การสมาส สนธิ

การสมาส โดย..ครพู ชั ระ บญุ วรรณ์การสมาส มี 2 แบบ คอื คาสมาส (ชน ) คาสนธิ (เชอื่ ม) ***************************** คาสมาสชื่อเรยี กคาสมาสหลายแบบดงั น้ี สมาสแบบสมาส สมาสแบบคงรูป สมาสแบบไม่สนธิหลงั การสังเกต คาสมาส1. คาท่ีสมาสตอ้ งเป็นคาบาลีและสนั สกฤต เท่านน้ั2. ความหมายต้องแปลจากหลงั ไปหนา้3. การสร้างคา  คาหน้าลงท้ายดว้ ยการันต์ ตอ้ งตดั การนั ตท์ ้งิ เชน่ แพทย์+ศาสตร์ เปน็ แพทยศาสตร์  คาหน้าลงทา้ ยดว้ ย อิ อ่าน อิ  คาหนา้ ลงท้ายดว้ ย อา อา่ น อา  คาหนา้ ลงทา้ ยดว้ ย อุ อ่าน อุ4. คาวา่ พระ และ วร นาหน้าคา บาลี และสนั สกฤต เป็นคาสมาส เช่น พระ+เนตร เปน็ พระเนตร แต่ถ้า พระ+อู่ เป็นพระอู่ ไมเ่ ป็นคาสมาส เพราะคาวา่ อู่ เปน็ คาไทย

คาสนธิหลักการสงั เกตคาสนธิ1. ตอ้ งเปน็ คาบาลี และสันสกฤต เท่าน้นั2. แปลความหมายจากหลงั มาหน้า3. มีการเปลี่ยนแปลงรูปศัพท์ ดังนี้ คาหลงั ขน้ึ ต้นดว้ ย อ อา่ นแบบเช่ือมคา เช่น ราช+โอวาท = ราโชวาท แบบนีเ้ รียกสระ สนธิ คาหลังข้นึ ตน้ ด้วยพยญั ชนะตา่ ง ๆ ทไ่ี มใ่ ช่ อ เรียก พยัญชนะสนธิ o เปลีย่ น ส เปน็ โ เชน่ มนส+ภาพ =มโนภาพ , นมส+รถ = มโนรถ o เปลยี่ น ส เป็น ร เชน่ นสิ +ภัย = นริ ภยั o ตดั ส ทิ้ง กรณี นิรส , ทุรส o ตัด น ท้ิง ** กรณที ี่คาขึ้นต้น ดว้ ย นริ , ทุร , มโน , รโห ส่วนมากเปน็ พยัญชนะสนธิ4. นิคหิตสนธิ คาหน้าลงท้ายด้วย อ (องั ) คาหน้าลงทา้ ยด้วย อ + คาหลงั ข้ึนต้นด้วย อ ให้เปลี่ยน อ เป็น ม แลว้ สนธิซ้า เช่น ส+อาคม = สม+อาคม = สมาคม ส+อรรถ = สม+อรรถ = สมรรถ ** คาทีข่ ึ้นตน้ ด้วย สม ท้ังหลาย มกั เป็น นิคหิตสนธิ คาหน้าลงทา้ ยด้วย อ + คาหลังขน้ึ ต้นด้วยพยัญชนะอื่นท่ไี มใ่ ช่ อ ให้เปล่ยี น อ เป็น อกั ษร แถวที่ 5 ของอกั ษรแรกของคาหลงั แล้วสนธิ เชน่ ส + จร = สญั จร ส + กร = สังกร ** คาทขี่ ้ึนตน้ ดว้ ย สงั , สัญ ,สัม ,สนั ,สัณ มกั เปน็ คาสนธิ คาหนา้ ลงทา้ ยด้วย อ + คาหลังข้ึนต้นด้วยพยญั ชนะเศษวรรค ให้เปลี่ยน อ เป็น ง แล้ว สนธิ เชน่ ส+วรณ์ = สงั วรณ์

ตารางสระสนธิ สระหลงั คาหนา้ สระหน้าคาหลังอะ ตัดทิง้ ทุกกรณี อะ มักจะ ขยายยาวอา อา เสยี บอิ พวกเดยี วตัด ตา่ งอี พวกเปล่ยี น-ย อิ ขยายยาว –อ-ี เออุ พวกเดียวตดั ต่าง อี เสียบอู พวกเปลีย่ น-ว อุ ขยายยาว –อู-โอ อู เสียบ เอ โอ ไอ เอา โอะ เสยี บ วรรค 1 ตารางพยัญชนะวรรค 5 เปลีย่ นเป็น ก ก งง จ จ 234 ญญ ฏ ฏ ขคฆ ณณ ต ต ฉ ชฌ นน ป ป ฐ ฑฒ มม ถทธเศษวรรค ผพภ ง สระ ม ยรลวสษศหฬอ คาทีข่ น้ึ ตน้ ดว้ ย อ และ ฤ ** นิคหิตสนธิ =ส เจอวรรคไหน เปล่ียนเป็น ท้ายวรรคแถวท่ี 5

