ระบบหายใจ

หอ้ งเรยี นออนไลน์ รายวชิ า วทิ ยาศาสตรพ์ น้ื ฐาน (ว22101) โดย คุณครูไอลัดดา ปามทุ า

ระบบอวัยวะ ในร่างกายของเรา SCIENCE CLASS

ระบบหายใจ

ตวั ช้วี ัด • ว 1.2 ม.2/1 ระบอุ วัยวะและบรรยายหน้าทข่ี องอวยั วะทีเ่ กยี่ วข้องในระบบหายใจ • ว 1.2 ม.2/2 อธบิ ายกลไกการหายใจเข้าและออก โดยใชแ้ บบจาลอง รวมทง้ั อธบิ าย กระบวนการแลกเปล่ียนแก๊ส • ว 1.2 ม.2/3ตระหนักถึงความสาคญั ของระบบหายใจ โดยการบอกแนวทางในการดูแล รกั ษาอวยั วะในระบบหายใจให้ทางานเปน็ ปกติ

ระบบหายใจของมนุษย์ ประกอบด้วยอวัยวะตา่ ง ๆ ท่ี ทางานร่วมกนั เปน็ ระบบ มีอวยั วะต่าง ๆ ที่เก่ียวข้อง ได้แก่ จมูก ทอ่ ลม ปอด กะบังลม และกระดูกซโี่ ครง

อวัยวะทเ่ี กีย่ วข้องในระบบหายใจ • จมูก (nose) เป็นทางผ่านของอากาศเข้าสู่ร่างกายทาง รจู มกู • หลอดลมในคอ (trachea) เป็นทางผ่านของอากาศ ลักษณะเป็นท่อกลวง ผนังแข็งและหนา เพราะมีกระดูก อ่อนเรียงเป็นรปู เกือกมา้ • หลอดลม (bronches) เปน็ หลอดลมที่แยกจากหลอดลม ในคอใหอ้ ากาศเขา้ ส่ปู อดท้งั 2 ขา้ ง

• ปอด (lung) ทาหน้าที่แลกเปลี่ยนแก๊ส โดยนา แก๊สออกซิเจนจากการหายใจเข้าที่ถุงลม ซึ่งมี หลอดเลือดฝอยเพื่อแลกเปลี่ยนแก๊สออกซิเจน เข้าสู่ร่างกาย แล้วนาแก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ท่ี เกิดจากการเผาผลาญอาหารออกสู่ภายนอก รา่ งกายในการหายใจออก • ถุงลม (alveolus) อยู่ภายในปอดมีผนังบาง มากและมีหลอดเลือดฝอยมาหล่อเลี้ยง เป็น บรเิ วณท่มี ีการแลกเปล่ยี นแกส๊

• หลอดลมฝอย (bronchiole) เป็นส่วนปลายสุด ของหลอดลมท่ีอากาศเข้าสถู่ ุงลม • กะบังลม (diaphragm) เป็นอวัยวะท่ีก้ันระหว่าง อวัยวะภายในช่องอกและช่องท้องออกจากกัน ประกอบด้วยกล้ามเนื้อและเส้นเอ็น ทาาหน้าท่ีช่วย ในการหายใจ • กระดูกซี่โครง (rib) เป็นอวัยวะท่ีอยู่บริเวณส่วนอก เชื่อมต่อระหว่างกระดูกสันหลังส่วนอกด้านหลังกับ กระดูกอกด้านหน้า ช่วยป้องกันอวัยวะภายในและ ยึดโครงร่างของรา่ งกายใหค้ งรูป

การหายใจ • การหายใจ (respiration) เป็นการนาอากาศ เข้าและออกจากร่างกาย ส่งผลให้แก๊สออกซิเจนทา ปฏิกิริยากับสารอาหารได้พลังงาน น้า และแก๊ส คาร์บอนไดออกไซด์ กระบวนการหายใจเกิดขึ้นกับ ทกุ เซลล์ตลอดเวลา

หายใจเข้า หายใจออก แก๊สออกซิเจน (O2) แก๊สคารบ์ อนไดออกไซด์ (CO2)

1 การหายใจเข้า (inspiration) กะบงั ลมจะเลอ่ื นต่าลง กระดูกซีโ่ ครงจะเล่อื นสูงข้ึน ทาให้ปริมาตรของช่องอกเพ่ิมข้ึน ความดันอากาศภายใน บริเวณรอบ ๆ ปอดลดต่าลงกว่าอากาศภายนอก อากาศ ภายนอกจงึ เคลื่อนเขา้ ส่จู มูก หลอดลม และไปยังถุงลมปอด

