1234444444444

2. ใบสวาด ใบตานหมอ่ น ใบกะเพรา หนักสิง่ ละ 12 กรัม 3. เหง้ าขม้ ินอ้ อย หนกั 9 กรัม สารส้ มสะตุ หนกั 3 กรัม คำแนะนำ บรรเทาอาการไอ มีเสมหะ ทำให้ชุ่มคอ ช่วยขั บเสมหะ ชขนนาดิ ดผแงละวิธใี ช้ ละลายน้ำมะนาวแทรกเกลอื รับประทาน ผ้ ูใหญ่ รับประทานคร้ังละ 1 – 1.4 กรัม เม่ือมีอาการ เดก็ อายุ 6 - 12 ปี รับประทานคร้ังละ 200 - 400 มิลลิกรัม เม่ือมีอาการ ละลายน้ำมะนาวแทรกเกลือรับประทาน ชนดิ เม็ดและชนดิ ลูกกลอน ละลายน้ำมะนาวแทรกเกลอื รับประทาน หรอื ใช้ อม ผ้ ูใหญ่ รับประทานคร้ังละ 1 – 1.4 กรัม เมอื่ มอี าการ เดก็ อายุ 6 - 12 ปี รับประทานคร้ังละ 200 - 400 มิลลิกรัม เมอ่ื มีอาการ คำเตอื น - ไม่ควรใช้ ตดิ ตอ่ กั นนานเกิน 15 วั น หากอาการไมด่ ขี ้ ึน ควรปรกึ ษาแพทย์ - ในผ้ ปู ว่ ยทต่ี ้ องจำกั ดการใช้ เกลือ ไม่ควรใช้ น้ำมะนาวแทรกเกลือ 51

7. ยาอำมฤควาที ยาผง ยาลกู กลอน ยาผง (รพ.) ยาลูกกลอน (รพ.) สตู รตำรับ ในผงยา 70 กรัม ประกอบด้ วย 1. รากชะเอมเทศ หนกั 35 กรัม 2. โกฐพุงปลา เทยี นขาว ลกู ผั กชลี า เน้อื ลูกมะขามป้ อม เน้อื ลูกสมอพิเภก หนักสงิ่ ละ 7 กรัม คำแนะนำ บรรเทาอาการไอ ขั บเสมหะ ชขนนาดิ ดผแงละวิธใี ช้ ผ้ ูใหญ่ รับประทานคร้ังละ 1 กรัม ละลายน้ำกระสายยา เมอ่ื มีอาการ เดก็ อายุ 6 - 12 ปี รับประทานคร้ังละ 500 มิลลิกรัม ละลายน้ำกระสายยา เม่ือมอี าการ น้ำกระสายยาทใี่ ช้ ละลายน้ำมะนาวแทรกเกลอื ใช้ จิบหรอื กวาดคอ ชนดิ ลกู กลอน ผ้ ใู หญ่ รับประทานคร้ังละ 1 กรัม เมือ่ มีอาการ เด็ก อายุ 6 - 12 ปี รับประทานคร้ังละ 500 มิลลิกรัม เมอ่ื มอี าการ 52

คำเตอื น ไมค่ วรใช้ น้ำมะนาวแทรกเกลือ กั บผ้ ปู ว่ ยทต่ี ้ องจำกั ดการใช้ เกลอื 1.5.2 ยาบรรเทาอาการหวั ด 53

1.5.2 ยาบรรเทาอาการหวั ด 1. ยาปราบชมพทู วปี ยาแคปซลู (รพ.) ยาลกู กลอน (รพ.) สตู รตำรับ ในผงยา 465 กรัม ประกอบด้ วย 1. เหงือกปลาหมอ (ท้ังต้ น) พรกิ ไทยดำ ใบกั ญชาเทศ หนักสงิ่ ละ 120 กรัม 2. หัศคณุ เทศ ดอกกานพลู หนกั สิง่ ละ 10 กรัม หัวบกุ รอ เน้อื ลูกสมอเทศ เน้อื ลูกสมอไทย รากเจตมูลเพลิงแดง เหง้ าขิง หนกั สงิ่ ละ 8 กรัม 3. เทยี นแดง เทยี นตาต๊ักแตน เทยี นแกลบ หนักสงิ่ ละ 6 กรัม เทยี นดำ โกศสอ โกฐเขมา ลกู พิลั งกาสา ลำพั นหางหมู หนักสงิ่ ละ 4 กรัม 4. ดอกดปี ลี การบรู หนักสิง่ ละ 2 กรัม ลูกจั นทน์ ดอกจั นทน์ ลูกกระวาน หนักสงิ่ ละ 1 กรัม คำแนะนำ บรรเทาอาการหวั ดในระยะแรก และอาการทเ่ี กิดจากการแพ้ อากาศ รขับนปาดระแทลาะนวิธคใรี ้ชัง้ ละ 750 มิลลิกรัม – 1.5 กรัม วั นละ 4 คร้ัง กอ่ นอาหารและกอ่ นนอน แ-ข้ อบหห้คา้มาทมใเี รชใ้ยชีเม้ ท่อื มี่ พอี บากภาารวเะจแ็บทบรรกิเวซ้ ณอนไซจนากสั กไาขร้ สแงูพ้ นอ้ำากมาูกศแลเชะ่นเสมไซหนะสั เขอัียกวเสเบป็นกตา้รนตดิ เช้ ือ - ห้ามใช้ ในหญิงต้ังครรภ์ ผ้ ูทมี่ ไี ข้ เดก็ คำเตอื น โรคแผลเปอ่ื ยเพปติก -แลคะวโรรรคะกวัรงดกไาหรลใชย้ ก้ อั บนผ้ เปู นว่ อื่ยงโจราคกคเวปาน็ มตดำันรัเบลยือาดรสสงู ร้ อโรนคหัวใจ - ควรระวั งการใช้ ยาเกินขนาดในผ้ ปู ว่ ยทมี่ ีความผิดปกตขิ องตับ ไตหรอื ทางเดินปัสสาวะ 54

-เนคอื่วงรจราะกวัองกาจารเกใิชด้ ยพาิษเกจินากขกนาารดบในรู ผ้ ปู ว่ ยทมี่ ีความผิดปกตขิ องตับ ไตหรอื ทางเดนิ ปัสสาวะ -rifคaวmรรpะicวัiงnกเานรอใื่ ชง้ ยจาานก้ตี รำว่ รมับกนั บ้มี ยพี ารpกิ hไทeยnใyนtปoรinมิ ,าpณroสงpู ranolol, theophylline และ อาการไม่พึงประสงค์ แสบร้ อนยอดอก 55

1.6 ยาบำรงุ โลหิต 1. ยาบำรงุ โลหติ ยาแคปซูล ยาผง ยาเม็ด ยาแคปซลู (รพ.) ยาผง (รพ.) ยาเม็ด (รพ.) สตู รตำรับ ในผงยา 75 กรัม ประกอบด้ วย 1. แก่นฝาง ดอกคำไทย หนักสิง่ ละ 10 กรัม 2. ครัง่ หนัก 4 กรัม เ3ถ.าเมหวง้ กาขแิงดแงหแ้งกดน่ อกกำดลัปีงวลั วี รเถากลิเงจดตอมกลู สเพารลภิงีแดดองกเพถิกาลุสะดคอ้ ากนบรนุ านกาชค้ าพเกลสู เรถบาัวขหมล้ ินวเงครหอื นกั สงิ่ ละ 2 กรัม 4. ดอกจั นทน์ ลูกจั นทน์ ลกู กระวาน ดอกกานพลู เทยี นดำ เทยี นแดง เทยี นขาว เหทนยี ักนสขงิ่้ าลวะเป1ลกือรกัมเทยี นตาตั๊กแตน โกฐสอ โกฐเขมา โกฐหัวบัว โกฐเชียง โกศจุฬาลั มพา 5. เน้อื ลกู สมอไทย เน้อื ลูกสมอดงี ู เน้อื ลกู สมอพิเภก เปลอื กชะลดู เปลอื กอบเชยเทศ แกน่ จั นทนแ์ ดง แกน่ แสมสาร แกน่ แสมทะเล กฤษณา หนกั สงิ่ ละ 1 กรัม คำแนะนำ บำรงุ โลหติ ขชนนดาิ ดผแงละวิธใี ช้ รับประทานคร้ังละ 1 กรัม ละลายน้ำกระสายยาวั นละ 2 คร้ัง เช้ าและเย็น กอ่ นอาหาร น้ำกระสายยาทใ่ี ช้ • ใช้ น้ำต้ มดอกคำไทย หรอื ดอกคำฝอย เป็นน้ำกระสายยา • ถ้ าหาน้ำกระสายไมไ่ ด้ ให้ใช้ น้ำสกุ แทน 56

• ถ้ าหาน้ำกระสายไมไ่ ด้ ให้ใช้ น้ำสกุ แทน ชนดิ แคปซลู และชนดิ เม็ด รับประทานคร้ังละ 1 กรัม วั นละ 2 คร้ัง เช้ าและเย็น กอ่ นอาหาร ขห้ ้อามห้ใาชม้ กใั บช้ หญิงต้ังครรภ์ ผ้ ูทมี่ ไี ข้ คำเตอื น - ควรระวั งการใช้ ยาในผ้ ูปว่ ยทแี่ พ้ ละอองเกสรดอกไม้ - ควรระวั งการรับประทานรว่ มกั บยาในกลมุ่ สารกั นเลือดเปน็ ลิ่ม (anticoagulant) และยาต้ านการจั บตัวของเกล็ดเลือด (antiplatelets) 57

1.7 ยารักษากลมุ่ อาการทางกล้ ามเน้ อื และกระดกู 1.7.1 ยาสำหรับรับประทาน 1. ยากษัยเส้ น ยาลกู กลอน (รพ.) สตู รตำรับ ในผงยา 236 กรัม ประกอบด้ วย 1ห.นดักอ1ก2ดปีกลรัีมหรนากั ก4เจ0ตมกรูลัมเพเลหิงง้แาดขงิง หนกั 20 กรัม รากช้ าพลู หนัก 24 กรัม เถาสะค้ าน หนัก 8 กรัม 2. เถาโคคลาน กำลั งวั วเถลิง เถาวั ลย์เปรยี ง เถาพรกิ ไทย เถาม้ ากระทบื โรง หัวกระชาย แก่นแสมสาร เหง้ าไพล หนกั สิง่ ละ 10 กรัม 3พ.รกกิ าไทรบยลรู ่อหนนกัรา6กชกะรเัมอมลเกู ทจศั นเทปนล์ือดกออกบกเาชนยพเทลศู เหหงน้ าักวสา่ นิง่ ลนะ้ำ เหง้ ากระทอื ลกู กระวาน 4 กรัม ห4.นดักอสกงิ่ จลั ะนท2นก์ โรกัมศน้ำเต้ า ดอกมะลิ ดอกพิกุล ดอกบนุ นาค ดอกสารภี เกสรบัวหลวง คำแนะนำ บรรเทาอาการปวดหลั ง ปวดเอว ปวดเม่อื ยตามรา่ งกาย ขนาดและวิธใี ช้ 750 มิลลิกรัม – 1 กรัม วั นละ 4 คร้ัง ก่อนอาหารและกอ่ นนอน รับประทานคร้ังละ ข้ อห้ามใช้ ห้ามใช้ ในหญิงต้ังครรภ์ หญิงให้นมบตุ ร และเด็ก คำเตอื น - ควรระวั งการใช้ ยาในผ้ ูปว่ ยทแี่ พ้ ละอองเกสรดอกไม้ - ควรระวั งการรับประทานรว่ มกั บยาในกลุ่มสารกั นเลือดเป็นลิม่ (anticoagulant) และ ยาต้ านการจั บตัวของเกล็ดเลอื ด (antiplatelets) 58

