มารยาทและคุณธรรมในการสื่อสาร (9)

มารยาทและคณุ ธรรม ในการสื อสาร หลกั ภาษา

คาํ นํา รายงานเลมน้จี ัดทําข้นึ เพ่อื เปนสว นหนึ่งของวิชา ภาษาไทย ( ท ๓๓๑o๑ ) ชั้น มัธยมศกึ ษาปท ่ี ๖ เพือ่ ใหไ ดศกึ ษาหาความรูในเรือ่ งของ หลกั ภาษา เร่ือง มารยาทและคณุ ธรรมในการส่ือสารวามอี ยางไร บาง การกระทาํ แบบไหนถึงเสยี มารยาทตอผอู ่ืนแลว ทาํ ใหร ูว า มารยาทและคณุ ธรรมในการสื่อสารมีความ สาํ คญั อยางไรในการดาํ เนินใชชีวิตของเราและไดศกึ ษาอยางเขาใจเพื่อเปนประโยชนก ับการเรียน ผูจ ดั ทําหวงั วา รายงานฉบับนจี้ ะเปน ประโยชนกับผอู าน ทก่ี าํ ลังหาขอมลู เร่อื งนอี้ ยูหากมีขอแนะนาํ หรือขอ ผิดพลาดประการใด ผูจ ัดทําขอนอ มรบั ไวแ ละขออภัยมา ณ ท่นี ดี้ ว ย คณะผจู ดั ทํา วันที่ ๒๔ กรกฎาคม ๒๕๖๔ ก

สารบญั หนา ก เรื่อง มารยาทและคุณธรรมในการส่อื สาร ข คาํ นํา สารบัญ ๑ ๒ พฤตกิ รรมดานนอกและพฤตกิ รรมดา นใน ๓ มขี อ นาสังเกตอะไรบา งเกยี่ วกบั มารยาทในการสอ่ื สาร ๔ ขอควรคาํ นงึ ในการส่อื สารดวยการพดู ๕ มารยาทในการพดู ๖ มขี อนาสงั เกตอะไรบางเกยี่ วกบั คุณธรรมในการสอื่ สาร ๗-๘ ความสาํ คัญของมารยาทและคณุ ธรรมในการสอ่ื สาร ๙-๑o การสื่อสารในครอบครวั มขี อควรคาํ นึงอะไรบา ง ๑๑-๑๖ การส่อื สารในโรงเรียนมีขอควรคํานึงอยา งไรบา ง ๑๗-๑๘ การส่ือสารในวงสังคมมขี อ ควรคํานงึ อยางไรบาง ๑๙ ภาษาใชปลกู ฝง คณุ ธรรมอยา งไร บรรณานกุ รม ข

มารยาทและคุณธรรม ในการสอื่ สาร การส่ือสารของมนุษยนนั้ เปน พฤติกรรมทแ่ี ยกพิจารณาได ๒ ดา นคือ ดานนอกและดานใน พฤติกรรมดา นนอก เปนพฤตกิ รรมท่ปี รากฏใหเ ห็นชัดเจน ไดแก การแสดงกริ ยิ าอาการของผู สงสารและผรู ับสารการเปลงเสยี งออกมาเปน ถอ ยคําใหไดย ินการเขียนไวเ ปน ลายลักษณแ ละรวมทั้งการแสดงออกในรปู แบบอื่น ๆ เชน ใชว ตั ถุ รูปภาพ แผนภมู ิ เปน ตน ซึ่งถกู กาํ หนดโดยมารยาททางสังคม รูปภาพนางรํา จารกึ พอ ขุนรามคําแหง พฤติกรรมดานใน การเกิดความรูสกึ การต้งั เจตนาการอธษิ ฐานการตัง้ จุดประสงค และปฏิกริ ิยาอน่ื ๆ ท่ีเกิดข้นึ ในใจของผูส ง สารและผูรับสาร ซง่ึ ถกู กําหนดโดยคณุ ธรรมประจําใจ ดงั นน้ั การศึกษาใหเขา ใจกระบวนการส่ือสารของมนษุ ยอยา ง ถองแทเพ่ือพฒั นาใหมีสมรรถภาพสูงจําเปน ตองเขา ใจเร่ืองมารยาทและ คุณธรรมในการสอ่ื สารดว ย ๑