2 การหายใจออก (expiration) กะบังลมจะเล่ือนสูงข้ึน กระดูกซี่โครงจะเล่ือนต่าลง ทาใหป้ รมิ าตรของช่องอกลดน้อยลง ความดันอากาศภายใน บริเวณรอบ ๆ ปอดสูงกว่าอากาศภายนอก อากาศภายใน ถุงลมปอดจงึ เคลื่อนท่ีจากถงุ ลมปอดไปสู่หลอดลม และออก ทางจมูก

กลไกการหายใจ การหายใจมี 2 รูปแบบ การหายใจเข้า อากาศเขา้ การหายใจออก อากาศออก • กล้ามเน้ือยึดกระดูกซ่โี ครงหดตวั ท่าใหก้ ระดูกซ่ีโครงเล่ือนสูงขึน้ • กล้ามเนื้อยดึ กระดูกซี่โครงคลายตัว ท่าให้กระดูกซ่ีโครงเลือ่ นตา่ ลง • กลา้ มเนอ้ื กะบังลมหดตวั ทา่ ให้กะบงั ลมเล่ือนต่าลง • กล้ามเนอื้ กะบังลมคลายตวั ทา่ ใหก้ ะบังลมเลอื่ นสงู ข้นึ • ปรมิ าตรช่องอกเพ่มิ ข้นึ ความดนั อากาศในชอ่ งอกลดลง • ปริมาตรชอ่ งอกลดลง ความดนั อากาศในช่องอกเพมิ่ ขึน้

VDO

การหมนุ เวยี นของแกส๊ เป็นการแลกเปลย่ี นแก๊สคาร์บอนไดออกไซด์และแกส๊ ออกซเิ จนเกิดข้ึนที่บริเวณถงุ ลมปอด ด้วยการแพร่ของแก๊สออกซิเจนไปสู่เซลล์ต่าง ๆ ทั่วร่างกาย และแก๊สออกซิเจนทา ปฏิกิริยากับสารอาหารในเซลล์ของร่างกาย ทาให้ได้พลังงานและแก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ ดังสมการ

การแลกเปล่ยี นแก๊ส ปอด CO2 - แก๊สออกซิเจนแพร่จากถุงลมเข้า O2 สูห่ ลอดเลอื ดฝอย เซลล์ - แก๊สคารบ์ อนไดออกไซด์แพร่จาก หลอดเลือดฝอยเขา้ สู่ถงุ ลม - แกส๊ ออกซิเจนแพรจ่ าก หลอดเลือดฝอยเข้าสู่เซลล์ O2CO2 OC2 O2 - แก๊สคาร์บอนไดออกไซด์แพร่จาก เซลล์เขา้ สหู่ ลอดเลอื ดฝอย

การแลกเปล่ยี นแก๊ส ส่ิงที่กาหนดอัตราการหายใจเข้าและออก คือ ปริมาณแก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ในเลือด ถ้า ปริมาณแก๊สในเลือดตา่ จะทาให้การหายใจชา้ ลง เ ช่ น เ ว ล า น อ น ห ลั บ แ ต่ ถ้ า ป ริ ม า ณ แ ก๊ ส คาร์บอนไดออกไซด์ในเลือดสูงจะทาให้มีการ หายใจเรว็ ขน้ึ เชน่ ขณะท่เี ราออกกาาลงั กาย

อาการท่ีเกย่ี วขอ้ งกบั การหายใจ • การจาม เกิดจากการหายใจเอาอากาศทีไ่ มส่ ะอาด เขา้ ไปในร่างกาย รา่ งกายจงึ พยายามขบั สงิ่ แปลกปลอม เหลา่ นั้นออกมานอกร่างกาย โดยการหายใจเขา้ ลึกแล้ว หายใจออกทันที

อาการที่เก่ยี วข้องกบั การหายใจ • การหาว เกิดจากก ารที่มีป ริมาณ แก๊ ส คาร์บอนไดออกไซด์สะสมอยู่ในเลือดมากเกินไป จึงต้องขับออกจากร่างกาย โดยการหายใจเข้ายาว และลึก เพ่ือรับแก๊สออกซิเจนเข้าปอดและ แลกเปล่ียนแก๊สคารบ์ อนไดออกไซด์ออกจากเลอื ด

อาการท่เี กีย่ วข้องกบั การหายใจ • การสะอกึ เกิดจากกะบงั ลมหดตัวเป็นจงั หวะๆ ขณะหดตัวอากาศจะถูกดันผา่ นลงส่ปู อดทนั ทที าให้ สายเสยี งสัน่ เกดิ เสียงข้ึน

อาการที่เก่ยี วขอ้ งกับการหายใจ • การไอ เป็นการหายใจอย่างรุนแรงเพื่อป้องกัน ไม่ให้ส่ิงแปลกปลอมหลุดเข้าไปในกล่องเสียงและ หลอดลม ร่างกายจะสั่งให้มีการหายใจเข้ายาว และหายใจออกอยา่ งแรง

การดูแลรักษาอวัยวะ ในระบบหายใจ Reference :