ม.4 #หน่วยที่ 5.2 เล่ม 2 @หิน

หน่วยการเรียนร้ทู ่ี 5 ทรพั ยากรธรณี แผนฯ ที่ 2 หิน แผนการจัดการเรยี นร้ทู ่ี 2 หนิ เวลา 8 ช่ัวโมง 1. ผลการเรียนรู้ 2. ตรวจสอบ จำแนกประเภท และระบุช่ือหนิ รวมท้ังวิเคราะห์สมบัตแิ ละการนำเสนอการใชป้ ระโยชน์ของ ทรพั ยากรหนิ ท่เี หมาะสมได้ 2. จุดประสงคก์ ารเรยี นรู้ 1. ตรวจสอบ จำแนกประเภท และระบุช่ือหินได้ (K) 2. วเิ คราะห์สมบตั ิและการนำเสนอการใช้ประโยชนข์ องทรพั ยากรหินท่ีเหมาะสมได้ (K) 3. ใช้กระบวนการสืบเสาะหาความรูใ้ นการศึกษาได้ (P) 4. สนใจใฝ่รู้ในการศึกษา (A) 3. สาระการเรียนรู้ สาระการเรยี นรู้เพม่ิ เตมิ สาระการเรียนร้ทู ้องถน่ิ - หิน เป็นมวลของแข็งที่ประกอบด้วยแร่ตั้งแต่ พจิ ารณาตามหลกั สตู รของสถานศกึ ษา 1 ชนิดขึ้นไป หรือประกอบด้วยแก้วธรรมชาติ หรอื สสารจากสิ่งมชี ีวติ ท่ีเกดิ ข้นึ เอง - หินสามารถจำแนกตามลักษณะการเกิดและ เน้ือหิน ได้เป็น 3 ประเภท ได้แก่ หินอัคนี หิน ตะกอน และหนิ แปร การระบชุ ่ือของหินแต่ละ ประเภท จะใช้ลักษณะและองค์ประกอบทาง แร่ของหินเป็นเกณฑ์ หินสามารถนำไปใช้ ประโยชน์ได้หลายด้าน เช่น วัสดุก่อสร้าง เคร่ืองประดบั วตั ถดุ บิ ในอตุ สาหกรรม 4. สาระสำคัญ/ความคดิ รวบยอด หินเป็นสารผสมท่ีเกิดจากการเกาะตัวกันแน่นของแร่ต้ังแต่ 1 ชนิดขึ้นไป เราสามารถจำแนกหินท่ีอยู่ บนเปลือกโลกทางธรณีวิทยาได้เป็น 3 พวกใหญ่ คือ หินอัคนี หินตะกอน และหินแปร โดยจำแนกได้จาก รูปแบบการกำเนดิ เน้อื หิน และองค์ประกอบทางเคมี 34

หน่วยการเรียนรทู้ ี่ 5 ทรพั ยากรธรณี แผนฯ ที่ 2 หิน 5. สมรรถนะสำคญั ของผเู้ รียนและคณุ ลกั ษณะอันพงึ ประสงค์ สมรรถนะสำคญั ของผเู้ รยี น คุณลักษณะอันพงึ ประสงค์ 1. ความสามารถในการสือ่ สาร 1. มวี นิ ัย 2. ความสามารถในการคดิ 2. ใฝ่เรียนรู้ 1) ทักษะการสังเกต 3. มงุ่ มัน่ ในการทำงาน 2) ทกั ษะการสำรวจค้นหา 3) ทกั ษะการนำความรู้ไปใช้ 4) ทักษะการสรุปลงความเห็น 3. ความสามารถในการใชท้ ักษะชีวิต 6. กิจกรรมการเรยี นรู้  แนวคดิ /รปู แบบการสอน/วิธกี ารสอน/เทคนิค : สบื เสาะหาความรู้ 5Es (5Es Instructional Model) ชัว่ โมงท่ี 1-2 ขั้นนำ กระตุน้ ความสนใจ (Engage) ครตู ง้ั คำถามกระต้นุ ความสนใจ โดยใหน้ ักเรียนช่วยกันระดมความคดิ ในการตอบคำถาม ตวั อยา่ งเชน่ • นกั ธรณีวทิ ยาแบง่ หนิ ออกเป็นกป่ี ระเภท อะไรบา้ ง (แนวตอบ : 3 ประเภท ไดแ้ ก่ หนิ อัคนี หนิ ตะกอน และหนิ แปร) • นักเรียนคดิ ว่าแมกมา (magma) กบั ลาวา (larva) เหมือนหรือแตกต่างกนั อย่างไร (แนวตอบ : ต่างกัน แมกมา คือ หินหนืดท่ีอยู่ใต้เปลือกโลก ส่วนลาวา คือ หินหนืดท่ีปะทุ ออกมาบนผวิ โลก) ขั้นสอน สำรวจค้นหา (Explore) 35

