ม.4 #หน่วยที่ 5.1 เล่ม 2 @แร่

หน่วยการเรยี นรทู้ ่ี 5ทรพั ยากรธรณี แผนฯ ที่ 1 แร่ แผนการจดั การเรยี นรทู้ ี่ 1 แร่ เวลา8 ชั่วโมง 1. ผลการเรยี นรู้ 1. ตรวจสอบและระบุชนิดแร่ รวมท้ังวิเคราะห์สมบัติและนำเสนอการใช้ประโยชน์จากทรัพยากรแร่ที่ เหมาะสม 2. จุดประสงค์การเรียนรู้ 1. ตรวจสอบและระบชุ นดิ แร่ได้ (K) 2. วเิ คราะห์สมบตั แิ ละนำเสนอการใช้ประโยชนจ์ ากทรพั ยากรแร่ทเ่ี หมาะสมได้ (K) 3. ใช้กระบวนการสืบเสาะหาความรู้ในการศกึ ษาได้ (P) 4. สนใจใฝร่ ใู้ นการศึกษา (A) 3. สาระการเรียนรู้ สาระการเรยี นรเู้ พิม่ เติม สาระการ เรียนรทู้ ้องถิ่น - แร่คือธาตุหรือสารประกอบอนินทรีย์ที่มีสถานะเป็นของแข็งเกิดข้ึนเองตามธรรมชาติมี พิจารณาตาม โครงสร้างภายในท่ีเป็นระเบียบมีสตู รเคมีและสมบัติอื่นๆท่ีแน่นอนหรอื อาจเปล่ียนแปลงได้ หลักสูตรของ ภายใต้วงจำกัดทำให้แร่มีสมบัติทางกายภาพท่ีแน่นอนสามารถนำมาใช้เพื่อตรวจสอบชนิด สถานศกึ ษา ของแรท่ างกายภาพและการทำปฏิกริ ิยาเคมีกบั กรด - ทรพั ยากรแรส่ ามารถนำไปใชเ้ ป็นวัตถุดบิ ในอุตสาหกรรมได้หลายประเภทเช่นอาหารและ ยาเคร่ืองมอื แพทยอ์ ุปกรณ์อเิ ลก็ ทรอนกิ ส์อญั มณี 4. สาระสำคัญ/ความคิดรวบยอด แร่ คือ ธาตุหรือสารประกอบอนนิ ทรีย์ที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ มีโครงสร้างภายในที่เป็นระเบียบ มี สมบัติทางเคมีและทางกายภาพท่ีแน่นอน ซึ่งอาจแปรผันไปได้บ้างในขอบเขตจำกัด สามารถตรวจวินิจฉัย แร่ได้โดยใช้สมบัติทางกายภาพ เช่น สี สีผง ความวาว ความโปร่งแสง แนวแตกเรียบ ผลึก และใช้การ ตรวจสอบทางเคมี เช่นปฏิกิริยากับกรด การละลายในกรด การทดสอบเปลวไฟ เป็นต้น อีกทั้งยังสามารถ จำแนกแรต่ ามธาตหุ รือสารประกอบที่อยูใ่ นแร่ได้ออกเปน็ วงศแ์ ร่ 5. สมรรถนะสำคัญของผู้เรยี นและคณุ ลักษณะอนั พึงประสงค์ สมรรถนะสำคญั ของผเู้ รียน คณุ ลกั ษณะอนั พึงประสงค์ 1. ความสามารถในการสื่อสาร 1. มีวินัย 2. ความสามารถในการคิด 2.ใฝเ่ รยี นรู้ 16

หน่วยการเรยี นร้ทู ี่ 5ทรพั ยากรธรณี แผนฯ ที่ 1 แร่ 1)ทักษะการสงั เกต 3.มงุ่ มน่ั ในการทำงาน 2)ทักษะการสำรวจคน้ หา 3)ทกั ษะการนำความร้ไู ปใช้ 4)ทกั ษะการสรุปลงความเหน็ 3. ความสามารถในการใชท้ กั ษะชวี ติ 6. กิจกรรมการเรียนรู้  แนวคิด/รปู แบบการสอน/วธิ กี ารสอน/เทคนิค :สบื เสาะหาความรู้ 5Es (5Es Instructional Model) ชวั่ โมงที่ 1 ขน้ั นำ กระตุ้นความสนใจ (Engage) 1. ครูต้ังคำถามกระตุ้นความสนใจ โดยให้นักเรียนช่วยกันระดมความคิดในการตอบคำถาม ซ่ึงอาจใช้ คำถาม BIG QUESTION จากหนงั สือเรยี นโลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ ม.4 เล่ม 2หรือคำถามอ่ืนๆ ตวั อย่างเช่น • เมอ่ื กล่าวถึงทรพั ยากรธรณี นกั เรยี นนึกถึงส่ิงใดบ้าง (แนวตอบ :แร่ หนิ ปิโตรเลยี ม ถา่ นหนิ ) • ทรัพยากรธรณนี ำมาใช้ประโยชน์ในด้านใดบา้ ง (แนวตอบ :เป็นวัตถุดิบในอุตสาหกรรม เป็นแหล่งเชื้อเพลิง เป็นวัตถุดิบในการเกษตร และ เป็นแหล่งท่องเทยี่ วพกั ผอ่ นหยอ่ นใจ) 2. ให้นักเรยี นทำแบบทดสอบกอ่ นเรยี นเพ่ือตรวจสอบความรู้เดิม 3. ให้นักเรียนแบ่งกลุ่มเพ่ือระดมความคิดแล้วร่วมกันอภิปรายความหมายและความสัมพันธ์ของคำว่า “แร่ ธาตุ สารประกอบ” โดยเขยี นสรุปเป็นผงั มโนทศั นต์ ามพ้นื ฐานความเขา้ ใจของนกั เรยี น ข้นั สอน สำรวจค้นหา (Explore) 1. ครเู ตรยี มภาพแร่ 4 ชนิด ดังนี้ - เฮไลต์ (halite) - เพชร(diamond) - แกรไฟต(์ graphite) 17