ยาต้ านการจั บตัวของเกล็ดเลือด (antiplatelets) ไ-ตควเนรอรื่ ะงวจั งากกาอราใจช้เยกาิดอกยาา่ รงสตะอ่ สเมนขอื่ องงโกดายรเบฉรูพแาละะอเยก่าิดงพยิษิ่งใไนด้ ผ้ ูปว่ ยทม่ี คี วามผิดปกตขิ องตับ อาการไม่พึงประสงค์ แสบร้ อนยอดอก 2. ยาแก้ ลมอัมพฤกษ์ ยาผง (รพ.) สตู รตำรับ ในผงยา 70 กรัม ประกอบด้ วย 1ลู.กเจหั นงท้ านไพ์ ดลอเกหจงั้นาขทมน้ ิน์ กอา้ อรยบรูเหหง้นาขัก่าสิง่ หลัวะก5ระกเทรัมยี ม รากเจตมลู เพลิงแดง พรกิ ไทยลอ่ น 2. ผั กเส้ ยี นผี (หทน้ังักต้สนิง่)ลเปะล5อื กกรตั้มนทองหลาง เปลอื กต้ นกุ่มบก เปลอื กต้ นก่มุ น้ำ เกลอื สนิ เธาว์ คำแนะนำ บรรเทาอาการปวดตามเส้ นเอน็ กล้ ามเน้อื มือ เท้ า ตึงหรอื ชา ขนาดและวิธใี ช้ 1 กรัม ชงน้ำร้ อนดมื่ ประมาณ 120 - 200 มิลลิลิตร วั นละ 3 คร้ัง รับประทานคร้ังละ กอ่ นอาหาร ขห้ ้อามห้ใาชม้ ใในช้หญิงต้ังครรภ์ ผ้ ทู ม่ี ีไข้ และเดก็ คำเตอื น ไคตวรเรนะอื่ วงั งจกาากรอใาช้จยเากอิดยกา่ างรตสอ่ ะเสนมอื่ ขงอโงดกยาเรฉบพรูาแะลอะยเา่ กงิดยพิ่งิษในไผดู้้ปว่ ยทมี่ คี วามผิดปกติของตับ อาการไมพ่ ึงประสงค์ 59

อาการไม่พึงประสงค์ แสบร้ อนยอดอก 3. ยาธรณสี ันฑะฆาต ยาแคปซลู ยาผง ยาเม็ด ยาลูกกลอน ยาแคปซูล (รพ.) ยาผง (รพ.) สตู รตำรับ ในผงยา 160 กรัม ประกอบด้ วย 1. พรกิ ไทยล่อน หนัก 96 กรัม 2. ยาดำสะตุ หนัก 20 กรัม 3. เน้อื ลกู สมอไทย มหาหงิ ค์ุ การบรู หนักสิง่ ละ 6 กรัม 4. รงทองประสะ หนกั 4 กรัม 5. ผั กแพวแดง เน้อื ลูกมะขามป้ อม หนกั สงิ่ ละ 2 กรัม 6. ลูกจั นทน์ ดอกจั นทน์ ลูกกระวาน ดอกกานพลู เทยี นดำ เทยี นขาว หัวดองดึง หัวบกุ หัวกลอย หัวกระดาดขาว หัวกระดาดแดง ลโกูกฐเรนว่ ้ำเเตห้ าง้ าหขนิงักรสาิง่กลชะะเ1อมกเรทัมศ รากเจตมูลเพลิงแดง โกฐกระดกู โกฐเขมา คำแนะนำ แก้ กษัยเส้ น ชขนนดาิ ดผแงละวิธใี ช้ รับประทานคร้ังละ 500 มิลลิกรัม - 1 กรัม ละลายน้ำสกุ หรอื ผสมน้ำผ้ ึงป้ันเป็นลูกกลอนวั นละ 1 คร้ัง ก่อนอาหารเช้ าหรอื กอ่ นนอน ชนดิ แคปซลู ชนดิ เม็ด และชนดิ ลูกกลอน รับประทานคร้ังละ 500 มิลลิกรัม - 1 กรัม วั นละ 1 คร้ัง ก่อนอาหารเช้ าหรอื ก่อนนอน ข้ อห้ามใช้ 60

ขห้ ้อามห้ใาชม้ กใั ชบ้ หญิงต้ังครรภ์ ผ้ ทู ม่ี ไี ข้ และเด็ก คำเตอื น - ควรระวั งการรับประทานรว่ มกั บยาในกลุ่มสารกั นเลอื ดเป็นลิม่ (anticoagulant) และ ยาต้ านการจั บตัวของเกล็ดเลอื ด (antiplatelets) ไ-ตควเนรอรื่ ะงวจั งากกาอราใจช้เยกาิดอกยาา่ รงสตะอ่ สเมนขอื่ องงโกดายรเบฉรูพแาละะอเยก่าิดงพยิษิง่ ใไนด้ ผ้ ูปว่ ยทม่ี คี วามผิดปกติของตับ -rifคaวmรรpะicวัiงnกเานรอใื่ ชง้ จราว่ กมตกำั บรัยบาน้มpี พีheริกnไyทtoยiใnน,ปpรrมิ oาpณraสnงู olol, theophylline และ - ควรระวั งการใช้ ในผ้ สู งู อายุ 4. ยาผสมโคคลาน ยาชง (รพ.) ยาต้ ม (รพ.) สตู รตำรับ สตู รตำรับท่ี 1 รปู แบบ ยาชง สตู รตำรับ ในผงยา 100 กรัม ประกอบด้ วย เถาโคคลาน โดไ่ ม่ร้ ลู ้ ม ผลมะตมู ออ่ น ทองพั นชั ง่ (ท้ังต้ น)หนักสิง่ ละ 25 กรัม สตู รตำรับท่ี 2 รปู แบบ ยาต้ ม สสตวู่ นรตเหำนรับอื ดในินทยาอง1พ0ั น5ชกั ง่ รัหมนปักระ2ก5อกบรดัม้ วยโดเไ่ ถมา่รโ้ ลูค้ มคลผาลนมะหตนมูักอ5อ่ 0น กรัม 15 กรัม หนักสงิ่ ละ สตู รตำรับท่ี 3 รปู แบบ ยาต้ ม หสตูนรกั ตสำงิ่ รลับะใ2น0ยากร1ัม00โดกไ่ รมัมร่ ้ ลู ป้ มระทกอองบพดั น้ วชยั ง่ เ(ถทา้ังโตค้ นค)ลหานนักเถสางิ่ เลอะ็น1อ0อ่ นกรแัมกน่ ฝาง เถาสะค้ าน 61

คำแนะนำ บรรเทาอาการปวดเมือ่ ยตามรา่ งกาย ชขนนาดิ ดชแงละวิธใี ช้ รับประทานคร้ังละ 1 กรัม ชงน้ำร้ อนประมาณ 120 - 200 มิลลิลิตร วั นละ 3 คร้ัง ก่อนอาหาร ชนดิ ต้ ม 1น2ำต0ัว-ย2าท0้ั0งหมมิลดลมิลาิตเตริมวใั นหล้นะ้ำท3ว่ คมรต้ังัวกย่อานตอ้ มานห้ำาเรคยี่ ว สามสว่ นเหลอื หนงึ่ สว่ น ดม่ื คร้ังละ 5. ยาผสมเถาวั ลย์เปรยี ง ยาลูกกลอน (รพ.) สตู รตำรับ สตู รตำรับท่ี 1 ในผงยา 100 กรัม ประกอบด้ วย เถาวั ลย์เปรยี ง แก่นดกู หนิ (มะดกู ) แก่นดกู ใส (ขั นทองพยาบาท) เหง้ าไพล หนักสงิ่ ละ 25 กรัม สตู รตำรับท่ี 2 ในผงยา 100 กรัม ประกอบด้ วย เหง้ าไพล หนัก 40 กรัม เถาวั ลย์เปรยี ง แก่นดกู หนิ (มะดกู ) แกน่ ดกู ใส (ขั นทองพยาบาท) หนกั สิง่ ละ 20 กรัม คำแนะนำ บรรเทาอาการปวดเมอ่ื ยตามรา่ งกาย ขรับนปาดระแทลาะนวิคธใีรช้ัง้ 900 มิลลิกรัม – 1.5 กรัม วั นละ 3 คร้ัง หลั งอาหารทันที ข้ อห้ามใช้ 62

หข้ ้อามห้ใาชม้ ใในช้หญิงต้ังครรภ์ คำเตอื น - คกฤวรทรธะ์ิ วั งการใช้ ในผ้ ูปว่ ยทเ่ี ป็นแผลในกระเพาะอาหารเนอ่ื งจากเถาวั ลย์เปรยี งมีกลไกออ เชน่ เดยี วกั บยาแก้ ปวดในกลมุ่ ยาต้ านการอักเสบทไี่ ม่ใชส่ เตยี รอยด์ (Nonsteroidal Anti-Inflammatory Drugs: NSAIDs) - การใช้ ยาน้อี าจทำให้เกิดการระคายเคอื งของระบบทางเดินอาหาร ปอาวกดาทร้ อไมง พ่ ทึ้งอปงรผะูกสปงคัส์ สาวะบอ่ ย คอแห้ง และใจสัน่ 6. ยาสหัศธารา ยาแคปซูล ยาผง ยาเม็ด ยาลูกกลอน ยาแคปซูล (รพ.) ยาลูกกลอน (รพ.) สตู รตำรับ ในผงยา 1,000 กรัม ประกอบด้ วย 1. พริกไทยล่อน หนกั 240 กรัม รากเจตมูลเพลิงแดง หนัก 224 กรัม ดอกดปี ลี หนัก 96 กรัม หัศคณุ เทศ หนกั 48 กรัม 2. เน้อื ลูกสมอไทย หนกั 104 กรัม รากตองแตก หนัก 80 กรัม 3. เหง้ าวา่ นน้ำ หนัก 88 กรัม ห4.นกกั า1รบ2รู กหรัมนกั เท1ยี 4นกตราัมต๊ักดแอตกนจั นมทหนาห์ หงิ นค์ักุ ห1น3ักสกิง่ รลัมะเ1ท0ยี นกแรัดมงเทหยนี นักส1ัต1ตบกษุรัมย์ ลูกจั นทน์ หนกั 9 กรัม เทยี นขาว รากจิงจ้ อ หนกั สิง่ ละ 8 กรัม เทยี นดำ หนัก 7 กรัม โกฐกั กกรา หนัก 6 กรัม โกฐเขมาหนกั 5 กรัม โกฐก้ านพร้ าว หนัก 4 กรัม โกฐพงุ ปลา หนัก 3 กรัม คำแนะนำ ขั บลมในเส้ น แก้ โรคลมกองหยาบ 63