มขี อ นาสังเกตอะไรบางเก่ียวกบั มารยาทในการส่ือสาร ขอ สงั เกตประการแรกของมารยาทในการสื่อสาร ซึง่ หมายถงึ กริ ยิ าวาจาท่ีเรยี บรอ ยถกู ตองตามคตินยิ มของ คนในสงั คมนนั้ ๆ ตัวอยา ง สงั คมไทยคตนิ ยิ มวา เทาเปนของต่าํ จึงถือวาในทีส่ าธารณะหรือตอ หนา บุคคลทคี่ วร เคารพ จะตองเกบ็ เทาใหเรียบรอยถา น่ังเกาอี้กจ็ ะไมชี้เทา ออกไป ยอมไมใชเทาชีส้ ่ิงของ หากผูหนง่ึ ผูใดกระทาํ เชน น้นั กจ็ ะถกู ตําหนิวาเปน ผไู มม มี ารยาท ขอใหส ังเกตอีกดวยวา มารยาทที่ยกตวั อยางมานี้ จะเก่ียวขอ งกบั คุณธรรม เร่ืองความเคารพและไมล ะเมิดสทิ ธิซ่งึ กนั และกนั ครอบคลมุ ไปถึงพฤติกรรมการส่ือสาร เชน ระหวา งท่ีบดุ คลยืน พดู ตอ หนา ที่ประชมุ ไมใ ชเทา ซ้ี ไมย กเทา ข้นึ วางบนทส่ี งู วัฒนธรรมของบางประเทศ อาจคดิ วา เทา เปนอวัยวะสวนหน่งึ ของรา งกายไมใชข องตํา่ จึงไมถ ือวา พฤติกรรมใช เทา ดงั ท่ียกตวั อยางมานั้นเปนการเสียมารยาท แตไมไ ดหมายความวา คนประเทศน้นั ขาดหรือไมมคี ณุ ธรรมใน ขอ ความเคารพและไมล ะเมิดสทิ ธซิ งึ่ กนั และกนั เพราะคนประเทศนน้ั ๆ เวลาทํากจิ ตาง ๆ ในทส่ี าธารณะจะรกั ษา มารยาท เชน เขา แถวตามลาํ ดบั กอนหลังเสมอ เพราะฉะนน้ั แตละประเทศกจ็ ะมคี วามแตกตา งกนั ไปตามวฒั นธรรม ๒

ขอ ควรคํานงึ ในการสือ่ สารดวยการพดู การพูดจะสมั ฤทธผิ ลหรอื ไมเพยี งใดนนั้ ขึน้ อยกู ับการทผ่ี พู ดู ไดว เิ คราะหองคป ระกอบสาํ คัญในการพูดใหถ อ งแท หรือไมม กี ารเตรยี มพรอ มเพียงใดกอนทีจ่ ะพูดฉะน้ันการพูดจึงมีขอ ควรคํานงึ ดงั นี้ ๑. การพดู ใหเหมาะสมกบั บุคคล ตอ งวเิ คราะหในเรื่องตอไปน้ี คือ วยั เพศ ระดบั การศกึ ษา อาชพี ความสนใจพิเศษ เพือ่ เตรยี มเร่อื งทจี่ ะพดู ได อยางเหมาะสม ๒. การพดู ใหเหมาะกบั กาลเทศะ ควรพิจารณาวาจะพดู ในโอกาสใด การพูดนัน้ เปน ทางการมากนอยแคไ หน ๓. การพดู ใหผ ูอ่ืนเขา ใจตรงตามความประสงค ๔. ควรใชภ าษาบงบอกความตองการหรอื ความมงุ หมายใหชดั เจน หลีกเลยี่ งการตีความหลายแงห ลายมุม ๕. การพูดสรปุ ใจความสาํ คญั จากเรอ่ื งที่ฟงหรืออา น เปนการพฒั นาการใช ภาษาใหส มั พันธก นั ทกุ ดาน และอาศัย ความสามารถในการสรปุ ความจากเรอ่ื งทฟ่ี ง หรืออานไดอยา งถกู ตอ ง ซง่ึ จะชวยใหผรู บั สารเขา ใจเจตนาของผสู ง สาร ไดอยา ง ถกู ตอ งรวดเรว็ ๖. การพูดแสดงความคดิ เหน็ เปน การใชทักษะ การฟง การอา น การพดู และการคดิ ใหส มั พนั ธก ัน ตอ งอาศัยการ ฝก ฝนให เกิดความชาํ นาญ เพราะการพดู แสดงความคดิ เห็นผพู ดู ตอ งใชท ั้ง ความรู ความคิด เหตผุ ลหรือหลกั การ ตา ง ๆหลายอยา งประกอบกนั ความคดิ เห็นจึงจะมคี ุณคา นาเชือ่ ถือ ๓

มารยาทในการพดู การพูดของคนเราจําเปนอยางยิง่ ท่จี ะตอ งมีหลักเกณฑ รจู ักกาลเทศะและท่ีสาํ คัญตอ งคาํ นงึ ถงึ มารยาท ท่ีดใี นการพูดดว ย มารยาทในการพดู แบง เปน ๒ ประเภท คอื ๑. มารยาทในการพดู ระหวา งบุคคล ๒. มารยาทในการพดู ในท่สี าธารณะ มารยาทในการพูดระหวา งบุคคล ๑. เรอื่ งทพี่ ดู ควรเปน เร่ืองทท่ี ้งั ๒ ฝา ย มคี วามสนใจและพอใจรวมกัน ๒. ไมพดู เรอ่ื งของตนเองมากจนเกนิ ไป ควรฟง ในขณะทีอ่ ีกฝายหนึ่ง พูดไมสอดแทรกเมื่อเขาพดู ยังไมจบ ๓. พูดตรงประเดน็ อาจออกนอกเรอื่ งบางพอผอ นคลายอารมณ ๔. เคารพความคดิ เหน็ ผอู ่นื ไมบังคบั ใหผูอนื่ เชือ่ หรือคิดเหมอื นตน มารยาทในการพูดในทส่ี าธารณะ การพูดในทส่ี าธารณะตอ งรกั ษามารยาทใหม ากกวาการพดู ระหวา ง บคุ คล เพราะการพดู ในท่สี าธารณะนั้นยอ มมผี ูฟงซึ่งมา จากท่ีตางๆ กัน มีวยั วุฒิ คณุ วฒุ แิ ละพ้ืนฐานความรคู วามสนใจ และรสนยิ มตางกันไป มารยาทในการพูดระหวา งบุคคลอาจนาํ มา ใชไดและควรปฏิบตั ิเพ่ิมเตมิ ดังนี้ ๑. แตงกายใหสภุ าพเรยี บรอยเหมาะแกโอกาสและสถานท่ี ๒. มาถงึ สถานทพ่ี ดู ใหตรงเวลาหรือกอนเวลาเลก็ นอย ๓. กอนพูดควรแสดงความเคารพตอผฟู ง ตามธรรมเนียมนยิ ม ๔. ไมแสดงกริ ิยาอาการอนั ไมส มควรตอ หนาทีป่ ระชุม ๕. ใชค าํ พูดทใ่ี หเกียรติแกผ ฟู ง เสมอ ๖. ไมพดู พาดพงิ ถึงเรือ่ งสว นตวั ของบคุ คลอื่นในที่ประชุม ๗. ไมพ ูดหยาบโลนหรือตลกคะนอง ๘. พดู ใหดังพอไดย ินท่ัวกนั และไมพดู เกินเวลาทกี่ ําหนด ๔