หน่วยการเรียนรทู้ ี่ 5 ทรพั ยากรธรณี แผนฯ ที่ 2 หิน 1. ให้นักเรียนแบ่งกลุ่ม กลุ่มละ 5-6 คน ศึกษาเรื่อง การแทรกซอนของหินอัคนี จากหนังสือเรียน โลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ ม.4 เล่ม 2 หรือจากแหล่งเรียนรู้อ่ืนๆ จากน้ันครูต้ังคำถามเพื่อสรุปความ เข้าใจของนกั เรยี น เช่น • หินอคั นีชนิดใดบา้ งทจี่ ดั อยใู่ นกลุ่มหินอคั นแี ทรกซอนร่วมแนว (แนวตอบ : พนงั แทรกชัน้ หินอัคนีรูปเห็ด หนิ อคั นีรูปฝกั บัว) • หินอคั นชี นดิ ใดบ้างทจ่ี ัดอย่ใู นกลุม่ หินอัคนแี ทรกซอนไม่รว่ มแนว (แนวตอบ : ลำหินภูเขาไฟ พนงั หินอัคนีมวลไพศาล) 2. ให้นักเรยี นกลมุ่ เดิมสบื คน้ ภาพหนิ ตา่ งๆ เพอ่ื ดเู นือ้ หนิ ดังนี้ - หนิ แกรนิต (granite) - หนิ ออบซเี ดยี น (obsidian) - หนิ บะซอลต์ (basalt) - หินเพกมาไทต์ (pegmatite) จากนั้นให้นักเรียนแต่ละกลุ่มศึกษาเร่ือง เนื้อหินอัคนี จากหนังสือเรียน โลก ดาราศาสตร์ และ อวกาศ ม.4 เลม่ 2 อธบิ ายความรู้ (Explain) 1. ครตู ั้งคำถามให้นนกั เรียนรว่ มกนั อภิปราย ดังน้ี • คำว่า เนือ้ หนิ เป็นคำที่ใช้กลา่ วถึงอะไร (แนวตอบ : ขนาดผลกึ ในหนิ ) • นกั เรียนคดิ วา่ มีโอกาสทีจ่ ะพบหินเนื้อหยาบ ในหนิ ภเู ขาไฟหรือไม่ เพราะเหตุใด (แนวตอบ : ไม่มีโอกาส เพราะหินภูเขาไฟเป็นหนิ ที่เกิดจากการเย็นตัวอย่างรวดเร็วของลาวา จึงไดห้ นิ ท่ีมเี มด็ แร่ขนาดเล็ก เชน่ หินออบซิเดียน) • นักเรียนคิดว่า การเย็นตัวและแข็งตัวของหินลายดอก ซึ่งมีการเย็นตัว 2 ช่วง คือ ช่วงแรกเย็น ตัวอยา่ งชา้ ๆ และชว่ งทีส่ องเยน็ ตวั อย่างรวดเร็ว จะทำใหไ้ ด้หินลักษณะอยา่ งไร (แนวตอบ : การเย็นตัวช่วงแรกทำให้ได้ผลึกขนาดใหญ่ และช่วงท่ีสองจะทำให้ได้ผลึกขนาด เล็ก ทำใหไ้ ด้หนิ ทีม่ ีลกั ษณะเนื้อผสมกัน เรียกวา่ แรด่ อก) ขยายความเขา้ ใจ (Elaborate) 36