ขรับนปาดระแทลาะนวิธคใรี ช้ัง้ ละ 1 – 1.5 กรัม วั นละ 3 คร้ัง ก่อนอาหาร หข้ ้อามห้ใาชม้ กใั ชบ้ หญิงต้ังครรภ์ และผ้ ูทม่ี ีไข้ คำเตอื น -ผ้ ปูควว่ รยรโระควั แงกผาลรเบปรอื่ โิ ยภเคพใปนตผ้กิ ูปวแ่ ยลโะรกครคดวไาหมลดยั้นอเนลอื เนดอสื่ งงู จโารกคเหปัวน็ ใตจำรับยารสร้ อน ไ-ตควเนรรอ่ื ะงวจั งากกาอราใจช้เยกาิดอกยา่ารงสตะอ่ สเมนขอื่ องงโกดายรเบฉรูพแาละะอเยก่าิดงพยิษิ่งใไนด้ ผ้ ปู ว่ ยทม่ี คี วามผิดปกตขิ องตับ -rifคaวmรรpะicวัiงnกเานรอใ่ื ชง้ จราว่ กมตกำั บรัยบาน้มpี ีพheรกิnไyทtoยใinน,ปpรrมิ oาpณraสnงู olol, theophylline และ รอ้ อานกาทร้ อไงมพ่แึงสปบรทะ้ อสงงคค์ล่ืนไส้ คอแห้ง ผนื่ คัน 1.7.2 ยาสำหรับใช้ ภายนอก 64

1.7.2 ยาสำหรับใช้ ภายนอก 1. ยาข้ ผี ้ ึงไพล ยาข้ ีผ้ ึง (รพ.) สตู รตำรับ สตู รตำรับท่ี 1 ในยา 100 กรัม ประกอบด้ วยตัวยาสำคัญ น้ำมั นไพล 30 กรัม ทไี่ ด้ จากการทอดไพลกั บน้ำมั นพืชในสัดสว่ นน้ำหนกั 2 ตอ่ 1 น้ำมั นระกำ 10 กรัม สตู รตำรับที่ 2 ยา 100 กรัม ประกอบด้ วยตัวยาสำคัญ น้ำมั นไพลจากการกลั น่ 14 กรัม น้ำมั นระกำ 10 กรัม คำแนะนำ บรรเทาอาการปวดเมอ่ื ย ทขนาแาลดะแถลเูะบวาิธใีๆช้ บริเวณทม่ี ีอาการวั นละ 2 - 3 คร้ัง -ข้ อหห้า้มามทใาชบ้ ริเวณขอบตาและเน้อื เย่อื ออ่ น - ห้ามทาบริเวณผิวหนังทม่ี บี าดแผลหรอื มีแผลเปิด 2. ยาประคบ ยาประคบสมุนไพรสด (รพ.) ยาประคบสมุนไพรแห้ง (รพ.) สตู รตำรับ ในยา 130 กรัม ประกอบด้ วย 1. เหง้ าไพล 50 กรัม ใบมะขาม 30 กรัม ผิวมะกรดู 20 กรัม เหง้ าขม้ ินชั น 10 กรัม ตะไคร้ (ลำต้ น) 10 กรัม ใบส้ มปอ่ ย 10 กรัม 2. เกลอื เม็ด 1 ช้ อนโต๊ะ การบรู 2 ช้ อนโต๊ะ 65

คำแนะนำ ประคบเพอ่ื ลดอาการปวด ช่วยคลายกล้ ามเน้อื เอ็น และข้ อ นขนำยาาดปแรละะควบิธใไี ปช้ นงึ่ แ- ล4้ วคใชร้้ัปง ระคบ ขณะยั งอนุ่ วั นละ 1 - 2 คร้ัง ลูกประคบ 1 ลูกสามารถใช้ ได้ 3 โดยหลั งจากใช้ แล้ วผึง่ ให้แห้ง กอ่ นนำไปแชต่ ้ เู ย็น ข-้ อหห้า้มามปใรชะ้ คบบรเิ วณทมี่ ีบาดแผล -แแลดหง้ะาอมรา้ปอจรนมะใเีคลนบือชเดมว่ องอ่ื อเ2กก4ิดมกชาัาก่วรโตอมาักงมเแมสราบกไเดฉเ้ นยีโอดบ่ื งยพจคลาวั นกรจปเชะรทน่ะำคขใบ้หอห้มเทลีอั้งาาเแกกพาิดลรอองาักกหเาสรรอืบ2มบ4ีอวามชกมั ว่ าาโรมกองขัก้ ึนเสบ บวม คำเตอื น -เโแพดลไยมระาเ่คตฉะ้วอพมรงั ากใรชะมะ้ บลคีวัูกรงวิเเปาวปมรณน็ ะร้พผคสู ิวิบกเึ ศหใทษนนร่ี ้กใงัอนาทนผรเ่ีเ้ รคูปกับยิวน่ รเยไ้ปแูปโน็รลคะแเตผบอลาบมหสาวกนาอ่นอนงอชหั้มารพอื อบาาตรจิเทเวดำณ็กใหทแ้ผมี่ ลิวกี ะหรผะน้ ูสดงั งูกไู อหยามื่นย้ พุ องได้ งา่ ย (เ-จพหารลกาั งะร้จอเปานก็นเปปกน็ราะรเยลค้็นาบงทสตัมนัวุนทยไทีาพันจราใเดกส)ผริอวจ็ หาใหจนทมัง่ำแๆใหลไ้เะมกรค่ิดา่ วเงปรกอ็นาายไบขย้ ไันงด้ไำ้ มทส่ันาทมี ารถปรับตัวได้ ทัน - ควรระวั งการใช้ ในผ้ ูทแ่ี พ้ สว่ นประกอบในยาประคบ 66

1.8 ยาบำรงุ ธาตุ ปรับธาตุ 1. ยาตรเี กสรมาศ ยาชง (รพ.) สตู รตำรับ ในผงยา 90 กรัม ประกอบด้ วย เปลอื กฝิน่ ต้ น เกสรบัวหลวง ลูกมะตมู ออ่ น หนักสงิ่ ละ 30 กรัม คำแนะนำ ปรับธาตใุ นผ้ ปู ว่ ยทเี่ พิ่งฟ้ ืนจากการเจ็บปว่ ย เชน่ ไข้ ท้ องเสยี แก้ ออ่ นเพลยี ขรับนปาดระแทลาะนวิคธใีรช้ัง้ ละ 1 กรัม ชงน้ำร้ อนประมาณ 120 - 200 มิลลิลิตร ดมื่ ขณะยายั งอนุ่ วั นละ 4 คร้ัง กอ่ นอาหารและกอ่ นนอน คำเตอื น - ไมค่ วรรับประทานตดิ ตอ่ กั นเกิน 1 เดอื น - หากใช้ เกินจากขนาดทแี่ นะนำ อาจจะทำให้ท้ องผูก - ควรระวั งการใช้ ยาในผ้ ูปว่ ยทแี่ พ้ ละอองเกสรดอกไม้ 2. ยาตรพี ิกั ด ยาแคปซลู (รพ.) สตู รตำรับ ในผงยา 90 กรัม ประกอบด้ วย 1. เน้อื ลกู สมอไทย เน้อื ลกู สมอพิเภก เน้อื ลูกมะขามป้ อม หนกั สิง่ ละ 10 กรัม 2. เหง้ าขิงแห้ง พรกิ ไทยล่อน ดอกดปี ลี หนกั สิง่ ละ 10 กรัม 3. รากเจตมูลเพลิงแดง รากช้ าพลู เถาสะค้ าน หนักสงิ่ ละ 10 กรัม 67

คำแนะนำ ปรับสมดลุ ธาตุ ขนาดและวิธใี ช้ 250 – 500 มิลลิกรัม วั นละ 3 คร้ัง ก่อนอาหาร รับประทานคร้ังละ หข้ ้อามห้ใาชม้ ใในช้หญิงต้ังครรภ์ ผ้ ูทม่ี ีไข้ คำเตอื น - ไม่ควรใช้ ยาน้ใี นฤดรู ้ อน สง่ ผลให้ไฟธาตกุ ำเริบ -เนคอื่วงรจราะกวัตงำกราับรในช้ม้ีรพีว่ มรกิกัไบทยยาแpลhะดeอnกytดoปี nลiใีnน, ปpรrิoมpาณraสnงูolol, theophylline และ rifampicin 3. ยาเบญจกลู ยาแคปซูล ยาผง ยาเม็ด ยาลกู กลอน ยาแคปซลู (รพ.) ยาชง (รพ.) ยาเม็ด (รพ.) สตู รตำรับ ในผงยา 100 กรัม ประกอบด้ วย ดอกดปี ลี รากช้ าพลู เถาสะค้ าน รากเจตมูลเพลิงแดง เหง้ าขิงแห้ง หนกั สงิ่ ละ 20 กรัม คำแนะนำ บำรงุ ธาตุ แก้ ธาตใุ ห้ปกติ ขนาดและวิธใี ช้ ชนดิ ชง รับประทานคร้ังละ 1.5 – 2 กรัม วั นละ 3 คร้ัง หลั งอาหาร ชนดิ ผง รับประทานคร้ังละ 800 มิลลิกรัม – 1 กรัม วั นละ 3 เวลา หลั งอาหาร 68