มีขอนา สังเกตอะไรบางเก่ยี วกับคุณธรรมในการส่อื สาร คุณธรรม หมายถึง ความดงี ามอันมอี ยูในตวั บคุ คล จึงควรเห็นพฤดกิ รรมของคนทเี่ คารพรกั เปนแบบอยางมาก ทกุ ศาสนาเชือ่ วา การอบรมของมนษุ ยเ กิดจากผทู มี่ ีความรักความเมตตาตั้งแตว ัยเยาว และการไดเ ห็นไดยินไดอา น เรื่องเก่ยี วกบั คุณธรรมอยูเปน ตลอด ทาํ ใหบ ุคคลมีคุณธรมประจําอยูกบั ตน ไมเส่อื มถอยไปไดง ายๆ ขอ นาสง่ั เกตตอ ไปคอื คุณธรรมตองประกอบดว ยเหตผุ ลของแตล ะบคุ คล แลวบคุ คลชวยกนั แสดงพฤตกิ รรมที่ ดงี ามนน้ั ในชมุ ชนของตน ชมุ ชนไดเหน็ ตัวอยางทีด่ ีอยเู สมอ ตอ ๆไปชุมชนก็จะมีคณุ ธรรมประจําอยู กลายเปน คุณธรรมของชมุ ชนน้นั ๆ จะทําใหเกดิ ความไววางใจกันในหมมู นุษยท ีม่ กี ารสื่อสารสัมพันธกนั และเวน จากการ ทาํ รายกนั แสดงความเมตตากรุณาตอ กนั ถามนษุ ยท ี่อยูรวมกนั ในหมบู า น ในเมือง ในประเทศมคี ุณธรรมดังกลาว มานี้ ยอมเกิดความไววางใจกัน ความเจรญิ ยอ มเกดิ ขน้ึ ไมเสยี เวลาเสียทรพั ยไ ปในทางปองกนั การทจุ รติ ตา งๆ คณุ ธรรมทส่ี ําคัญยิง่ ในการสื่อสาร คือ ๑. ความมสี จั จะตอ กนั และไมล ะเมิดสทิ ธิซึง่ กันและกนั ๒. ความรกั ความเคารพ และความปรารถนาดีตอกนั ๕ ๓. ความรับผิดชอบในสิ่งทต่ี นพดู หรอื กระทาํ

ความสาํ คญั ของมารยาทและคณุ ธรรมในการส่อื สาร ๑. การสือ่ สารกับตนเอง หมายถงึ การส่ือสารท่ีบุคคลคนเดยี วเปน ผสู ง สารและ รบั สาร โดยธรรมชาตขิ องมนุษยคนเรามกั โตตอบกบั ตัวเองในจิตใจเสมอ เชน เม่อื เรา ตอ งตัดสนิ ใจเลอื กทางใดทางหน่งึ เรากจ็ ะหาเหตุผลมาตัดสินใจที่กอ ใหเ กดิ ความขัด แยงภายในจติ ใจของตนเองซึ่งคลา ยกับกระบวนการคดิ ทีไ่ มมีการโตตอบ เรียกวา ไมม ีผรู บั สาร ๒. การส่ือสารระหวางบคุ คล หมายถึง การสอื่ สารตั้งแต ๒ คนข้ึน ไป แตย ังไมถ ึงกบั เปน กลุม เรอ่ื งทีส่ ื่อสารเปนเรือ่ งเฉพาะบคุ คล อาจไมเกิดประโยชนกับบคุ คลกลุมอน่ื เชน การส่อื สารระหวา งสามีกับภรรยา มารดากับบตุ ร เพือ่ นกบั เพือ่ น เปน ตน การสอื่ สาร ระหวางบุคคลอาจสามารถเปดเผยได หากเหน็ วาเปน ประโยชนแ กบคุ คลอื่น ๓. การสือ่ สารสาธารณะ หมายถงึ การสื่อสารทมี่ ีเปา หมายไปสู สาธารณะชน โดย มีเน้ือหาของสารทอี่ าจกอ ใหเกดิ ประโยชนแกบ ุคคลอ่ืนใหความเขาใจที่ถกู ตองใหความ คดิ เหน็ ที่มคี ณุ คา และเปด เผยไดเ สมอโดยไมจาํ กดั เวลา ตวั อยางเชน การปาฐกถา การบรรยาย การอบรมในเรือ่ งตา งๆ การสอนของครูในหอ งเรยี น เปน ตน ๔. การส่อื สารมวลชน เปน การส่อื สารทม่ี ลี กั ษณะคลายกบั การส่อื สารสาธารณะแต ลกั ษณะของการสื่อสารมวลชนตองอาศยั อาํ นาจในการแพรก ระจายสงู รวดเร็วและกวา ง ขวาง เชน วิทยุ โทรทัศน ดาวเทยี มและส่ือมวลชน ผสู งสารจะคัดเลือกเฉพาะขอเท็จจริง สิง่ ท่นี ําเสนอสวนใหญถ อื วามปี ระโยชนต อ มวลชน ๖