หน่วยการเรียนรทู้ ่ี 5ทรพั ยากรธรณี แผนฯ ที่ 1 แร่ - ทองคำ(gold) โดยครูอาจนำภาพมาจากท้ายแผนการจัดการเรียนรู้ อนิ เทอรเ์ นต็ หรือแหลง่ เรยี นรู้ตา่ งๆ 2. ใหน้ กั เรยี นแตล่ ะกลุ่มสง่ ตัวแทนมาหยิบภาพแร่ท่คี รูเตรยี มไว้ กล่มุ ละ 1 ภาพ 3. ให้นักเรียนแตล่ ะกลุ่มพจิ ารณาว่าแร่ของกลุ่มตนเองอยู่ในกลุ่มพันธะเคมีแบบใด โดยศึกษาขอ้ มูลจาก หนังสือเรียน โลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ ม.4 เล่ม 2 อภิปรายและสรุปข้อมูลร่วมกัน จากนั้นส่ง ตวั แทนออกมานำเสนอหน้าชัน้ เรียน อธิบายความรู้ (Explain) 1. ใหน้ ักเรียนร่วมกันตอบคำถามเพ่ือให้ได้ข้อสรปุ เกี่ยวกับโครงสรา้ งทางเคมีของแร่ • นักเรียนคิดว่าลักษณะทางกายภาพและโครางสร้างทางเคมีของแร่มีความสัมพันธ์กันหรือไม่ อย่างไร (แนวตอบ : สัมพันธ์กนั กล่าวคอื ลกั ษณะทางกายภาพของแร่ได้รับอิทธิพลมาจากสมบัติทาง เคมี เชน่ ทองคำมีลักษณะภายนอกมนั วาวคล้ายโลหะ เนือ่ งจากเป็นแรท่ ีเ่ กดิ จากพันธะโลหะ) • นักเรียนคิดว่าการทราบลักษณะทางกายภาพและโครางสร้างทางเคมีของแร่สามารถนำไปใช้ ประโยชน์ใดไดบ้ า้ ง (แนวตอบ : ทำใหส้ ามารถจำแนกแรอ่ อกเป็นกล่มุ ได้) ช่ัวโมงที่ 2-3 ขัน้ สอน กระตนุ้ ความสนใจ (Engage) ครูกล่าวถึงการพิจารณาลักษณะของแร่จากกิจกรรมเม่ือชั่วโมงที่ผ่านมา แล้วร่วมกันอภิปรายกับ นักเรียนว่า ลักษณะของแร่ท่ีสังเกตได้ด้วยตาเปล่าและการใช้เครื่องมืออย่างง่ายในการสังเกต เรียกว่า สมบัติทางกายภาพ จากน้นั ตง้ั คำถามเพอ่ื กระต้นุ การเรยี นรขู้ องนักเรียน • ให้นักเรียนยกตัวอยา่ งสมบัตทิ างกายภาพของแรต่ ามทน่ี ักเรียนเขา้ ใจ (แนวตอบ :สี สีผง ความวาว ความโปร่ง ความแข็ง เปน็ ตน้ ) สำรวจค้นหา (Explore) 1. ให้นักเรียนจับคู่กันเพื่อทำใบงานที่ 7.1 เร่ือง พจนานุกรมแร่ฉบับย่อ โดยให้นักเรียนแต่ละคู่ออกมา ส่มุ หยบิ ฉลากชอ่ื แรค่ นละ 1 ใบ ทีค่ รูเตรยี มไวใ้ ห้ ตัวอยา่ งเชน่ - มาลาไคต์ (malachite) - อะซไู ลต์ (azurite) - ฟลูออไรต์ (fluorite) 18