รับประทานคร้ังละ 800 มิลลิกรัม – 1 กรัม วั นละ 3 เวลา หลั งอาหาร ชนดิ แคปซูล ชนดิ เม็ด และชนดิ ลูกกลอน รับประทานคร้ังละ 800 มิลลิกรัม – 1 กรัม วั นละ 3 คร้ัง หลั งอาหาร หข้ ้อามห้ใาชม้ ใในช้หญิงต้ังครรภ์ ผ้ ทู ม่ี ไี ข้ และเดก็ เล็ก คำเตอื น - ไมค่ วรใช้ ยาน้ใี นฤดรู ้ อน จะสง่ ผลให้ไฟธาตกุ ำเริบ - ไม่ควรรับประทานติดตอ่ กั นนานเกิน 7 วั น 4. ยาปลกู ไฟธาตุ ยาแคปซลู (รพ.) ยาลูกกลอน (รพ.) สตู รตำรับ ในผงยา 100 กรัม ประกอบด้ วย 1. พรกิ ไทยล่อน หนกั 50 กรัม 2หั.วดแอห้กวหดปมี ลู ผี ิรวามกะชก้ ารพดู ลลู ผกู ั กพแิลพั งวกแาสดาง ห(ทน้ังกั ตส้ นงิ่ )ลเะถา5สกะครั้มาน เหง้ าขิงแห้ง ลูกผั กชีล้ อม เหง้ าวา่ นน้ำ คำแนะนำ ปลกู ไฟธาตใุ ห้บรบิ รู ณ์ ปรับระบบการย่อยอาหารให้ดขี ้ ึน ขนาดและวิธใี ช้ 500 มิลลิกรัม – 1.5 กรัม วั นละ 3 คร้ัง ก่อนอาหาร รับประทานคร้ังละ ขห้ ้อามห้ใาชม้ ใในช้หญิงตกเลือดหลั งคลอด หญิงต้ังครรภ์ และผ้ ูทม่ี ไี ข้ คำเตอื น 69

คำเตอื น คเนวอร่ื งรจะวาักงกตาำรรัใบชน้ ้รมี ว่ ีพมรกกิ ั บไทยายใpนhปeรnมิ yาtณoสinงู , propranolol, theophylline และ rifampicin อาการไม่พึงประสงค์ แสบร้ อนยอดอก 70

2. ยาพั ฒนาจากสมนุ ไพร 2.1 ยารักษากลุ่มอาการของระบบทางเดินอาหาร 2.1.1 กลุ่มยาขั บลม บรรเทาอาการท้ องอดื ท้ องเฟ้ อ 1. ยาขม้ ินชั น ยาแคปซลู ยาเม็ด ยาแคปซูล (รพ.) ยาเม็ด (รพ.) ตัวยาสำคัญ ผงเหง้ าขม้ ินชั น (Curcuma longa L.) มสี ารสำคัญ curcuminoids ไโมดย่นป้อรยิมกาวตา่ รร้ตออ่ยนล้ะำห5นักโด(ยvน/้ำwห)นกั (w/w) และน้ำมั นระเหยง่ายไมน่ ้อยกว่าร้ อยละ 6 คำแนะนำ บรรเทาอาการแนน่ จกุ เสยี ด ท้ องอดื ท้ องเฟ้ อ รขับนปาดระแทลาะนวิคธใรี ้ชัง้ ละ 500 มิลลิกรัม - 1 กรัม วั นละ 4 คร้ัง หลั งอาหารและกอ่ นนอน หข้ ้อามห้ใาชม้ ใในช้ผ้ ูทท่ี อ่ น้ำดอี ดุ ตัน หรอื ผ้ ทู ไ่ี วตอ่ ยาน้ ี คำเตอื น - ควรระวั งการใช้ กั บผ้ ปู ว่ ยโรคนวิ่ ในถุงน้ำดี ยกเว้ นภายใต้ การดแู ลของแพทย์ - ควรระวั งการใช้ กั บหญิงต้ังครรภ์ ยกเว้ นภายใต้ การดแู ลของแพทย์ - ควรระวั งการใช้ กั บเด็ก เนอ่ื งจากยั งไม่มีข้ อมูลด้ านประสิทธิผลและความปลอดภั ย - ควรระวั งการใช้ ยาน้รี ว่ มกั บสารกั นเลือดเป็นลิ่ม (anticoagulants) และยาต้ านการจั บตัวของเกล็ดเลอื ด (antiplatelets) -CyคtวoรcระhวrัoงกmาeรใPช้4ย5า0น้รี(ว่CมYกPั บ4ย5า0ท)กี่ เรนะอบื่ งวจนากกาสราเรมแcทuบrcอuลmิซึมin ผา่ นเอนไซม์ CYP ยั บย้ั ง CYP 3A4, 71

Cytochrome P450 (CYP 450) เนอื่ งจากสาร curcumin ยั บย้ั ง CYP 3A4, CYP 1A2 แตก่ ระต้ นุ เอนไซม์ CYP 2A6 c- hคlวoรrรmะวeั งtกhาinรeใช,้ รcว่yมcกloั บpยhาoรักspษhาaโรmคiมdะeเรแง็ ลบะางcชaนmดิ pเtชoน่ thdeocxinorเuนbอ่ื iงcจinา,ก curcumin อาจมผี ลต้ านฤทธ์ิยาดังกล่าว อผิาวกหานรงั ไอมักพ่ เึงสปบรจะาสกงกคา์ รแพ้ 2. ยาขม้ ินชั น ยาแคปซูล ยาเม็ด ยาแคปซลู (รพ.) ยาเม็ด (รพ.) ตัวยาสำคัญ ผงเหง้ าขม้ ินชั น (Curcuma longa L.) มสี ารสำคัญ curcuminoids ไโดมยน่ ป้อรยมิ กาวต่ารร้ตออย่ นล้ำะห5นัโกด(ยvน/้wำห)นัก (w/w) และน้ำมั นระเหยงา่ ยไมน่ ้อยกว่าร้ อยละ 6 คำแนะนำ บรรเทาอาการแนน่ จุกเสยี ด ท้ องอดื ท้ องเฟ้ อ ขนาดและวิธใี ช้ 500 มิลลิกรัม - 1 กรัม วั นละ 4 คร้ัง หลั งอาหารและก่อนนอน รับประทานคร้ังละ หข้ ้อามห้ใาชม้ ใในช้ผ้ ูทท่ี อ่ น้ำดอี ดุ ตัน หรอื ผ้ ทู ไ่ี วตอ่ ยาน้ ี คำเตอื น - ควรระวั งการใช้ กั บผ้ ูปว่ ยโรคนวิ่ ในถงุ น้ำดี ยกเว้ นภายใต้ การดแู ลของแพทย์ - ควรระวั งการใช้ กั บหญิงต้ังครรภ์ ยกเว้ นภายใต้ การดแู ลของแพทย์ - ควรระวั งการใช้ กั บเดก็ เนอื่ งจากยั งไม่มีข้ อมูลด้ านประสิทธผิ ลและความปลอดภั ย - ควรระวั งการใช้ ยาน้รี ว่ มกั บสารกั นเลอื ดเป็นลิม่ (anticoagulants) และยาต้ านการจั บตัวของเกล็ดเลือด (antiplatelets) 72

และยาต้ านการจั บตัวของเกล็ดเลือด (antiplatelets) C- yคtวoรcระhวrัoงกmาeรใPช้4ย5า0น้รี(ว่CมYกPั บ4ย5า0ท)ก่ี เรนะอบ่ื งวจนากกาสราเมรแcทuบrcอuลmิซึมin ผ่านเอนไซม์ CYP 1A2 แตก่ ระต้ นุ เอนไซม์ CYP 2A6 ยั บย้ั ง CYP 3A4, c- hคlวoรrรmะวeั งthกาinรeใช,้ รcว่yมcกloั บpยhาoรักspษhาaโรmคiมdะeเรแ็งลบะางcชaนmดิ pเtชoน่ thdeocxinorเuนbอ่ื iงcจinา,ก curcumin อาจมีผลต้ านฤทธ์ิยาดังกล่าว ผอิวากหานรังไอมักพ่ เึงสปบรจะาสกงกคา์ รแพ้ 3. ยาขิง ยาแคปซูล ยาชง ยาแคปซลู (รพ.) ยาผง (รพ.) ยาชง (รพ.) ตัวยาสำคัญ ผโดงยเหปงร้ าิมขาิงต(รZตiอ่nนg้iำbหeนrกั of(vfi/cwin)ale Rosc.) ทม่ี ีน้ำมั นหอมระเหย ไมน่ ้อยกวา่ ร้ อยละ 2 คำแนะนำ 1. บรรเทาอาการท้ องอดื ขั บลม แนน่ จุกเสยี ด 2. ป้ องกั นและบรรเทาอาการคลน่ื ไส้ อาเจียน จากการเมารถ เมาเรอื 3. ป้ องกั นอาการคลื่นไส้ อาเจียน หลั งการผ่าตัด ข- นบารดรเแทลาะอวาิธกใี าชร้ ท้ องอดื ขั บลม แนน่ จกุ เสยี ด รับประทานวั นละ 2 – 4 กรัม 1- ป–้ อ2งกกั นรแัมลกะอบ่ นรรเดเทนิ าทอาางก3าร0คนลนืา่ ทไสี –้ อ1าเชจั ว่ียโนมจงาหกรกอืารเมเมือ่ ามรอี ถากเมาารเรอื รับประทานวั นละ - ป้ องกั นอาการคลนื่ ไส้ อาเจยี น หลั งการผา่ ตัด รับประทานคร้ังละ 1 กรัม ก่อนการผ่าตัด 1 ชั ว่ โมง 73

คำเตอื น - ควรระวั งการใช้ รว่ มกั บสารกั นเลอื ดเป็นลิม่ (anticoagulants) และยาต้ านการจั บตัวของเกล็ดเลอื ด (antiplatelets) - ควรระวั งการใช้ ในผ้ ูปว่ ยโรคนวิ่ ในถงุ น้ำดี ยกเว้ นภายใต้ การดแู ลของแพทย์ - ไม่แนะนำให้รับประทานในเดก็ อายุตำ่ กวา่ 6 ขวบ ออาากกาารรแไมสพ่ บึงร้ปอรนะบสรงเิ คว์ณทางเดนิ อาหาร อาการระคายเคอื งบริเวณปากและคอ 4. ยาขิง ยาแคปซลู ยาชง ยาแคปซลู (รพ.) ยาผง (รพ.) ยาชง (รพ.) ตัวยาสำคัญ ผโดงยเหปงร้ ามิ ขาิงต(รZตiอ่nนgi้ำbหeนrกั o(fvfic/win)ale Rosc.) ทม่ี ีน้ำมั นหอมระเหย ไมน่ ้อยกว่าร้ อยละ 2 คำแนะนำ 1. บรรเทาอาการท้ องอดื ขั บลม แนน่ จกุ เสยี ด 2. ป้ องกั นและบรรเทาอาการคล่นื ไส้ อาเจยี น จากการเมารถ เมาเรอื 3. ป้ องกั นอาการคล่นื ไส้ อาเจียน หลั งการผ่าตัด ขนาดและวิธใี ช้ ขั บลม แนน่ จุกเสยี ด รับประทานวั นละ 2 – 4 กรัม - บรรเทาอาการท้ องอดื -1ป–้ อ2งกกั นรแัมลกะอ่บนรรเดเทินาทอาางกา3ร0คนลาน่ื ทไสี –้ อ1าเชจั ว่ียโนมจงาหกกรอืาเรมเมอ่ื ามรอี ถากเมาารเรอื รับประทานวั นละ - ป้ องกั นอาการคลื่นไส้ อาเจียน หลั งการผา่ ตัด รับประทานคร้ังละ 1 กรัม กอ่ นการผ่าตัด 1 ชั ว่ โมง คำเตอื น 74