หน่วยการเรยี นร้ทู ่ี 5 ทรพั ยากรธรณี แผนฯ ที่ 2 หิน - ให้นักเรียนแบง่ กลุ่มศึกษาเรอื่ ง การจำแนกหินอัคนี จากหนังสือเรยี น โลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ ม.4 เล่ม 2 โดยกำหนดให้กลุ่มหนึ่งศึกษาเร่ือง หินอัคนีบาดาลหรือหินอัคนีแทรกซ้อน ส่วนอีกกลุ่ม ศกึ ษาเรอ่ื ง หินอัคนีพุหรือหินอัคนภี ูเขาไฟ - ให้แต่ละกลุ่มออกมาเขียนผังมโนทัศน์ในหัวข้อของกลุ่มตนเอง โดยผลัดกันออกมาเขียนทีละ 1 คน คนละ 1 ความคิด จนได้เนื้อหาท่ีสมบูรณ์ ซึ่งครูอาจเพ่ิมความสนุกสนานโดยการจับเวลาแข่งขันกัน แล้วประเมินวา่ กลุ่มใดเขยี นไดม้ ากท่ีสุดและข้อมูลถกู ตอ้ งมากท่ีสดุ ช่วั โมงที่ 3-4 สำรวจคน้ หา (Explore) 1. ให้นักเรียนแต่ละคนศึกษาเรื่อง หินตะกอน จนถึงหัวข้อกฎในการศึกษาหินตะกอน จากน้ันครู ต้ังคำถามเพือ่ ใหน้ ักเรยี นร่วมกันอภปิ ราย • หินตะกอนมีลกั ษณะเด่นอย่างไร เหตุใดจงึ เปน็ เช่นนน้ั (แนวตอบ : สามารถพบซากดึกดำบรรพใ์ นหินตะกอน เน่อื งจากระหว่างการสะสมตัวของเศษ หินจะมีซากสิ่งมชี ีวิตท่ตี ายแลว้ ทบั ถมอย่ดู ้วย ซงึ่ เมือ่ เวลาผ่านไปเศษหินจะแข็งตัวเป็นหนิ ตะกอน) • การศึกษาหินตะกอนจำเป็นต้องศึกษากฎใดบ้าง (แนวตอบ : กฎการวางตัวแนวราบ กฎการวางตัวซ้อนทับ กฎการเปล่ียนแปลงแทนที่ สัตวชาติ) อธิบายความรู้ (Explain) ให้นักเรียนแต่ละคนศึกษาเรื่อง การเกิดหินตะกอน เนื้อหินตะกอน และการจำแนกหินตะกอน จาก หนังสือเรียน โลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ ม.4 เล่ม 2 จากนั้นครูต้ังคำถามเพ่ือให้นักเรียนร่วมกัน อภปิ ราย • หินตะกอนเกดิ ขนึ้ ได้อย่างไร (แนวตอบ : เกดิ จากการทับถมของเศษหินท่ีผพุ ังและซากพืชซากสัตว์ท่ีถูกพัดพามาสะสมทับ ถมกัน โดยเกิดได้ 3 วิธี ได้แก่ การสะสมตัวทางกายภาพ การสะสมตัวทางเคมี และการสะสมตัว ทางชวี ภาพ) • สามารถจำแนกหนิ ตะกอนได้โดยพิจารณาจากส่งิ ใด (แนวตอบ : พิจารณาจากวตั ถุก่อกำเนดิ ) • สามารถจำแนกหินตะกอนไดก้ ่ปี ระเภท อะไรบ้าง (แนวตอบ : 3 ประเภท ได้แก่ หินตะกอนเน้ือประสม หินตะกอนเน้ือประสาน และหินตะกอน อนิ ทรยี ์) ชัว่ โมงท่ี 5-6 37