หน่วยการเรียนร้ทู ่ี 5ทรพั ยากรธรณี แผนฯ ที่ 1 แร่ - ฮีมาไทต์ (Hematite) - ไพไรต์ (pyrite) - แมกนีไทต์ (magnetite) - คาลโคไพไรต์ (chalcopyrite) - ควอตซ์ (quartz) - โทแพซ (topaz) - คอรันดัม (corundum) 2. ใหน้ กั เรยี นรว่ มกันสืบค้นข้อมูลเก่ียวกับสมบัตทิ างกายภาพของแร่ที่ตนเองจับฉลากได้ โดยอาจสบื ค้น ได้จากหนังสือเรียน โลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ ม.4 เล่ม 2 หนังสืออื่นๆ หรือจากอินเทอร์เน็ต พรอ้ มทง้ั หาภาพประกอบด้วย 3. สรุปความรูท้ ่ศี ึกษาไดล้ งในใบงาน โดยประกอบดว้ ยประเด็นตา่ งๆ ดังนี้ - ชอ่ื แร่ - ความแข็ง - ภาพแร่ - ความเหนยี ว - สี - ความถว่ งจำเพาะ - สีผง - การเปล่งแสง - ความวาว - ปฏิกิรยิ าต่อแมเ่ หล็ก - ความโปร่ง - รส - แนวแตกเรียบ - กล่นิ - ระบบผลึก - สมบัตทิ างไฟฟ้า - ลกั ษณะผลึก - การหลอมละลาย - รอยแตก - การนำไปใชป้ ระโยชน์ อธบิ ายความรู้ (Explain) 1. ให้นักเรยี นทุกคนนำข้อมูลแรม่ ารวมกันทำเป็นเล่มพจนานุกรมแร่ฉบบั ย่อ 2. สงั เกตข้อมูลแรท่ ่ีรวมรวมได้ แลว้ อภิปรายรว่ มกนั ในประเดน็ ต่างๆ ตวั อย่างเชน่ - สขี องแรม่ สี ีอะไรบ้าง - สผี งของแรม่ สี ีอะไรบ้าง - สีของแร่กบั สผี งเป็นสีเดยี วกันหรือไม่ - ความวาวของแร่มกี ่ีแบบ แต่ละแบบมลี กั ษณะอยา่ งไร - ความโปร่งของแรม่ กี ่ีแบบ แตล่ ะแบบมีลกั ษณะอย่างไร - แนวแตกเรยี บของแรม่ ีก่แี บบ อะไรบ้าง - ระบบผลกึ ของแร่มีกี่แบบ แต่ละแบบมลี ักษณะอย่างไร - ลักษณะผลึกของแรม่ กี แ่ี บบ อะไรบ้าง 19

หน่วยการเรียนรทู้ ี่ 5ทรพั ยากรธรณี แผนฯ ที่ 1 แร่ - รอยแตกของแร่มีกแ่ี บบ แตล่ ะแบบมลี ักษณะอย่างไร - ความแข็งมคี ่าตำ่ สุด-สูงสดุ เทา่ ใด ขยายความเข้าใจ (Elaborate) ครูและนกั เรยี นรว่ มกันสรุปเกยี่ วกบั สมบตั ทิ างกายภาพของแร่ โดยอาจมีแนวการสรปุ ดังน้ี “สมบัติทางกายภาพของแร่ คือ สมบัติที่สามารถสังเกตได้ด้วยตาเปล่าหรือใช้เครื่องมืออย่างง่าย ในการสังเกต ได้แก่ สี สีผง ความวาว ความโปร่ง แนวแตกเรียบ ผลึก ลักษณะผลึก รอยแตก ความ แข็ง ความเหนี่ยว การเปล่งแสง ความถ่วงจำเพาะ ปฏิกิริยาต่อแม่เหล็ก รส กล่ิน สมบัติทางไฟฟ้า และการหลอมละลาย ซ่ึงสมบัติทางกายภาพมีความสำคัญต่อการจำแนกชนิดของแร่ และเป็นความรู้ พื้นฐานในการศกึ ษาด้านธรณวี ิทยา” ชว่ั โมงท่ี 4 สำรวจคน้ หา (Explore) 1. ครตู ้ังประเดน็ เพ่ือใหน้ ักเรยี นรว่ มกนั อภปิ ราย ว่า • การตรวจสอบสมบัติทางกายภาพของแร่เพยี งพอต่อการจำแนกแร่ได้อยา่ งแม่นยำหรอื ไม่ อย่างไร จากน้ันครูอธิบายเพิ่มเติมว่า การท่ีจะจำแนกแร่ได้อยา่ งแม่นยำจะตอ้ งอาศัยท้งั การตรวจสอบ สมบัตทิ างกายภาพและสมบัติทางเคมีของแร่ ซ่ึงการตรวจสอบสมบัติทางเคมขี องแรท่ ำไดห้ ลายวิธี 2. ให้นักเรียนแบ่งกลุ่มเพ่ือศึกษาการตรวจสอบสมบัติทางเคมีของแร่ ได้แก่ การทำปฏิกิริยากับกรด การละลายในกรด การทดสอบเปลวไฟ โดยศึกษาจากหนงั สือเรียน โลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ ม. 4 เลม่ 2 หรอื จากหนังสืออืน่ ๆ หรอื จากอนิ เทอรเ์ นต็ อธบิ ายความรู้ (Explain) 1. ใหน้ กั เรียนแต่ละกลุม่ สรปุ ความรู้ทศ่ี กึ ษาได้ แลว้ ส่งตวั แทนออกมานำเสนอหนา้ ช้ันเรียน 2. ครูตง้ั คำถามเพื่อตรวจสอบความเขา้ ใจของนกั เรยี น • การตรวจสอบสมบัตทิ างเคมขี องแร่ทำให้ทราบอะไร (แนวตอบ :ทำใหท้ ราบว่าแร่นั้นประกอบด้วยธาตอุ ะไรบา้ ง) • การตรวจสอบสมบตั ิทางกายภาพและทางเคมขี องแรม่ ีขอ้ ดแี ละข้อเสยี อยา่ งไร (แนวตอบ :การตรวจสอบสมบัตทิ างกายภาพสามารถทำไดอ้ ยา่ งสะดวก รวดเรว็ ง่าย และไม่ตอ้ ง ใช้เครื่องมือมากนัก ส่วนการตรวจสอบสมบัติทางเคมีจะทำได้ยากและต้องใช้อุปกรณ์ที่เฉพาะ แต่จะทำใหไ้ ด้ผลที่แม่นยำมากกว่า) ชว่ั โมงท่ี 5-6 20