คำเตอื น - ควรระวั งการใช้ รว่ มกั บสารกั นเลอื ดเปน็ ลิม่ (anticoagulants) และยาต้ านการจั บตัวของเกล็ดเลือด (antiplatelets) - ควรระวั งการใช้ ในผ้ ปู ว่ ยโรคนวิ่ ในถงุ น้ำดี ยกเว้ นภายใต้ การดแู ลของแพทย์ - ไม่แนะนำให้รับประทานในเด็กอายุตำ่ กวา่ 6 ขวบ ออาากกาารรแไมส่พบึงร้ปอรนะบสรงเิ คว์ณทางเดนิ อาหาร อาการระคายเคอื งบรเิ วณปากและคอ 2.1.2 กลมุ่ ยาบรรเทาอาการท้ องผูก 75

2.1.2 กลมุ่ ยาบรรเทาอาการท้ องผูก 1. ยาชุมเหด็ เทศ ยาแคปซูล ยาชง ยาแคปซูล (รพ.) ยาชง (รพ.) ตัวยาสำคัญ โRดoยxคbำ.,นCวณasเsปiaน็ arlhaetain-L8.-(gชluอ่ื cพ้oอsงid)]eทม่ี ีสารสำคัญ ผงใบชมุ เหด็ เทศ [Senna alata (L.) hydroxyanthracene derivatives ไม่น้อยกว่าร้ อยละ 1.0 โดยน้ำหนกั (w/w) คำแนะนำ บรรเทาอาการท้ องผูก ขชนนาดิ ดชแงละวิธใี ช้ รับประทานคร้ังละ 3 – 6 กรัม ชงน้ำร้ อนประมาณ 120 - 200 มิลลิลิตร นาน 10 นาที วั นละ 1 คร้ัง ก่อนนอน ชนดิ แคปซูล รับประทานคร้ังละ 3 – 6 กรัม วั นละ 1 คร้ัง กอ่ นนอน ผข้้ อูปหว่ ้ยามทใม่ี ชภี้ าวะทางเดินอาหารอดุ ตัน (gastrointestinal obstruction) หรอื ปวดท้ องโดยไมท่ ราบสาเหตุ คำเตอื น - ควรระวั งการใช้ ในเด็กอายตุ ำ่ กว่า 12 ปี หรอื ในผ้ ปู ว่ ย inflammatory bowel disease - การรับประทานยาในขนาดสงู อาจทำให้เกิดไตอักเสบ (nephritis) ซแ- ึง่ลไมสะ่งคท่ ผวำลรใหใใชห้ล้ ต้มำดิไีกสตา้ ใอร่ หสกญัญนู ่ชเเปสิน็นยีตนรอ่ ะ้ำยยแาะลถเะ้วาเลไกมาลนใ่ อื ชาแ้ ยนราม่เจพาะกรไาเมกะ่ถินจา่ ะไยปทโำดใยหเ้ทฉ้ อพงาเะสโยี พแทสเซยี ม 76

และทำให้ลำไส้ ใหญช่ ินตอ่ ยา ถ้ าไม่ใช้ ยาจะไม่ถา่ ย - ควรระวั งการใช้ ในหญิงต้ังครรภ์และหญิงให้นมบตุ ร ออาากจทารำไใมห่พ้เกึงิดปอราะกสางรคป์ วดมวนท้ อง เนอื่ งจากการบบี ตัวของลำไส้ ใหญ่ 2. ยาชมุ เหด็ เทศ ยาแคปซลู ยาชง ยาแคปซูล (รพ.) ยาชง (รพ.) ตัวยาสำคัญ โRดoยxคbำ.น, Cวณasเsปiaน็ arlhaetain-L8.-(gชluื่อcพo้ อsงid)]eทม่ี สี ารสำคัญ ผงใบชุมเหด็ เทศ [Senna alata (L.) hydroxyanthracene derivatives ไมน่ ้อยกว่าร้ อยละ 1.0 โดยน้ำหนัก (w/w) คำแนะนำ บรรเทาอาการท้ องผกู ขชนนดาิ ดชแงละวิธใี ช้ รับประทานคร้ังละ 3 – 6 กรัม ชงน้ำร้ อนประมาณ 120 - 200 มิลลิลิตร นาน 10 นาที วั นละ 1 คร้ัง กอ่ นนอน ชนดิ แคปซูล รับประทานคร้ังละ 3 – 6 กรัม วั นละ 1 คร้ัง ก่อนนอน ขผ้้ อปู หว่ ้ยามทใม่ี ชีภ้ าวะทางเดนิ อาหารอดุ ตัน (gastrointestinal obstruction) หรอื ปวดท้ องโดยไมท่ ราบสาเหตุ คำเตอื น - ควรระวั งการใช้ ในเด็กอายตุ ำ่ กวา่ 12 ปี หรอื ในผ้ ปู ว่ ย inflammatory bowel disease 77

- การรับประทานยาในขนาดสงู อาจทำให้เกิดไตอักเสบ (nephritis) -แซึงล่ไมสะงค่่ทผวำลรใหใใชห้ล้ ต้มำิดไีกสตา้ ใอ่รหสกญัญนู ช่เเปสินน็ยีตนรอ่ ะ้ำยยแาะลถเะ้วาเลกไมาลน่ใอื ชาแ้ ยนราม่เจพาะกรไาเมกะ่ถินจา่ ะไยปทโำดใยห้เทฉ้ อพงาเะสโยี พแทสเซียม - ควรระวั งการใช้ ในหญิงต้ังครรภ์และหญิงให้นมบตุ ร ออาากจทารำไใมห่พ้เกึงิดปอราะกสางรคป์ วดมวนท้ อง เนอ่ื งจากการบบี ตัวของลำไส้ ใหญ่ 3. ยามะขามแขก ยาแคปซูล ยาเม็ด ยาชง ยาแคปซลู (รพ.) ยาชง (รพ.) ตัวยาสำคัญ ผงใบ หรอื ผงใบและฝั กมะขามแขก (Senna alexandrina Mill.) คำแนะนำ บรรเทาอาการท้ องผูก ชขนนาดิ ดชแงละวิธใี ช้ รับประทานคร้ังละ 2 กรัม ชงน้ำร้ อนประมาณ 120 - 200 มิลลิลิตร กอ่ นนอน ชนดิ แคปซลู และชนดิ เม็ด รับประทานคร้ังละ 800 มิลลิกรัม – 1.2 กรัม ก่อนนอน ขผ้้ อปู หว่ ้ยามทใม่ี ชีภ้ าวะทางเดินอาหารอดุ ตัน (gastrointestinal obstruction) หรอื ปวดท้ องโดยไม่ทราบสาเหตุ 78

คำเตอื น - ควรระวั งการใช้ ในเดก็ อายุตำ่ กว่า 12 ปี หรอื ในผ้ ูปว่ ย inflammatory bowel disease - การรับประทานยาในขนาดสงู อาจทำให้เกิดไตอักเสบ (nephritis) -แซึ่งลไมสะคง่ก่ ผวาลรรใใใชชห้้ ตต้มิิดดีกตตาออ่ร่ สกกััญูนนเเเปปส็น็นยี เนรวะ้ำลยแาะลนเะวาเลนกาลเนพือาแรนารจะม่ ะจาทกะำทเกใำหินใ้ลหไป้ำทไ้โอสด้งใยเหเสฉญยี พช่ าินะตโอพ่ ยแาทถส้ าเซไมีย่ใมช้ ยาจะไม่ถา่ ย - ควรระวั งการใช้ ยาน้กี ั บหญิงต้ังครรภ์และหญิงให้นมบตุ ร อปาวกดามรวไนมทพ่ ้ อึงงปรผะ่ืนสคงันค์ 4. ยามะขามแขก ยาแคปซูล ยาเม็ด ยาชง ยาแคปซูล (รพ.) ยาชง (รพ.) ตัวยาสำคัญ ผงใบ หรอื ผงใบและฝั กมะขามแขก (Senna alexandrina Mill.) คำแนะนำ บรรเทาอาการท้ องผูก ชขนนดาิ ดชแงละวิธใี ช้ รับประทานคร้ังละ 2 กรัม ชงน้ำร้ อนประมาณ 120 - 200 มิลลิลิตร ก่อนนอน ชนดิ แคปซลู และชนดิ เม็ด รับประทานคร้ังละ 800 มิลลิกรัม – 1.2 กรัม กอ่ นนอน 79

ผข้้ ปูอหว่ ้ยามทใมี่ ชภี้ าวะทางเดินอาหารอดุ ตัน (gastrointestinal obstruction) หรอื ปวดท้ องโดยไมท่ ราบสาเหตุ คำเตอื น - ควรระวั งการใช้ ในเด็กอายตุ ำ่ กว่า 12 ปี หรอื ในผ้ ปู ว่ ย inflammatory bowel disease - การรับประทานยาในขนาดสงู อาจทำให้เกิดไตอักเสบ (nephritis) -ซแึลง่ไมสะค่งก่ ผวาลรรใใใชชห้้ ้ตตมิดิดกี ตตาออ่่รสกกััญนนู เเเปปส็็นนยี เรนวะ้ำลยแาะลนเะวาเลนกาลเนอืพาแรนราจะม่ ะจาทกะำทเกใำหินใ้ลหไป้ำทไ้โอสด้งใยหเเสญฉยี พ่ชาินะตโอพ่ ยแาทถส้ เาซไมียมใ่ ช้ ยาจะไม่ถา่ ย - ควรระวั งการใช้ ยาน้กี ั บหญิงต้ังครรภ์และหญิงให้นมบตุ ร ปอาวกดามรวไนมท่พ้ อึงปง รผะืน่ สคงันค์ 2.1.3 กลุ่มยาบรรเทาอาการท้ องเสยี 80

