลี่ยนเปนโทน สีชมพูถึงสีแดง (ข้ึนกับปริมาณ หมึกกรอบ ฟอรมาลินท่เี จอื ปนอย)ู ไมพบฟอรม าลิน สารละลายไมมกี ารเปลย่ี นแปลงจากเดมิ 3) สรปุ ผลการตรวจสอบ จากการทดสอบฟอรมาลนิ ทปี่ นเปอ นในอาหาร ในอาหาร 2 ชนดิ คอื หมกึ กรอบ และหมึกสด พบวา หมึกสดมีสารฟอรมาลินปนเปอนอยู สังเกตไดจาก สารละลายเปล่ียนเปนโทน สีชมพูถึงสีแดง สวนหมึกกรอบ ไมพ บฟอรม าลนิ เนื่องจาก สารละลายไมมกี ารเปลี่ยนแปลงจากเดมิ กจิ กรรมแบบทดสอบหลงั เรยี นเรอื่ ง สารเพื่อชีวติ ใหผูรับบรกิ ารทําแบบทดสอบหลังเรยี นเรื่อง สารเพอ่ื ชีวิต ซ่งึ ขอสอบทงั้ หมดจํานวน 5 ขอ (เมื่อผรู ับบรกิ ารทาํ แบบทดสอบเสร็จเรียบรอยแลว ผูรบั รกิ ารสามารถตรวจคําตอบไดต ามเฉลยคําตอบทาย กจิ กรรม)

แบบทดสอบหลังเรยี น คะแนนท่ไี ด. .................คะแนน เรอ่ื ง สารเพ่ือชวี ิต คะแนนทีไ่ ดเ ตม็ 5 คะแนน คําชแ้ี จง 1.ใหผรู ับบรกิ ารกาเครอ่ื งหมาย x (กากบาท) หนาขอท่ถี กู ตองเพียงขอเดยี ว 2. แบบทดสอบนี้ มขี อ สอบจํานวน 5 ขอ ขอละ 1 คะแนน 3. เมอ่ื ผูรบั บรกิ ารทาํ แบบทดสอบเสรจ็ เรยี บรอ ยแลว ผรู บั บริการสามารถตรวจคาํ ตอบไดต ามเฉลย คาํ ตอบทา ยกิจกรรม 1. บอแรกซพบในอาหารประเภทใด ค. ถ่ัวงอก ขงิ หัน่ ฝอย ก. อาหารกระปอ ง ง. อาหารทะเล อาหารแหง ข. ลกู ชิน้ ไสกรอก ค. ถัว่ งอก 2. สารฟอกขาวมกั พบในอาหารชนดิ ใด ง. เกลือ ก. เตาเจย้ี ว ข. เนือ้ ปลา ค. นํ้ายาดองศพ ง. ผงกันบดู 3. ฟอรม าลิน เรยี กอกี ช่ือหนึง่ วา ก. ผงซักมงุ ค. น้ํายาดองศพ ข. ผงกรอบ ง. ผงกันบูด 4. สารฟอกขาว หรอื เรียกอกี ช่อื หน่ึงวาอะไร ค. อาหารแชเ ยือกแข็ง ก. ผงซกั มุง ง. อาหารปรุงสําเร็จรปู ข. ผงกรอบ 5. สารกนั รามกั พบในอาหารกลุม ใดมากที่สดุ ก. อาหารหมักดอง ข. อาหารทะเล

กิจกรรมการประเมนิ ความพึงพอใจของผูรับบริการเรอื่ งสารเพ่ือชีวิต คําชแี้ จง ใหผ รู บั บรกิ ารทาํ แบบประเมนิ ความพงึ พอใจของผรู บั บรกิ ารกิจกรรมการศึกษาตามอธั ยาศยั ดา น วิทยาศาสตร เทคโนโลยี และสง่ิ แวดลอม แบบประเมินความพึงพอใจของผูรบั บริการ กจิ กรรมการศึกษาตามอัธยาศยั ดา นวิทยาศาสตร เทคโนโลยี และสงิ่ แวดลอม ชือ่ -สกุล ผรู ับบรกิ าร......................................................................................... ชือ่ ฐานการเรยี นร.ู .......................................................ช่อื – สกุล ผจู ัดกจิ กรรม........................................... วนั ท่ี............เดอื น...........................พ.ศ................... เวลา..................น. ความพงึ พอใจทีม่ ตี อการจดั กิจกรรม ประเดน็ ระดบั ความพงึ พอใจ 5 4 3 21 1. กจิ กรรมตรงตามความถนัดและตองการของผรู บั บริการ 2. ขั้นตอนการทาํ กจิ กรรมมีความชัดเจน 3. สอ่ื /วสั ด/ุ อุปกรณทใี่ ชทํากจิ กรรมมคี วามเหมาะสม 4. ระยะเวลาที่ใชในการทํากจิ กรรมมีความเหมาะสม 5. ความรทู ่ีไดรบั สามารถนําไปประยุกตใชใ นชวี ติ จริงได 6. ผรู บั รกิ ารมีความสุข/สนุกในการทํากิจกรรม ความพงึ พอใจในภาพรวมตอ การจดั กิจกรรม ระดบั 5 หมายถึง ระดับ 4 หมายถึง ระดบั 3 หมายถึง ระดับ 2 หมายถงึ ระดับ 1 หมายถึง พงึ พอใจมากทส่ี ดุ พึงพอใจมาก พึงพอใจปานกลาง พงึ พอใจนอ ย พงึ พอใจนอ ยทสี่ ุด ความรปู ระสบการณทไ่ี ดร ับ ความคิดเหน็ เพมิ่ เติม .......................................................................... ......................................................................... .......................................................................... ......................................................................... .......................................................................... ......................................................................... .......................................................................... ......................................................................... .......................................................................... .........................................................................

เฉลยแบบทดสอบกอ นเรียนและหลงั เรยี น เรือ่ ง สารเพอื่ ชวี ิต เฉลยแบบทดสอบกอ นเรียน 1) ค. ถว่ั งอก 2) ข. ลกู ชิ้น ไสก รอก 3) ก. ผงซกั มงุ 4) ค. น้าํ ยาดองศพ 5) ก. อาหารหมกั ดอง เฉลยแบบทดสอบหลังเรยี น 1) ข. ลูกช้ิน ไสก รอก 2) ค. ถว่ั งอก 3) ค. นา้ํ ยาดองศพ 4) ก. ผงซกั มงุ 5) ก. อาหารหมกั ดอง