หน่วยการเรยี นรทู้ ี่ 5ทรพั ยากรธรณี แผนฯ ที่ 1 แร่ สำรวจคน้ หา (Explore) 1. ครูสนทนากับนักเรียนว่า จากการวิเคราะห์ทางเคมีทำให้นักธรณีวิทยาทราบว่าแร่ต่างๆ ประกอบดว้ ยธาตุใดบา้ ง 2. ให้นักเรียนแบ่งกลุ่มเพ่ือทำกิจกรรมในใบงานท่ี 7.2 เร่ือง วงศ์แร่ โดยครูแจกฉลากช่ือแร่ท่ีระบุสูตร เคมใี ห้นักเรยี นแต่ละกลมุ่ เชน่ - ทองคำ (Au) - กาลนี า (PbS) - เจมซอไนต์ (Pb4FeSb6S14) - ฮีมาไทต์ (Fe2O3) - เฮไลต์ (NaCl) - แคลไซต์ (CaCO3) - ไนเตอร์ (KNO3) - บอแรกซ์ (Na2B4O7.10H2O) - แบไรต์ (BaSO4) - วุลแฟรไมต์ (FeMnWO4) - โมนาไซต์ ((Ce,La,Y,Th)PO4) - ควอตซ์ (SiO4) - เงนิ (Ag) - ไพไรต์ (FeS2) - แคสซิเทอไรต์ (SnO2) - ฟลูออไรต์ (CaF2) 3. ใหน้ กั เรยี นแต่ละกล่มุ จำแนกแรอ่ อกเป็นกลมุ่ ตามแนวคดิ ของนกั เรียน อธิบายความรู้ (Explain) 1. ครูตง้ั คำถามเพอ่ื ตรวจสอบความเขา้ ใจของนักเรียน • นกั เรยี นใชเ้ กณฑ์ใดในการจำแนกแร่ชนดิ ต่างๆ (แนวตอบ :ตามแนวคดิ ของนกั เรียน) 2. ครูและนกั เรียนร่วมกนั อภปิ รายเพื่อใหไ้ ด้ขอ้ สรุปเกยี่ วกบั วงศ์แร่ ดังนี้ เมื่อทราบว่ามีธาตุหรือสารประกอบใดอยู่ในแร่หน่ึงๆ จะสามารถนำข้อมูลดังกล่าวมาใช้ จำแนกแร่ออกเปน็ กลุม่ ตา่ งๆ ได้ เรียกว่า วงศแ์ ร่ ชว่ั โมงท่ี 7 สำรวจคน้ หา (Explore) 1. ให้นักเรียนวิเคระห์และอภิปรายรว่ มกันเก่ียวกับความหมายและความสัมพันธ์ของคำว่า “แร่” และ “หิน” แลว้ ส่งตวั แทนออกมาจดประเด็นสำคัญหนา้ ชน้ั เรียน 2. ครูเตรียมภาพแร่เฟลด์สปาร์ แร่มัสโคไวต์ แร่ควอตซ์ และหินแกรนิต มาให้นักเรียนร่วมกันสังเกต โดยครูสามารถใช้ภาพท่อี ยูท่ า้ ยแผนการจดั การเรียนรู้ 21