ตวั อย่างคาสมาส กายกรรม กายสิทธ์ิ กาลกิริยา กาลเทศะ กาฬโรค กิตติคณุ กิตติศัพท์ กิจวตั ร กจิ จะลักษณะ กุลบุตร กลุ สัมพนั ธ์ เกยี รติศักด์ิ ขันติธรรม คชกรรม คชศาสตร์คณิตศาสตร์ คนธรรพวิวาห์ คัมภรี ภาพ คุณธรรม คุณวิเศษ คุณภาพ คุณลักษณะ คุณวุฒิ จตปุ ัจจัย จตุบท จตุโลกบาล จตุสดมภ์ ธรรมจรยิ า พุทธจรติ จกั ขุวญิ ญาณ จักขสุ ัมผัส จักรพรรดิ จกั รราศี จนั ทรคติ นครบาล จิตรกร จนิ ตกวี จฑุ ารตั น์ จุลทรรศน์ จลุ ภาค จุฬาลักษณ์ เจดยี สถาน ฉกกษตั ริย์ ฉตั รมงคล ฉนั ทลกั ษณ์ ฉพั พรรณรงั สี ชนมพรรษา ชมพทู วีป ชลธาร ชลประทาน ชลมารค ชยั ภูมิ ดษุ ฎีบัณฑิต ตรคี ณู ไตรปฎิ ก เถรวาท ทรกรรม ทรชน ทวารบาล ทัณฑฆาต ทพิ ยจกั ษุ ทกุ ขลาภ ธนบัตร ธรรมขนั ธ์ ธรรมจริยา รตั ติกาล รัตนบัลลังก์ ราชหตั ถเลขา รปู พรรณ ลหุ โทษ วิจารณญาณ วญิ ญูชน ศุภนิมติ เศรษฐกจิ สถานการณ์ สาธารณสขุ สามน ตราช อดตี กาล อดีตชาติ อรรถกถา อริยบคุ คล อรรธจันทร์ ********************************************************* ตัวอยา่ งคาสนธิ พุทธานุภาพ มหรรณพ มหศั จรรย์ เทศภิบาล วทิ ยาคม ภัณฑาคาร พันธนาการปริยานุช รฏั ฐาภิบาล ราโชวาท โลกาธิบดี โลกาธิปไตย วชริ าวุธ วัตถาภรณ์ วันทนา การ นาคินทร์ มหินทร์ ราเมศวร มหิทธิ ปรมินทร์ ปรเมนทร์ รชั ชูปการ มัคคเุ ทศก์ ราชูปโภค ราชูปถัมภ์ชโลทร มโหสถ พุทโธวาท อเนก มโหฬาร กรินทร์ ไพรนิ ทร์รงั สโิ ยภาส อัคโยภาส สามัคยาจารย์ ราชินยานุสรณ์ จตุปาทาน คุรปู กรณ์ ธนั วาคม จักขวาพาธ รโหฐาน มโนภาพ ทุรชน สมุทัย สมาคม สมาจาร สโมสร สังขาร สังคม สัญจร สัณฐานกนิ นร สนั ธาน สมั ผสั สงั วร สังโยคสงั สรรค์