2.1.3 กลมุ่ ยาบรรเทาอาการท้ องเสยี 1. ยากล้ วย ยาผง (รพ.) ตัวยาสำคัญ หผงรกอื ลก้ วล้ยวนย้หำวัก้ ามชุกนชดิ นแดิกแ่จกั ด่จั[ดM[uMsuassaps.(pA.B(BABgBrogurpo)u\"pKl)u“itNriapmloiWd”a\"c]v.] คำแนะนำ อรักจุ ษจาาแระผไลมใเ่นปกน็ รมะูกเพหาระอือมาหีเลาอื รดบปรนรเทาอาการท้ องเสยี ชนดิ ทไี่ ม่เกิดจากการติดเช้ อื เชน่ รขับนปาดระแทลาะนวิธคใรี ช้ัง้ ละ 10 กรัม ชงน้ำร้ อน 120 - 200 มิลลิลิตร วั นละ 3 คร้ัง กอ่ นอาหาร คำเตอื น - ไมค่ วรใช้ ในคนทท่ี ้ องผกู - การรับประทานติดตอ่ กั นนาน ๆ อาจทำให้ท้ องอดื ได้ ทอ้าอกงาอรดื ไม่พึงประสงค์ 2. ยากล้ วย ยาผง (รพ.) ตัวยาสำคัญ หผงรกอื ลก้ วล้ยวนย้ำหวัก้ ามชกุ นชดิ นแดิกแ่จกั ดจ่ ั[ดM[uMsuassaps.(pA.B(BABgBrogurpo)up\"Kl)u“itNriapmloiWd”a\"c]v.] คำแนะนำ รอักจุ ษจาาแระผไลมใ่เนปก็นรมะูกเพหาระอือมาหีเลาอื รดบปรนรเทาอาการท้ องเสยี ชนดิ ทไ่ี ม่เกิดจากการติดเช้ ือ เช่น 81

ขรับนปาดระแทลาะนวิคธใรี ้ชัง้ ละ 10 กรัม ชงน้ำร้ อน 120 - 200 มิลลิลิตร วั นละ 3 คร้ัง กอ่ นอาหาร คำเตอื น - ไม่ควรใช้ ในคนทท่ี ้ องผูก - การรับประทานตดิ ตอ่ กั นนาน ๆ อาจทำให้ท้ องอดื ได้ อาการไม่พึงประสงค์ ท้ องอดื 3. ยาฟ้ าทะลายโจร ยาแคปซลู ยาเม็ด ยาลกู กลอน ยาแคปซูล (รพ.) ยาลูกกลอน (รพ.) ตัวยาสำคัญ ผeงxจNาeกeสsว่ ]นทเหม่ี นสี อาื ดรสนิ ำขคอัญงฟt้ าoทtaะlลาlaยcโtจoรn[eAnโดdยroคgำrนaวpณhเisปนp็ aannicdurolagtraap(Bhuorlmid.ef.) Wall. ไม่น้อยกวา่ ร้ อยละ 6 โดยน้ำหนัก (w/w) คำแนะนำ บรรเทาอาการท้ องเสยี ชนดิ ทไ่ี มเ่ กิดจากการตดิ เช้ อื เชน่ อจุ จาระไม่เป็นมกู หรอื มเี ลือดปน ขนาดและวิธใี ช้ 500 มิลลิกรัม – 2 กรัม วั นละ 4 คร้ัง หลั งอาหารและก่อนนอน รับประทานคร้ังละ -ข้ อห้หา้มามใชใ้ ชใ้นผ้ ูทม่ี ีอาการแพ้ ฟ้ าทะลายโจร - ห้ามใช้ ในหญิงต้ังครรภ์และให้นมบตุ ร เนอื่ งจากอาจทำให้เกิดทารกวิรปู ได้ คำเตอื น - หากใช้ ยาน้ตี ิดตอ่ กั นเปน็ เวลานาน อาจทำให้แขนขามอี าการชาหรอื ออ่ นแรง 82

-มีอหาากกาใชร้ รฟนุ้ าแทระงลขา้ ึนยรโะจหรตวิด่างตใอ่ช้กยั นาค3วรวหั นยแุดลใ้ชว้ แไมล่หะพายบแหพรอืทย์ - ควรระวั งการใช้ ยาน้รี ว่ มกั บสารกั นเลอื ดเปน็ ลิม่ (anticoagulants) และยาต้ านการจั บตัวของเกล็ดเลอื ด (antiplatelets) - ควรระวั งการใช้ ยาน้รี ว่ มกั บยาลดความดันเลอื ดเพราะอาจเสรมิ ฤทธ์ิกั นได้ C- คytวoรcรhะวroั งmกาeรใPช้4ย5า0น้รี(ว่CมYกPั บ4ย5า0ท)ก่ี เรนะอบ่ื งวจนากกาฟร้ าเมทแะทลาบยอโลจิซรึมมีฤผท่าธน์ยิ เัอบนย้ัไงซเอมน์ ไซม์ CYP 1A2, CYP 2C9 และ CYP 3A4 ออเบาาอ่ืกจอาทราำหไใมหา่พ้รเกึงวิดปิงอรเาวะกยีสานงรคศผ์ รี ิดษปะกใตจิขสอัน่ งทแาลงะเอดานิ จอเากหิดาลรมเพชิษน่ ไปด้ วดท้ อง ท้ องเดิน คลนื่ ไส้ 4. ยาฟ้ าทะลายโจร ยาแคปซูล ยาเม็ด ยาลูกกลอน ยาแคปซลู (รพ.) ยาลกู กลอน (รพ.) ตัวยาสำคัญ ผeงxจNาeกeสsว่ ]นทเหมี่ นีสอาื รดสนิ ำขคอัญงฟt้ าoทtaะlลlาaยcโtจoรn[eAnโดdยroคgำrนaวpณhiเsปpน็ aannicdurolagtraap(Bhuorlmid.ef.) Wall. ไม่น้อยกว่าร้ อยละ 6 โดยน้ำหนัก (w/w) คำแนะนำ หบรรรอื เมทีเาลอือาดกปานรท้ องเสยี ชนดิ ทไี่ ม่เกิดจากการตดิ เช้ ือ เช่น อจุ จาระไมเ่ ป็นมกู รขับนปาดระแทลาะนวิคธใรี ช้ัง้ ละ 500 มิลลิกรัม – 2 กรัม วั นละ 4 คร้ัง หลั งอาหารและก่อนนอน ข-้ อหห้า้มามใชใ้ ชใ้นผ้ ูทมี่ อี าการแพ้ ฟ้ าทะลายโจร - ห้ามใช้ ในหญิงต้ังครรภ์และให้นมบตุ ร เนอื่ งจากอาจทำให้เกิดทารกวิรปู ได้ 83

คำเตอื น - หากใช้ ยาน้ตี ิดตอ่ กั นเปน็ เวลานาน อาจทำให้แขนขามีอาการชาหรอื ออ่ นแรง -มีอหาากกาใชร้ รฟนุ้ าแทระงลขา้ ึนยรโะจหรตว่ดาิ งตใอ่ช้กยั นาค3วรวหั นยแุดลใ้ชว้ แไมลห่ะพายบแหพรอืทย์ - ควรระวั งการใช้ ยาน้รี ว่ มกั บสารกั นเลอื ดเปน็ ลิ่ม (anticoagulants) และยาต้ านการจั บตัวของเกล็ดเลือด (antiplatelets) - ควรระวั งการใช้ ยาน้รี ว่ มกั บยาลดความดันเลือดเพราะอาจเสริมฤทธ์ิกั นได้ -Cyคtวoรcรhะวroั งกmาeรใPช้4ย5า0น้รี(ว่CมYกPั บ4ย5า0ท)ก่ี เรนะอบ่ื งวจนากกาฟร้ าเมทแะทลบายอโลจิซรึมมฤี ผท่าธน์ยิ เัอบนย้ัไงซเอม์นไซม์ CYP 1A2, CYP 2C9 และ CYP 3A4 อเอบาาอ่ืจกอาทราำไหใมหา่พ้รเกึงวิดปิงอรเวาะกยีสานงรคศผ์ รี ิดษปะกใตจิขสอัน่ งทแาลงะเดอนาิ จอเากหิดาลรมเพชิษน่ ไปด้ วดท้ อง ท้ องเดนิ คลื่นไส้ 2.1.4 กลุ่มยารักษาแผลในกระเพาะอาหาร 84

2.1.4 กล่มุ ยารักษาแผลในกระเพาะอาหาร 1. ยากล้ วย ยาผง (รพ.) ตัวยาสำคัญ ผหงรกอื ลก้ วล้ยวนย้ำหวัก้ ามชกุ นชดิ นแดิกแ่จกั ด่จั[ดM[uMsuassaps.(pA.B(BABgBrogurpo)up\"Kl)u“itNriapmloiWd”a\"c]v.] คำแนะนำ รักษาแผลในกระเพาะอาหาร ขนาดและวิธใี ช้ 10 กรัม ชงน้ำร้ อน 120 - 200 มิลลิลิตร วั นละ 3 คร้ัง ก่อนอาหาร รับประทานคร้ังละ คำเตอื น - ไม่ควรใช้ กั บผ้ ทู ท่ี ้ องผูก - การรับประทานตดิ ตอ่ กั นนานๆ อาจทำให้ท้ องอดื ได้ อาการไมพ่ ึงประสงค์ ท้ องอดื 2.1.5 กลมุ่ ยาบรรเทาอาการคล่นื ไส้ อาเจียน 85

2.1.5 กลุ่มยาบรรเทาอาการคลืน่ ไส้ อาเจยี น 1. ยาขิง ยาแคปซลู ยาชง ยาแคปซูล (รพ.) ยาผง (รพ.) ยาชง (รพ.) ตัวยาสำคัญ ผโดงยเหปงร้ าิมขาิงตร(Zตiอ่nนg้iำbหeนrกั o(fvfi/cwin)ale Rosc.) ทมี่ ีน้ำมั นหอมระเหย ไม่น้อยกวา่ ร้ อยละ 2 คำแนะนำ 1. บรรเทาอาการแนน่ จกุ เสยี ด ท้ องอดื ท้ องเฟ้ อ 2. ป้ องกั นและบรรเทาอาการคลน่ื ไส้ อาเจียน ทมี่ ีสาเหตจุ ากการเมารถ เมาเรอื 3. ป้ องกั นอาการคลืน่ ไส้ อาเจยี น หลั งการผ่าตัด ขนาดและวิธใี ช้ ขั บลม แนน่ จกุ เสยี ด - บรรเทาอาการท้ องอดื รับประทานวั นละ 2 – 4 กรัม - ป้ องกั นและบรรเทาอาการคล่นื ไส้ อาเจียน ทม่ี ีสาเหตจุ ากการเมารถ เมาเรอื รับประทานวั นละ 1 - 2 กรัม ก่อนเดนิ ทาง 30 นาที - 1 ชั ่วโมง หรอื เม่อื มีอาการ - ป้ องกั นอาการคล่นื ไส้ อาเจียน หลั งการผา่ ตัด รับประทานคร้ังละ 1 กรัม กอ่ นการผา่ ตัด 1 ชั ่วโมง คำเตอื น - ควรระวั งการใช้ รว่ มกั บสารกั นเลือดเปน็ ลิ่ม (anticoagulants) และยาต้ านการจั บตัวของเกล็ดเลอื ด (antiplatelets) - ควรระวั งการใช้ ในผ้ ูปว่ ยโรคนวิ่ ในถุงน้ำดี ยกเว้ นภายใต้ การดแู ลของแพทย์ - ไมแ่ นะนำให้รับประทานในเดก็ อายตุ ำ่ กวา่ 6 ขวบ 86