หน่วยการเรียนร้ทู ่ี 5ทรพั ยากรธรณี แผนฯ ที่ 1 แร่ อธิบายความรู้ (Explain) 1. จากภาพที่ให้นกั เรียนสงั เกต ครตู ้ังคำถามเพ่อื ใหน้ ักเรียนร่วมกันตอบ ดังน้ี • แรม่ ลี ักษณะอยา่ งไร (แนวตอบ :ผวิ ค่อนขา้ งเรียบ มีสเี ดยี ว) • หินมีลกั ษณะอยา่ งไร (แนวตอบ :ผวิ ขรขุ ระ มีเหลย่ี มคม มีสตี า่ งๆ มีลวดลาย) 2. ครแู ละนกั เรยี นรว่ มกันอภิปรายเพอ่ื ให้ไดข้ อ้ สรปุ ดงั นี้ การท่ีหินแกรนิตมีสีต่างๆ เนื่องจากมีแร่ขนาดต่างๆ และชนิดต่างๆ เป็นองค์ประกอบ เช่น แร่ เฟลด์สปาร์ แร่มัสโคไวต์ แร่ควอตซ์ จึงกล่าวได้ว่า หินเป็นสารผสมที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ ซึ่งเกิด จากการเกาะตัวกันแน่นของแร่ตง้ั แต่ 1 ชนดิ ขน้ึ ไป 3. ให้นักเรียนศึกษาเรื่อง แร่ประกอบหิน จากหนังสือเรียน โลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ ม.4 เล่ม 2 และแหล่งขอ้ มูลต่างๆ จากนน้ั ให้ตอบคำถามต่อไปนี้ • แรป่ ระกอบหนิ สว่ นใหญเ่ ปน็ หม่แู รใ่ ด (แนวตอบ : หมแู่ รซ่ ิลเิ กต) 4. ครูอธิบายเพิ่มเติมว่า “แรป่ ระกอบหินท่ีพบสว่ นใหญ่ในโลกของเราเปน็ หมแู่ รซ่ ิลิเกต เนอ่ื งจากในยุค แรกท่ีโลกกำเนิดข้ึนน้ัน องค์ประกอบต่างๆ ท่ีเป็นธาตุหนัก เช่น โลหะ จะจมลงสู่แก่นโลก ส่วน องค์ประกอบที่เป็นธาตุเบา เช่น ซิลิกอน แก๊สต่างๆ จะลอยตัวขึ้นสู่ผิวโลก ทำให้สรุปได้ว่า องค์ประกอบของเปลือกโลกส่วนใหญเ่ ป็นสารประกอบซลิ กิ อนไดออกไซด์ (SiO2)ดังน้นั แรป่ ระกอบ หินของเปลือกโลกส่วนใหญ่จึงเป็นหมู่แร่ซิลิเกตนอกจากน้ียังเป็นหมู่แร่คาร์บอเนตด้วย เนื่องจาก บรรยากาศของโลกในยุคแรกๆ ส่วนใหญ่เป็นแก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ เมื่อละลายกับน้ำฝนจะเกิด กรดคาร์บอนิก และทำปฏิกิริยากับธาตุอ่ืนกลายเป็นคาร์บอเนต ดังน้ัน จึงทำให้พบหมู่แร่ คาร์บอเนตดว้ ย” ชวั่ โมงที่ 8 ขยายความเข้าใจ (Elaborate) 1. ครนู ำอภปิ รายเกี่ยวกบั สมบตั ิของแร่ว่า แร่แต่ละชนิดมสี มบัติแตกตก่างกัน ดังนน้ั จงึ สามารถนำมาใช้ ประโยชนได้ต่างกัน 2. ใหน้ กั เรยี นศึกษาเพมิ่ เติมเก่ยี วกับอตุ สาหกรรมทรพั ยากรแร่ จากหนงั สอื เรยี น โลก ดาราศาสตร์ และ อวกาศ ม.4 เลม่ 2 หรอื จากแหลง่ เรยี นรูอ้ ่นื ๆ แลว้ สรปุ ความรตู้ ามท่ีตนเองเขา้ ใจ ขน้ั สรุป 22

หน่วยการเรียนรทู้ ี่ 5ทรพั ยากรธรณี แผนฯ ที่ 1 แร่ ตรวจสอบผล (Evaluate) 1. ให้นกั เรยี นทำแบบฝึกหัดใน แบบฝกึ หดั โลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ ม.4 เล่ม 2 2. ครปู ระเมนิ ผล โดยการสงั เกตการตอบคำถาม การรว่ มกนั ทำกจิ กรรม 3. ครตู รวจสอบผลการทำแบบทดสอบกอ่ นเรียน 4. ครวู ัดและประเมินการทำใบงานท่ี 5.1 เรื่องพจนานุกรมแร่ฉบับย่อ 5. ครูวัดและประเมนิ การทำใบงานท่ี 5.2 เรอื่ งวงศแ์ ร่ 6. ครตู รวจสอบผลการทำแบบฝกึ หัด 23