การสอ่ื สารอาจเกิดขนึ้ ไดใ นบริบทท่ีตางกนั คําบรบิ ทในท่นี ี้จะกลา วถงึ บรบิ ททีส่ าํ คัญของการส่ือสารเพียง ๓ บรบิ ท ๑. ครอบครวั ๒. โรงเรยี น ๓. วงสังคม โดยทว่ั ไปจะไดเหน็ วา คุณธรรมและมารยาทมีแกก ารสือ่ สารในบริบทเหลา น้อี ยา งไร การสื่อสารในครอบครวั มขี อควรคํานงึ อะไรบา ง ๗

การสอ่ื สารในครอบครัวเปนการส่ือสารข้ันพื้นฐานที่สุดของมนุษย การส่อื สารนน้ั จะประกอบดว ยภาษา และเนื้อหา ภาษาเปน สมบัตขิ องสังคม คาํ พดู กด็ ี วธิ ีนําเสนอกด็ ี และกฎเกณฑท างภาษามนุษยตองอาศยั การเรยี นรูจากผอู ื่น การเรียนรภู าษาจากสมาชกิ ในครอบครัวดว ยกันจงึ มคี วามสําคญั มาก สว นเนื้อหาของ การสื่อสารนัน้ จะเปน ไปในทางสรางสรรค ไดก ต็ อ เมอื่ ผูเยาวไ ดอ าศยั ผูใ หญชว ยแนะนําชท้ี างใหก ารส่อื สาร ในครอบครัวจะมปี ระสิทธภิ าพหรอื ไมเ พียงใดจึงอยูทคี่ วามตง้ั ใจดีขอสมาชกิ ในครอบครวั ทมี่ ตี อ กัน ความ พรอมที่จะเขาใจกนั การยอมรบั ความคิดเห็นของกนั และกันใหความสําคญั แกก ัน ขอควรดํานงึ ทจ่ี ะทําใหการส่อื สารในครอบครัวดําเนินไปดว ยดี มืดงั น้ี ๑. การส่อื สารในครอบครวั มีความสําคัญแกสนั ติสขุ ใน ครอบครวั ถาคนในครอบครวั ส่อื สารกนั ไมค อ ยดีก็มักมีความขุน ขอ งหมองใจกัน ๒. ลูกควรหลีกเล่ียงการใชค ําภาษาองั กฤษกับผูป กครอง เพราะทาน อาจไมเขา ใจ ควรใชคาํ ภาษาไทยแทนเชน เกรด (ผลการเรยี น) ปารต ้ี (งานเลีย้ ง) โปรแกรม (แผนการเรียน) เปน ตน ๓. การพดู กับผูปกครองโดยไมเ ร่มิ ตนเรื่อง จะทาํ ใหเ กดิ ความ เขาใจ ไมแ จมแจง หรือเกดิ ความเขาใจผดิ เชน “แมค รับ พรงุ นี้ ผมจะตื่นสาย ไมต อ งปลุกนะครับ” ๔. คนตา งรนุ กัน เมอื่ ใชคําขยายอาจเขาใจไมเ หมอื นกัน เชน สี เขยี ว เปลอื กแตงโม (แม)สีเขียวเขม (ลกู ) /สีแดงเลือดหมู (แม) สแี ดงเขม (ลูก) ๕. ไมต ะโกนพูดกนั ท้ังที่อยใู นบา นเรอื น หรือสถานทท่ี ่วั ไป ควรเดินเขา ไปพูดใกลๆแทน ๘