หน่วยการเรยี นรทู้ ี่ 5 ทรพั ยากรธรณี แผนฯ ที่ 2 หิน สำรวจคน้ หา (Explore) 1. ให้นกั เรียนศึกษาเรื่อง หินแปร จากหนังสือเรียน โลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ ม.4 เล่ม 2 และจาก แหล่งเรียนรู้ต่างๆ 2. ให้นกั เรยี นร่วมกนั อภปิ รายในประเดน็ ตอ่ ไปน้ี - นกั เรียนคดิ วา่ หนิ แปรท่ีพบในปัจจบุ นั สามารถบอกเกย่ี วกับอดตี ไดห้ รือไม่ อยา่ งไร - การแปรสภาพแต่ละชนิดของหนิ แปรกอ่ ให้เกดิ ผลกระทบต่อสงิ่ แวดล้อมอย่างไรบ้าง - เนอ้ื หนิ แปรทีม่ ลี ักษณะเปน็ ร้วิ ขนานและไมเ่ ป็นร้ิวขนานมสี มบตั ิต่างกันหรอื ไม่ อย่างไร อธิบายความรู้ (Explain) 1. ครตู ั้งคำถามเพอื่ ตรวจสอบความเข้าใจของนักเรียน • การแปรสภาพบรเิ วณไพศาลมีลกั ษณะอยา่ งไร (แนวตอบ : มักเกิดขึ้นบริเวณท่ีแผ่นเปลือกโลกมีการมุดตัว ความดันมหาศาลทำให้ช้ันหิน มีการคดโค้ง มีรอยแตก มกี ารเลอื่ นและบดเป็นบรเิ วณกว้าง และมกี ารแปรสภาพอย่างซบั ซ้อน) • การแปรสภาพพลวัตมลี กั ษณะอยา่ งไร (แนวตอบ : เกิดขึน้ เนื่องจากมีแรงมากระทำในขณะทีเ่ กดิ การเคลอ่ื นตัวของเปลอื กโลก) • หินแปรมีรวิ้ ขนานกบั หนิ แปรไม่มรี วิ้ ขนานมลี ักษณะตา่ งกันอยา่ งไร (แนวตอบ : หินแปรมีร้ิวขนาน เนื้อหินจะมีการเรียงตัวของแร่ขนานกันไปในแนวใดแนวหนึ่ง สว่ นหนิ แปรไมม่ รี ิว้ ขนาน เนอื้ หินจะไม่แสดงลักษณะการเรยี งตวั ของแร่ไปในแนวใดแนวหน่งึ ) ชั่วโมงที่ 7-8 ขยายความเข้าใจ (Elaborate) 1. ครูและนักเรียนร่วมกันอภิปรายและสรุปเกี่ยวกับสมบัติของหินแต่ละชนิด และกล่าวเชื่อมโยงเข้าสู่ การใช้ประโยชนจ์ ากหิน 2. ให้นักเรียนแต่ละคนศึกษาเพิ่มเติมเกี่ยวกับการใช้ประโยชน์จากหินชนิดใดชนิดหนึ่งที่ตนเองสนใจ แล้วทำเป็นช้นิ งานในใบงานท่ี 7.3 เรอื่ ง การใช้ประโยชน์จากหิน ขน้ั สรุป ตรวจสอบผล (Evaluate) 38