หน่วยการเรยี นร้ทู ่ี 5ทรพั ยากรธรณี แผนฯ ที่ 1 แร่ 7. การวดั และประเมินผล รายการวดั วิธีการ เครือ่ งมือ เกณฑ์การประเมนิ 7.1 การประเมินก่อนเรียน - แบบทดสอบก่อนเรยี น - ตรวจแบบทดสอบ - แบบทดสอบก่อนเรยี น - รอ้ ยละ 60 ผ่านเกณฑ์ หนว่ ยการเรยี นรู้ที่ 5 กอ่ นเรียน 7.2 ประเมนิ ระหวา่ งการจัด กจิ กรรมการเรียนรู้ 1) แร่ - ตรวจใบงานท่ี 5.1 - ใบงานท่ี 5.1 - รอ้ ยละ 60 ผ่านเกณฑ์ - ใบงานท่ี 5.2 - ร้อยละ 60 ผ่านเกณฑ์ - ตรวจใบงานที่ 5.2 - แบบฝึกหดั - ร้อยละ 60 ผ่านเกณฑ์ - แบบสังเกตพฤติกรรม - ระดับคณุ ภาพ 2 - ตรวจแบบฝกึ หดั การทำงานรายบคุ คล ผ่านเกณฑ์ - แบบสงั เกตพฤติกรรม - ระดับคุณภาพ 2 2) พฤติกรรมการ - สังเกตพฤติกรรม การทำงานกลุ่ม ผา่ นเกณฑ์ - แบบประเมนิ - ระดับคุณภาพ 2 ทำงานรายบุคคล การทำงานรายบุคคล คุณลกั ษณะ ผ่านเกณฑ์ อนั พึงประสงค์ 3) พฤติกรรมการ - สังเกตพฤติกรรม ทำงานกลุ่ม การทำงานกลุม่ 4) คณุ ลักษณะ - สงั เกตความมวี ินัย อันพงึ ประสงค์ ใฝ่เรยี นรู้ และมงุ่ มัน่ ในการทำงาน 8.ส่ือ/แหลง่ การเรยี นรู้ 8.1สือ่ การเรยี นรู้ 1) หนงั สือเรยี น โลก ดาราศาสตร์ และอวกาศม.4เล่ม 2หน่วยการเรยี นรทู้ ี่ 5ทรัพยากรธรณี 2) ใบงานท่ี 5.1 เร่ืองพจนานกุ รมแร่ฉบบั ยอ่ 3) ใบงานที่ 5.2 เรอ่ื งวงศแ์ ร่ 4) แบบฝกึ หัด โลก ดาราศาสตร์ และอวกาศม.4เล่ม 2หน่วยการเรยี นรทู้ ี่ 5ทรัพยากรธรณี 8.2แหลง่ การเรยี นรู้ 1) ห้องเรียน 2) หอ้ งสมดุ 24

หน่วยการเรียนรทู้ ่ี 5ทรพั ยากรธรณี แผนฯ ที่ 1 แร่ ภาพแร่และหนิ ต่างๆ แร่เฮไลต์ 25

หน่วยการเรียนร้ทู ี่ 5ทรพั ยากรธรณี แผนฯ ที่ 1 แร่ แร่เพชร แร่แกรไฟต์ 26

หน่วยการเรียนร้ทู ่ี 5ทรพั ยากรธรณี แผนฯ ที่ 1 แร่ แร่ทองคำ 27

หน่วยการเรียนรทู้ ่ี 5ทรพั ยากรธรณี แผนฯ ที่ 1 แร่ แร่เฟลด์สปาร์ แรม่ ัสโคไวต์ 28

หน่วยการเรียนร้ทู ี่ 5ทรพั ยากรธรณี แผนฯ ที่ 1 แร่ แรค่ วอตซ์ หินแกรนติ ใบงานที่ 5.1 เร่อื งพจนานกุ รมแร่ฉบบั ยอ่ คำช้แี จง: ให้นกั เรยี นปฏิบัตกิ จิ กรรมตามข้นั ตอนท่ีกำหนด 29

หน่วยการเรยี นรทู้ ี่ 5ทรพั ยากรธรณี แผนฯ ที่ 1 แร่ วธิ ีปฏบิ ตั ิ 1. ให้นักเรยี นจบั คู่กนั แลว้ ออกมาสุม่ หยิบฉลากช่อื แรค่ นละ 1 ใบ 2. ให้นักเรียนร่วมกันสืบค้นข้อมูลเกี่ยวกับสมบัติทางกายภาพของแร่ท่ีตนเองจับฉลากได้ โดยอาจ สืบค้นได้จากหนังสือเรียน โลก ดาราศาสตร์ และอวกาศ ม.4 เล่ม 2 หนังสืออื่นๆ หรือจาก อนิ เทอรเ์ นต็ พร้อมท้ังหาภาพประกอบดว้ ย 3. สรปุ ความรทู้ ศี่ ึกษาได้ลงในใบงาน โดยประกอบดว้ ยประเดน็ ต่างๆ ดงั นี้ - ชอื่ แร่ - ความแขง็ - ภาพแร่ - ความเหนียว - สี - ความถว่ งจำเพาะ - สีผง - การเปล่งแสง - ความวาว - ปฏิกิรยิ าตอ่ แม่เหล็ก - ความโปร่ง - รส - แนวแตกเรียบ - กลิน่ - ระบบผลึก - สมบตั ทิ างไฟฟา้ - ลกั ษณะผลึก - การหลอมละลาย - รอยแตก - การนำไปใช้ประโยชน์ 4. ใหน้ ักเรียนทกุ คนนำขอ้ มูลแร่มารวมกนั ทำเปน็ เลม่ พจนานกุ รมแรฉ่ บับย่อ 5. สังเกตข้อมลู แร่ทีร่ วบรวมได้ แล้วอภิปรายรว่ มกนั ในประเด็นตา่ งๆ ตวั อย่างเชน่ - สขี องแรม่ สี อี ะไรบ้าง - สีผงของแร่มสี ีอะไรบา้ ง - สีของแร่กับสผี งเป็นสเี ดยี วกันหรอื ไม่ - ความวาวของแร่มีก่ีแบบ แต่ละแบบมลี ักษณะอยา่ งไร - ความโปร่งของแรม่ ีกแ่ี บบ แตล่ ะแบบมลี กั ษณะอย่างไร - แนวแตกเรียบของแรม่ กี ่ีแบบ อะไรบา้ ง - ระบบผลึกของแร่มกี แ่ี บบ แต่ละแบบมีลักษณะอยา่ งไร - ลกั ษณะผลกึ ของแร่มกี แ่ี บบ อะไรบ้าง - รอบแตกของแร่มกี ี่แบบ แตล่ ะแบบมลี กั ษณะอยา่ งไร - ความแข็งมคี ่าตำ่ สดุ -สงู สุดเทา่ ใด 30