การสื่อสารในโรงเรียนมขี อ ควรคํานงึ อยางไรบาง การส่อื สารในโรงเรียนมที ้ังท่ีคลายคลงึ และแตกตา งกบั การสื่อสารในครอบครวั อยูหลายประการ ดงั ตอ ไปน้ี ๑. การสอื่ สารในโรงเรยี นท่เี หมือนกับการส่ือสารในครอบครัว - สวนใหญจ ะเปนการสื่อสารระหวา งบคุ คลที่คุนเคยกันแลวในโรงเรยี นครูเปรยี บเสมือนบิดามารดาหรือญาตผิ ูใหญ นกั เรียนเปรียบเสมือนบตุ รหลานคุณธรรมสาํ คัญที่บดิ ามารดาพึงมตี อ บุตรกเ็ ปน ไปในทาํ นองเดยี วกับคุณธรรมท่ีครู อาจารยมตี อศษิ ย ๒. การสอ่ื สารในโรงเรียนตา งกับการส่อื สารในครอบครัว - เน้ือหาทีส่ ื่อสารกันในโรงเรียนจะเกยี่ วกับวิชาการพืน้ ฐานอาชพี และหลกั การดํารงชวี ติ เปน ตนเน้อื หาเหลา นอ้ี าจมี บา งในครอบครัวแตเ รียกไดว าเปนสว นนอ ยขอทแ่ี ตกตา งกันอกี อยา งหนึ่งกค็ ือประเภทของการส่ือสารการสื่อสารใน ครอบครวั เปน การส่อื สารระหวางบคุ คลเกอื บทั้งหมดสว นการส่ือสารในโรงเรียนมีท้งั การส่อื สารระหวางบุคคล เชน การสอบปากเปลา การแนะแนวเปนรายบุคคลการส่ือสารในกลุม เชน การอภิปรายกลมุ การประชุมปรึกษาในกลมุ การ ส่อื สารสาธารณะ เชน การอบรมหนาเสารงตอนเชา การเชญิ วิทยากรมาบรร ยายใหค วามรู ๙

ตอไปน้ีจะกลา วเฉพาะขอ ควรคาํ นงึ ทจ่ี ะชว ยใหก ารสื่อสารในโรงเรียนสมั ฤทธผิ์ ล ๑. สารในโรงเรยี นอาจใชเวลา เพราะสอ่ื สารมปี ริมาณมากและซับซอน ผูสงสารจําเปนตองบอกกลาวตงั้ แตเรมิ่ ใหผ รู บั สารทราบคราวๆวา การสื่อสารจะดําเนนิ ไปอยา งไร หากความจําเปน ตองไปทาํ กิจธรุ ะอืน่ กลางคัน ควรแสดงมารยาทที่ เหมาะสม ถา สะดวกทจ่ี ะขออนุญาตผูพ ดู กอ นก็ควรกระทาํ ๒. การสือ่ สารในโรงเรียนนนั้ มีบางโอกาสทีต่ อ งโตแ ยังถกเถียงกันบาง ในการโตแ ยง ถกเถยี งมีประโยชน ถา ทงั้ สองฝาย มุงแสวงหาความถกู ตองหรือความจรงิ ทสี่ าํ คัญยงิ่ ก็คอื ตองระวังมิใหการโดแ ยง ถกเถยี งกลายเปนการทะเลาะทุมเถียง ๓. การสือ่ สารในโรงเรียนนั้น อาจมีทงั้ การส่ือสารระหวา งบุดคลการสือ่ สารในกลุม การสื่อสารประเภทน้ไี มควรนําไป เผยแพรเพราะจะเกิดผลเสียหายสะทอนกลับมาได แมบ างเรอื่ งท่อี าจเผยแพรได ก็ตอ งระมัดระวงั ไมต อเดิมเสรมิ แตง เพราะจะทาํ ใหผ ูไ มท ราบเร่ืองมากอนเกดิ ความเขาใจผดิ ได ๔. ถา ตดิ ตอ กับพนกั งานของโรงเรยี น ควรนับถอื เขาตามอาวุโส ดวยการใชคาํ พดู ใหสภุ าพ ๑o

๑๑

การสอ่ื สารในวงสังคมมขี อควรคาํ นงึ อยา งไรบาง วงสงั คม มคี วามหมายกวา ง แตในท่นี ี้หมายถึงการสือ่ สารในท่อี ่ืน ๆ ท่ไี มใชในครอบครวั หรอื ในโรงเรยี น เชน ไปติดตอ สถานประกอบการไปชมการแสดงในทส่ี าธารณะ ไปแขง ขนั กีฬา เดินทางโดยรถไฟหรอื ทางเรือ เปนตน การสือ่ สารในวงสงั คม มีขอควรปฏบิ ตั ิเพอื่ ใหม ีคณุ ธรรมและมารยาทดงั นี้ ๑. คนทจี่ ะส่ือสารในวงสงั คมนนั้ จะตอ งเริ่มตน ดว ยการทักทายกันกอ น ในสมยั กอ นทีเ่ รานยิ มประเพณตี ะวนั ตก คนไทยยังไมมีคาํ ทักทาย เชนคาํ วา สวัสดี อยา งในสมยั นี้ เราทกั ทายกันตามโอกาส ถา พบคนรูจักทีใ่ ด กท็ กั วา ไปไหน อกี คนหน่ึงก็ตอบวา ไปธรุ ะ การสื่อสาร ทกั ทายดวยถอยคําเชนนี้ ถา ผสู งสารพูดดวยนํา้ เสียงที่นมุ นวลมีกริ ยิ าอาการท่ีแสดงความเปน มิตร กจ็ ะ ทาํ ใหการสือ่ สารเรม่ิ ตน ดว ยดไี ด แตธ รรมเนียมไทยปจ จบุ นั มคี ําวา สวัสดี ใชเปนแบบแผนแลว จึงนา จะเร่ิมตน ทักทายดว ยคาํ น้กี อ น โดยมีคํา คะ ครับอยูทายคํา สวสั ดี นั้นดว ย เมอื่ พบผูใหญควรทกั ทายดวยการเขาไปไหวใหใ กลท าน ใหพ นมมอื แลวยกมอื ขึน้ ให ปลายนวิ้ จรดคาง หรอื ใตจ มกู พรอมกบั กมศรี ษะใหง ดงาม ตวั อยา งการไหว มอื ประนม กมศีรษะ ปลายนว้ิ ชอ้ี ยรู ะหวาง มอื ประนม ระหวา งอก เลก็ นอ ย ควิ้ น้ิวหัวแมมือจรด ระหวา งอก จมูก(อายมุ ากกวา ) การทกั เพอ่ื นหรอื ญาตใิ นวยั เดยี วกัน นา จะทกั อยางมีนา้ํ ใจ เชน ถามถงึ พ่นี อ ง เมือ่ จะอําลาก็ สงความคดิ ถึงไปดวย ถามโี อกาสกอ็ อกปากอาสาชว ยทาํ งาน การทักเดก็ ควรใหเขารสู ึกวาเราระลกึ ถงึ เขา จาํ เขาได แสดงความมีนํา้ ใจ เชน ชวนไปเที่ยว ๑๒