ออาากกาารรแไมส่พบึงร้ปอรนะบสรงเิ คว์ณทางเดนิ อาหาร อาการระคายเคอื งบรเิ วณปากและคอ 87

2.2 ยารักษากล่มุ อาการของระบบทางเดินหายใจ 1. ยาฟ้ าทะลายโจร ยาแคปซูล ยาเม็ด ยาลูกกลอน ยาแคปซูล (รพ.) ยาลูกกลอน (รพ.) ตัวยาสำคัญ Nผงeจeาsก]สทว่ มี่ นสี เหารนสอืำดคินัญขอtoงtฟa้ าlทlะaลctาoยnโจeรโ[ดAยnคdำrนoวgณraเpปhน็ isapnadnroicgurlaapthao(lBiduermไ.มf่น.)้อWยกaวllา่ .ร้eอxยละ 6 โดยน้ำหนัก (w/w) คำแนะนำ 1. บรรเทาอาการเจ็บคอ 2. บรรเทาอาการของโรคหวั ด (common cold) เชน่ เจ็บคอ ปวดเม่อื ยกล้ ามเน้อื ขนาดและวิธใี ช้ เจ็บคอ รับประทานคร้ังละ 1.5 – 3 กรัม วั นละ 4 คร้ัง บรรเทาอาการหวั ด หลั งอาหารและกอ่ นนอน -ข้ อห้หา้มามใชใ้ ชใ้นผ้ ูทม่ี อี าการแพ้ ฟ้ าทะลายโจร - ห้ามใช้ ในหญิงต้ังครรภ์และให้นมบตุ ร เนอื่ งจากอาจทำให้เกิดทารกวิรปู ได้ - ห้ามใช้ ฟ้ าทะลายโจรสำหรับแก้ เจ็บคอในกรณตี า่ ง ๆ ตอ่ ไปน้ ี - ในผ้ ปู ว่ ยทมี่ อี าการเจ็บคอเนอื่ งจากติดเช้ ือ Streptococcus group A - ในผ้ ปู ว่ ยทม่ี ีประวั ติเป็นโรคไตอักเสบ เนอื่ งจากเคยตดิ เช้ ือ Streptococcus group - ในผ้ ปู ว่ ยทม่ี ีประวั ติเป็นโรคหัวใจรหู ม์ าติค มตี ม-ุ่ หในนผอ้ ูปงวใ่ นยคทอมี่ อี มาีไกข้าสรงู เจแ็บลคะอหเนนาอ่ื วงสจัน่ ากมีการตดิ เช้ อื แบคทเี รยี และมีอาการรนุ แรง เช่น 88

คำเตอื น - หากใช้ ตดิ ตอ่ กั นเป็นเวลานาน อาจทำให้แขนขามีอาการชาหรอื ออ่ นแรง - หากใช้ ฟ้ าทะลายโจรตดิ ตอ่ กั น 3 วั น แล้ วไมห่ าย หรอื มอี าการรนุ แรงข้ ึนระหว่างใช้ ยา ควรหยดุ ใช้ และพบแพทย์ - ควรระวั งการใช้ รว่ มกั บสารกั นเลอื ดเป็นลิม่ (anticoagulants) และยาต้ านการจั บตัวของเกล็ดเลือด (antiplatelets) - ควรระวั งการใช้ รว่ มกั บยาลดความดันเลือดเพราะอาจเสริมฤทธ์กิ ั นได้ -(CคYวPรร4ะ5ว0ั ง)กเานรใอื่ ชง้ รจว่ ามกกฟั บ้ ายทาะทลก่ีารยะโจบรวมนีฤกทาธรเ์ยิ มั บแยท้ั งบเออนลไิซซึมม์ ผา่ นเอนไซม์ Cytochrome P450 CYP 1A2, CYP 2C9 และ CYP 3A4 ออวิงาาเจกวาทียรำนไใมศหพ่้รีเกษึงิดปะอรใาะจกสสางัน่รคผ์ แิดลปะกอตาิขจอเกงิดทลามงเพดิษินไอดา้ หาร เชน่ ปวดท้ อง ท้ องเดนิ คล่นื ไส้ เบอื่ อาหาร 89

2.3 ยารักษากล่มุ อาการทางระบบผิวหนั ง 1. ยาทงิ เจอร์ทองพั นชั ่ง ยาทิงเจอร์ (รพ.) ตัวยาสำคัญ สารสกั ดเอทลิ แอลกอฮอล์ (70 เปอร์เซ็นต์) ของใบทองพั นชั ง่ สด (Rhinacanthus nasutus (L.) Kurz) ร้ อยละ 10 โดยน้ำหนักตอ่ ปรมิ าตร (w/v) คำแนะนำ ทาแก้ กลากเกล้ อื น โรคผิวหนังทเี่ กิดจากเช้ ือรา น้ำกั ดเท้ า ขทนาบาดริเแวลณะทวิธมี่ ใีอี ช้าการ วั นละ 2 คร้ัง เช้ า – เย็น ทาจนกว่าจะหาย และใช้ ตอ่ เนอื่ งอกี อย่างน้อย 2 สัปดาห์ ข-้ อห้หา้มามทใาชบ้ ริเวณขอบตาและเน้อื เยอื่ ออ่ น - ห้ามทาบรเิ วณผิวหนงั ทม่ี ีบาดแผลหรอื มแี ผลเปดิ 2. ยาทงิ เจอร์พลู ยาทงิ เจอร์ (รพ.) ตัวยาสำคัญ สารสกั ดเอทิลแอลกอฮอล์ (70 เปอร์เซ็นต์) ของใบพลสู ด (Piper betle L.) ร้ อยละ 50 โดยน้ำหนกั ตอ่ ปริมาตร (w/v) คำแนะนำ บรรเทาอาการผิวหนังอักเสบ อาการอักเสบจากแมลง กั ด ตอ่ ย ทขนาบาดรเิแวลณะทวิธมี่ ใีอี ช้าการ วั นละ 2 คร้ัง เช้ า – เย็น 90

ข-้ อห้หา้มามทใาชบ้ รเิ วณขอบตาและเน้อื เยอ่ื ออ่ น - ห้ามทาบรเิ วณผิวหนังทม่ี ีบาดแผลหรอื มีแผลเปิด เอมาอ่ืกทาราไตมิด่พตึงอ่ ปกัรนะเสปง็นคเ์วลานาน อาจทำให้ผิวหนังเปน็ สดี ำ แตเ่ มอ่ื หยุดยาแล้ วอาการจะหายไป 3. ยาบัวบก ยาครมี ยาครมี (รพ.) ตัวยาสำคัญ สารสกั ดเอทลิ แอลกอฮอล์ (70 เปอร์เซ็นต์) ของใบบัวบกแห้ง [Centella asiatica (L.) Urb.] ร้ อยละ 7 โดยน้ำหนัก (w/w) คำแนะนำ ใช้ สมานแผล ขทตนาำมคาแวดาแพมลทสะยะว์สิอธัง่ ใาี ชด้ แผลด้ วยยาฆา่ เช้ ือกอ่ นทายา ใช้ ทาบรเิ วณทเี่ ปน็ แผลวั นละ 1 - 3 คร้ัง หรอื ข-้ อหห้า้มามใชใ้ ชใ้นผ้ ูปว่ ยทแ่ี พ้ พชื ในวงศ์ Apiaceae (Umbelliferae) เชน่ ยีห่ รา่ ผั กชี - ห้ามใช้ ในผ้ ูทม่ี ีประวั ติเปน็ โรคมะเรง็ ผิวหนัง - ห้ามใช้ ในแผลเปดิ คำเตอื น ควรหลกี เลยี่ งการใช้ ตดิ ตอ่ กั นเปน็ เวลานาน อมาีรกายารงไามนพ่ วึ่งากปารระทสางสคา์ รสกั ดใบบัวบกชนดิ ข้ ผี ้ ึงหรอื ผง อาจทำให้เกิดผืน่ แพ้ สัมผั สได้ 91

4. ยาเปลือกมั งคดุ ยาน้ำใส (รพ.) ตัวยาสำคัญ สารสกั ดเอทิลแอลกอฮอล์ (95 เปอร์เซ็นต์) ของเปลือกมั งคดุ แห้ง (Garcinia mangostana L.) ร้ อยละ 10 โดยน้ำหนกั ตอ่ ปริมาตร (w/v) คำแนะนำ ทาแผลสด และแผลเร้ อื รัง ทขนาบาดรเิแวลณะทวิธเ่ี ปใี ชน็ ้ แผล วั นละ 2 คร้ัง เช้ า – เย็น ขห้ ้อามห้ทามาบใชร้ ิเวณขอบตาและเน้อื เยือ่ ออ่ น 5. ยาพญายอ ยาครมี ยาโลชั น สารละลาย (สำหรับป้ ายปาก) ยาโลชั น (รพ.) สารละลาย (สำหรับป้ ายปาก) (รพ.) ยาข้ ีผ้ ึง (รพ.) ยาทงิ เจอร์ (รพ.) ตัวยาสำคัญ สารสกั ดเอทลิ แอลกอฮอล์ของใบพญายอแห้ง [Clinacanthus nutans (Burm. f.) Lindau] คำแนะนำ 1. ยาครมี บรรเทาอาการของ เริมและงูสวั ด 2. สารละลาย (สำหรับป้ ายปาก) รักษาแผลในปาก (aphthous ulcer) แผลจากการฉายรังสแี ละเคมีบำบัด 3. ยาโลชั น บรรเทาอาการ ผดผืน่ คัน ลมพิษ ตมุ่ คัน 4. ยาข้ ผี ้ ึง บรรเทาอาการอักเสบ ปวด บวมจากแมลงกั ดตอ่ ย 5. ยาทงิ เจอร์ บรรเทาอาการของเรมิ และงูสวั ด 92