แบบฝึ กหดั เร่ือง คาสมาส๑) จงแยกคาสนธิต่อไปนีใ้ ห้ถกู ตวั อย่าง สามคั ยาจารย = สามคั คี + อาจารย์๑. สิรยากร = …………….. ๑๑. มหศั จรรย์ = …………….. = ……………..๒. พลิสร = …………….. ๑๒. มหรรณพ = …………….. = ……………..๓. ธาตวากร = …………….. ๑๓. อคั โยภาส = …………….. = ……………..๔. มตยาธิบาย = …………….. ๑๔. มโนภาพ = …………….. = ……………..๕. จกั ขนุ ทรีย์ = …………….. ๑๕. รโหฐาน = …………….. = ……………..๖. ภยปู ัทวนั ตราย = …………….. ๑๖. ยโสธร๗. สิทธตั ถะ = …………….. ๑๗. สมมตุ ิ๘. หตั ถาจารย์ = …………….. ๑๘. สนั นิษฐาน๙. นิโลบล = …………….. ๑๙. สนเทศ๑๐. ราชิณปู ถมั ภ์ = …………….. ๒๐. สมั ผสั๒) ต่อไปนีม้ ีทงั้ คาสมาส สนธิ และคาประสม จงขีดเส้นใต้คาสมาส๑. พเนจร ธนาณตั ิ มฤคมาศ ๒. เมฆนาท สนธยากาล มโหระทกึ๓. วิทยาทาน วทิ ยาลยั ประวตั ชิ ีวติ ๔. สงั ฆาธิการ รุกขมลู สมจร๕. สญั เจตนา วิบากกรรม ทรัพย์สมบตั ิ ๖. เคมีภณั ฑ์ จรรยาบนั มณั ฑณศลิ ป๗. สนั โดษ สหประชาชาติ ยานพาหนะ ๘. มลู ผลา บาดทะยกั สนเทศ๙. ครุ ุกรรม ครุ โวปกรณ์ ซากศพ ๑๐. บรรณศาลา บรรณาคาร บรรณารักษ์๑๑. แพทย์สตั ว์ สงั สาร ชาตวิ ฒุ ิ ๑๒. คเชนทร์ กญุ ชรชาติ วเิ ชียรโชติ๑๓. มงั สวิรัติ พลเมือง ศาลทหาร ๑๔. กรณีพิพาท วยั วฒุ ิ ไพรอนนั ต์๑๕. เจตนากรรม เจตนารมณ์ เจตนากร ๑๖. อทิ ธิบาท นรากร เทพนม๑๗. กรรมวิธี คดีแพง่ ธนาลยั ๑๘. เทพประทาน ญาณวิถี พิธีพราหมณ์๑๙. วิชชบุ ดี บาทหลวง สมาทาน ๒๐. จามเทวี เตโชธาตุ นครภณั ฑ์

เฉลย แบบฝึ กหดั เร่ือง คาสมาส๑) จงแยกคาสนธิต่อไปนีใ้ ห้ถูก ตัวอย่าง สามคั ยาจารย = สามคั คี + อาจารย์๑. สิรยากร = สริ ิ + อากร๒. พลิสร = พล + อิสร๓. ธาตวากร = ธาตุ +อากร๔. มตยาธิบาย = มติ + อธิบาย๕. จกั ขนุ ทรีย์ = จกั ขุ +อินทรีย์๖. ภยปู ัทวนั ตราย = มห + อศั จรรย์๗. สิทธตั ถะ = มห + อรรณพ๘. หตั ถาจารย์ = หตั ถี+อาจารย์๙. นโิ ลบล = นีล + อบุ ล๑๐. ราชิณปู ถมั ภ์ =ราชนิ ี+อปุ ถมั ภ์๑๑. มหศั จรรย์ = มหา+อศั จรรย์๑๒. มหรรณพ = มหา+อรรณพ๑๓. อคั โยภาส = อคั คี + โอภาส๑๔. มโนภาพ = มนส + ภาพ๑๕. รโหฐาน = รหสฺ + ฐาน๑๖. ยโสธร = ยสฺส + ธร๑๗. สมมตุ ิ = สํ + มตุ ิ๑๘. สนั นิษฐาน = สํ + นษิ ฐาน๑๙. สนเทศ = สํ + เทศ๒๐. สมั ผสั = สํ + ผสั

๒) ต่อไปนีม้ ีทงั้ คาสมาส สนธิ และคาประสม จงขีดเส้นใต้คาสมาส๑. พเนจร ธนาณตั ิ มฤคมาศ ๒. เมฆนาท สนธยากาล มโหระทึก๓. วิทยาทาน วทิ ยาลยั ประวตั ชิ ีวติ ๔. สงั ฆาธิการ รุกขมลู สมจร๕. สญั เจตนา วิบากกรรม ทรัพย์สมบตั ิ ๖. เคมีภณั ฑ์ จรรยาบนั มณั ฑณศลิ ป๗. สนั โดษ สหประชาชาติ ยานพาหนะ ๘. มลู ผลา บาดทะยกั สนเทศ๙. ครุ ุกรรม ครุ โวปกรณ์ ซากศพ ๑๐. บรรณศาลา บรรณาคาร บรรณารักษ์๑๑. แพทย์สตั ว์ สงั สาร ชาตวิ ฒุ ิ ๑๒. คเชนทร์ กญุ ชรชาติ วิเชียรโชติ๑๓. มงั สวริ ัติ พลเมือง ศาลทหาร ๑๔. กรณีพิพาท วยั วฒุ ิ ไพรอนนั ต์๑๕. เจตนากรรม เจตนารมณ์ เจตนากร ๑๖. อทิ ธิบาท นรากร เทพนม๑๗. กรรมวธิ ี คดีแพง่ ธนาลยั ๑๘. เทพประทาน ญาณวิถี พิธีพราหมณ์๑๙. วิชชบุ ดี บาทหลวง สมาทาน ๒๐. จามเทวี เตโชธาตุ นครภณั ฑ์