๒. ในวงสังคมจะมกี ารสอ่ื สารเพอ่ื แสดงความยินดแี ละแสดงความเสียใจ แตเ ดิมคนไทยกก็ ระทํากันอยูเปน ประจาํ ดว ยวาจาเชน เรามกั แสดง ความเสียใจดว ยการใชว าจาปลอบประโลมใหคลายทุกข หรอื ชว ยเหลอื ดว ยกาํ ลงั กายกาํ ลังทรัพยตามอัตภาพ ถอื เปน การแสดงความเมตตาตาม หลกั พระพุทธศาสนา มีขอ ควรปฏิบตั ิเพื่อใหมีคุณธรรมและมารยาทดังนี้ ๒.๑ อยา แสดงความยินดจี นเกนิ ความจําเปน จนกลายเปน การประจบประแจง ๒.๒ กรณไี ปเยย่ี มญาตมิ ิตรที่เจบ็ ปว ย หรือประสบความทุกข ควรระวัง วาจาอยา พดู พรอยๆ หรอื แสดงภมู ิรู ควรพูดไปในทางใหก าํ ลังใจ ไมใ ห สะเทอื นใจผฟู ง ๒.๓. การคบหากับชาวตางประเทศ ควรศึกษามารยาทและ ธรรมเนียม ของแตละฝาย เชน ไมใ ชส รรพนามเรียกเขาวา “มนั ” ไมหวั เราะงายเกินไป ถา เขาโยนของใหเ รา หรอื ใชเทา ชส้ี งิ่ ของ ควรใหอภัยเขา ในปจจบุ ันยังมีการส่อื สารโดยสงบตั รเชญิ หรือสงจดหมายเชิญใหไปรวมงาน หรอื รว มกจิ กรรมถาผเู ชิญหรอื เจา ภาพระบไุ วใหต อบดว ยวาจะไปรว มกิจกร รมน้ันๆควรมีมารยาตอบกลบั ไปวาจะไปหรือไมลงไปหากตอบเปน ลายลักษณ อกั ษรไมท ันกอ็ าจแจง ใหท ราบทางโทรศัพทก ารเพกิ เฉยไมต อบถอื วา ขาด มารยาทในการสอื่ สาร ๑๓

๑๔

๓. การสื่อสารในวงสงั คมนนั้ เรามกั ตองตดิ ตอ สื่อสารกับคนที่เราไมเคยรูจกั มากอนอยเู สมอ เชน ถามเี รอื่ งจาํ เปน ตอ งติดตอ เจา หนาทปี่ ระชาสัมพนั ธเพ่ือถามเวลา เดนิ รถการจาํ หนา ยใบสมัคร หรือถามถงึ บคุ คลทเ่ี ราตอ งการพบปะคําถามท่ใี ช จําเปนตอ งแจม แจง ตรงประเดน็ และสุภาพตามควร มขี อ ควรปฏบิ ตั ิเพอื่ ใหม คี ุณธรรมและมารยาทดงั นี้ ๓. ถา เราพบพนักงานท่แี สดงกิริยาวาจาไมคอยดี ไมค วรไปทะเลาะวิวาทกับเขา แตค วรเมตตาและเหน็ ใจเขาท่ีตอ งทาหนา ทที่ ่ีซาํ ซากนาเบื่อหนาย ๔. ถาพบแมคาทใ่ี ชวาจาหยาบคาย มารยาทไมด ี เชน เราตอราคามากเกินไป ก็ไมควรตอบโต ๕. เดก็ สาวบางคร้งั ถกู เด็กหนมุ พดู เกาะแกะแทะโลม ใหรบี หลกี เลี่ยงไปเสยี โดยไมแ สดงความสนใจ ๖. เมอ่ื ผูปกครองวานใหเ ราไปตดิ ตอ ธุระนอกบา น ควรกลา วใหต รงเร่อื งทีเดียว ไมค วรออมคอ ม ๑๕