หน่วยการเรียนร้ทู ่ี 5 ทรพั ยากรธรณี แผนฯ ที่ 2 หิน 1. ใหน้ ักเรียนทำแบบฝกึ หดั ใน แบบฝึกหดั โลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ ม.4 เลม่ 2 2. ครูประเมินผล โดยการสังเกตการตอบคำถาม การร่วมกนั ทำกิจกรรม 3. ครตู รวจผังมโนทศั น์ เรื่อง หนิ อัคนี 4. ครวู ดั และประเมินการทำใบงานที่ 5.3 เรื่อง การใช้ประโยชน์จากหนิ 5. ครตู รวจสอบผลการทำแบบฝึกหัด 7. การวดั และประเมนิ ผล วธิ กี าร เครื่องมอื เกณฑ์การประเมนิ - - - รายการวัด 7.1 การประเมินก่อนเรยี น - 7.2 ประเมินระหว่างการจัด กจิ กรรมการเรยี นรู้ 1) หิน - ตรวจใบงานที่ 5.3 - ใบงานท่ี 5.3 - ร้อยละ 60 ผ่านเกณฑ์ - แบบฝึกหัด - รอ้ ยละ 60 ผ่านเกณฑ์ - ตรวจแบบฝกึ หัด - แบบประเมิน - ร้อยละ 60 ผา่ นเกณฑ์ ผงั มโนทัศน์ - ตรวจผงั มโนทัศน์ - แบบสังเกตพฤติกรรม - ระดับคณุ ภาพ 2 การทำงานรายบุคคล ผ่านเกณฑ์ เรอ่ื ง หินอัคนี - แบบสงั เกตพฤตกิ รรม - ระดบั คณุ ภาพ 2 การทำงานกลุ่ม ผา่ นเกณฑ์ 2) พฤติกรรมการ - สังเกตพฤติกรรม - แบบประเมิน - ระดบั คุณภาพ 2 คณุ ลักษณะ ผา่ นเกณฑ์ ทำงานรายบุคคล การทำงานรายบุคคล อนั พึงประสงค์ 3) พฤติกรรมการ - สังเกตพฤติกรรม ทำงานกล่มุ การทำงานกลุ่ม 4) คุณลกั ษณะ - สงั เกตความมวี ินัย อนั พงึ ประสงค์ ใฝเ่ รยี นรู้ และมุ่งมั่น ในการทำงาน 8. สอ่ื /แหลง่ การเรียนรู้ 8.1 ส่ือการเรียนรู้ 1) หนังสอื เรียน โลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ ม.4 เลม่ 2 หน่วยการเรียนรู้ที่ 5 ทรพั ยากรธรณี 2) ใบงานที่ 5.3 เรอ่ื ง การใชป้ ระโยชนจ์ ากหนิ 3) แบบฝกึ หดั โลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ ม.4 เลม่ 2 หน่วยการเรียนร้ทู ี่ 5 ทรพั ยากรธรณี 39

หน่วยการเรียนร้ทู ี่ 5 ทรพั ยากรธรณี แผนฯ ที่ 2 หิน 8.2 แหล่งการเรียนรู้ 1) ห้องเรียน 2) ห้องสมุด ใบงานท่ี 5.3 40

หน่วยการเรียนร้ทู ่ี 5 ทรพั ยากรธรณี แผนฯ ที่ 2 หิน เรอ่ื ง การใชป้ ระโยชน์จากหนิ คำช้แี จง : ใหน้ กั เรียนปฏิบัตกิ จิ กรรมตามข้นั ตอนทกี่ ำหนด วธิ ีปฏิบัติ ให้นักเรียนแต่ละคนสืบค้นข้อมูลหินชนิดใดชนิดหนึ่งท่ีสนใจ แล้วสรุปความรู้ที่ศึกษาได้ลงใน ใบงาน โดยประกอบด้วยประเดน็ ตา่ งๆ ดงั นี้ - ช่ือหิน - ภาพหนิ - ลักษณะและสมบตั ิ - การนำไปใชป้ ระโยชน์ 41

หน่วยการเรียนร้ทู ี่ 5 ทรพั ยากรธรณี แผนฯ ที่ 2 หิน ใบงานที่ 5.3 เฉลย เรอื่ ง การใช้ประโยชน์จากหิน ชอ่ื หิน ............................ ภาพหิน การนำไปใชป้ ระโยชน์ ภาพ 42

หน่วยการเรียนรทู้ ่ี 5 ทรพั ยากรธรณี ............................ แผนฯ ที่ 2 หิน ...........................) 9. ความเห็นของผูบ้ ริหารสถานศกึ ษาหรือผูท้ ไ่ี ด้รับมอบหมาย ขอ้ เสนอแนะ ลงชอ่ื ( ตำแหนง่ 10. บนั ทกึ ผลหลงั การสอน • ดา้ นความรู้ • ดา้ นสมรรถนะสำคัญของผ้เู รียน • ด้านคณุ ลักษณะอันพึงประสงค์ • ดา้ นความสามารถทางวทิ ยาศาสตร์ • ดา้ นอ่ืน ๆ (พฤติกรรมเดน่ หรือพฤติกรรมทม่ี ปี ัญหาของนักเรยี นเป็นรายบคุ คล (ถ้ามี)) • ปัญหา/อุปสรรค • แนวทางการแก้ไข 43