หน่วยการเรียนร้ทู ี่ 5ทรพั ยากรธรณี แผนฯ ที่ 1 แร่ ฉลากช่อื แร่ มาลาไคต์ (malachite) ดนิ ขาว (kaolinite) อะซูไลต์ (azurite) ไลมอไนต์ (limonite) ฟลูออไรต์ (fluorite) ทวั ร์มาลนี (tourmaline) ฮีมาไทต์ (Hematite) โครไมต์ (chromite) ไพไรต์ (pyrite) คาลโคไซต์ (chalcocite) แมกนีไทต์ (magnetite) หินเขี้ยวหนุมาน (rock crystal) คาลโคไพไรต์ (chalcopyrite) คาลซิโดนี (chalcedony) ควอตซ์ (quartz) ซิงไคต์ (zincite) โทแพซ (topaz) แมกนไี ทต์ (magnetite) คอรันดมั (corundum) ฟลินต์ (flint) เพชร (diamond) ไมกา (mica) เซรัสไซต์ (cerussite) ออรโ์ ทเคลส (orthoclase) ดบี ุก (tin) แอมฟิโบล (amphibole) สฟาเรอไลต์ (sphalerite) กาลีนา (galena) ไพโรมอรไ์ ฟต์ (pyromorphite) แคลไซต์ (calcite) ทลั ก์ (talc) สตอโรไลต์ (staurolite) มัสโคไวต์ (muscovite) การเ์ นต (chrysoberyl) แซนบอรไ์ นต์ (sanbornite) เฮไลต์ (halite) โอปอล (opal) โอลิวีน (olivine) วเิ ทอรไ์ รต์ (witherite) ออรไ์ จต์ (ougite) ใยหนิ (asbestos) โรโดไนต์ (rhodonite) ควอตซ์ (quartz) อิลเมไนต์ (ilmanite) 31

หน่วยการเรียนรทู้ ่ี 5ทรพั ยากรธรณี แผนฯ ที่ 1 แร่ ยิปซัม (gypsum) ไพรอกซีน (pyroxene) แบไรต์ (barite) อะพาไทต์ (apatite) ชอลก์ (chalk) ชไี ลต์ (scheelite) เฉลย ใบงานท่ี 5.1 เร่อื ง พจนานุกรมแรฉ่ บบั ยอ่ ชื่อแร่ ............................ ภาพแร่ สี สมบตั ิทางกายภาพ สผี ง ความเหนียว ความวาว ความโปร่ง ความถว่ งจำเพาะ แนวแตกเรยี บ การเปลง่ แสง ระบบผลึก ลักษณะผลึก ปฏกิ ิริยาต่อแม่เหล็ก รอยแตก รส ความแขง็ กล่ิน การนำไปใชป้ ระโยชน์ สมบัติทางไฟฟ้า การหลอมละลาย อน่ื ๆ 32