๔. ในการคบหากับชาวตางชาติเราก็ควรศกึ ษามารยาทและประเพณีสําคัญๆของกนั และกนั ส่งื ทคี่ วรระลึกไวในปจจบุ นั ก็คือ ชาวตางชาตเิ ปน จาํ นวนมากรภู าษาไทยควรระวงั การใช ถอ ยคาํ ใหสภุ าพ เชน ไมใชสรรพนาม มนั คนไทยเรามนี สิ ยั หวั เราะขบขนั งาย เราควรใหเ ขารู นสิ ัยของเราเสียตง้ั แตแรกใหเ ขาเขาใจวา เวลาชาวตางประเทศพูดไทยผดิ เพ้ยี น เรารสู ึกเอ็นดู จงึ หวั เราะ บางโอกาสเราตองอภัยความไมร ขู องเขาเชน เขาโยนของลงบนโตะ ใหเ รา อนั เปนกริ ยาหยาบสาํ หรับคนไทย เราก็ตองสงั เกตสหี นา วาเขาทาํ ดว ยความรสู กึ อยางไร ซง่ึ ไมเ ปนการ สรา งสรรคไมค วรดว นตคี วามไปในทางไมด ี คนท่ีมาจากวฒั นธรรมท่ีแตกตางกนั มกั มกี ริ ยิ ามารยาทท่แี ตกตา งกันไปดว ย เชนถา ผทู ีต่ าง วฒั นธรรมกบั เรายืนเทา สะเอวบางคนอาจวา เขาไมมมี ารยาท แตส าํ หรบั ชาวตางชาติเหน็ วา เปน เพียงกิรยิ าทไี่ มส าํ รวมเทานนั้ และในฝงของวัฒนธรรมชาวตา งชาติ เชน วัฒนธรรมฝร่ังเศส ผูชายจะกลา วถงึ ผูหญงิ วา \"วันนไี้ ดร บั เสนห จากสตรงี ามจนหาคําพูดที่เหมาะใจกลา วไมได\" ดัง นนั้ เมอื่ พบกบั ชาวตางชาติ จงึ ควรศึกษามารยาทของเขาจากผูร แู ละถา เปน ไปไดควรทําใหเขารู วาอะไรเปนสงิ่ ท่ขี ดั กบั ธรรมเนยี มทด่ี ีงามของไทย กอ นดว นคดิ สรปุ วา เขาดหู มนิ เรา และการที่ คิดแบบนั้นอาจกอใหเกดิ ความไมเขาใจซง่ึ กันและกนั เปน สงิ่ ทไี มส มควรทาํ แกผ มู ีการศึกษา ๑๖

ภาษาใชปลกู ฝงคณุ ธรรมอยา งไร ? ไดกลาวมาแลว วา คณุ ธรรมเกิดมาจากการปลกู ฝง ดว ยภาษาโดยใหบ คุ คลมโี อกาสไดเห็นไดยนิ ไดอาน เราจึงเหน็ ไดว า เคร่อื งมือในการสบื ทอดคุณธรรมนัน้ จะอยใู นรปู ภาษติ ตา ง ๆ ซง่ึ มีมากมาย ท้ังในวรรณคดแี ละในชีวิตประจาํ วัน ในนทิ าน เรือ่ งเลา หรือตํานาน ในการฟงหรืออานเราจะตองใชค วามคดิ พจิ ารณาวา ควรเชอื่ ไดเพียงใด ๑ . ภาษิต เปน คําทผี่ ูกข้ึนเพอื่ ใชป ระโยชนเฉพาะอยาง เฉพาะโอกาส บางคร้ังภาษติ กม็ ีผเู ห็นขดั แยงกนั ได เชน - “น้าํ ขน้ึ ใหร ีบตกั ” เมอื่ กระทํากิจธุระตางๆ ใหล ุลว งอยางรวดเรว็ ตองทําดว ยความฉบั ไว ไมใหเ สยี โอกาสเพราะเมิน เฉย จึงทาํ ใหก จิ การได ประโยชนอยางเต็มท่ี - “ชาๆ ไดพ ราสองเลมงาม” ไมใ หผ ลีผลาม ใชส ตไิ ตรต รองใหรูวา ธรรมชาตขิ องบางสงิ่ นนั้ เรง ไมไ ด - “รอู ะไรไมสรู ูวชิ า รรู กั ษาตัวรอดเปนยอดดี” เปนการเตือนสติ - “แลวสอนวา อยาไวใจมนษุ ย มนั แสนสดุ ลกึ ลาํ เหลอื กาํ หนด” การใหรจู กั พงึ ระวงั ในการคบคา สมาคมกบั ผูอ ืน่ ๒ . นทิ าน นิทาน ถกู นาํ มาเปน เครอื่ งชว ยปลูกฝง คณุ ธรรม การฟง นิทาน ผฟู งตอ งใครครวญนิทานเพ่อื ใหไ ดขอ คดิ คตเิ ตือน ใจ มารยาทหรือ คุณธรรมที่ที่ปรากฏในนทิ านเรอื่ งนน้ั ๆ นทิ านเปน เรอ่ื งที่แนะใหเ ห็นคณุ คา ของชวี ติ และคณุ คาของ การ ทาํ ความดีตัวอยางนิทาน เชน - “ยายกบั ตาปลกู ถ่ัวงาใหห ลานเฝา” สอนใหเ ห็นความสาํ คญั ขอสตั ว สิ่งของและไมใชความรนุ แรงในการแกปญ หา - “นกแขกเตา ” ทค่ี าบขา วไปเลี้ยงพอ แม แสดงใหเห็นถงึ ความ กตญั ู - “เทพารกั ษก ับคนตดั ไม” สอนไมใ หโ ลภและเหน็ คุณคาของ ความซื่อสัตย ๑๗