ทขนาบาดรเิแวลณะทวิธมี่ ใีีอช้าการ วั นละ 5 คร้ัง 6. ยาว่านหางจระเข้ ยาเจล ยาโลชั นเตรยี มสด (รพ.) ตัวยาสำคัญ ชนดิ เจล ยาทม่ี ปี รมิ าณของว้ นุ ว่านหางจระเข้ [Aloe vera (L.) Burm.f.] ไมน่ ้อยกวา่ ร้ อยละ 70 โดยน้ำหนัก ชนดิ โลชั นเตรยี มสด ยาทม่ี ปี รมิ าณของว้ นุ วา่ นหางจระเข้ [Aloe vera (L.) Burm.f.] ไม่น้อยกว่าร้ อยละ 60 โดยน้ำหนัก (w/w) คำแนะนำ รักษาแผลไฟไหม้ น้ำร้ อนลวก (burn) ขชนนดาิ ดเจแลละวิธใี ช้ ทาบริเวณผิวหนงั ทถี่ กู ไฟไหม้ น้ำร้ อนลวก วั นละ 3-4 คร้ัง ชนดิ โลชั นเตรยี มสด ทาบรเิ วณผิวหนังทถี่ ูกไฟไหม้ น้ำร้ อนลวก วั นละ 3-4 คร้ัง คำเตอื น ไม่ควรใช้ ในผ้ ูทมี่ ีประวั ตแิ พ้ ว่านหางจระเข้ หรอื ผลิตภั ณฑ์ทผี่ สมว่านหางจระเข้ หออาาากจกาทมรำีอไใามหกพ่้เากึงริดปดอัรงาะกกสลางา่ รควค์ ใันห้หมยีผดุ ่ืนใแช้ดยงาขห้ อรมอื ูลผเน่ื พแิ่มพเ้ ตสัมิมผยั สาไโดล้ ชั นเตรยี มสด มีอายกุ ารเก็บ 7 วั น 93

หเกา็บกยมาอี ไาว้กในารตด้ เู ยัง็กนล(่าอวณุ ใหห้หภยูมุดิ 2ใช-้8ยาอขง้ อศมาูลเซเพลเิ่มซเยีตสมิ ) ยาโลชั นเตรยี มสด มอี ายกุ ารเก็บ 7 วั น 7. ยาเมล็ดน้อยหนา่ ยาครมี ตัวยาสำคัญ ยาทมี่ ปี รมิ าณน้ำมั นบบี เย็นจากเมล็ดน้อยหนา่ [Annona squamosa Linn.] ร้ อยละ 20 โดยน้ำหนกั (w/w) คำแนะนำ กำจั ดเหา ขชโนลามดคแรลมี ะว2ิธ0ใี ช-้ 30 กรัม ทผ่ี ม ท้ ิงไว้ ประมาณ 3 ชั ว่ โมง ใช้ สัปดาหล์ ะ 1 คร้ัง ตดิ ตอ่ กั น 3 สัปดาห์ ข้ อห้ามใช้ และอยา่ ใช้ บรเิ วณทม่ี แี ผลหรอื แผลถลอก ควรระวั งอย่าให้ครมี เข้ าตา ออาากจาทรำไใมหพ่้เกึงิดปอราะกสางรคค์ ัน มีผน่ื แดง หรอื ผนื่ แพ้ สัมผั สได้ หากมอี าการดังกลา่ ว ให้หยดุ ใช้ ยา 94

2.4 ยารักษากลุม่ อาการทางกล้ ามเน้ อื และกระดูก 2.4.1 ยาสำหรับรับประทาน 1. ยาเถาวั ลย์เปรยี ง ยาแคปซลู (รพ.) ตัวยาสำคัญ ผงจากเถาของเถาวั ลย์เปรยี ง [Derris scandens (Roxb.) Benth.] คำแนะนำ บรรเทาอาการปวดกล้ ามเน้อื ลดการอักเสบของกล้ ามเน้อื ขนาดและวิธใี ช้ 500 มิลลิกรัม – 1 กรัม วั นละ 3 คร้ัง หลั งอาหารทันที รับประทานคร้ังละ หข้ ้อามห้ใาชม้ ใในช้หญิงต้ังครรภ์ เ-คนำคอเ่ืวตงรอจื รนาะกวัเงถกาาวรั ลใยช้์ใเปนรผ้ยีูปงว่ อยอโกรคฤแทผธ์ลิคเลป้ าอื่ยยยเาพแปก้ตปิกวดกลุ่มยาต้ านการอักเสบทไ่ี ม่ใชส่ เตยี รอ ยด์ (Nonsteroidal Anti-Inflammatory Drugs: NSAIDs) - อาจทำให้เกิดการระคายเคอื งระบบทางเดนิ อาหาร อปาวกดาทร้ อไมง ่พท้ึงอปงรผะกู สปงัคส์ สาวะบอ่ ย คอแห้ง ใจสัน่ 2. ยาสารสกั ดจากเถาวั ลย์เปรยี ง ยาแคปซูล ตัวยาสำคัญ ทสี่ กั ดด้ วย สารสกั ดจากเถาของเถาวั ลย์เปรยี ง [Derris scandens (Roxb.) Benth.] 50 เปอร์เซ็นต์ของเอทิลอัลกอฮอล์ 95

คำแนะนำ บรรเทาอาการปวดหลั งสว่ นลา่ ง (low back pain) และอาการปวดจากข้ อเข่าเสอ่ื ม (Knee Osteoarthritis) ขนาดและวิธใี ช้ 400 มิลลิกรัม วั นละ 2 คร้ัง หลั งอาหารทันที รับประทานคร้ังละ หข้ ้อามห้ใาชม้ กใั ชบ้ หญิงต้ังครรภ์ คเ-นำคอเื่วตงรอืจรนาะกวัเงถกาาวรั ลใชย้์ใเปนรผ้ยีปู งว่ อยอโกรคฤแทผธ์ลคิ เลป้ าอ่ืยยยเาพแปก้ตปิกวดกล่มุ ยาต้ านการอักเสบทไ่ี มใ่ ชส่ เตยี รอ ยด์ (Nonsteroidal Anti-Inflammatory Drugs: NSAIDs) - อาจทำให้เกิดการระคายเคอื งระบบทางเดินอาหาร เอวาียกนาศรไรี มษพ่ ะึงปปวรดะสศรงี คษ์ ะ อจุ จาระเหลว 2.4.2 ยาสำหรับใช้ ภายนอก 96

2.4.2 ยาสำหรับใช้ ภายนอก 1. ยาพรกิ ยาเจล ยาครมี (รพ.) ยาเจล (รพ.) ยาข้ ีผ้ ึง (รพ.) ตัวยาสำคัญ ยโดายทคม่ี วีสบาครสมุ กคั ดวจามากแผรงลขพอรงกิ สแาหร้งc(aCpaspasicicinumในaผnลิnตuภัuณmฑ์สLำ.,เรCจ็ aรpปู sรi้cอuยmละf0ru.0te2s5cens L.) โดยน้ำหนัก (w/w) คำแนะนำ บรรเทาอาการปวดข้ อ ปวดกล้ ามเน้อื (musculoskeletal pain) ทขนาบาดรเิแวลณะทวิธปี่ ใีวชด้ 3 - 4 คร้ัง ตอ่ วั น ข-้ อห้หา้มามใชใ้ ชใ้นผ้ ูปว่ ยทแี่ พ้ capsaicin - ห้ามสัมผั สบรเิ วณตา -เนรอื่ะงวจั งาอกยท่าำทใาหเ้จเกลิดบอราิเวกณารผริวะทคบาี่ ยอเบคบอื างงหรอื บรเิ วณผิวหนงั ทแ่ี ตก คำเตอื น (-AกCาEรใiชn้ รhว่ ibมiกtัoบrย)าอราักจษทาำโใรหค้เหกัวิดใอจากกาลรุม่ ไอaเnพgิ่มioข้tึนensin-converting enzyme inhibitor - อาจเพิม่ การดดู ซึมของยาโรคหอบหดื คอื theophylline ชนดิ ออกฤทธ์เิ นนิ่ นาน - ควรระวั งเม่อื ใช้ เจลพริกรว่ มกั บยากลมุ่ ตอ่ ไปน้ ี • Angiotensin converting enzyme inhibitors • Anticoagulants 97

• Antiplatelet agents • Barbiturates • Low molecular weight heparins • Theophylline • Thrombolytic agents อผิาวกหานรังไแมดพ่ งึงปปรวะดสแงลค์ะแสบร้ อน 2. ยาไพล ยาครมี ตัวยาสำคัญ Lยiาnทkม่ี eีปxรมิDาieณtrน.]้ำมร้ัอนยหลอะมร1ะ4เหโดยยงา่ปยรจิมาากตเรหตงอ่้ านไพ้ำหลน[กัZin(vg/iwbe)r montanum (Koenig) คำแนะนำ บรรเทาอาการบวม ฟกช้ ำ เคล็ดยอก ทขนาแาลดแะถลเูะบวาิธใีๆช้ บรเิ วณทมี่ ีอาการวั นละ 2 - 3 คร้ัง ข-้ อห้หา้มามทใาชบ้ ริเวณขอบตาและเน้อื เยอื่ ออ่ น - ห้ามทาบริเวณผิวหนังทม่ี บี าดแผลหรอื มแี ผลเปิด 3. ยาน้ำมั นไพล ยาน้ำมั น (รพ.) ตัวยาสำคัญ 98

ตัวยาสำคัญ ทสาไ่ี ดร้สจกาักดกนา้ำรมทั นอไดพล(h[oZtinogiilbeexrtmraoctn)tไaมn่นu้อmยก(Kวoา่ รe้ อnยigล)ะL9in0k ex Dietr.] ในตำรับ คำแนะนำ บรรเทาอาการบวม ฟกช้ ำ เคล็ดยอก ขทนาแาดลแะถลูเะบวาิธใีๆช้ บรเิ วณทมี่ ีอาการวั นละ 2 - 3 คร้ัง -ข้ อห้หา้มามทใาชบ้ ริเวณขอบตาและเน้อื เยอื่ ออ่ น - ห้ามทาบริเวณผิวหนงั ทม่ี ีบาดแผลหรอื มีแผลเปดิ 99

2.5 ยารักษากลุม่ อาการทางระบบทางเดินปั สสาวะ 1. ยากระเจ๊ ียบแดง ยาชง (รพ.) ตัวยาสำคัญ ผงกระเจ๊ ียบแดง (Hibiscus sabdariffa L.) คำแนะนำ ขั บปัสสาวะ แก้ ขั ดเบา ขรับนปาดระแทลาะนวิธคใี รช้ั้งละ 2 – 3 กรัม ชงน้ำร้ อน 120 – 200 มิลลิลิตร วั นละ 3 คร้ัง หลั งอาหาร ขห้ ้อามห้ใาชม้ ใในช้ผ้ ูปว่ ยทม่ี ีการทำงานของไตบกพรอ่ ง คำเตอื น กระเจ๊ ยี บแดงอาจทำให้เกิดอาการท้ องเสยี ได้ เนอื่ งจากมฤี ทธ์ิเป็นยาระบาย อาการไมพ่ ึงประสงค์ อาจมอี าการปวดมวนท้ องได้ 2. ยาหญ้ าหนวดแมว ยาชง ยาชง (รพ.) ตัวยาสำคัญ ผงจากใบและสว่ นยอดของหญ้ าหนวดแมว [Orthosiphon aristatus (Blume) Miq.] คำแนะนำ ขั บปัสสาวะ แก้ ขั ดเบา ขั บนวิ่ ขนาดเล็ก ขนาดและวิธใี ช้ 100