หน่วยการเรยี นร้ทู ่ี 5ทรพั ยากรธรณี แผนฯ ที่ 1 แร่ ใบงานท่ี 5.2 เรือ่ ง วงศ์แร่ คำชแี้ จง: ใหน้ กั เรียนปฏิบัติกจิ กรรมตามข้นั ตอนท่กี ำหนด วิธปี ฏิบัติ 1. ใหน้ ักเรียนแบง่ กล่มุ แลว้ ออกมาหยิบฉลากชอ่ื แร่ท่รี ะบสุ ูตรเคมี กล่มุ ละ 1 ชดุ 2. ให้นกั เรยี นแต่ละกลมุ่ จำแนกแร่ตามความคดิ เหน็ ของนกั เรียน 3. สรปุ เกณฑท์ ใ่ี ช้จำแนกแรแ่ ละแสดงผลงานการจำแนกกลมุ่ แร่ ทองคำ (Au) ฉลากชอ่ื แร่ สารหนู (As) เงิน (Ag) กำมะถัน (S) ไพไรต์ (FeS2) เพชร (C) แกรไฟต์ (C) แคสซิสเทอไรต์ (SnO2) รไู ทล์ (TiO2) ปรอท (Hg) กาลนี า (PbS) แคลไซต์ (CaCO3) โรโดโครไซต์ (MnCO3) สติบไนต์ (CuFeS2) ฮมี าไทต์ (Fe2O3) ยลู ีไซต์ (NaCaB5O9.8H2O) ยิปซัม (CaSO4.2H20) แมกนีไทต์ (Fe3O4) กิบไซต์ (Al(OH)3) ชีไลต์ (CaWO4) เฮไลต์ (NaCl) ฟลอู อไรต์ (CaF2) เทอร์คอยส์ (CuA16(PO4)4(OH)8.4H2O) โดโลไมต์ (CaMg(CO3)2) มาลาไคต์ (Cu2(CO3)(OH)2) เซอร์คอน (Zr(SiO4)) เจมซอไนต์ (Pb4FeSb6S14) ไนเตอร์ (KNO3) บอแรกซ์ (Na2B4O7.10H2O) โคลมี าไนต์(CaB3O4(OH)3.H2O) แบไรต์ (BaSO4) แอนไฮไดรต์ (CaSO4) วลุ แฟรไมต์ (FeMnWO4) วุลฟไี นต์ (PbMoO4) โมนาไซต์ ((Ce,La,Y,Th)PO4) ควอตซ์ (SiO4) โอลวิ ีน ((Mg,Fe)2(SiO4)) แอเมทสิ ต์ (SiO2) เจไดท์ (NaAl(Si2O6)) 33

หน่วยการเรียนรทู้ ี่ 5ทรพั ยากรธรณี แผนฯ ที่ 1 แร่ ใบงานที่ 5.2 เฉลย เร่อื ง วงศแ์ ร่ คำชี้แจง: ใหน้ กั เรียนปฏบิ ัตกิ จิ กรรมตามขนั้ ตอนท่กี ำหนด ผลงานการจำแนกกลมุ่ แร่ วงศแ์ ร่ แร่ ธาตธุ รรมชาติ ทองคำ (Au)เงิน (Ag)สารหนู (As)เพชร (C)แกรไฟต์ (C)กำมะถนั (S)ปรอท (Hg) หมู่แร่ซลั ไฟด์ กาลนี า (PbS)ไพไรต์ (FeS2)สติบไนต์ (CuFeS2) หมแู่ รซ่ ัลโฟซอลต์ เจมซอไนต์ (Pb4FeSb6S14) หมูแ่ รอ่ อกไซดแ์ ละไฮดรอกไซด์ ฮมี าไทต์ (Fe2O3)แคสซสิ เทอไรต์ (SnO2)แมกนีไทต์ (Fe3O4)กบิ ไซต์ (Al(OH)3)รไู ทล์ (TiO2) หมู่แรเ่ ฮไลด์ เฮไลต์ (NaCl)ฟลอู อไรต์ (CaF2) หมู่แร่คาร์บอเรต แคลไซต์ (CaCO3)โดโลไมต์ (CaMg(CO3)2)มาลาไคต์ (Cu2(CO3)(OH)2)โรโดโครไซต์ (MnCO3) หมแู่ ร่ไนเตรต ไนเตอร์ (KNO3) หมู่แรบ่ อเรต บอแรกซ์ (Na2B4O7.10H2O) ยลู ีไซต์ (NaCaB5O9.8H2O) โคลีมา ไนต์(CaB3O4(OH)3.H2O) หมแู่ ร่ซัลเฟตและโครเมต แบไรต์ (BaSO4) ยิปซมั (CaSO4.2H20) แอนไฮไดรต์ (CaSO4) หมู่แรท่ งั สเตทและโมลบิ เดต วลุ แฟรไมต์ (FeMnWO4) ชีไลต์ (CaWO4) วุลฟีไนต์ (PbMoO4) หม่แู รฟ่ อสเฟส อารเ์ ซเนต โมนาไซต์ ((Ce,La,Y,Th)PO4) เทอรค์ อยส์ และวานาเดต 34 (CuA16(PO4)4(OH)8.4H2O)

หน่วยการเรียนรทู้ ี่ 5ทรพั ยากรธรณี แผนฯ ที่ 1 แร่ 9. ความเห็นของผบู้ ริหารสถานศึกษาหรอื ผทู้ ี่ไดร้ ับมอบหมาย ............................ ข้อเสนอแนะ ลงช่อื ( ...........................) ตำแหนง่ 10. บันทกึ ผลหลงั การสอน • ด้านความรู้ • ดา้ นสมรรถนะสำคัญของผเู้ รยี น • ด้านคุณลักษณะอันพงึ ประสงค์ • ด้านความสามารถทางวิทยาศาสตร์ • ดา้ นอื่นๆ (พฤติกรรมเดน่ หรือพฤติกรรมทีม่ ปี ัญหาของนักเรียนเป็นรายบุคคล (ถ้ามี)) 35

หน่วยการเรียนร้ทู ี่ 5ทรพั ยากรธรณี แผนฯ ที่ 1 แร่ • ปัญหา/อปุ สรรค • แนวทางการแกไ้ ข 36