๓ . ตํานาน ตํานานมักสอนใหรเู รอื่ งบคุ คลสาํ คัญและใหเหน็ คณุ ธรรม ของบคุ คลนั้นๆตัวอยาง เชน - พระรวงสวรรคโลกเปน เร่อื งเกี่ยวกบั ความรกั ระหวาง พระยาภยั คามนกี ับนางอทุ ัยความรักของชาวบานท่ีเลย้ี งและ รกั กุมารซงึ่ ตอ มาไดเปน พระรว งความเมตตากรุณาของพระ มเหสีของพระยาอภยั คามนีความรกั ระหวา งพชี่ ายนองชาย ตอมาตาํ นานน้ไี ดม ีนกั ประวตั ศิ าสตรพ ยายามติดตามแลวคน พบซากกาํ แพงเมืองสวรรคโลก จงึ เปนหลักฐานยนื ยนั ท่ที าํ ให คนไทยรูสึกภาคภมู ิใจกบั ประวัติของชาติตาํ นานทองถิ่นน้ี ทาํ ใหคนรกั ทอ งถิน่ ของตนเมื่อเราฟงตํานานเรากต็ องใชความ ใครครวญอาจมีการเลาคลาดเคลือ่ นไปเราก็ตอ งรอใหม ีการ วจิ ยั วา เชือ่ ไดแ นเ พยี งไหน ๔ . วรรณคดี วรรณคดเี ปน วรรณกรรมท่ีสง ผลตอ คุณธรรมของชาติทเ่ี ปนเจาของมาก - ขุนชา งขุนแผน เปน กระจกสะทอ นสังคมไทยและใหเหน็ คณุ ธรรมของตวั ละครและพฤตกิ รรมทไี่ มค วร เอาเปน เย่ียงอยา ง - มหาเวสสันดรชาดก การไมใหเ ช่อื ทกุ ถอยคํา - กฤษณาสอนนองคําฉันท ไมส ง เสรมิ การทาํ ช่วั มงุ แสดง สนุ ทรียภาพทางภาษา ๑๘

บรรณานุกรม ถนอมพร ปนงั . ( ๒๕๖๔ ). มารยาทและคุณธรรมในการสื่อสาร. [ ออนไลน ]. เขาถึงได จาก : http://anyflip.com/ybksa/xysf/basic? fbclid=IwAR1RkS5fq4pakpupE8trAYkdlCohjpVtR2DsLmCUlhRBBPrTeR7wVTyi 8hY พรี ะเสก บริสทุ ธ์ิบัวทพิ ย. ( ๒๕๖๔ ). มารยาทและคณุ ธรรมในการส่ือสาร. [ ออนไลน ]. เขา ถึงไดจ าก : http://www.digitalschool.club/digitalschool/thai2_4_1/thai5_2/menu/teach er.pdf? fbclid=IwAR2K06Qu7lEgsglzOARCMekGrbZVCAI2pb2n2pcoll8OYKSbFlXjeKTk 30o สวนิต ยมาภัยและคณะผูจ ัดทาํ . ( ๒๕๕๑ ). มารยาทและคุณธรรมในการส่อื สาร. [ หนังสือ ]. พมิ พ ครงั้ ที่ ๑๑ สุทธิทัศน ทองคาํ ใส. ( ๒๕๕๕ ). มารยาทและคุณธรรมในการส่ือสาร. [ ออนไลน ]. เขา ถึงไดจ าก : http://119.46.166.126/self_all/selfaccess11/m5/thai5_1/thai_m5_1/lesson5/lesson_5. php? fbclid=IwAR3_x5JPZjhvkS903bq3YQGFKVR0ShMQ0gG3_bdM9CNA58A1NdefWbTulBI ๑๙

ผจู้ ดั ทํา ๑. นาย ศุภกร เหลืองรงุ่ ทรพั ย์ ม. ๖/๒ เลขที ๗ - หนา้ ที ฝายเรยี บเรยี งขอ้ มูล ๒. นาย ทวพิ งษ์ บรรจงคชาธาร ม. ๖/๒ เลขที ๒๓ - หนา้ ที ฝายค้นภาพประกอบ ๓. นาย ภมู พิ ฒั น์ ซอ้ ยประเสรฐิ ม. ๖/๒ เลขที ๒๘ - หนา้ ที ฝายรวบรวมขอ้ มูล ๔. นาย กรณ์ เชอื สระคู ม. ๖/๒ เลขที ๒๙ - หนา้ ที ฝายพสิ จู นอ์ ักษร ๕. นางสาว ปรยิ ากร หอทอง ม. ๖/๒ เลขที ๓๗ - หน้าที ฝายกราฟกดีไชน์